ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఉద్యోగ పర్వ
భగవద్యాన పర్వ
అధ్యాయ 133
సార
విదులెయు తన్న మగనిగె ముందువరిసి హేళువుదు (1-37).
05133001 పుత్ర ఉవాచ।
05133001a కృష్ణాయసస్యేవ చ తే సంహత్య హృదయం కృతం।
05133001c మమ మాతస్త్వకరుణే వైరప్రజ్ఞే హ్యమర్షణే।।
మగను హేళిదను: “మాతా! నన్నొడనె ఈ రీతి కరుణెయిల్లదే వైరబుద్ధియింద క్రూరవాగి మాతనాడుత్తిరువె ఎందరె నిన్న హృదయవు కబ్బిణద గుండినింద మాడిద్దాగిరబేకు.
05133002a అహో క్షత్రసమాచారో యత్ర మామపరం యథా।
05133002c ఈదృశం వచనం బ్రూయాద్భవతీ పుత్రమేకజం।।
అయ్యో! నానొబ్బ బేరెయవనెంబంతె ఈ క్షత్రసమాచారగళన్ను, ఒబ్బనే మగనన్ను హొందిరువ నీను హేళుత్తిద్దీయె!
05133003a కిం ను తే మామపశ్యంత్యాః పృథివ్యా అపి సర్వయా।
05133003c కిమాభరణకృత్యం తే కిం భోగైర్జీవితేన వా।।
నానే కాణద నినగె ఈ సర్వ పృథ్వియాదరూ ఏకె? నినగె ఆభరణగళు ఏకె? భోగజీవనవాదరూ ఏకె?”
05133004 మాతోవాచ।
05133004a సర్వారంభా హి విదుషాం తాత ధర్మార్థకారణాత్।
05133004c తానేవాభిసమీక్ష్యాహం సంజయ త్వామచూచుదం।।
మాతెయు హేళిదళు: “సంజయ! మగూ! విదుషర సర్వ కార్యగళూ ధర్మార్థకారణగళిందాగి. ఈ సమయదల్లి అదన్నే పరిశీలిసి నాను నిన్నన్ను ప్రచోదిసుత్తిద్దేనె.
05133005a స సమీక్ష్యక్రమోపేతో ముఖ్యః కాలోఽయమాగతః।
05133005c అస్మింశ్చేదాగతే కాలే కార్యం న ప్రతిపద్యసే।
05133005e అసంభావితరూపస్త్వం సునృశంసం కరిష్యసి।।
05133006a తం త్వామయశసా స్పృష్టం న బ్రూయాం యది సంజయ।
05133006c ఖరీవాత్సల్యమాహుస్తన్నిహ్సామర్థ్యమహేతుకం।।
సమయవు ప్రాప్తవాగిరువాగలూ నీను ముఖ్యవాద కెలసవన్ను మాడదిద్దరె, అస్వాభావిక బుద్ధియన్ను హొంది కుళితిరువ నీను శత్రువిన విషయదల్లి క్రౌర్యదింద వర్తిసదే ఇద్దరె నినగె సర్వతః అపయశస్సు ఉంటాగుత్తదె. సంజయ! ఇంతహ పరిస్థితియల్లి నానేనాదరూ నినగె సరియాద తిళువళికెయన్ను కొడదిద్దరె ననగె నిన్నమేలిరువ వాత్సల్యవన్ను గార్దభి (హెణ్ణుకత్తె) య వాత్సల్యదంతె సామర్థ్యరహితవూ అకారణవూ ఎందెన్నుత్తారె.
05133007a సద్భిర్విగర్హితం మార్గం త్యజ మూర్ఖనిషేవితం।
05133007c అవిద్యా వై మహత్యస్తి యామిమాం సంశ్రితాః ప్రజాః।।
05133008a తవ స్యాద్యది సద్వృత్తం తేన మే త్వం ప్రియో భవేః।
05133008c ధర్మార్థగుణయుక్తేన నేతరేణ కథం చన।
05133008e దైవమానుషయుక్తేన సద్భిరాచరితేన చ।।
మూర్ఖరింద సేవిసల్పడువ మత్తు సత్పురుషరింద నిందిసల్పడువ మార్గవన్ను పరిత్యజిసు. అవిద్యెయు మహత్తరవాదుదు. ప్రజెగళు ఇదన్నే ఆశ్రయిసిరుత్తారె. సద్విద్యెవిదెయెందాదరె, ధర్మార్థగుణగళిద్దరె, దైవ-మానుషయుక్తనాగిద్దరె, సత్పురుషర ఆచరణెయల్లిద్దరె మాత్ర నీను ననగె ప్రియనాగువె. అన్యథా ఇల్ల.
05133009a యో హ్యేవమవినీతేన రమతే పుత్రనప్తృణా।
05133009c అనుత్థానవతా చాపి మోఘం తస్య ప్రజాఫలం।।
యారు ఈ రీతి అవినీతనాగిరువ మగ అథవ మొమ్మొగనొందిగె రమిసుత్తానో అవనిగె ప్రజాఫలద అనుత్థ అవనతగళు వ్యర్థవాగుత్తవె.
05133010a అకుర్వంతో హి కర్మాణి కుర్వంతో నిందితాని చ।
05133010c సుఖం నైవేహ నాముత్ర లభంతే పురుషాధమాః।।
మాడబేకాదుదన్ను మాడదే నిందనీయవాదవుగళన్ను మాడువ పురుషాధమరు ఇల్లియూ అల్లియూ సుఖవన్ను హొందువుదిల్ల.
05133011a యుద్ధాయ క్షత్రియః సృష్టః సంజయేహ జయాయ చ।
05133011c క్రూరాయ కర్మణే నిత్యం ప్రజానాం పరిపాలనే।
05133011e జయన్వా వధ్యమానో వా ప్రాప్నోతీంద్రసలోకతాం।।
సంజయ! ఇల్లి క్షత్రియను యుద్ధక్కాగి మత్తు జయక్కాగి, నిత్యవూ క్రూర కర్మగళన్ను మాడి ప్రజెగళన్ను పరిపాలనె మాడలెందే సృష్టిసల్పట్టిద్దానె. జయగళిసి అథవా వధిసల్పట్టు అవను ఇంద్రలోకవన్ను పడెయుత్తానె.
05133012a న శక్రభవనే పుణ్యే దివి తద్విద్యతే సుఖం।
05133012c యదమిత్రాన్వశే కృత్వా క్షత్రియః సుఖమశ్నుతే।।
ఆదరె అమిత్రరన్ను వశపడిసికొండు ఇల్లి క్షత్రియను యావ సుఖవన్ను అనుభవిసుత్తానో అదు పుణ్య దివియల్లిరువ శక్రభవనదల్లియూ దొరెయువుదిల్ల.
05133013a మన్యునా దహ్యమానేన పురుషేణ మనస్వినా।
05133013c నికృతేనేహ బహుశః శత్రూన్ప్రతిజిగీషయా।।
05133014a ఆత్మానం వా పరిత్యజ్య శత్రూన్వా వినిపాత్య వై।
05133014c అతోఽన్యేన ప్రకారేణ శాంతిరస్య కుతో భవేత్।।
సిట్టినింద ఉరియుత్తిరువ మనస్వి పురుషను, బహళ బారి సోలిసల్పట్టాగ, శత్రువన్ను ప్రతియాగి సోలిసలు సమయ కాయబేకు. తన్నన్నే పరిత్యజిసి అథవా శత్రువన్ను బీళిసదే ఇన్ను బేరె యావ రీతియింద శాంతి దొరెయబహుదు?
05133015a ఇహ ప్రాజ్ఞో హి పురుషః స్వల్పమప్రియమిచ్చతి।
05133015c యస్య స్వల్పం ప్రియం లోకే ధ్రువం తస్యాల్పమప్రియం।।
ప్రాజ్ఞ పురుషను అల్పవాద ఏనన్నూ ఇష్టపడువుదిల్ల. యారిగె లోకదల్లి స్వల్పవే ప్రియవాగుత్తదెయో ఆ స్వల్పవే నిశ్చితవాగి అప్రియవెనిసికొళ్ళుత్తదె.
05133016a ప్రియాభావాచ్చ పురుషో నైవ ప్రాప్నోతి శోభనం।
05133016c ధ్రువం చాభావమభ్యేతి గత్వా గంగేవ సాగరం।।
ప్రియవాదుదర అభావదింద పురుషను శోభిసువుదిల్ల. అభావవాదవుగళు బేకెందు అవను నిశ్చితవాగి సాగరవన్ను హొగువ గంగెయంతె కళెదుహోగుత్తానె.”
05133017 పుత్ర ఉవాచ।
05133017a నేయం మతిస్త్వయా వాచ్యా మాతః పుత్రే విశేషతః।
05133017c కారుణ్యమేవాత్ర పశ్య భూత్వేహ జడమూకవత్।।
మగను హేళిదను: “అమ్మా! విశేషవాగి నిన్న మగన ఎదిరు నిన్న మనస్సినల్లిరువ ఇదన్ను హేళబారదు. జడ మూకనంతె ఇరువవనన్ను కారుణ్యదింద నోడు.”
05133018 మాతోవాచ।
05133018a అతో మే భూయసీ నందిర్యదేవమనుపశ్యసి।
05133018c చోద్యం మాం చోదయస్యేతద్భృశం వై చోదయామి తే।।
మాతెయు హేళిదళు: “ఒళ్ళెయదు. ఇదన్ను నీను హాగె కాణుత్తిద్దీయె. నన్నన్ను ప్రచోదిసుత్తిరువ నిన్నన్ను ఇన్నూ హెచ్చు ప్రచోదిసుత్తేనె.
05133019a అథ త్వాం పూజయిష్యామి హత్వా వై సర్వసైంధవాన్।
05133019c అహం పశ్యామి విజయం కృత్స్నం భావినమేవ తే।।
సర్వ సైంధవరన్ను కొందు విజయియాదుదన్ను నోడిద నంతరవే నాను నిన్నన్ను తుంబా ప్రీతిసుత్తేనె మత్తు గౌరవిసుత్తేనె.”
05133020 పుత్ర ఉవాచ।
05133020a అకోశస్యాసహాయస్య కుతః స్విద్విజయో మమ।
05133020c ఇత్యవస్థాం విదిత్వేమామాత్మనాత్మని దారుణాం।
05133020e రాజ్యాద్భావో నివృత్తో మే త్రిదివాదివ దుష్కృతేః।।
మగను హేళిదను: “ధనవిల్లదే సహాయవిల్లదే ననగె జయవు ఎల్లింద సిగబేకు? కెట్ట కెలసవన్ను మాడిదవను స్వర్గదింద హేగె నివృత్తనాగుత్తానో హాగె నన్న ఈ దారుణ అవస్థెయన్ను నోడి నాను రాజ్యద ఆసెయింద నివృత్తనాగిద్దేనె.
05133021a ఈదృశం భవతీ కం చిదుపాయమనుపశ్యతి।
05133021c తన్మే పరిణతప్రజ్ఞే సమ్యక్ప్రబ్రూహి పృచ్చతే।
05133021e కరిష్యామి హి తత్సర్వం యథావదనుశాసనం।।
హీగిరువాగ నీను యావ ఉపాయవన్ను కండిరువె? పరిణతప్రజ్ఞే! కేళువ ననగె అదన్ను సంపూర్ణవాగి హేళు. నిన్న అనుశాసనదంతె అదెల్లవన్నూ మాడుత్తేనె.”
05133022 మాతోవాచ।
05133022a పుత్రాత్మా నావమంతవ్యః పూర్వాభిరసమృద్ధిభిః।
05133022c అభూత్వా హి భవంత్యర్థా భూత్వా నశ్యంతి చాపరే।।
మాతెయు హేళిదళు: “మగూ! సోలిన కురితు మొదలే యోచిసి నిన్నన్ను నీనే అపమానిసబేడ. ఇదరింద ఆగబారదుదు ఆగుత్తదె. ఇద్దుదూ నాశవాగుత్తదె.
05133023a అమర్షేణైవ చాప్యర్థా నారబ్ధవ్యాః సుబాలిశైః।
05133023c సర్వేషాం కర్మణాం తాత ఫలే నిత్యమనిత్యతా।।
ఉద్దేశగళన్ను కోపదింద అథవా బాలిశరాగి ప్రయత్నిసబారదు. మగూ! ఎల్ల కెలసగళల్లి ఫలితాంశవు అనిశ్చితవాదుదు.
05133024a అనిత్యమితి జానంతో న భవంతి భవంతి చ।
05133024c అథ యే నైవ కుర్వంతి నైవ జాతు భవంతి తే।।
అనిశ్చితవెందు తిళిదూ జనరు కెలస మాడి కెలవొమ్మె యశస్వియాగుత్తారె. కెలవొమ్మె యశస్వియాగువుదిల్ల. ఆదరె ఏనూ మాడదిరువవనిగె ఏనూ దొరెయువుదిల్ల.
05133025a ఐకగుణ్యమనీహాయామభావః కర్మణాం ఫలం।
05133025c అథ ద్వైగుణ్యమీహాయాం ఫలం భవతి వా న వా।।
ఇదే అదర ఏకైక పరిణామ. ఆదరె తాను మాడబేకాదుదన్ను ఉత్సాహదింద మాడి ముగిసువవనిగె ఎరడు పరిణామగళాగబహుదు: ఫలవు దొరెయబహుదు అథవా దొరెయదే ఇరబహుదు.
05133026a యస్య ప్రాగేవ విదితా సర్వార్థానామనిత్యతా।
05133026c నుదేద్వృద్ధిసమృద్ధీ స ప్రతికూలే నృపాత్మజ।।
నృపాత్మజ! యారిగె మొదలే ఫలవు సర్వథా దొరెయలారదెందు తిళిదిరుత్తదెయో అవను ప్రతికూలన అసమృద్ధియన్నుంటుమాడలు ప్రయత్నిసబేకు.
05133027a ఉత్థాతవ్యం జాగృతవ్యం యోక్తవ్యం భూతికర్మసు।
05133027c భవిష్యతీత్యేవ మనః కృత్వా సతతమవ్యథైః।
నాను ప్రారంభిసువ కార్యవు సిద్ధియాగే ఆగుత్తదె ఎంబ దృఢతెయింద శంకెగళిల్లదెయే ఉత్సాహదింద ఏళబేకు, సజ్జాగబేకు మత్తు కొనెయవరెగె కార్యనిరతనాగిరబేకు.
05133027e మంగలాని పురస్కృత్య బ్రాహ్మణైశ్చేశ్వరైః సహ।।
05133028a ప్రాజ్ఞాస్య నృపతేరాశు వృద్ధిర్భవతి పుత్రక।
05133028c అభివర్తతి లక్ష్మీస్తం ప్రాచీమివ దివాకరః।।
పుత్ర! దేవ-బ్రాహ్మణరన్ను పూజిసి మంగలకార్యగళన్ను ప్రారంభిసువ ప్రాజ్ఞ నృపతిగె శీఘ్రదల్లి ఉన్నతియాగుత్తదె. పూర్వదిక్కినల్లిరువ దివాకరనంతె అవన లక్ష్మియు వృద్ధియాగుత్తాళె.
05133029a నిదర్శనాన్యుపాయాంశ్చ బహూన్యుద్ధర్షణాని చ।
05133029c అనుదర్శితరూపోఽసి పశ్యామి కురు పౌరుషం।
05133029e పురుషార్థమభిప్రేతం సమాహర్తుమిహార్హసి।।
నిదర్శనగళన్ను నీడిద్దేనె. బహళ ఉపాయగళన్నూ తోరిసిద్దేనె. అనుదర్శిత రూపనాగిరువె. పౌరుషవన్ను మాడి తోరిసు. పురుషార్థవన్ను సాధిసలు నీను అర్హనాగిద్దీయె.
05133030a క్రుద్ధాఽల్లుబ్ధాన్పరిక్షీణానవక్షిప్తాన్విమానితాన్।
05133030c స్పర్ధినశ్చైవ యే కే చిత్తాన్యుక్త ఉపధారయ।।
శత్రువిన కురితు సిట్టాగిరువ, అవరిందాగి సర్వస్వవన్నూ కళెదుకొండిరువ, గర్వితరాగిరువ, అవరింద అవమానితరాగిరువ, అవరొందిగె స్పర్ధిసుత్తిరువ యారెల్లా ఇద్దారో అవరెల్లరన్నూ యుక్తియింద ఒందుగూడిసు.
05133031a ఏతేన త్వం ప్రకారేణ మహతో భేత్స్యసే గణాన్।
05133031c మహావేగ ఇవోద్ధూతో మాతరిశ్వా బలాహకాన్।।
ఈ ప్రకారదల్లి నీను మహా సేనెయన్ను ఒట్టుమాడిదుదే ఆదరె మహావేగద భిరుగాళియు మోడగళన్ను హేగో హాగె శత్రుసేనెగళన్ను భేదిసబల్లె.
05133032a తేషామగ్రప్రదాయీ స్యాః కల్యోత్థాయీ ప్రియంవదః।
05133032c తే త్వాం ప్రియం కరిష్యంతి పురో ధాస్యంతి చ ధ్రువం।।
మొద మొదలు నీను అవరిగె అగ్రస్థానవన్నిత్తు, ఎద్దొడనెయే అవరొందిగె ప్రియ మాతుగళన్నాడు. ఆగ అవరు నినగె ప్రియవాదుదన్ను మాడువవరల్లదే నిన్నన్ను నాయకనన్నాగియూ స్వీకరిసువుదు నిశ్చిత.
05133033a యదైవ శత్రుర్జానీయాత్సపత్నం త్యక్తజీవితం।
05133033c తదైవాస్మాదుద్విజతే సర్పాద్వేశ్మగతాదివ।।
యావాగ నిన్న శత్రువు ప్రాణవన్నూ తొరెయలు సిద్ధనాగి ఇవను సిద్ధతెగళన్ను మాడికొళ్ళుత్తిద్దానె ఎందు తిళిదుకొళ్ళుత్తానెయో ఆగలే అవను మనెయల్లి సేరికొండిరువ సర్పక్కె హెదరువంతె ఉద్విగ్ననాగుత్తానె.
05133034a తం విదిత్వా పరాక్రాంతం వశే న కురుతే యది।
05133034c నిర్వాదైర్నిర్వదేదేనమంతతస్తద్భవిష్యతి।।
నిన్న పరాక్రమవన్ను తిళిదు ఒందు వేళె నిన్నన్ను వశమాడికొళ్ళదే ఇద్దరె నిర్వాదదింద అథవా నివేదనెయింద కొనెయల్లి అవను నిన్నవనాగుత్తానె.
05133035a నిర్వాదాదాస్పదం లబ్ధ్వా ధనవృద్ధిర్భవిష్యతి।
05133035c ధనవంతం హి మిత్రాణి భజంతే చాశ్రయంతి చ।।
సంధియన్ను మాడికొండరె ధనవృద్ధియాగుత్తదె. ధనవంతనన్ను మిత్రరు ప్రీతిసుత్తారె. ఆశ్రయిసుత్తారె.
05133036a స్ఖలితార్థం పునస్తాత సంత్యజంత్యపి బాంధవాః।
05133036c అప్యస్మిన్నాశ్రయంతే చ జుగుప్సంతి చ తాదృశం।।
మగూ! అర్థవిహీననన్ను బాంధవరు త్యజిసుత్తారె. అవనన్ను యారూ ఆశ్రయిసువుదిల్ల. మత్తు అంథవనన్ను జుగుప్సెయింద కాణుత్తారె.
05133037a శత్రుం కృత్వా యః సహాయం విశ్వాసముపగచ్చతి।
05133037c అతః సంభావ్యమేవైతద్యద్రాజ్యం ప్రాప్నుయాదితి।।
శత్రువిన శత్రువినొందిగె స్నేహబెళసి అవన సహాయదింద కళెదుకొండ రాజ్యవన్ను పునః పడెదుకొళ్ళలు సాధ్యవిదె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఉద్యోగ పర్వణి భగవద్యాన పర్వణి విదులాపుత్రానుశాసనే త్రయస్త్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ఉద్యోగ పర్వదల్లి భగవద్యాన పర్వదల్లి విదులాపుత్రానుశాసనదల్లి నూరామూవత్మూరనెయ అధ్యాయవు.