ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఉద్యోగ పర్వ
భగవద్యాన పర్వ
అధ్యాయ 104
సార
సుహృదయర మాతన్ను కేళబేకు, హఠ మాడబారదెందు ఉపదేశిసుత్తా నారదను దుర్యోధననిగె హఠ హిడిదు పరాజితనాద గాలవన చరితెయన్ను హేళలు ప్రారంభిసిదుదు (1-7). విశ్వామిత్రనన్ను పరీక్షిసలు వసిష్ఠన వేషతాళి బందిద్ద ధర్మను తడవాగి బిసి బిసి అన్నవన్ను హిడిదుకొండు బంద విశ్వామిత్రనిగె “ఊటమాడియాయితు! నిల్లు!” ఎందు హేళి హోగలు, నూరు వర్షగళు అన్నవన్ను ఎరడూ కైగళింద మేలెత్తి హిడిదు అలుగాడదే నింతిద్ద విశ్వామిత్రనన్ను అవన శిష్య గాలవను శుశ్రూషెగైదుదు (8-14). విశ్వామిత్రను సంతోషదింద గాలవనన్ను బీళ్కొడువాగ గాలవను నినగె గురుదక్షిణెయాగి ఏనన్ను కొడలెందు, ఏనూ బేడవెందరూ కేళదే, హఠమాడి గురువల్లి కేళలు బేసత్త విశ్వామిత్రను “ఒందే కివియు కప్పాగిరువ ఎంటునూరు చంద్రనంతె బిళియాగిరువ కుదురెగళన్ను ననగె తందు కొడు” ఎన్నువుదు (15-26).
05104001 జనమేజయ ఉవాచ।
05104001a అనర్థే జాతనిర్బంధం పరార్థే లోభమోహితం।
05104001c అనార్యకేష్వభిరతం మరణే కృతనిశ్చయం।।
05104002a జ్ఞాతీనాం దుఃఖకర్తారం బంధూనాం శోకవర్ధనం।
05104002c సుహృదాం క్లేశదాతారం ద్విషతాం హర్షవర్ధనం।।
05104003a కథం నైనం విమార్గస్థం వారయంతీహ బాంధవాః।
05104003c సౌహృదాద్వా సుహృత్స్నిగ్ధో భగవాన్వా పితామహః।।
జనమేజయను హేళిదను: “హుట్టినిందలే అనర్థవన్ను కట్టికొండుబందిరువ, పరర సంపత్తిన లోభదింద మోహితనాగిరువ, అనార్య కెలసగళల్లియే నిరతనాగిరువ, మరణద కురితు నిశ్చయవన్నే మాడిరువ, బాంధవరిగె దుఃఖవన్నుంటుమాడువ, బంధుగళ శోకవన్ను హెచ్చిసువ, సుహృదయరిగె క్లేశవన్ను నీడువ, ద్వేషిగళ హర్షవన్ను హెచ్చిసువ, కెట్ట దారియల్లి హోగలు నింతిరువ అవనన్ను యారూ - బాంధవరు, స్నేహితరు, అథవా ఒళ్ళెయ భావనెయిరువ భగవాన్ పితామహ – ఏకె తడెయలిల్ల?”
05104004 వైశంపాయన ఉవాచ।
05104004a ఉక్తం భగవతా వాక్యముక్తం భీష్మేణ యత్క్షమం।
05104004c ఉక్తం బహువిధం చైవ నారదేనాపి తచ్చృణు।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “హౌదు! భగవాన్ భీష్మనూ హిత మాతుగళన్ను హేళిదను. నారదనూ కూడ బహువిధదల్లి హేళిదను. అదన్ను కేళు.
05104005 నారద ఉవాచ।
05104005a దుర్లభో వై సుహృచ్చ్రోతా దుర్లభశ్చ హితః సుహృత్।
05104005c తిష్ఠతే హి సుహృద్యత్ర న బంధుస్తత్ర తిష్ఠతి।।
నారదను హేళిదను: “సుహృదయరన్ను కేళువవరు దుర్లభ. సుహృదయరే దుర్లభ. ఎల్లి బంధుగళు సిగువుదిల్లవో అల్లి సుహృదయరు దొరకుత్తారె.
05104006a శ్రోతవ్యమపి పశ్యామి సుహృదాం కురునందన।
05104006c న కర్తవ్యశ్చ నిర్బంధో నిర్బంధో హి సుదారుణః।।
కురునందన! సుహృదయర మాతన్ను కేళబేకెందు ననగన్నిసుత్తదె. నిర్బంధగళు (హఠ) మాడువంథవుగళల్ల. నిర్బంధగళు దారుణవాదవుగళు.
05104007a అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
05104007c యథా నిర్బంధతః ప్రాప్తో గాలవేన పరాజయః।।
ఇదన్ను ఉదాహరిసి ఒందు పురాతన ఇతిహాసవిదె. అదరల్లి హఠ హిడిద గాలవను పరాజయవన్ను హొందిదను.
05104008a విశ్వామిత్రం తపస్యంతం ధర్మో జిజ్ఞాసయా పురా।
05104008c అభ్యగచ్చత్స్వయం భూత్వా వసిష్ఠో భగవానృషిః।।
హిందె తపస్సినల్లిద్ద విశ్వామిత్రనన్ను పరీక్షిసలోసుగ స్వయం ధర్మను భగవాన్ ఋషి వసిష్ఠనాగి బందను.
05104009a సప్తర్షీణామన్యతమం వేషమాస్థాయ భారత।
05104009c బుభుక్షుః క్షుధితో రాజన్నాశ్రమం కౌశికస్య హ।।
రాజన్! భారత! సప్తర్షిగళల్లొబ్బన వేషవన్ను తాళి హసిదు ఊటమాడలు కౌశికన ఆశ్రమక్కె బందను.
05104010a విశ్వామిత్రోఽథ సంభ్రాంతః శ్రపయామాస వై చరుం।
05104010c పరమాన్నస్య యత్నేన న చ స ప్రత్యపాలయత్।।
ఆగ విశ్వామిత్రను సంభ్రాంతనాగి చరువన్ను తయారిసలు ప్రారంభిసిదను. ఉత్తమ అన్నవన్ను తయారిసువ ప్రయత్నదల్లి అవనన్ను నోడికొళ్ళలిక్కాగలిల్ల.
05104011a అన్నం తేన యదా భుక్తమన్యైర్దత్తం తపస్విభిః।
05104011c అథ గృహ్యాన్నమత్యుష్ణం విశ్వామిత్రోఽభ్యుపాగమత్।।
అన్య తపస్విగళు నీడిద అన్నవన్ను తింద నంతరవే విశ్వామిత్రను బిసి బిసియాద అన్నవన్ను హిడిదుకొండు బందను.
05104012a భుక్తం మే తిష్ఠ తావత్త్వమిత్యుక్త్వా భగవాన్యయౌ।
05104012c విశ్వామిత్రస్తతో రాజన్ స్థిత ఏవ మహాద్యుతిః।।
“ఊటమాడియాయితు! నిల్లు!” ఎందు హేళి భగవానను హొరటుహోదను. రాజన్! మహాద్యుతి విశ్వామిత్రను నింతుకొండే ఇద్దను.
05104013a భక్తం ప్రగృహ్య మూర్ధ్నా తద్బాహుభ్యాం పార్శ్వతోఽగమత్।
05104013c స్థితః స్థాణురివాభ్యాశే నిశ్చేష్టో మారుతాశనః।।
పాత్రెయన్ను నెత్తియమేలిరిసి, ఎరడూ కైగళింద హిడిదుకొండు అల్లియే స్థాణువినంతె అలుగాడదే గాళియన్ను సేవిసుత్తా నింతుకొండను.
05104014a తస్య శుశ్రూషణే యత్నమకరోద్గాలవో మునిః।
05104014c గౌరవాద్బహుమానాచ్చ హార్దేన ప్రియకామ్యయా।।
ముని గాలవ1ను గౌరవదింద, ప్రియవాదుదన్ను మాడలోసుగ, సౌహార్దదింద, మానవన్నిత్తు అవన శుశ్రూషణెయ ప్రయత్నదల్లి తొడగిదను.
05104015a అథ వర్షశతే పూర్ణే ధర్మః పునరుపాగమత్।
05104015c వాసిష్ఠం వేషమాస్థాయ కౌశికం భోజనేప్సయా।।
నూరు వర్షగళు పూర్ణవాద నంతర ధర్మను వసిష్ఠన వేశవన్ను తళెదు ఊటవన్ను బయసి కౌశికనల్లిగె పునః బందను.
05104016a స దృష్ట్వా శిరసా భక్తం ధ్రియమాణం మహర్షిణా।
05104016c తిష్ఠతా వాయుభక్షేణ విశ్వామిత్రేణ ధీమతా।।
తలెయ మేలె పాత్రెయన్ను హొత్తు వాయువన్నే సేవిసుత్తా నింతిరువ ధీమత మహర్షి విశ్వామిత్రనన్ను అవను నోడిదను.
05104017a ప్రతిగృహ్య తతో ధర్మస్తథైవోష్ణం తథా నవం।
05104017c భుక్త్వా ప్రీతోఽస్మి విప్రర్షే తముక్త్వా స మునిర్గతః।।
ఆగ ఆ ముని ధర్మను ఆగతానే తయారిసిద హాగె బిసిబిసియాగిరువ ఆ అన్నవన్ను స్వీకరిసి, ఉండు, “విప్రర్షే! నిన్నింద ప్రీతనాగిద్దేనె!” ఎందు హేళి హొరటుహోదను.
05104018a క్షత్రభావాదపగతో బ్రాహ్మణత్వముపాగతః।
05104018c ధర్మస్య వచనాత్ప్రీతో విశ్వామిత్రస్తదాభవత్।।
ధర్మన వచనదంతె ఆగ విశ్వామిత్రను క్షత్రభావవన్ను కళెదుకొండు బ్రాహ్మణత్వవన్ను పడెదు సంతోషగొండను.
05104019a విశ్వామిత్రస్తు శిష్యస్య గాలవస్య తపస్వినః।
05104019c శుశ్రూషయా చ భక్త్యా చ ప్రీతిమానిత్యువాచ తం।
05104019e అనుజ్ఞాతో మయా వత్స యథేష్టం గచ్చ గాలవ।।
తపస్వి విశ్వామిత్రనాదరో శిష్య గాలవన శుశ్రూషె, భక్తి, ప్రీతియన్ను మన్నిసి అవనిగె హేళిదను: “వత్స! గాలవ! నన్నింద అప్పణెయిదె. నినగిష్టబందంతె హోగు!”
05104020a ఇత్యుక్తః ప్రత్యువాచేదం గాలవో మునిసత్తమం।
05104020c ప్రీతో మధురయా వాచా విశ్వామిత్రం మహాద్యుతిం।।
హీగె హేళలు ప్రీతనాగి గాలవను మహాద్యుతి, మునిసత్తమ, విశ్వామిత్రనిగె ఈ మధుర మాతన్నాడిదను.
05104021a దక్షిణాం కాం ప్రయచ్చామి భవతే గురుకర్మణి।
05104021c దక్షిణాభిరుపేతం హి కర్మ సిధ్యతి మానవం।।
“గురువిన కార్యమాడిద నిమగె దక్షిణెయన్నాగి ఏనన్ను కొడలి? దక్షిణెయన్నిత్తరే మానవన కర్మవు సిద్ధియాగుత్తదె.
05104022a దక్షిణానాం హి సృష్టానామపవర్గేణ భుజ్యతే।
05104022c స్వర్గే క్రతుఫలం సద్భిర్దక్షిణా శాంతిరుచ్యతే।
05104022e కిమాహరామి గుర్వర్థం బ్రవీతు భగవానితి।।
దక్షిణెగళిందలే సృష్టియాదవరు అపవర్గదల్లి భోగిసుత్తారె. స్వర్గదల్లి క్రతుగళ ఫల, సద్భావిగళ శాంతి దక్షిణెయెందు హేళుత్తారె. గురు దక్షిణెయాగి నిమగె ఏనన్ను తరలెన్నువుదన్ను నీవు హేళబేకు.”
05104023a జానమానస్తు భగవాన్జితః శుశ్రూషణేన చ।
05104023c విశ్వామిత్రస్తమసకృద్గచ్చ గచ్చేత్యచోదయత్।।
భగవాన్ విశ్వామిత్రను తన్న శుశ్రూషణెయిందలే ఎల్లవన్ను గళిసిద్దానె ఎందు తిళిదు పునః పునః “హోగు! హోగు!” ఎందు ప్రచోదిసిదను.
05104024a అసకృద్గచ్చ గచ్చేతి విశ్వామిత్రేణ భాషితః।
05104024c కిం దదానీతి బహుశో గాలవః ప్రత్యభాషత।।
“ఈగాగలే మాడిద్దీయె. హోగు హోగు!” ఎందు విశ్వామిత్రను హేళలు గాలవను “ఏనన్ను కొడలి?” ఎందు బహళ బారి కేళిదను.
05104025a నిర్బంధతస్తు బహుశో గాలవస్య తపస్వినః।
05104025c కిం చిదాగతసంరంభో విశ్వామిత్రోఽబ్రవీదిదం।।
తపస్వి గాలవను హీగె బహుబారి హఠవన్ను మాడలు యావుదో యోచనెయల్లి మగ్ననాగిద్ద విశ్వామిత్రను ఇదన్ను హేళిదను:
05104026a ఏకతఃశ్యామకర్ణానాం శతాన్యష్టౌ దదస్వ మే।
05104026c హయానాం చంద్రశుభ్రాణాం గచ్చ గాలవ మాచిరం।।
“గాలవ! హోగు! ఒందే కివియు కప్పాగిరువ ఎంటునూరు చంద్రనంతె బిళియాగిరువ కుదురెగళన్ను ననగె తందు కొడు! తడమాడబేడ!””
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఉద్యోగ పర్వణి భగవద్యాన పర్వణి గాలవచరితే చతురధికశతతమోఽధ్యాయః।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ఉద్యోగ పర్వదల్లి భగవద్యాన పర్వదల్లి గాలవచరితెయల్లి నూరానాల్కనెయ అధ్యాయవు.
-
విశ్వామిత్రన మగ. విశ్వామిత్రన ఇతర మక్కళ కురితు అనుశాసన పర్వద నాల్కనే అధ్యాయదల్లి బరుత్తదె. ↩︎