ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఉద్యోగ పర్వ
కర్ణ‌వివాద పర్వ
అధ్యాయ 145
సార
హస్తినాపురదింద ఉపప్లవ్యక్కె బందు కృష్ణను యుదిష్ఠిరనిగె అల్లి నడెదుదెల్లవన్నూ తిళిసలు, యుధిష్ఠిరను భీష్మ-ద్రోణరు ఏను హేళిదరెందు కృష్ణనన్ను కేళిదుదు (1-12). భీష్మను తన్న కులక్కె హితవాదుదన్ను మాడెందు శంతనువినింద ప్రారంభిసి కులవు హేగె నడెదుకొండు బందిదెయెందు హేళిదుదన్ను కృష్ణను యుధిష్ఠిరనిగె వరది మాడిదుదు (13-40).
05145001 వైశంపాయన ఉవాచ।
05145001a ఆగమ్య హాస్తినపురాదుపప్లవ్యమరిందమః।
05145001c పాండవానాం యథావృత్తం కేశవః సర్వముక్తవాన్।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “హస్తినాపురదింద ఉపప్లవ్యక్కె బందు అరిందమ కేశవను పాండవరిగె ఎల్లవన్నూ హేళిదను.
05145002a సంభాష్య సుచిరం కాలం మంత్రయిత్వా పునః పునః।
05145002c స్వమేవావసథం శౌరిర్విశ్రామార్థం జగామ హ।।
బహళ హొత్తు మాతుకతెయాడి, పునః పునః మంత్రాలోచనె మాడి శౌరియు విశ్రామార్థవాగి తన్న బిడారక్కె హోదను.
05145003a విసృజ్య సర్వాన్నృపతీన్విరాటప్రముఖాంస్తదా।
05145003c పాండవా భ్రాతరః పంచ భానావస్తంగతే సతి।।
సూర్యను ముళుగలు విరాటనే మొదలాద సర్వ ప్రముఖ రాజరన్ను కళుహిసి ఐవరు పాండవ సహోదరరు సంధ్యావందనెయన్ను పూరైసిదరు.
05145004a సంధ్యాముపాస్య ధ్యాయంతస్తమేవ గతమానసాః।
05145004c ఆనాయ్య కృష్ణం దాశార్హం పునర్మంత్రమమంత్రయన్।।
సంధ్యావందనెయన్ను ముగిసి, అదర కురితే యోచిసి, మనస్సన్ను కళెదుకొండ అవను పునః మంత్రాలోచిసలు దాశార్హ కృష్ణనిగె బరలు కరె కళుహిసిదను.
05145005 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
05145005a త్వయా నాగపురం గత్వా సభాయాం ధృతరాష్ట్రజః।
05145005c కిముక్తః పుండరీకాక్ష తన్నః శంసితుమర్హసి।।
యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “పుండరీకాక్ష! నాగపురదల్లి ధృతరాష్ట్రజన సభెగె హోగి ఏను హేళిదె ఎన్నువుదన్ను వివరిసబేకు.”
05145006 వాసుదేవ ఉవాచ।
05145006a మయా నాగపురం గత్వా సభాయాం ధృతరాష్ట్రజః।
05145006c తథ్యం పథ్యం హితం చోక్తో న చ గృహ్ణాతి దుర్మతిః।।
వాసుదేవను హేళిదను: “నాను నాగపురదల్లి ధృతరాష్ట్రజన సభెగె హోగి నిజవాదుదన్నూ, పాలిసబేకాదుదన్నూ మత్తు హితవాదుదన్నూ హేళిదెను. ఆదరె ఆ దుర్మతియు అదన్ను స్వీకరిసలిల్ల.”
05145007 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
05145007a తస్మిన్నుత్పథమాపన్నే కురువృద్ధః పితామహః।
05145007c కిముక్తవాన్ హృషీకేశ దుర్యోధనమమర్షణం।।
05145007e ఆచార్యో వా మహాబాహో భారద్వాజః కిమబ్రవీత్।।
యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “హృషీకేశ! క్రూరి దుర్యోధనను కెట్ట దారియన్ను హిడిదాగ కురువృద్ధ పితామహను ఏను హేళిదను? మహాబాహు ఆచార్య భారద్వాజను ఏను హేళిదను?
05145008a పితా యవీయానస్మాకం క్షత్తా ధర్మభృతాం వరః।
05145008c పుత్రశోకాభిసంతప్తః కిమాహ ధృతరాష్ట్రజం।।
నమ్మ కిరియ తందెయాద, ధర్మభృతరల్లి శ్రేష్ఠనాద, పుత్రశోకదింద సంతప్తనాద క్షత్తను ధృతరాష్ట్రజనిగె ఏను హేళిదను?
05145009a కిం చ సర్వే నృపతయః సభాయాం యే సమాసతే।
05145009c ఉక్తవంతో యథాతత్త్వం తద్బ్రూహి త్వం జనార్దన।।
జనార్దన! అల్లి సభెయల్లి సేరిద్ద ఎల్ల నృపతియరు ఏను హేళిదరు? అవరు హేళిదుదన్ను యథాతత్వవాగి హేళు.
05145010a ఉక్తవాన్ హి భవాన్సర్వం వచనం కురుముఖ్యయోః।
05145010c కామలోభాభిభూతస్య మందస్య ప్రాజ్ఞామానినః।।
నీను ఈగాగలే కురుముఖ్యరు కామలోభగళింద తుంబిద, మూఢనాగిద్దరూ ప్రాజ్ఞనెందు తిళిదుకొండిరువ అవనిగె హేళిదుదెల్లవన్నూ హేళిద్దీయె.
05145011a అప్రియం హృదయే మహ్యం తన్న తిష్ఠతి కేశవ।
05145011c తేషాం వాక్యాని గోవింద శ్రోతుమిచ్చామ్యహం విభో।।
ఆదరె కేశవ! అప్రియవాదుదు నన్న హృదయదల్లి నిల్లువుదిల్ల. గోవింద! విభో! అవర మాతుగళన్ను కేళలు బయసుత్తేనె.
05145012a యథా చ నాభిపద్యేత కాలస్తాత తథా కురు।
05145012c భవాన్ హి నో గతిః కృష్ణ భవాన్నాథో భవాన్గురుః।।
అయ్యా! ఈ అవకాశవు కళెదుహోగదంతె మాడు. కృష్ణ! నీనే నమగె గతి. నీనే నాథ. నీనే గురు.”
05145013 వాసుదేవ ఉవాచ।
05145013a శృణు రాజన్యథా వాక్యముక్తో రాజా సుయోధనః।
05145013c మధ్యే కురూణాం రాజేంద్ర సభాయాం తన్నిబోధ మే।।
వాసుదేవను హేళిదను: “రాజన్! రాజేంద్ర! కురుగళ మధ్యె సభెయల్లి రాజా సుయోధననిగె హేళిద మాతుగళన్ను కేళు. అర్థమాడికో!
05145014a మయా వై శ్రావితే వాక్యే జహాస ధృతరాష్ట్రజః।
05145014c అథ భీష్మః సుసంక్రుద్ధ ఇదం వచనమబ్రవీత్।।
నన్న మాతన్ను కేళి ధృతరాష్ట్రజను జోరాగి నక్కను. ఆగ భీష్మను సంకృద్ధనాగి ఈ మాతుగళన్నాడిదను:
05145015a దుర్యోధన నిబోధేదం కులార్థే యద్బ్రవీమి తే।
05145015c తచ్చ్రుత్వా రాజశార్దూల స్వకులస్య హితం కురు।।
“దుర్యోధన! కులార్థక్కాగి నాను హేళువుదన్ను అర్థమాడికో! రాజశార్దూల! అదన్ను కేళి నిన్న కులక్కె హితవాదుదన్ను మాడు.
05145016a మమ తాత పితా రాజన్ శంతనుర్లోకవిశ్రుతః।
05145016c తస్యాహమేక ఏవాసం పుత్రః పుత్రవతాం వరః।।
రాజన్! నన్న తందెయు లోకవిశ్రుత శంతను. ఆ పుత్రవంతరల్లి శ్రేష్ఠనిగె నానొబ్బనే మగనాగిద్దెను.
05145017a తస్య బుద్ధిః సముత్పన్నా ద్వితీయః స్యాత్కథం సుతః।
05145017c ఏకపుత్రమపుత్రం వై ప్రవదంతి మనీషిణః।।
ఎరడనెయ మగనన్ను పడెయబేకు ఎందు అవన బుద్ధియల్లి యోచనెయు బందితు. ఏకెందరె తిళిదవరు ఒందే మగనెందరె మగనే ఇల్లద హాగె ఎందు హేళుత్తారె.
05145018a న చోచ్చేదం కులం యాయాద్విస్తీర్యేత కథం యశః।
05145018c తస్యాహమీప్సితం బుద్ధ్వా కాలీం మాతరమావహం।।
ఈ కులవు నాశవాగబారదు మత్తు నన్న యశస్సు హేగె హరడబేకు ఎందు యోచిసిద అవన బయకెయన్ను తిళిదుకొండు నాను కాలియన్ను తాయియన్నాగి కరెతందెను.
05145019a ప్రతిజ్ఞాం దుష్కరాం కృత్వా పితురర్థే కులస్య చ।
05145019c అరాజా చోర్ధ్వరేతాశ్చ యథా సువిదితం తవ।
05145019e ప్రతీతో నివసామ్యేష ప్రతిజ్ఞామనుపాలయన్।।
తందెగాగి మత్తు కులక్కాగి ఆగ నాను రాజనాగలారె మత్తు ఊర్ధ్వరేతనాగిరుత్తేనె ఎంబ దుష్కర ప్రతిజ్ఞెయన్ను మాడిదుదు నినగె తిళిదే ఇదె. ఆ ప్రతిజ్ఞెయన్ను పాలిసుత్తా నాను సంతోషదిందిద్దేనె. నోడు!
05145020a తస్యాం జజ్ఞే మహాబాహుః శ్రీమాన్కురుకులోద్వహః।
05145020c విచిత్రవీర్యో ధర్మాత్మా కనీయాన్మమ పార్థివః।।
అవనల్లి మహాబాహు, శ్రీమాన్, కురుకులోద్వహ, ధర్మాత్మ, నన్న కిరియ రాజ విచిత్రవీర్యను జనిసిదను.
05145021a స్వర్యాతేఽహం పితరి తం స్వరాజ్యే సంన్యవేశయం।
05145021c విచిత్రవీర్యం రాజానం భృత్యో భూత్వా హ్యధశ్చరః।।
తందెయ మరణద నంతర నన్నదాగబేకాగిద్ద రాజ్యదల్లి నానే విచిత్రవీర్యనన్ను రాజనన్నాగి స్థాపిసిదెను. మత్తు అవన కెళగె సేవకనాగి నడెదుకొండెను.
05145022a తస్యాహం సదృశాన్దారాన్రాజేంద్ర సముదావహం।
05145022c జిత్వా పార్థివసంఘాతమపి తే బహుశః శ్రుతం।।
రాజేంద్ర! అవనిగె సదృశరాద పత్నియరన్ను నాను సేరిద్ద పార్థివ గుంపన్ను గెద్దు కరెదుకొండు బందె. అదన్ను నీను బహళ సారి కేళిద్దీయె.
05145023a తతో రామేణ సమరే ద్వంద్వయుద్ధముపాగమం।
05145023c స హి రామభయాదేభిర్నాగరైర్విప్రవాసితః।
05145023e దారేష్వతిప్రసక్తశ్చ యక్ష్మాణం సమపద్యత।।
ఆగ సమరదల్లి ననగె రామనొందిగె ద్వంద్వయుద్ధమాడువ సమయ బందొదగితు. రామన భయదింద అవను నాగసాహ్వయవన్ను బిట్టు ఓడి హోగిద్ద. పత్నియరల్లి తుంబా తొడగిద్ద అవను యమసదనవన్ను సేరిదను.
05145024a యదా త్వరాజకే రాష్ట్రే న వవర్ష సురేశ్వరః।
05145024c తదాభ్యధావన్మామేవ ప్రజాః క్షుద్భయపీడితాః।।
అరాజకత్వదింద సురేశ్వరను రాష్ట్రదల్లి మళెయన్ను సురిసలిల్ల. ఆగ హసివు-భయ పీడితరాద ప్రజెగళు అవసరదల్లి నన్నల్లిగే బందరు.
05145025 ప్రజా ఊచుః।
05145025a ఉపక్షీణాః ప్రజాః సర్వా రాజా భవ భవాయ నః।
05145025c ఈతయో నుద భద్రం తే శంతనోః కులవర్ధన।।
ప్రజెగళు హేళిదరు: “ప్రజెగళెల్లరూ నాశగొళ్ళుత్తిద్దారె. నీనే రాజనాగు! శంతనువిన కులవర్ధన! ఈ బరగాలవన్ను ఇల్లవాగిసు. నినగె మంగళవాగలి!
05145026a పీడ్యంతే తే ప్రజాః సర్వా వ్యాధిభిర్భృశదారుణైః।
05145026c అల్పావశిష్టా గాంగేయ తాః పరిత్రాతుమర్హసి।।
నిన్న ప్రజెగళెల్లరూ అతి తీక్ష్ణ మత్తు దారుణ వ్యాధిగళింద పీడితరాగిద్దారె. కెలవరే ఉళిదుకొండిద్దారె. గాంగేయ! అవరన్ను రక్షిసబేకు.
05145027a వ్యాధీన్ప్రణుద్య వీర త్వం ప్రజా ధర్మేణ పాలయ।
05145027c త్వయి జీవతి మా రాష్ట్రం వినాశముపగచ్చతు।।
వీర! ఈ వ్యాధిగళన్ను హోగలాడిసు. ప్రజెగళన్ను ధర్మదింద పాలిసు. నీను జీవంతవిరువాగలే రాష్ట్రవు వినాశహొందలు బిడబేడ!””
05145028 భీష్మ ఉవాచ।
05145028a ప్రజానాం క్రోశతీనాం వై నైవాక్షుభ్యత మే మనః।
05145028c ప్రతిజ్ఞాం రక్షమాణస్య సద్వృత్తం స్మరతస్తథా।।
భీష్మను హేళిదను: “ప్రజెగళ ఈ అతీవ క్రోశవు నన్న మనస్సన్ను అలుగాడిసలిల్ల. ప్రతిజ్ఞెయన్ను నెనపిసికొండు అదన్ను రక్షిసలు నడెదుకొండె.
05145029a తతః పౌరా మహారాజ మాతా కాలీ చ మే శుభా।
05145029c భృత్యాః పురోహితాచార్యా బ్రాహ్మణాశ్చ బహుశ్రుతాః।
05145029e మామూచుర్భృశసంతప్తా భవ రాజేతి సంతతం।।
ఆగ మహారాజ! తుంబా సంతప్తరాద పౌరరు, తాయి శుభె కాలీ, సేవకరు, పురోహితరు, ఆచార్యరు, విద్వాన్ బ్రాహ్మణరు “రాజనాగు!” ఎందు ఒత్తాయిసిదరు.
05145030a ప్రతీపరక్షితం రాష్ట్రం త్వాం ప్రాప్య వినశిష్యతి।
05145030c స త్వమస్మద్ధితార్థం వై రాజా భవ మహామతే।।
“నిన్నన్ను పడెద ఈ ప్రతీపరక్షిత రాష్ట్రవు నాశగొళ్ళుత్తిదె. మహామతే! నీను నమగాగియాదరూ రాజనాగి, ఉద్ధరిసు!”
05145031a ఇత్యుక్తః ప్రాంజలిర్భూత్వా దుఃఖితో భృశమాతురః।
05145031c తేభ్యో న్యవేదయం పుత్ర ప్రతిజ్ఞాం పితృగౌరవాత్।
05145031e ఊర్ధ్వరేతా హ్యరాజా చ కులస్యార్థే పునః పునః।।
అవర మాతన్ను కేళి, కైముగిదు దుఃఖితనాగి తుంబా ఆతురనాగి అవరిగె పితృగౌరవక్కాగి మగను మాడిద మత్తు కులక్కాగి మాడిద అరాజనాగిరువ మత్తు ఊర్ధ్వరేతనాగిరువ ప్రతిజ్ఞెయ కురితు పునః పునః హేళిదె.
05145032a తతోఽహం ప్రాంజలిర్భూత్వా మాతరం సంప్రసాదయం।
05145032c నాంబ శంతనునా జాతః కౌరవం వంశముద్వహన్।
05145032e ప్రతిజ్ఞాం వితథాం కుర్యామితి రాజన్పునః పునః।।
రాజన్! ఆగ నాను కైముగిదు తాయిగె “అంబ! శాంతనువినల్లి హుట్టి, కౌరవ వంశవన్ను బెంబలిసువ నాను ప్రతిజ్ఞెయన్ను సుళ్ళాగి మాడలారె” ఎందు పునః పునః హేళి సమాధానగొళిసిదెను.
05145033a విశేషతస్త్వదర్థం చ ధురి మా మాం నియోజయ।
05145033c అహం ప్రేష్యశ్చ దాసశ్చ తవాంబ సుతవత్సలే।।
“విశేషవాగి నినగోస్కర ఈ నేగిలన్ను నన్న మేలె హొరిసబేడ. అంబే! సుతవత్సలే! నాను నిన్న దాస మత్తు గులామ.”
05145034a ఏవం తామనునీయాహం మాతరం జనమేవ చ।
05145034c అయాచం భ్రాతృదారేషు తదా వ్యాసం మహామునిం।।
హీగె నన్న తాయియన్నూ జనరన్నూ సమాధానగొళిసి నన్న తమ్మన పత్నియరిగాగి మహాముని వ్యాసనన్ను బేడికొండెను.
05145035a సహ మాత్రా మహారాజ ప్రసాద్య తమృషిం తదా।
05145035c అపత్యార్థమయాచం వై ప్రసాదం కృతవాంశ్చ సః।
05145035e త్రీన్స పుత్రానజనయత్తదా భరతసత్తమ।।
భరతసత్తమ! మహారాజ! తాయియొందిగె ఆ ఋషియన్ను పూజిసి మక్కళన్ను కేళిదాగ ఆ కృతవంతను ప్రసాదవాగి మూవరు పుత్రరన్ను జనిసిదను.
05145036a అంధః కరణహీనేతి న వై రాజా పితా తవ।
05145036c రాజా తు పాండురభవన్మహాత్మా లోకవిశ్రుతః।।
అంధనెందు నిన్న తందెయు రాజనాగలిల్ల. లోకవిశ్రుత మహాత్మా పాండువు రాజనాదను.
05145037a స రాజా తస్య తే పుత్రాః పితుర్దాయాద్యహారిణః।
05145037c మా తాత కలహం కార్షీ రాజ్యస్యార్ధం ప్రదీయతాం।।
అవను రాజనాగిద్దను. అవన పుత్రరు అవర తందెగె ఆనువంశీకరు. మగూ! కలహవన్ను మాడబేడ! అవరిగె అర్ధ రాజ్యవన్ను కొట్టుబిడు.
05145038a మయి జీవతి రాజ్యం కః సంప్రశాసేత్పుమానిహ।
05145038c మావమంస్థా వచో మహ్యం శమమిచ్చామి వః సదా।।
నాను బదుకిరువాగ యావ పురుషను రాజ్యవన్నాళుత్తానె? నన్న మాతుగళన్ను కడెగణిసబేడ. నిన్న శాంతియు సదా నన్న మనస్సినల్లిదె.
05145039a న విశేషోఽస్తి మే పుత్ర త్వయి తేషు చ పార్థివ।
05145039c మతమేతత్పితుస్తుభ్యం గాంధార్యా విదురస్య చ।।
పుత్ర! పార్థివ! నాను నిన్న మత్తు అవరల్లి భేద తోరిసువుదిల్ల. నిన్న తందె, గాంధారి మత్తు విదురర మతవూ ఇదే ఆగిదె.
05145040a శ్రోతవ్యం యది వృద్ధానాం మాతిశంకీర్వచో మమ।
05145040c నాశయిష్యసి మా సర్వమాత్మానం పృథివీం తథా।।
వృద్ధరన్ను కేళబేకాదరె నన్న మాతుగళన్ను శంకిసబేడ. ఇల్లవాదరె సర్వవన్నూ – నిన్నన్నూ భూమియన్నూ – నాశపడిసుత్తీయె.””
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఉద్యోగ పర్వణి కర్ణ‌వివాద పర్వణి భగవద్వాక్యే పంచచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ఉద్యోగ పర్వదల్లి కర్ణ‌వివాద పర్వదల్లి భగవద్వాక్యదల్లి నూరానల్వత్తైదనెయ అధ్యాయవు.