પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
ઉદ્યોગ પર્વ
સેનાનિર્યાણ પર્વ
અધ્યાય 151
સાર
તમગॆ ક્ષમવાદ માર્ગવન્નુ સૂચિસॆંદુ પુનઃ યુધિષ્ઠિરનુ કેળલુ કૃષ્ણનુ યુદ્ધવલ્લદે બેરॆ માર્ગવિલ્લવॆન્નુવુદુ (1-15). આગ યુધિષ્ઠિરનુ “યાવ આપત્તન્નુ તડॆયુવુદક્કાગિ નાનુ વનવાસદ દુઃખવન્નુ અનુભવિસિદॆનો અદુ, પ્રયત્નવુ પરમ અનર્થવો ऎન્નુવંતॆ નમ્મન્નુ બિડુત્તિલ્લ”વॆંદૂ “ગુરુગળન્નૂ વૃદ્ધરન્નૂ કॊંદુ હેગॆ નમગॆ વિજયવુંટાગુત્તદॆ?” ऎંદુ કેળલુ અર્જુનનુ વિદુર મત્તુ કુંતિયરુ તાવુ યુદ્ધમાડબેકॆંદુ હેળિ કળુહિસલિલ્લવે ऎંદુ હેળુવુદુ, અદન્નુ કૃષ્ણનુ અનુમોદિસુવુદુ (16-27).
05151001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
05151001a વાસુદેવસ્ય તદ્વાક્યમનુસ્મૃત્ય યુધિષ્ઠિરઃ।
05151001c પુનઃ પપ્રચ્ચ વાર્ષ્ણેયં કથં મંદોઽબ્રવીદિદં।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “વાસુદેવન આ માતુગળન્નુ નॆનપિસિકॊંડુ યુધિષ્ઠિરનુ પુનઃ વાર્ષ્ણેયનન્નુ પ્રશ્નિસિદનુ: “આ મંદનુ હેગॆ માતનાડિદનુ?
05151002a અસ્મિન્નભ્યાગતે કાલે કિં ચ નઃ ક્ષમમચ્યુત।
05151002c કથં ચ વર્તમાના વૈ સ્વધર્માન્ન ચ્યવેમહિ।।
અચ્યુત! ઈગ કાલવુ નમ્મ બળિ બંદિરુવાગ નમગॆ ऒળ્ળॆયદાદુદુ એનુ? સ્વધર્મવન્નુ તॊરॆયદે નાવુ હેગॆ નડॆદુકॊળ્ળબહુદુ?
05151003a દુર્યોધનસ્ય કર્ણસ્ય શકુનેઃ સૌબલસ્ય ચ।
05151003c વાસુદેવ મતજ્ઞોઽસિ મમ સભ્રાતૃકસ્ય ચ।।
વાસુદેવ! દુર્યોધન, કર્ણ, શકુનિ સૌબલ, નન્ન મત્તુ નન્ન સહોદરર મતવન્નુ નીનુ તિળિદિદ્દીયॆ.
05151004a વિદુરસ્યાપિ તે વાક્યં શ્રુતં ભીષ્મસ્ય ચોભયોઃ।
05151004c કુંત્યાશ્ચ વિપુલપ્રજ્ઞા પ્રજ્ઞા કાર્ત્સ્ન્યॆન તે શ્રુતા।।
વિપુલપ્રજ્ઞા! વિદુર મત્તુ ભીષ્મ ઇબ્બર માતુગળન્નૂ નીનુ કેળિદ્દીયॆ. કુંતિય પ્રાજ્ઞ માતુગળન્નુ સંપૂર્ણવાગિ નીનુ કેળિદ્દીયॆ.
05151005a સર્વમેતદતિક્રમ્ય વિચાર્ય ચ પુનઃ પુનઃ।
05151005c યન્નઃ ક્ષમં મહાબાહો તદ્બ્રવીહ્યવિચારયન્।।
મહાબાહો! અવॆલ્લવન્નૂ બદિગિટ્ટુ, પુનઃ પુનઃ વિચારિસિ, એનૂ યોચિસદે નમગॆ ક્ષમવાદુદન્નુ હેળુ.”
05151006a શ્રુત્વૈતદ્ધર્મરાજસ્ય ધર્માર્થસહિતં વચઃ।
05151006c મેઘદુંદુભિનિર્ઘોષઃ કૃષ્ણો વચનમબ્રવીત્।।
ધર્મરાજન ઈ ધર્માર્થસહિત માતન્નુ કેળિ કૃષ્ણનુ મેઘદુંદુભિય ધ્વનિયલ્લિ ઈ માતન્નાડિદનુ:
05151007a ઉક્તવાનસ્મિ યદ્વાક્યં ધર્માર્થસહિતં હિતં।
05151007c ન તુ તન્નિકૃતિપ્રજ્ઞે કૌરવ્યે પ્રતિતિષ્ઠતિ।।
“નાનુ યાવ ધર્માર્થસંહિત હિતમાતુગળન્નાડિદॆનો અદુ નિકૃતિપ્રજ્ઞ કૌરવ્યનિગॆ તાગલિલ્લ.
05151008a ન ચ ભીષ્મસ્ય દુર્મેધાઃ શૃણોતિ વિદુરસ્ય વા।
05151008c મમ વા ભાષિતં કિં ચિત્સર્વમેવાતિવર્તતે।।
આ દુર્બુદ્ધિયુ ભીષ્મનદાગલી, વિદુરનદ્દાગલી, નાનુ હેળિદુદન્નાગલી કેળલિલ્લ. ऎલ્લવન્નૂ નિર્લક્ષિસિદનુ.
05151009a ન સ કામયતે ધર્મં ન સ કામયતે યશઃ।
05151009c જિતં સ મન્યતે સર્વં દુરાત્મા કર્ણમાશ્રિતઃ।।
અવનુ ધર્મવન્નુ બયસુત્તિલ્લ. યશસ્સન્નુ બયસુત્તિલ્લ. દુરાત્મ કર્ણનન્નુ આશ્રયિસિ ऎલ્લવન્નૂ ગॆદ્દિદ્દેનॆ ऎંદુ તિળિદુકॊંડિદ્દાનॆ.
05151010a બંધમાજ્ઞાપયામાસ મમ ચાપિ સુયોધનઃ।
05151010c ન ચ તં લબ્ધવાન્કામં દુરાત્મા શાસનાતિગઃ।।
સુયોધનનુ નન્નન્નુ બંધિસલૂ કૂડ આજ્ઞાપિસિદનુ. આદરॆ આ દુરાત્મ શાસનાતિગન બયકॆયુ પૂર્તિયાગલિલ્લ.
05151011a ન ચ ભીષ્મો ન ચ દ્રોણો યુક્તં તત્રાહતુર્વચઃ।
05151011c સર્વે તમનુવર્તંતે ઋતે વિદુરમચ્યુત।।
અચ્યુત વિદુરનન્નુ બિટ્ટુ ભીષ્મનાગલી દ્રોણનાગલી અલ્લિ યુક્તવાદુદન્નુ માતનાડલિલ્લ. અવરॆલ્લરૂ અવનન્નુ અનુસરિસુત્તારॆ.
05151012a શકુનિઃ સૌબલશ્ચૈવ કર્ણદુઃશાસનાવપિ।
05151012c ત્વય્યયુક્તાન્યભાષંત મૂઢા મૂઢમમર્ષણં।।
શકુનિ સૌબલ, કર્ણ-દુઃશાસનરૂ કૂડ માઢરંતॆ મૂઢ કોપિષ્ટનિગॆ નિન્ન કુરિતુ અયુક્ત માતુગળન્નાડિદરુ.
05151013a કિં ચ તેન મયોક્તેન યાન્યભાષંત કૌરવાઃ।
05151013c સંક્ષેપેણ દુરાત્માસૌ ન યુક્તં ત્વયિ વર્તતે।।
કૌરવરુ એનુ હેળિદરॆંદુ નાનુ પુનઃ હેળુવુદુ એકॆ? સંક્ષેપદલ્લિ આ દુરાત્મરુ નિન્નॊડનॆ સરિયાગિ વર્તિસુત્તિલ્લ.
05151014a ન પાર્થિવેષુ સર્વેષુ ય ઇમે તવ સૈનિકાઃ।
05151014c યત્પાપં યન્ન કલ્યાણં સર્વં તસ્મિન્પ્રતિષ્ઠિતં।।
અવનલ્લિ ઇરુવષ્ટુ પાપવુ નિન્ન સૈનિકરુ મત્તુ પાર્થિવરુ યારલ્લિયૂ ઇલ્લ. અવનલ્લિ અષ્ટॊંદુ કલ્યાણગુણગળ કॊરતॆયિદॆ.
05151015a ન ચાપિ વયમત્યર્થં પરિત્યાગેન કર્હિ ચિત્।
05151015c કૌરવૈઃ શમમિચ્ચામસ્તત્ર યુદ્ધમનંતરં।।
નાવૂ કૂડ ऎંદૂ પરિત્યાગમાડિ કૌરવરॊંદિગॆ શાંતિયન્નુ બયસુત્તિલ્લ. યુદ્ધવલ્લદે બેરॆ યાવ દારિયૂ ઇલ્લ.”
05151016a તચ્ચ્રુત્વા પાર્થિવાઃ સર્વે વાસુદેવસ્ય ભાષિતં।
05151016c અબ્રુવંતો મુખં રાજ્ઞાઃ સમુદૈક્ષંત ભારત।।
ભારત! વાસુદેવનાડિદુદન્નુ કેળિ ऎલ્લ પાર્થિવરૂ એનન્નૂ હેળદે રાજન મુખવન્નુ નોડિદરુ.
05151017a યુધિષ્ઠિરસ્ત્વભિપ્રાયમુપલભ્ય મહીક્ષિતાં।
05151017c યોગમાજ્ઞાપયામાસ ભીમાર્જુનયમૈઃ સહ।।
મહીક્ષિતર અભિપ્રાયવન્નુ પડॆદ યુધિષ્ઠિરનુ ભીમાર્જુનરુ મત્તુ યમળરॊંદિગॆ યોગવન્નુ આજ્ઞાપિસિદનુ.
05151018a તતઃ કિલકિલાભૂતમનીકં પાંડવસ્ય હ।
05151018c આજ્ઞાપિતે તદા યોગે સમહૃષ્યંત સૈનિકાઃ।।
યોગવન્નુ આજ્ઞાપિસિદાગ પાંડવર સેનॆયલ્લિ કિલકિલગળુંટાયિતુ. સૈનિકરુ બહળ હર્ષિતરાદરુ.
05151019a અવધ્યાનાં વધં પશ્યન્ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
05151019c નિષ્ટનન્ભીમસેનં ચ વિજયં ચેદમબ્રવીત્।।
અવધ્યર વધॆયન્નુ કંડ ધર્મરાજ યુધિષ્ઠિરનુ આળવાદ નિટ્ટિસુરુ બિડુત્તા ભીમસેન-વિજયરિગॆ ઇદન્નુ હેળિદનુ:
05151020a યદર્થં વનવાસશ્ચ પ્રાપ્તં દુઃખં ચ યન્મયા।
05151020c સોઽયમસ્માનુપૈત્યેવ પરોઽનર્થઃ પ્રયત્નતઃ।।
“યાવ આપત્તન્નુ તડॆયુવુદક્કાગિ નાનુ વનવાસદ દુઃખવન્નુ અનુભવિસિદॆનો અદુ, પ્રયત્નવુ પરમ અનર્થવો ऎન્નુવંતॆ નમ્મન્નુ બિડુત્તિલ્લ.
05151021a યસ્મિન્યત્નઃ કૃતોઽસ્માભિઃ સ નો હીનઃ પ્રયત્નતઃ।
05151021c અકૃતે તુ પ્રયત્નેઽસ્માનુપાવૃત્તઃ કલિર્મહાન્।।
નાવુ એનॆલ્લ પ્રયત્નગળન્નુ માડિદ્દેવો અવુ હીન પ્રયત્નગળાગિવॆ. પ્રયત્નદિંદ નાવુ ઈ મહા કલિયન્નુ તપ્પિસલુ અસમર્થરાગિદ્દેવॆ.
05151022a કથં હ્યવધ્યૈઃ સંગ્રામઃ કાર્યઃ સહ ભવિષ્યતિ।
05151022c કથં હત્વા ગુરૂન્વૃદ્ધાન્વિજયો નો ભવિષ્યતિ।।
એકॆંદરॆ સંગ્રામદલ્લિ અવધ્યરન્નુ વધિસુવ કાર્યવુ હેગॆ નડॆયુત્તદॆ? ગુરુગળન્નૂ વૃદ્ધરન્નૂ કॊંદુ હેગॆ નમગॆ વિજયવુંટાગુત્તદॆ?”
05151023a તચ્ચ્રુત્વા ધર્મરાજસ્ય સવ્યસાચી પરંતપઃ।
05151023c યદુક્તં વાસુદેવેન શ્રાવયામાસ તદ્વચઃ।।
ધર્મરાજન આ માતુગળન્નુ કેળિ પરંતપ સવ્યસાચિયુ વાસુદેવનુ હેળિદુદન્ને અવનિગॆ હેળિદનુ.
05151024a ઉક્તવાન્દેવકીપુત્રઃ કુંત્યાશ્ચ વિદુરસ્ય ચ।
05151024c વચનં તત્ત્વયા રાજન્નિખિલેનાવધારિતં।।
“રાજન્! દેવકીપુત્રનુ હેળિદ, કુંતિ મત્તુ વિદુરરુ હેળિ કળુહિસિદ માતુગળન્નુ નીનુ કેળલિલ્લવે?
05151025a ન ચ તૌ વક્ષ્યતોઽધર્મમિતિ મે નૈષ્ઠિકી મતિઃ।
05151025c ન ચાપિ યુક્તં કૌંતેય નિવર્તિતુમયુધ્યતઃ।।
અવરિબ્બરૂ ऎંદૂ અધર્મવાદુદન્નુ હેળુત્તારॆ ऎંદુ નનગॆ અન્નિસુવુદિલ્લ. કૌંતેય! યુદ્ધવન્નુ માડદે નાવુ હિંદિરુગુવુદુ યુક્તવલ્લ.”
05151026a તચ્ચ્રુત્વા વાસુદેવોઽપિ સવ્યસાચિવચસ્તદા।
05151026c સ્મયમાનોઽબ્રવીત્પાર્થમેવમેતદિતિ બ્રુવન્।।
સવ્યસાચિયન્નુ કેળિ વાસુદેવનૂ કૂડ પાર્થનિગॆ “ઇદુ સરિ” ऎંદુ હેળિદનુ.
05151027a તતસ્તે ધૃતસંકલ્પા યુદ્ધાય સહસૈનિકાઃ।
05151027c પાંડવેયા મહારાજ તાં રાત્રિં સુખમાવસન્।।
અનંતર મહારાજ! પાંડવરુ સૈનિકરॊંદિગॆ યુદ્ધક્કॆ ધૃતસંકલ્પરાગિ આ રાત્રિયન્નુ સુખવાગિ કળॆદરુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે ઉદ્યોગ પર્વણિ સેનાનિર્યાણ પર્વણિ યુધિષ્ઠિરાર્જુનસંવાદે એકપંચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ ઉદ્યોગ પર્વદલ્લિ સેનાનિર્યાણ પર્વદલ્લિ યુધિષ્ઠિરાર્જુનસંવાદદલ્લિ નૂરાઐવત્તॊંદનॆય અધ્યાયવુ.