પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
ઉદ્યોગ પર્વ
ભગવદ્યાન પર્વ
અધ્યાય 101
સાર
નારદનુ વાસુકિય ભોગવતી પુરવન્નુ માતલિગॆ તોરિસિદુદુ (1-16). અલ્લિ આર્યકન પક્કદલ્લિ નિંતિદ્દ યુવકનન્નુ નોડિ માતલિયુ અવનુ તન્ન અળિયનાગબહુદॆંદુ યોચિસિદુદુ (17-22). અવનુ સુમુખનॆન્નુવ નાગરાજનॆંદૂ, અવન તંદॆયન્નુ ગરુડનુ સંહરિસિદ્દનॆંદૂ નારદનુ માતલિગॆ હેળુવુદુ (23-26).
05101001 નારદ ઉવાચ।
05101001a ઇયં ભોગવતી નામ પુરી વાસુકિપાલિતા।
05101001c યાદૃશી દેવરાજસ્ય પુરીવર્યામરાવતી।।
નારદનુ હેળિદનુ: “ઇદુ વાસુકિયિંદ પાલિસલ્પટ્ટ ભોગવતી ऎંબ હॆસરિન પુરિ. ઇદુ દેવરાજન અમરાવતિયંતિદॆ.
05101002a એષ શેષઃ સ્થિતો નાગો યેનેયં ધાર્યતે સદા।
05101002c તપસા લોકમુખ્યેન પ્રભાવમહતા મહી।।
મહા તપસ્સિન પ્રભાવદિંદ સદા મહિયન્નુ ऎત્તિહિડિદિરુવ લોકમુખ્ય શેષનાગનુ ઇલ્લિદ્દાનॆ.
05101003a શ્વેતોચ્ચયનિભાકારો નાનાવિધવિભૂષણઃ।
05101003c સહસ્રં ધારયન્મૂર્ધ્નાં જ્વાલાજિહ્વો મહાબલઃ।।
શ્વેતપર્વતદ આકારદલ્લિરુવ, નાનાવિધ વિભૂષણનાદ આ મહાબલનુ સહસ્ર મુખગળન્નૂ જ્વલિસુવ નાલિગॆગળન્નૂ ધરિસિદ્દાનॆ.
05101004a ઇહ નાનાવિધાકારા નાનાવિધવિભૂષણાઃ।
05101004c સુરસાયાઃ સુતા નાગા નિવસંતિ ગતવ્યથાઃ।।
ઇલ્લિ નાનાવિધ આકારગળ, નાનાવિધ વિભૂષિતરાદ નાગિણિ સુરસॆય મક્કળુ નિશ્ચિંતરાગિ વાસિસુત્તિદ્દારॆ.
05101005a મણિસ્વસ્તિકચક્રાંકાઃ કમંડલુકલક્ષણાઃ।
05101005c સહસ્રસંખ્યા બલિનઃ સર્વે રૌદ્રાઃ સ્વભાવતઃ।।
સહસ્રસંખ્યॆગળલ્લિરુવ અવરॆલ્લરૂ મણિ-સ્વસ્તિક-ચક્રદ ચિહ્નॆગળન્નુળ્ળવરુ, કમંડલુક લક્ષણરુ, બલશાલિગળુ મત્તુ સ્વભાવતઃ રૌદ્રરુ.
05101006a સહસ્રશિરસઃ કે ચિત્કે ચિત્પંચશતાનનાઃ।
05101006c શતશીર્ષાસ્તથા કે ચિત્કે ચિત્ત્રિશિરસોઽપિ ચ।।
કॆલવરિગॆ સાવિરતલॆગળિવॆ, કॆલવરિગॆ ઐદુ મુખગળિવॆ, કॆલવરિગॆ નૂરુ શીર્ષગળિવॆ, ઇન્નુ કॆલવરિગॆ મૂરુ શિરગળિવॆ.
05101007a દ્વિપંચશિરસઃ કે ચિત્કે ચિત્સપ્તમુખાસ્તથા।
05101007c મહાભોગા મહાકાયાઃ પર્વતાભોગભોગિનઃ।।
કॆલવરિગॆ હત્તુ તલॆગળિદ્દરॆ કॆલવરિગॆ એળુ મુખગળિવॆ. આ મહાભોગરુ ભૂમિયલ્લિ પસરિસુવ પર્વતદંતॆ મહાકાયવુળ્ળવરુ.
05101008a બહૂનીહ સહસ્રાણિ પ્રયુતાન્યર્બુદાનિ ચ।
05101008c નાગાનામેકવંશાનાં યથાશ્રેષ્ઠાંસ્તુ મે શૃણુ।।
અવરુ સહસ્ર, પ્રયુત, અર્બુદ સંખ્યॆયલ્લિદ્દારॆ. ऒંદે વંશદ નાગગળુ અનેક. અવરલ્લિ શ્રેષ્ઠરાદવરન્નુ નન્નિંદ કેળુ.
05101009a વાસુકિસ્તક્ષકશ્ચૈવ કર્કોટકધનંજયૌ।
05101009c કાલીયો નહુષશ્ચૈવ કંબલાશ્વતરાવુભૌ।।
05101010a બાહ્યકુંડો મણિર્નાગસ્તથૈવાપૂરણઃ ખગઃ।
05101010c વામનશ્ચૈલપત્રશ્ચ કુકુરઃ કુકુણસ્તથા।।
05101011a આર્યકો નંદકશ્ચૈવ તથા કલશપોતકૌ।
05101011c કૈલાસકઃ પિંજરકો નાગશ્ચૈરાવતસ્તથા।।
05101012a સુમનોમુખો દધિમુખઃ શંખો નંદોપનંદકૌ।
05101012c આપ્તઃ કોટનકશ્ચૈવ શિખી નિષ્ઠૂરિકસ્તથા।।
05101013a તિત્તિરિર્હસ્તિભદ્રશ્ચ કુમુદો માલ્યપિંડકઃ।
05101013c દ્વૌ પદ્મૌ પુંડરીકશ્ચ પુષ્પો મુદ્ગરપર્ણકઃ।।
05101014a કરવીરઃ પીઠરકઃ સંવૃત્તો વૃત્ત એવ ચ।
05101014c પિંડારો બિલ્વપત્રશ્ચ મૂષિકાદઃ શિરીષકઃ।।
05101015a દિલીપઃ શંખશીર્ષશ્ચ જ્યોતિષ્કોઽથાપરાજિતઃ।
05101015c કૌરવ્યો ધૃતરાષ્ટ્રશ્ચ કુમારઃ કુશકસ્તથા।।
05101016a વિરજા ધારણશ્ચૈવ સુબાહુર્મુખરો જયઃ।
05101016c બધિરાંધૌ વિકુંડશ્ચ વિરસઃ સુરસસ્તથા।।
વાસુકિ, તક્ષક, કર્કોટક, ધનંજય, કાલીય, નહુષ, કંબલ, અશ્વતર, બાહ્યકુંડ, મણિર્નાગ, અપૂરણ, ખગ, વામન, શૈલપત્ર, કુકુર, કુકુણ, આર્યક, નંદક, કલશ, પોતક, કૈલાસક, પિંજરક, નાગ, ઐરાવત, સુમનોમુખ, દધિમુખ, શંખ, નંદ, ઉપનંદક, આપ્ત, કોટકન, શિખી, નિષ્ઠૂરિક, તિત્તિરિ, હસ્તિભદ્ર, કુમુદ, માલ્યપિંડક, ઇબ્બરુ પદ્મરુ, પુંડરીક, પુષ્પ, મુદ્ગરપર્ણક, કરવીર, પીઠરક, સંવૃત્ત, વૃત્ત, પિંડાર, બિલ્વપત્ર, મૂષિકાદ, શિરીષક, દિલીપ, શંખશીર્ષ, જ્યોતિષ્ક, અપરાજિત, કૌરવ્ય, ધૃતરાષ્ટ્ર, કુમાર, કુશક, વિરજ, ધારણ, સુબાહુ, મુખર, જય, બધિર, અંધ, વિકુંડ, વિરસ મત્તુ સુરસ.
05101017a એતે ચાન્યે ચ બહવઃ કશ્યપસ્યાત્મજાઃ સ્મૃતાઃ।
05101017c માતલે પશ્ય યદ્યત્ર કશ્ચિત્તે રોચતે વરઃ।।
ઇવરુ મત્તુ ઇન્નૂ ઇતર બહળષ્ટુ કશ્યપન મક્કળ કુરિતુ કેળિદ્દેવॆ. માતલે! ઇલ્લિ યારાદરૂ વરનાગિ ઇષ્ટવાગુત્તાનો નોડુ!””
05101018 કણ્વ ઉવાચ।
05101018a માતલિસ્ત્વેકમવ્યગ્રઃ સતતં સંનિરીક્ષ્ય વૈ।
05101018c પપ્રચ્ચ નારદં તત્ર પ્રીતિમાનિવ ચાભવત્।।
કણ્વનુ હેળિદનુ: “આગ માતલિયુ અલ્લિદ્દ ઓર્વનન્નુ સતતવાગિ એકાગ્રચિત્તનાગિ નોડુત્તિદ્દનુ. અવનુ નારદનન્નુ સંતોષદિંદ કેળિદનુ.
05101019a સ્થિતો ય એષ પુરતઃ કૌરવ્યસ્યાર્યકસ્ય ચ।
05101019c દ્યુતિમાન્દર્શનીયશ્ચ કસ્યૈષ કુલનંદનઃ।।
05101020a કઃ પિતા જનની ચાસ્ય કતમસ્યૈષ ભોગિનઃ।
05101020c વંશસ્ય કસ્યૈષ મહાન્કેતુભૂત ઇવ સ્થિતઃ।।
“કૌરવ્ય આર્યકન ऎદિરુ નિંતિરુવ ઈ દ્યુતિમાન, દર્શનીયનુ યારુ? ઇવનુ યાવ કુલનંદનનુ? ઇવન તંદॆ તાયિયરુ યારુ? ઇવનુ યાવ નાગ વંશદવનુ? ઇવનુ યાવ મહાકુલદ બાવુટદંતॆ નિંતિરુવનુ?
05101021a પ્રણિધાનેન ધૈર્યેણ રૂપેણ વયસા ચ મે।
05101021c મનઃ પ્રવિષ્ટો દેવર્ષે ગુણકેશ્યાઃ પતિર્વરઃ।।
અવન બુદ્ધિ, ધૈર્ય, રૂપ, વયસ્સિનિંદ નન્ન મનસ્સુ હર્ષિતવાગિદॆ. દેવર્ષે! ઇવને ગુણકેશિગॆ પતિ મત્તુ વર.”
05101022a માતલિં પ્રીતિમનસં દૃષ્ટ્વા સુમુખદર્શનાત્।
05101022c નિવેદયામાસ તદા માહાત્મ્યં જન્મ કર્મ ચ।।
સુમુખનન્નુ નોડિ માતલિયુ સંતોષગॊંડિદુદન્નુ કંડુ નારદનુ અવન મહાત્મॆ, જન્મ-કર્મગળન્નુ નિવેદિસિદનુ.
05101023a ઐરાવતકુલે જાતઃ સુમુખો નામ નાગરાટ્।
05101023c આર્યકસ્ય મતઃ પૌત્રો દૌહિત્રો વામનસ્ય ચ।।
“ઐરાવત કુલદલ્લિ જનિસિદ ઈ નાગરાજન હॆસરુ સુમુખ. આર્યકન મॊમ્મગ મત્તુ વામનન મગળ મગ.
05101024a એતસ્ય હિ પિતા નાગશ્ચિકુરો નામ માતલે।
05101024c નચિરાદ્વૈનતેયેન પંચત્વમુપપાદિતઃ।।
માતલે! ઇવન તંદॆ ચિકુર ऎંબ હॆસરિન નાગ. સ્વલ્પવે સમયદ હિંદॆ અવનુ વૈનતેયનિંદ પંચત્વવન્નુ પડॆદનુ.”
05101025a તતોઽબ્રવીત્પ્રીતમના માતલિર્નારદં વચઃ।
05101025c એષ મે રુચિતસ્તાત જામાતા ભુજગોત્તમઃ।।
નારદન માતન્નુ કેળિ માતલિયુ પ્રીતમનસ્કનાગિ “અય્યા! ઈ ભુજગોત્તમનુ નન્ન અળિયનાગબેકॆંદુ બયસુત્તેનॆ.
05101026a ક્રિયતામત્ર યત્નો હિ પ્રીતિમાનસ્મ્યનેન વૈ।
05101026c અસ્ય નાગપતેર્દાતું પ્રિયાં દુહિતરં મુને।।
મુને! અવનન્ને પડॆયલુ પ્રયત્નિસોણ. ઈ નાગપતિગॆ નન્ન પ્રિય મગળન્નુ કॊડલુ બયસુત્તેનॆ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે ઉદ્યોગ પર્વણિ ભગવદ્યાન પર્વણિ માતલિવરાન્વેષણે એકાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ ઉદ્યોગ પર્વદલ્લિ ભગવદ્યાન પર્વદલ્લિ માતલિવરાન્વેષણॆયલ્લિ નૂરાऒંદનॆય અધ્યાયવુ.