પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
ઉદ્યોગ પર્વ
યાનસંધિ પર્વ
અધ્યાય 61
સાર
પાર્થન કુરિતુ ઇન્નૂ કેળતॊડગિરુવ ધૃતરાષ્ટ્રનન્નુ કડॆગણિસિ કૌરવર સંસદિયલ્લિ દુર્યોધનનન્નુ હર્ષગॊળિસુત્તા કર્ણનુ તન્ન પરાક્રમવન્નુ કॊચ્ચિકॊળ્ળલુ (1-6), ભીષ્મનુ અવનન્નુ હીયાળિસિદુદુ (7-11). અદક્કॆ નॊંદુ કર્ણનુ “શસ્ત્રગળન્નુ કॆળગિડુત્તેનॆ. યુદ્ધક્કॆ હોગુવુદિલ્લ. પિતામહનુ નન્નન્નુ સભॆગળલ્લિ માત્ર નોડુત્તાનॆ. નીનુ સુમ્મનાદાગ ભૂમિયલ્લિરુવ ભૂમિપાલરુ ऎલ્લરૂ નન્ન પ્રભાવવન્નુ નોડુત્તારॆ” ऎંદુ હેળિ સભાત્યાગ માડિદુદુ (12-18).
05061001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
05061001a તથા તુ પૃચ્ચંતમતીવ પાર્થાન્ વૈચિત્રવીર્યં તમચિંતયિત્વા।
05061001c ઉવાચ કર્ણો ધૃતરાષ્ટ્રપુત્રં પ્રહર્ષયન્સંસદિ કૌરવાણાં।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “પાર્થન કુરિતુ ઇન્નૂ કેળતॊડગિદ વૈચિત્રવીર્યનન્નુ કડॆગણિસિ કૌરવર સંસદિયલ્લિ ધૃતરાષ્ટ્રપુત્રનન્નુ હર્ષગॊળિસુત્તા કર્ણનુ હેળિદનુ.
05061002a મિથ્યા પ્રતિજ્ઞાય મયા યદસ્ત્રં રામાદ્ધૃતં બ્રહ્મપુરં પુરસ્તાત્।
05061002c વિજ્ઞાય તેનાસ્મિ તદૈવમુક્તસ્- તવાંતકાલેઽપ્રતિભાસ્યતીતિ।।
“નાનુ સુળ્ળુહેળિ આ પુરાતન બ્રહ્મપુર અસ્ત્રવન્નુ રામનિંદ પડॆદॆનॆંદુ તિળિદ રામનુ “નિન્ન અંતકાલદલ્લિ નિનગॆ ઇદન્નુ પ્રયોગિસુવ વિધાનવુ મરॆતુહોગુત્તદॆ!” ऎંદિદ્દનુ.
05061003a મહાપરાધે હ્યપિ સંનતેન મહર્ષિણાહં ગુરુણા ચ શપ્તઃ।
05061003c શક્તઃ પ્રદગ્ધું હ્યપિ તિગ્મતેજાઃ સસાગરામપ્યવનિં મહર્ષિઃ।।
અષ્ટॊંદુ મહા અપરાધવન્નॆસગિદ્દરૂ નન્ન ગુરુ મહર્ષિયિંદ લઘુવાગિયે શપિસલ્પટ્ટિદ્દેનॆ. આ તિગ્મતેજ મહર્ષિયુ સાગરગળિંદॊડગૂડિદ ઈ અવનિયન્નૂ ભસ્મમાડલુ શક્ત.
05061004a પ્રસાદિતં હ્યસ્ય મયા મનોઽભૂચ્- ચુશ્રૂષયા સ્વેન ચ પૌરુષેણ।
05061004c તતસ્તદસ્ત્રં મમ સાવશેષં તસ્માત્સમર્થોઽસ્મિ મમૈષ ભારઃ।।
મનસ્થૈર્યદિંદ મત્તુ પૌરુષદિંદ નાનુ અવન શુશ્રૂષॆ માડિ મॆચ્ચિસિદॆ. આ અસ્ત્રવુ ઇન્નૂ નન્નલ્લિદॆ. મત્તુ નન્ન આયસ્સુ ઇન્નૂ મુગિદિલ્લ! આદુદરિંદ સમર્થનાગિદ્દેનॆ. આ ભારવુ નનગિરલિ.
05061005a નિમેષમાત્રં તમૃષિપ્રસાદં અવાપ્ય પાંચાલકરૂષમત્સ્યાન્।
05061005c નિહત્ય પાર્થાંશ્ચ સપુત્રપૌત્રાઽલ્- લોકાનહં શસ્ત્રજિતાન્પ્રપત્સ્યે।।
આ ઋષિય પ્રસાદદિંદ, કણ્ણુમુચ્ચિતॆરॆયુવુદરॊળગॆ નાનુ શસ્ત્રદિંદ પાંચાલ, કરૂષ, મત્સ્યરન્નુ, પાર્થરન્નુ અવર મક્કળુ મॊમ્મક્કળॊંદિગॆ લોકગળન્નુ જયિસિ ऒપ્પિસુત્તેનॆ.
05061006a પિતામહસ્તિષ્ઠતુ તે સમીપે દ્રોણશ્ચ સર્વે ચ નરેંદ્રમુખ્યાઃ।
05061006c યથાપ્રધાનેન બલેન યાત્વા પાર્થાન્ હનિષ્યામિ મમૈષ ભારઃ।।
પિતામહ, દ્રોણ મત્તુ નરેંદ્રમુખ્યરॆલ્લરૂ નિન્ન સમીપદલ્લિયે ઇરલિ. પ્રધાન સેનॆયન્નુ તॆગॆદુકॊંડુ હોગિ પાંડવરન્નુ સંહરિસુત્તેનॆ. આ ભારવુ નનગિરલિ.”
05061007a એવં બ્રુવાણં તમુવાચ ભીષ્મઃ કિં કત્થસે કાલપરીતબુદ્ધે।
05061007c ન કર્ણ જાનાસિ યથા પ્રધાને હતે હતાઃ સ્યુર્ધૃતરાષ્ટ્રપુત્રાઃ।।
હીગॆ હેળુત્તિદ્દ અવનિગॆ ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “એનુ હેળુત્તિરુવॆ? નિન્ન અંત્યવુ બંદુ બુદ્ધિ કॆટ્ટિદॆ. પ્રધાનનુ હતનાદરॆ ऎલ્લ ધૃતરાષ્ટ્રપુત્રરૂ હતરાગુત્તારॆ ऎંદુ નિનગॆ તિળિદિલ્લવે?
05061008a યત્ખાંડવં દાહયતા કૃતં હિ કૃષ્ણદ્વિતીયેન ધનંજયેન।
05061008c શ્રુત્વૈવ તત્કર્મ નિયંતુમાત્મા શક્યસ્ત્વયા વૈ સહ બાંધવેન।।
ખાંડવવન્નુ સુડુવાગ કૃષ્ણનॊબ્બન સહાયદિંદલે ધનંજયનુ માડિદુદન્નુ કેળિયૂ કૂડ, બાંધવરॊંદિગॆ નિન્નન્નુ નીનુ નિયંત્રિસિકॊળ્ળુવુદુ ऒળ્ળॆયદુ.
05061009a યાં ચાપિ શક્તિં ત્રિદશાધિપસ્તે દદૌ મહાત્મા ભગવાન્મહેંદ્રઃ।
05061009c ભસ્મીકૃતાં તાં પતિતાં વિશીર્ણાં ચક્રાહતાં દ્રક્ષ્યસિ કેશવેન।।
યાવ શક્તિયન્નુ નિનગॆ ત્રિદશાધિપ મહાત્મ ભગવાન્ મહેંદ્રનુ કॊટ્ટિદ્દનો અદન્નૂ કૂડ કેશવનુ ચક્રદિંદ હॊડॆદુ ચૂરાગિ ભસ્મીકૃતવાગિ કॆળગॆ બીળિસુવુદન્નુ નોડુવિયંતॆ!
05061010a યસ્તે શરઃ સર્પમુખો વિભાતિ સદાગ્ર્યમાલ્યૈર્મહિતઃ પ્રયત્નાત્।
05061010c સ પાંડુપુત્રાભિહતઃ શરૌઘૈઃ સહ ત્વયા યાસ્યતિ કર્ણ નાશં।।
કર્ણ! યાવ શરવુ સર્પમુખદલ્લિ હॊળॆયુત્તિરુવુદો, પ્રયત્ન પટ્ટુ નીનુ યાવુદન્નુ માલॆગળન્નુ હાકિ પૂજિસુત્તિરુવॆયો અદન્નુ કૂડ પાંડુપુત્રનુ હરિત શરગળિંદ હॊડॆદુ નિન્નॊંદિગॆ અદૂ નાશવાગુત્તદॆ.
05061011a બાણસ્ય ભૌમસ્ય ચ કર્ણ હંતા કિરીટિનં રક્ષતિ વાસુદેવઃ।
05061011c યસ્ત્વાદૃશાનાં ચ ગરીયસાં ચ હંતા રિપૂણાં તુમુલે પ્રગાઢે।।
કર્ણ! બાણ મત્તુ ભૌમ (નરક) ર હંતક વાસુદેવનુ કિરીટિયન્નુ રક્ષિસુત્તાનॆ. પ્રગાઢ તુમુલદલ્લિ અવનુ નિન્નંથહ મત્તુ નિનગિંથલૂ હॆચ્ચિન શત્રુગળન્નુ હતગॊળિસુત્તાનॆ.”
05061012 કર્ણ ઉવાચ।
05061012a અસંશયં વૃષ્ણિપતિર્યથોક્તસ્- તથા ચ ભૂયશ્ચ તતો મહાત્મા।
05061012c અહં યદુક્તઃ પરુષં તુ કિં ચિત્ પિતામહસ્તસ્ય ફલં શૃણોતુ।।
કર્ણનુ હેળિદનુ: “વૃષ્ણિપતિયુ હેળિદંતॆયે ઇદ્દાનॆ ऎન્નુવુદરલ્લિ સંશયવિલ્લ. આ મહાત્મનુ અદક્કિંતલૂ હॆચ્ચિનવનુ. આદરॆ પિતામહનાડિદ ઈ કઠોર માતુગળ પરિણામવન્નુ કેળિ.
05061013a ન્યસ્યામિ શસ્ત્રાણિ ન જાતુ સંખ્યે પિતામહો દ્રક્ષ્યતિ માં સભાયાં।
05061013c ત્વયિ પ્રશાંતે તુ મમ પ્રભાવં દ્રક્ષ્યંતિ સર્વે ભુવિ ભૂમિપાલાઃ।।
શસ્ત્રગળન્નુ કॆળગિડુત્તેનॆ. યુદ્ધક્કॆ હોગુવુદિલ્લ. પિતામહનુ નન્નન્નુ સભॆગળલ્લિ માત્ર નોડુત્તાનॆ. નીનુ સુમ્મનાદાગ ભૂમિયલ્લિરુવ ભૂમિપાલરુ ऎલ્લરૂ નન્ન પ્રભાવવન્નુ નોડુત્તારॆ.””
05061014 વૈશંપાયન ઉવાચ।
05061014a ઇત્યેવમુક્ત્વા સ મહાધનુષ્માન્ હિત્વા સભાં સ્વં ભવનં જગામ।
05061014c ભીષ્મસ્તુ દુર્યોધનમેવ રાજન્ મધ્યે કુરૂણાં પ્રહસન્નુવાચ।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “હીગॆ હેળિ આ મહાધનુષ્મંતનુ સભॆયન્નુ તॊરॆદુ સ્વ-ભવનક્કॆ તॆરળિદનુ. રાજન્! ભીષ્મનાદરો કુરુગળ મધ્યદલ્લિ જોરાગિ નક્કુ દુર્યોધનનિગॆ હેળિદનુ.
05061015a સત્યપ્રતિજ્ઞાઃ કિલ સૂતપુત્રસ્- તથા સ ભારં વિષહેત કસ્માત્।
05061015c વ્યૂહં પ્રતિવ્યૂહ્ય શિરાંસિ ભિત્ત્વા લોકક્ષયં પશ્યત ભીમસેનાત્।।
05061016a આવંત્યકાલિંગજયદ્રથેષુ વેદિધ્વજે તિષ્ઠતિ બાહ્લિકે ચ।
05061016c અહં હનિષ્યામિ સદા પરેષાં સહસ્રશશ્ચાયુતશશ્ચ યોધાન્।।
“સૂતપુત્રનુ તન્ન પ્રતિજ્ઞॆયન્નુ સત્યવાગિસુત્તાનલ્લવે? ભીમસેનનુ નોડુત્તિદ્દંતॆ વ્યૂહ-પ્રતિવ્યૂહગળ શિરગળન્નુ કત્તરિસિ લોકક્ષયવન્નુંટુમાડુત્તેનॆ મત્તુ અવંતિ, કલિંગ, જયદ્રથર ધ્વજગળ મધ્યદલ્લિ બાહ્લીકનન્નુ નિલ્લિસિ નાનુ સદા શત્રુગળ હત્તુસાવિર યોધરન્નુ સંહરિસુત્તેનॆ ऎંદુ હેળિદ અવનુ તન્ન આ જવાબ્ધારિયન્નુ હેગॆ નિર્વહિસુત્તાનॆ?
05061017a યદૈવ રામે ભગવત્યનિંદ્યે બ્રહ્મ બ્રુવાણઃ કૃતવાંસ્તદસ્ત્રં।
05061017c તદૈવ ધર્મશ્ચ તપશ્ચ નષ્ટં વૈકર્તનસ્યાધમપૂરુષસ્ય।।
અનિંદ્ય, ભગવંત રામનનિગॆ બ્રાહ્મણનॆંદુ હેળિ આ અસ્ત્રવન્નુ પડॆદાગલે આ અધમ પુરુષ વૈકર્તનન ધર્મ તપસ્સુગળુ નષ્ટવાગિ હોગિદ્દવુ.”
05061018a અથોક્તવાક્યે નૃપતૌ તુ ભીષ્મે નિક્ષિપ્ય શસ્ત્રાણિ ગતે ચ કર્ણે।
05061018c વૈચિત્રવીર્યસ્ય સુતોઽલ્પબુદ્ધિર્- દુર્યોધનઃ શાંતનવં બભાષે।।
શસ્ત્રગળન્નુ બિસુટુ હॊરટુહોદ કર્ણન કુરિતુ ભીષ્મનુ નૃપતિગળિગॆ હેળલુ બુદ્ધિયિલ્લદ, વૈચિત્રવીર્યન મગ દુર્યોધનનુ શાંતનવનિગॆ હેળિદનુ.
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે ઉદ્યોગ પર્વણિ યાનસંધિ પર્વણિ કર્ણભીષ્મવાક્યે એકષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ ઉદ્યોગ પર્વદલ્લિ યાનસંધિ પર્વદલ્લિ કર્ણભીષ્મવાક્યદલ્લિ અરવત્તॊંદનॆય અધ્યાયવુ.