પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
ઉદ્યોગ પર્વ
ભગવદ્યાન પર્વ
અધ્યાય 73
સાર
ભીમન આ અભૂતપૂર્વ મૃદુત્વવન્નુ નોડિ કૃષ્ણનુ જોરાગિ નક્કુ બॆંકિયન્નુ ઇન્નૂ ઉરિસુવ ગાળિયંતહ માતુગળિંદ અવનન્નુ ચેડિસિ ઉત્તેજિસિદુદુ (1-23).
05073001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
05073001a એતચ્ચ્રુત્વા મહાબાહુઃ કેશવઃ પ્રહસન્નિવ।
05073001c અભૂતપૂર્વં ભીમસ્ય માર્દવોપગતં વચઃ।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “ભીમન ઈ અભૂતપૂર્વ, મૃદુ માતુગળન્નુ કેળિ મહાબાહુ કેશવનુ જોરાગિ નક્કનુ.
05073002a ગિરેરિવ લઘુત્વં તચ્ચીતત્વમિવ પાવકે।
05073002c મત્વા રામાનુજઃ શૌરિઃ શાંઙ્રધન્વા વૃકોદરં।।
05073003a સંતેજયંસ્તદા વાગ્ભિર્માતરિશ્વેવ પાવકં।
05073003c ઉવાચ ભીમમાસીનં કૃપયાભિપરિપ્લુતં।।
પર્વતવે હગુરાગિદॆયો, બॆંકિયુ તણ્ણગાગિદॆયો ऎંદુ ભાવિસિ રામન તમ્મ, શૌરિ, શાંઙ્રધન્વિયુ બॆંકિયન્નુ ઇન્નૂ ઉરિસુવ ગાળિયંતિરુવ માતુગળિંદ, કૃપાભરિતનાગિ કુળિતુકॊંડિદ્દ વૃકોદર ભીમનિગॆ હેળિદનુ:
05073004a ત્વમન્યદા ભીમસેન યુદ્ધમેવ પ્રશંસસિ।
05073004c વધાભિનંદિનઃ ક્રૂરાન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્મિમર્દિષુઃ।।
“ભીમસેન! બેરॆ ऎલ્લ સમયગળલ્લિ નીનુ કॊલ્લુવુદરિંદ આનંદપડુવ ક્રૂર ધાર્તરાષ્ટ્રરન્નુ વિમર્દિસુવ યુદ્ધવે બેકॆંદુ હેળુત્તિદ્દॆ.
05073005a ન ચ સ્વપિષિ જાગર્ષિ ન્યુબ્જઃ શેષે પરંતપ।
05073005c ઘોરામશાંતાં રુશતીં સદા વાચં પ્રભાષસે।।
05073006a નિઃશ્વસન્નગ્નિવર્ણેન સંતપ્તઃ સ્વેન મન્યુના।
05073006c અપ્રશાંતમના ભીમ સધૂમ ઇવ પાવકઃ।।
પરંતપ! નીનુ નિદ્દॆમાડુવુદિલ્લ, તલॆકॆળગॆ માડિ મલગિકॊંડિદ્દરૂ ऎચ્ચॆત્તે ઇરુત્તીયॆ. યાવાગલૂ ઘોરવાદ, નોયિસુવ, સિટ્ટિન માતન્ને આડુત્તિરુત્તીયॆ. ભીમ! નીનુ સિટ્ટિનિંદ શાંતિયિલ્લદે હॊગॆતુંબિદ બॆંકિયંતॆ સંતપ્તનાગિ બॆંકિય નિટ્ટુસિરન્નુ બિડુત્તિરુત્તીયॆ.
05073007a એકાંતે નિષ્ટનં શેષે ભારાર્ત ઇવ દુર્બલઃ।
05073007c અપિ ત્વાં કે ચિદુન્મત્તં મન્યંતેઽતદ્વિદો જનાઃ।।
ભારવન્નુ હॊરલારદ દુર્બલનંતॆ નરળુત્તા એકાંતદલ્લિ બેરॆયાગિયે મલગુત્તીયॆ. નિન્નન્નુ ચॆન્નાગિ તિળિયદ જનરુ નીનુ હુચ્ચનો ऎંદૂ આડિકॊળ્ળુત્તારॆ.
05073008a આરુજ્ય વૃક્ષાન્નિર્મૂલાન્ગજઃ પરિભુજન્નિવ।
05073008c નિઘ્નન્પદ્ભિઃ ક્ષિતિં ભીમ નિષ્ટનન્પરિધાવસિ।।
મેયુવ આનॆયંતॆ મરગળન્નુ કિત્તુ નિર્મૂલન માડુત્તીયॆ મત્તુ ભીમ! જોરાગિ કિરુચિ કાલિનિંદ ભૂમિયન્નુ મॆટ્ટિ તુળિદુ ઓડુત્તિરુત્તીયॆ.
05073009a નાસ્મિં જનેઽભિરમસે રહઃ ક્ષિયસિ પાંડવ।
05073009c નાન્યં નિશિ દિવા વાપિ કદા ચિદભિનંદસિ।।
પાંડવ! નીનુ ઈ જનરॊંદિગॆ રમિસુત્તિલ્લ, અવરિંદ દૂરવિરલુ ઇષ્ટપડુત્તીયॆ. રાત્રિયાગલી હગલાગલી નીનુ ઇન્નॊબ્બરુ બરુવુદન્નુ ઇષ્ટપડુવુદિલ્લ.
05073010a અકસ્માત્સ્મયમાનશ્ચ રહસ્યાસ્સે રુદન્નિવ।
05073010c જાન્વોર્મૂર્ધાનમાધાય ચિરમાસ્સે પ્રમીલિતઃ।।
અકસ્માત્તાગિ નગુત્તા અથવા અળુત્તિરુવંતॆ અથવા બહળ હॊત્તુ કણ્ણન્નુ મુચ્ચિકॊંડુ નિન્ન મॊળકાલમેલॆ તલॆયન્નિરિસિ કુળિતુકॊંડિરુત્તીયॆ.
05073011a ભ્રુકુટિં ચ પુનઃ કુર્વન્નોષ્ઠૌ ચ વિલિહન્નિવ।
05073011c અભીક્ષ્ણં દૃશ્યસે ભીમ સર્વં તન્મન્યુકારિતં।।
કॆલવॊમ્મॆ કણ્ણુહુબ્બુગળન્નુ ગંટુહાકિકॊંડિરુત્તીયॆ અથવા તુટિયન્નુ નॆક્કુત્તિરુત્તીયॆ. ભીમ! ઇવॆલ્લવૂ નીનુ સિટ્ટાગિરુવુદરિંદલે ऎંદુ તોરુત્તવॆ.
05073012a યથા પુરસ્તાત્સવિતા દૃશ્યતે શુક્રમુચ્ચરન્।
05073012c યથા ચ પશ્ચાન્નિર્મુક્તો ધ્રુવં પર્યેતિ રશ્મિવાન્।।
05073013a તથા સત્યં બ્રવીમ્યેતન્નાસ્તિ તસ્ય વ્યતિક્રમઃ।
05073013c હંતાહં ગદયાભ્યેત્ય દુર્યોધનમમર્ષણં।।
“હેગॆ પૂર્વદલ્લિ સૂર્યનુ બॆળકન્નુ પસરિસિ કાણિસિકॊળ્ળુત્તાનॆ, મત્તુ હેગॆ ધૃવ નક્ષત્રવન્નુ સુત્તુવરિદુ રશ્મિવંતનુ પશ્ચિમદલ્લિ મુળુગુત્તાનો હાગॆ નાનુ સત્યવન્નુ હેળુત્તિદ્દેનॆ - અદન્નુ અતિક્રમિસુવુદિલ્લ – ઈ અમર્ષણ દુર્યોધનનન્નુ નાનુ ગદॆયિંદ હॊડॆદુ કॊલ્લુત્તેનॆ.”
05073014a ઇતિ સ્મ મધ્યે ભ્રાતૄણાં સત્યેનાલભસે ગદાં।
05073014c તસ્ય તે પ્રશમે બુદ્ધિર્ધીયતેઽદ્ય પરંતપ।।
ऎંદુ નિન્ન સહોદરર મધ્યॆ, હિડિદ ગદॆય આણॆયિટ્ટુ નીનુ પ્રતિજ્ઞॆ માડિદ્દॆ. પરંતપ! આ નિન્ન બુદ્ધિયે ઇંદુ ઈ શાંતિય માતુગળન્નાડુત્તિદॆયે?
05073015a અહો યુદ્ધપ્રતીપાનિ યુદ્ધકાલ ઉપસ્થિતે।
05073015c પશ્યસીવાપ્રતીપાનિ કિં ત્વાં ભીર્ભીમ વિંદતિ।।
અહો ભીમ! યુદ્ધદ સમયવુ બંદિરુવાગ, યદ્ધદ લક્ષણગળુ હૌદો અલ્લવો ऎંદુ કાણુત્તિરુવાગ નીનુ ભીતિગॊળ્ળલિલ્લ તાને?
05073016a અહો પાર્થ નિમિત્તાનિ વિપરીતાનિ પશ્યસિ।
05073016c સ્વપ્નાંતે જાગરાંતે ચ તસ્માત્પ્રશમમિચ્ચસિ।।
અહો પાર્થ! સ્વપ્નદલ્લિયાગલી ऎચ્ચરવિરુવાગલાગલી નીનુ કॆટ્ટ નિમિત્તગળન્નુ નોડુત્તિદ્દીયા? અદક્કે શાંતિયન્નુ બયસુત્તિદ્દીયા?
05073017a અહો નાશંસસે કિં ચિત્પુંસ્ત્વં ક્લીબ ઇવાત્મનિ।
05073017c કશ્મલેનાભિપન્નોઽસિ તેન તે વિકૃતં મનઃ।।
અહો! તન્નલ્લિ પુરુષત્વવન્નુ કાણદ નપુંસકનેનાદરૂ આગિબિટ્ટિદ્દીયા? હેડિતનવુ નિન્નન્નુ આવરિસિદॆ. અદરિંદલે નિન્ન મનસ્સુ વિકૃતવાગિદॆ.
05073018a ઉદ્વેપતે તે હૃદયં મનસ્તે પ્રવિષીદતિ।
05073018c ઊરુસ્તંભગૃહીતોઽસિ તસ્માત્પ્રશમમિચ્ચસિ।।
નિન્ન હૃદયવુ કંપિસુત્તિદॆ. મનસ્સુ નિરાશॆગॊંડિદॆ. નિન્ન તॊડॆગળુ મરગટ્ટિવॆ. આદુદરિંદલે નીનુ શાંતિયન્નુ બયસુત્તિદ્દીયॆ!
05073019a અનિત્યં કિલ મર્ત્યસ્ય ચિત્તં પાર્થ ચલાચલં।
05073019c વાતવેગપ્રચલિતા અષ્ઠીલા શાલ્મલેરિવ।।
પાર્થ! મનુષ્યન બદલાગુવ ચિત્તવુ ભિરુગાળિય વેગદિંદ સુય્દાડુવ શાલ્મલી મરદ મેલિન ગॆડ્ડॆયંતॆ!
05073020a તવૈષા વિકૃતા બુદ્ધિર્ગવાં વાગિવ માનુષી।
05073020c મનાંસિ પાંડુપુત્રાણાં મજ્જયત્યપ્લવાનિવ।।
હસુવિગॆ માતુ હેગો હાગॆ ઈ અભિપ્રાયવુ નિનગॆ સ્વાભાવિકવાદુદલ્લ. ઇદુ મુળુગુત્તિરુવ હડગિનલ્લિરુવ સમુદ્રયાનિગળંતિરુવ પાંડુપુત્રર મનસ્સુગળન્નુ કુસિયુત્તદॆ.
05073021a ઇદં મે મહદાશ્ચર્યં પર્વતસ્યેવ સર્પણં।
05073021c યદીદૃશં પ્રભાષેથા ભીમસેનાસમં વચઃ।।
ભીમસેન! નિનગॆ તક્કુદલ્લદ ઈ માતન્નાડુત્તિદ્દીયા ऎંદરॆ પર્વતવે હરિદુ હોગલુ પ્રારંભિસિદॆયો ऎન્નુવષ્ટુ મહદાશ્ચર્યવાગુત્તિદॆ.
05073022a સ દૃષ્ટ્વા સ્વાનિ કર્માણિ કુલે જન્મ ચ ભારત।
05073022c ઉત્તિષ્ઠસ્વ વિષાદં મા કૃથા વીર સ્થિરો ભવ।।
ભારત! નિન્ન ઉત્તમ કુલદલ્લિય જન્મવન્નુ મત્તુ નિન્ન મહત્કાર્યગળન્નુ નોડિકો! વીર! ऎદ્દેળુ! વિષાદિસબેડ! સ્થિરનાગિરુ!
05073023a ન ચૈતદનુરૂપં તે યત્તે ગ્લાનિરરિંદમ।
05073023c યદોજસા ન લભતે ક્ષત્રિયો ન તદશ્નુતે।।
અરિંદમ! ઈ રીતિય અસડ્ડતનવુ નિનગॆ અનુરૂપવાદુદલ્લ. ક્ષત્રિયનુ યાવુદન્નુ તન્ન વીર્યદિંદ પડॆયુવુદિલ્લવો અદન્નુ ઉણ્ણુવુદિલ્લ.””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે ઉદ્યોગ પર્વણિ ભગવદ્યાન પર્વણિ ભીમોત્તેજક શ્રીકૃષ્ણવાક્યે ત્રિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ ઉદ્યોગ પર્વદલ્લિ ભગવદ્યાન પર્વદલ્લિ ભીમોત્તેજક શ્રીકૃષ્ણવાક્ય ऎન્નુવ ऎપ્પત્મૂરનॆય અધ્યાયવુ.