ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఉద్యోగ పర్వ
భీష్మాభిషేచన పర్వ
అధ్యాయ 154
సార
యుధిష్ఠిరను ద్రుపద, విరాట, సాత్యకి, ధృష్టద్యుమ్న, ధృష్టకేతు, శిఖండి, మాగధ సహదేవరన్ను తన్న ఏళు సేనెగళ నాయకరన్నాగి, ధృష్టద్యుమ్ననన్ను సర్వసేనాపతియన్నాగి మత్తు అర్జునన్ను సమస్త సేనాపతియన్నాగి నియోజిసిదుదు (1-16). బలరామను పాండవరల్లిగె బందు కౌరవరు-పాండవరు ఇబ్బరూ తనగె సమనాదుదరింద తాను ఇతర వృష్ణి యువకరొందిగె సరస్వతీ తీరదల్లి నెలెసుత్తేనె ఎందు బీళ్కొండు హోదుదు (17-34).
05154001 జనమేజయ ఉవాచ।
05154001a ఆపగేయం మహాత్మానం భీష్మం శస్త్రభృతాం వరం।
05154001c పితామహం భారతానాం ధ్వజం సర్వమహీక్షితాం।।
05154002a బృహస్పతిసమం బుద్ధ్యా క్షమయా పృథివీసమం।
05154002c సముద్రమివ గాంభీర్యే హిమవంతమివ స్థిరం।।
05154003a ప్రజాపతిమివౌదార్యే తేజసా భాస్కరోపమం।
05154003c మహేంద్రమివ శత్రూణాం ధ్వంసనం శరవృష్టిభిః।।
05154004a రణయజ్ఞే ప్రతిభయే స్వాభీలే లోమహర్షణే।
05154004c దీక్షితం చిరరాత్రాయ శ్రుత్వా రాజా యుధిష్ఠిరః।।
05154005a కిమబ్రవీన్మహాబాహుః సర్వధర్మవిశారదః।
05154005c భీమసేనార్జునౌ వాపి కృష్ణో వా ప్రత్యపద్యత।।
జనమేజయను హేళిదను: “శస్త్రభృరల్లి శ్రేష్ఠనాగిద్ద, మహాత్మ, ఆపగేయ భీష్మను, భారతర పితామహను, సర్వ మహీక్షితర ద్వజదంతిద్ద, బుద్ధియల్లి బృహస్పతియ సమనాగిద్ద, క్షమెయల్లి పృథ్వియ సమనాగిద్ద, గాంభీర్యదల్లి సముద్రదంతిద్ద, హిమవంతనంతె స్థిరనాగిద్ద, ఔదార్యదల్లి ప్రజాపతియంతిద్ద, తేజస్సినల్లి భాస్కరనంతిద్ద, మహేంద్రనంతె శరవృష్టిగళింద శత్రుగళన్ను ధ్వంసగొళిసబల్లవనాగిద్ద అవను రణయజ్ఞదల్లి బహుకాలదవరెగె సేనాపతియాగి దీక్షితనాగిద్దానెందు కేళి సర్వధర్మవిశారద మహాబాహు యుధిష్ఠిరను ఏను హేళిదను? భీమసేన అర్జునరు, కృష్ణనూ కూడ ఏను హేళిదరు?”
05154006 వైశంపాయన ఉవాచ।
05154006a ఆపద్ధర్మార్థకుశలో మహాబుద్ధిర్యుధిష్ఠిరః।
05154006c సర్వాన్భ్రాతౄన్సమానీయ వాసుదేవం చ సాత్వతం।।
05154006e ఉవాచ వదతాం శ్రేష్ఠః సాంత్వపూర్వమిదం వచః।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “ఆపద్ధర్మార్థకుశలనాద, మాతనాడువవరల్లి శ్రేష్ఠనాద మహాబుద్ధి యుధిష్ఠిరను ఎల్ల సహోదరరన్నూ, సాత్వత వాసుదేవననూ కూడిసి సాంత్వపూర్వక ఈ మాతన్నాడిదను.
05154007a పర్యాక్రామత సైన్యాని యత్తాస్తిష్ఠత దంశితాః।
05154007c పితామహేన వో యుద్ధం పూర్వమేవ భవిష్యతి।
05154007e తస్మాత్సప్తసు సేనాసు ప్రణేతాన్మమ పశ్యత।।
“సేనెగళల్లి సుత్తాడి. యావాగలూ అవు రక్షణెయల్లిరలి. మొదలనెయ యుద్ధవు పితామహనొందిగె నడెయలిదె. ఆదుదరింద ఏళు సేనెగళ ప్రణేతారరన్ను ననగె తోరిసి.”
05154008 వాసుదేవ ఉవాచ।
05154008a యథార్హతి భవాన్వక్తుమస్మిన్కాల ఉపస్థితే।
05154008c తథేదమర్థవద్వాక్యముక్తం తే భరతర్షభ।।
వాసుదేవను హేళిదను: “బందిరువ కాలక్కె తక్కుదాగి నీను హేళిద్దీయె. భరతర్షభ! నీను హేళిదుదు హాగెయే అర్థవత్తాగిదె.
05154009a రోచతే మే మహాబాహో క్రియతాం యదనంతరం।
05154009c నాయకాస్తవ సేనాయామభిషిచ్యంతు సప్త వై।।
మహాబాహో! అనంతర నిన్న ఏళు సేనెగళ నాయకరన్ను నీను అభిషేకిసబేకెందు ననగన్నిసుత్తదె.””
05154010 వైశంపాయన ఉవాచ।
05154010a తతో ద్రుపదమానాయ్య విరాటం శినిపుంగవం।
05154010c ధృష్టద్యుమ్నం చ పాంచాల్యం ధృష్టకేతుం చ పార్థివం।।
05154010e శిఖండినం చ పాంచాల్యం సహదేవం చ మాగధం।।
05154011a ఏతాన్సప్త మహేష్వాసాన్వీరాన్యుద్ధాభినందినః।
05154011c సేనాప్రణేతాన్విధివదభ్యషించద్యుధిష్ఠిరః।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “ఆగ ద్రుపద, విరాట, సాత్యకి, పాంచాల్య ధృష్టద్యుమ్న, పార్థివ ధృష్టకేతు, పాంచాల్య శిఖండి, మాగధ సహదేవ ఈ ఏళు మహేష్వాస వీరరన్ను కరెయిసి యుద్ధాభినందిన యుధిష్ఠిరను తన్న సేనాప్రణేతారరన్నాగి విధివత్తాగి అభిషేకిసిదను.
05154012a సర్వసేనాపతిం చాత్ర ధృష్టద్యుమ్నముపాదిశత్।
05154012c ద్రోణాంతహేతోరుత్పన్నో య ఇద్ధాం జాతవేదసః।।
ద్రోణనన్ను కొల్లలు అగ్నియింద ఉత్పన్ననాద ఆ ధృష్టద్యుమ్ననన్ను సర్వసేనాపతియన్నాగి నియోజిసిదను.
05154013a సర్వేషామేవ తేషాం తు సమస్తానాం మహాత్మనాం।
05154013c సేనాపతిపతిం చక్రే గుడాకేశం ధనంజయం।।
గుడాకేశ ధనంజయనన్ను అవరెల్ల సమస్త మహాత్మరిగె సేనాపతియన్నాగి మాడిదను.
05154014a అర్జునస్యాపి నేతా చ సమ్యంతా చైవ వాజినాం।
05154014c సంకర్షణానుజః శ్రీమాన్మహాబుద్ధిర్జనార్దనః।।
సంకర్షణన అనుజ, శ్రీమాన్, మహాబుద్ధి జనార్దననన్ను అర్జుననిగె నేతారనాగి, కుదురెగళన్ను నియంత్రిసువవనన్నాగి నియోజిసలాయితు.
05154015a తద్దృష్ట్వోపస్థితం యుద్ధం సమాసన్నం మహాత్యయం।
05154015c ప్రావిశద్భవనం రాజ్ఞాః పాండవస్య హలాయుధః।।
05154016a సహాక్రూరప్రభృతిభిర్గదసాంబోల్ముకాదిభిః।
05154016c రౌక్మిణేయాహుకసుతైశ్చారుదేష్ణపురోగమైః।।
ఆగ మహా క్షయవన్ను తరువ యుద్ధవు బరుత్తిదె ఎన్నువుదన్ను కండ హలాయుధను అక్రూర, గద, సాంబ, ఉలుకాదిగళొడనె, రుక్మిణియ మగ, ఆహుకసుత, చారుదేష్ణరన్ను ముందిట్టుకొండు రాజా పాండవన భవనవన్ను ప్రవేశిసిదను.
05154017a వృష్ణిముఖ్యైరభిగతైర్వ్యాఘ్రైరివ బలోత్కటైః।
05154017c అభిగుప్తో మహాబాహుర్మరుద్భిరివ వాసవః।।
05154018a నీలకౌశేయవసనః కైలాసశిఖరోపమః।
05154018c సింహఖేలగతిః శ్రీమాన్మదరక్తాంతలోచనః।।
వ్యాఘ్రరంతె బలోత్కటరాగిరువ వృష్ణిముఖ్యరిందొడగూడి మరుత్తుగళ మధ్యె వాసవనంతె ఆ మహాబాహు నీలకౌశేయవసన, కైలాసశిఖరోపమ, సింహద నడుగెయన్నుళ్ళ, మదిరదింద కణ్ణుగళు కెంపాగిద్ద ఆ శ్రీమానను అల్లిగె ఆగమిసిదను.
05154019a తం దృష్ట్వా ధర్మరాజశ్చ కేశవశ్చ మహాద్యుతిః।
05154019c ఉదతిష్ఠత్తదా పార్థో భీమకర్మా వృకోదరః।।
అవనన్ను నోడి ధర్మరాజనూ, మహాద్యుతి కేశవనూ, పార్థ, భీమకర్మి వృకోదరనూ ఎద్దు నింతరు.
05154020a గాండీవధన్వా యే చాన్యే రాజానస్తత్ర కే చన।
05154020c పూజయాం చక్రురభ్యేత్య తే స్మ సర్వే హలాయుధం।।
గాండీవధన్వియూ మత్తు అల్లిద్ద ఇన్నూ ఇతర రాజరు ఎల్లరూ హలాయుధనన్ను పూజిసిదరు.
05154021a తతస్తం పాండవో రాజా కరే పస్పర్శ పాణినా।
05154021c వాసుదేవపురోగాస్తు సర్వ ఏవాభ్యవాదయన్।।
05154022a విరాటద్రుపదౌ వృద్ధావభివాద్య హలాయుధః।
05154022c యుధిష్ఠిరేణ సహిత ఉపావిశదరిందమః।।
ఆగ రాజా పాండవను అవనన్ను కైగళింద ముట్టలు అరిందమ హలాయుధను వాసుదేవన నాయకత్వదల్లిద్ద ఎల్లరిగూ అభివాదిసి, వృద్ధరాద విరాట-ద్రుపదరన్ను నమస్కరిసి యుధిష్ఠిరనొడనె కుళితుకొండను.
05154023a తతస్తేషూపవిష్టేషు పార్థివేషు సమంతతః।
05154023c వాసుదేవమభిప్రేక్ష్య రౌహిణేయోఽభ్యభాషత।।
ఆగ అల్లి సేరిద్ద పార్థివరు కుళితుకొళ్ళలు వాసుదేవనన్ను నోడి రౌహిణేయను మాతనాడిదను:
05154024a భవితాయం మహారౌద్రో దారుణః పురుషక్షయః।
05154024c దిష్టమేతద్ధ్రువం మన్యే న శక్యమతివర్తితుం।।
“మహారౌద్రవాద దారుణ పురుషక్షయవు నడెయువుదిదె. ఇదు ఖండితవాగి దైవవు నిర్ధరిసిదుదు. ఇదన్ను నిల్లిసలు సాధ్యవిల్లవెందు ననగన్నిసుత్తదె.
05154025a అస్మాద్యుద్ధాత్సముత్తీర్ణానపి వః ససుహృజ్జనాన్।
05154025c అరోగానక్షతైర్దేహైః పశ్యేయమితి మే మతిః।।
ఈ యుద్ధదల్లి నీవు మత్తు నిమ్మ సుహృజ్జనరు అరోగద, అక్షయవాద దేహగళింద ఉత్తీర్ణరాగువుదన్ను కాణుత్తేనెందు నాను బయసుత్తేనె.
05154026a సమేతం పార్థివం క్షత్రం కాలపక్వమసంశయం।
05154026c విమర్దః సుమహాన్భావీ మాంసశోణితకర్దమః।।
సేరిరువ పార్థివ క్షత్రియరెల్లర కాలవు పక్వవాదుదు నిశ్చయ. మాంస-రక్తగళ మహా కెసరు ఆగలిక్కిదె.
05154027a ఉక్తో మయా వాసుదేవః పునః పునరుపహ్వరే।
05154027c సంబంధిషు సమాం వృత్తిం వర్తస్వ మధుసూదన।।
నాను వాసుదేవనిగె “మధుసూదన! సంబంధిగళల్లి సమవృత్తియన్నిట్టుకొండు వర్తిసు” ఎందు ఏకాంతదల్లి పునః పునః హేళిద్దేనె.
05154028a పాండవా హి యథాస్మాకం తథా దుర్యోధనో నృపః।
05154028c తస్యాపి క్రియతాం యుక్త్యా సపర్యేతి పునః పునః।।
పాండవరు నమగె హేగో హాగె నృప దుర్యోధననూ కూడ. అవనిగూ బేకాదుదన్ను మాడబేకు. అవను పునః పునః కేళుత్తిరుత్తానె.
05154029a తచ్చ మే నాకరోద్వాక్యం త్వదర్థే మధుసూదనః।
05154029c నివిష్టః సర్వభావేన ధనంజయమవేక్ష్య చ।।
ఆదరె నినగోస్కరవాగి మధుసూదనను నన్న మాతినంతె నడెదుకొళ్ళుత్తిల్ల. ధనంజయనన్ను నోడి సర్వభావదింద నినగె నిష్ఠనాగిద్దానె.
05154030a ధ్రువో జయః పాండవానామితి మే నిశ్చితా మతిః।
05154030c తథా హ్యభినివేశోఽయం వాసుదేవస్య భారత।।
నాను ఏనే యోచిసిదరూ పాండవర జయవే ఖండిత ఎందు నిశ్చయిసియాగిదె. భారత! ఏకెందరె ఇదూ కూడ వాసుదేవను బయసువుదే.
05154031a న చాహముత్సహే కృష్ణమృతే లోకముదీక్షితుం।
05154031c తతోఽహమనువర్తామి కేశవస్య చికీర్షితం।।
కృష్ణనిల్లదే ననగె లోకవన్ను నోడువ ఉత్సాహవిల్ల. ఆదుదరింద కేశవను బయసిదుదన్ను అనుసరిసుత్తేనె.
05154032a ఉభౌ శిష్యౌ హి మే వీరౌ గదాయుద్ధవిశారదౌ।
05154032c తుల్యస్నేహోఽస్మ్యతో భీమే తథా దుర్యోధనే నృపే।।
భీమ మత్తు నృప దుర్యోధనరిబ్బరూ వీరరు, నన్న శిష్యరు, గదాయుద్ధ విశారదరు. అవరిబ్బర మేలిన స్నేహవు సమనాదుదు.
05154033a తస్మాద్యాస్యామి తీర్థాని సరస్వత్యా నిషేవితుం।
05154033c న హి శక్ష్యామి కౌరవ్యాన్నశ్యమానానుపేక్షితుం।।
ఆదుదరింద నాను సరస్వతియ తీర్థగళల్లి నెలెసుత్తేనె. కౌరవర నాశవన్ను, ఒళగొళ్ళదే, నోడలారె.”
05154034a ఏవముక్త్వా మహాబాహురనుజ్ఞాతశ్చ పాండవైః।
05154034c తీర్థయాత్రాం యయౌ రామో నివర్త్య మధుసూదనం।।
హీగె హేళి మహాబాహు రామను పాండవరింద బీళ్కొండు, మధుసూదనను తడెదరూ తీర్థయాత్రెగె హోదను.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఉద్యోగ పర్వణి భీష్మాభిషేచన పర్వణి బలరామతీర్థయాత్రాగమనే చతుఃపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ఉద్యోగ పర్వదల్లి భీష్మాభిషేచన పర్వదల్లి బలరామతీర్థయాత్రాగమనదల్లి నూరాఐవత్నాల్కనెయ అధ్యాయవు.