praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
udyoga parva
prajāgara parva
adhyāya 35
sāra
lokagal̤alli èlliyavarègè manuṣyana puṇyagal̤annu hāḍalāguttadèyo alliya varègè ā puruṣavyāghranu svargalokadalli bèl̤aguttānè ènnuvudakkè saṃbaṃdhisida hiṃdè keśiniya kuritāgi sudhanva-virocanara naḍuvè naḍèda saṃvādavannu viduranu dhṛtarāṣṭranigè hel̤uvudu (1-31). “bhūmigāgi sul̤l̤annu hel̤abāradu. magana melina prītiyiṃdāgi sul̤l̤annu hel̤i makkal̤u maṃtrigal̤òṃdigè nāśavāgabeḍa” èṃdu hel̤uttā tanna nītimātugal̤annu viduranu muṃduvarèsidudu (32-67).
05035001 dhṛtarāṣṭra uvāca|
05035001a brūhi bhūyo mahābuddhe dharmārthasahitaṃ vacaḥ|
05035001c śṛṇvato nāsti me tṛptirvicitrāṇīha bhāṣase||
dhṛtarāṣṭranu hel̤idanu: “mahābuddhe! dharmārthasahita vacanagal̤annu innū hel̤u. èṣṭu kel̤idarū tṛptiyāguttilla. tuṃbā cènnāgi mātanāḍuttīyè.”
05035002 vidura uvāca|
05035002a sarvatīrtheṣu vā snānaṃ sarvabhūteṣu cārjavaṃ|
05035002c ubhe ete same syātāmārjavaṃ vā viśiṣyate||
viduranu hel̤idanu: “sarvatīrthagal̤alli snānamāḍuvudu athavā sarva bhūtagal̤a melè dayèyiḍuvudu ivèraḍū òṃde. bahuṣaḥ dayèye hèccinadāgirabahudu.
05035003a ārjavaṃ pratipadyasva putreṣu satataṃ vibho|
05035003c iha kīrtiṃ parāṃ prāpya pretya svargamavāpsyasi||
vibho! putrara melè dayè toru. idariṃda illi parama kīrtiyannū maraṇada naṃtara svargavannū paḍèyuttīyè.
05035004a yāvatkīrtirmanuṣyasya puṇyā lokeṣu gīyate|
05035004c tāvatsa puruṣavyāghra svargaloke mahīyate||
lokagal̤alli èlliyavarègè manuṣyana puṇyagal̤annu hāḍalāguttadèyo alliya varègè ā puruṣavyāghranu svargalokadalli bèl̤aguttānè.
05035005a atrāpyudāharaṃtīmamitihāsaṃ purātanaṃ|
05035005c virocanasya saṃvādaṃ keśinyarthe sudhanvanā||
adakkè saṃbaṃdhisidaṃtè purātanavāda itihāsavòṃdannu – keśiniya kuritāgi sudhanva-virocanara saṃvādavannu udāharisuttārè1.
05035006 keśinyuvāca|
05035006a kiṃ brāhmaṇāḥ sviccreyāṃso ditijāḥ svidvirocana|
05035006c atha kena sma paryaṃkaṃ sudhanvā nādhirohati||
keśiniyu hel̤idal̤u: “virocana! brāhmaṇaru śreyaskaro athavā ditiya makkal̤u śreyaskaro? mattu sudhanvanu ekè ī paryaṃkavannu erabāradu?”
05035007 virocana uvāca|
05035007a prājāpatyā hi vai śreṣṭhā vayaṃ keśini sattamāḥ|
05035007c asmākaṃ khalvime lokāḥ ke devāḥ ke dvijātayaḥ||
virocananu hel̤idanu: “keśini! prajāpatiyiṃdale huṭṭida nāve sattamaru. ī èlla lokagal̤ū nammavallave? innu devatègal̤u yāru? dvijaru yāru?”
05035008 keśinyuvāca|
05035008a ihaivāssva pratīkṣāva upasthāne virocana|
05035008c sudhanvā prātarāgaṃtā paśyeyaṃ vāṃ samāgatau||
keśiniyu hel̤idal̤u: “virocana! illiye kul̤itukòṃḍu pratīkṣisu. nāl̤è bèl̤iggè sudhanvanu baruvavaniddānè. nimmibbarannū òṭṭige noḍuttenè.”
05035009 virocana uvāca|
05035009a tathā bhadre kariṣyāmi yathā tvaṃ bhīru bhāṣase|
05035009c sudhanvānaṃ ca māṃ caiva prātardraṣṭāsi saṃgatau||
virocananu hel̤idanu: “bhadre! bhīru! nīnu hel̤idaṃtèye māḍuttenè. bèl̤iggè sudhanvanannū nannannū òṭṭige noḍuvèyaṃtè.”
05035010 sudhanvovāca|
05035010a anvālabhe hiraṇmayaṃ prāhrāde'haṃ tavāsanaṃ|
05035010c ekatvamupasaṃpanno na tvāseyaṃ tvayā saha||
sudhanvanu hel̤idanu: “prāhrāda! ninna ī hiraṇmaya āsanavannu muṭṭabahudu. ādarè adara melè ninnòḍanè kul̤itukòl̤l̤uvudu sariyallavèṃdu nanagannisuttadè.”
05035011 virocana uvāca|
05035011a anvāharaṃtu phalakaṃ kūrcaṃ vāpyatha vā bṛsīṃ|
05035011c sudhanvanna tvamarho'si mayā saha samāsanaṃ||
virocananu hel̤idanu: “sudhanva! maṇè, kūrca athavā prāṇiya carma ivugal̤u mātra ninagè sariyādavugal̤u. nannòḍanè āsanadalli kul̤itukòl̤l̤uvudu ninagè sariyalla.”
05035012 sudhanvovāca|
05035012a pitāpi te samāsīnamupāsītaiva māmadhaḥ|
05035012c bālaḥ sukhaidhito gehe na tvaṃ kiṃ cana budhyase||
sudhanvanu hel̤idanu: “ninna taṃdèyu nanagiṃtalū kèl̤a sthānada āsanadalli kul̤itu nannannu gauravisuttiddanu. nīnu bālaka! manèyalli sukhadalli bèl̤èdavanu. ninagè enū gòttilla.”
05035013 virocana uvāca|
05035013a hiraṇyaṃ ca gavāśvaṃ ca yadvittamasureṣu naḥ|
05035013c sudhanvanvipaṇe tena praśnaṃ pṛccāva ye viduḥ||
virocananu hel̤idanu: “sudhanvan! asuraralli iruva cinna, govugal̤u mattu enèlla saṃpattu ivèyo avèllavannū paṇavannāgiṭṭu til̤idavaralli kel̤oṇa.”
05035014 sudhanvovāca|
05035014a hiraṇyaṃ ca gavāśvaṃ ca tavaivāstu virocana|
05035014c prāṇayostu paṇaṃ kṛtvā praśnaṃ pṛccāva ye viduḥ||
sudhanvanu hel̤idanu: “virocana! cinna mattu govugal̤u ninnadādavu. prāṇavanne paṇavannāgiṭṭu til̤idavaralli praśnèyannu kel̤oṇa.”
05035015 virocana uvāca|
05035015a āvāṃ kutra gamiṣyāvaḥ prāṇayorvipaṇe kṛte|
05035015c na hi deveṣvahaṃ sthātā na manuṣyeṣu karhi cit||
virocananu hel̤idanu: “prāṇavannu paṇavannāgiṭṭukòṃḍu nāvu èlligè hogoṇa? nānu devatègal̤a muṃdè nilluvavanalla, manuṣyara muṃdaṃtū èṃdū illa.”
05035016 sudhanvovāca|
05035016a pitaraṃ te gamiṣyāvaḥ prāṇayorvipaṇe kṛte|
05035016c putrasyāpi sa hetorhi prahrādo nānṛtaṃ vadet||
sudhanvanu hel̤idanu: “prāṇagal̤annu paṇavannāgiṭṭukòṃḍu ninna taṃdèyalligè hogoṇa. prahlādanu maganigū kūḍa sul̤l̤annu hel̤uvudilla.”
05035017 prahlāda uvāca|
05035017a imau tau saṃpradṛśyete yābhyāṃ na caritaṃ saha|
05035017c āśīviṣāviva kruddhāvekamārgamihāgatau||
prahlādanu hel̤idanu: “èṃdū òṭṭige noḍirada ivaribbarū òṃde mārgadalli òṭṭige siṭṭigèdda viṣasarpagal̤aṃtè illigè baruttiddārè.
05035018a kiṃ vai sahaiva carato na purā carataḥ saha|
05035018c virocanaitat pṛccāmi kiṃ te sakhyaṃ sudhanvanā||
hiṃdè èṃdū òṭṭige naḍèyade idda nīvu ekè òṭṭige baruttiddīri? virocananalli kel̤uttiddenè - sudhanvanòṃdigè ninagè yāva tarahada sakhya?”
05035019 virocana uvāca|
05035019a na me sudhanvanā sakhyaṃ prāṇayorvipaṇāvahe|
05035019c prahlāda tattvāṃ pṛccāmi mā praśnamanṛtaṃ vadīḥ||
virocananu hel̤idanu: “nanagè sudhanvanòṃdigè sakhyavilla. prāṇagal̤annu paṇavāgiṭṭiddevè. prahlāda! ninagè praśnèyannu kel̤uttenè. sul̤l̤annu hel̤abāradu.”
05035020 prahlāda uvāca|
05035020a udakaṃ madhuparkaṃ cāpyānayaṃtu sudhanvane|
05035020c brahmannabhyarcanīyo'si śvetā gauḥ pīvarīkṛtā||
prahlādanu hel̤idanu: “sudhanvanigè udaka madhuparkagal̤annu tègèdukòṃḍu banni. brahman! daṣṭapuṣṭa bil̤iya govannittu ninnannu arcisuttenè.”
05035021 sudhanvovāca|
05035021a udakaṃ madhuparkaṃ ca patha evārpitaṃ mama|
05035021c prahlāda tvaṃ tu nau praśnaṃ tathyaṃ prabrūhi pṛccatoḥ||
sudhanvanu hel̤idanu: “prahlāda! udaka madhuparkagal̤annu nanagè arpisiyāyitu. īga nāvu kel̤uva praśnègè uttaravannu nīḍu.”
05035022 prahlāda uvāca|
05035022a putro vānyo bhavānbrahmansākṣye caiva bhavetsthitaḥ|
05035022c tayorvivadatoḥ praśnaṃ kathamasmadvidho vadet||
prahlādanu hel̤idanu: “brahman! nanagè berè putrarilla. nīnū kūḍa illi sākṣāt niṃtiruvè. nimmibbaru vādamāḍikòl̤l̤uttiruva praśnèya kuritu nānu hegè hel̤aballè?”
05035023a atha yo naiva prabrūyātsatyaṃ vā yadi vānṛtaṃ|
05035023c etatsudhanvan pṛccāmi durvivaktā sma kiṃ vaset||
sudhanvan! satyavannu hel̤ade sul̤l̤annu hel̤uvavanu yāva durāvasthèyalli vāsisuttānè èṃdu kel̤uttenè.”
05035024 sudhanvovāca|
05035024a yāṃ rātrimadhivinnā strī yāṃ caivākṣaparājitaḥ|
05035024c yāṃ ca bhārābhitaptāṃgo durvivaktā sma tāṃ vaset||
sudhanvanu hel̤idanu: “sul̤l̤annu hel̤uvavanu parityajisalpaṭṭa strīyu tanna patiyu savatiya tol̤a āliṃganadalliruvudannu noḍidarè hegiruttāl̤o aṃthaha mattu dyūtadalli sotavaniruvaṃthaha durāvasthèyalliruttānè.
05035025a nagare pratiruddhaḥ sanbahirdvāre bubhukṣitaḥ|
05035025c amitrānbhūyasaḥ paśyandurvivaktā sma tāṃ vaset||
nagarakkè praveśapaḍèyade dvārada hòrage nillisalpaṭṭavanaṃtè sul̤l̤uhel̤uvavaru mattè mattè tamma amitrarannu bheṭiyāguttā iruttārè.
05035026a paṃca paśvanṛte haṃti daśa haṃti gavānṛte|
05035026c śatamaśvānṛte haṃti sahasraṃ puruṣānṛte||
paśuvigāgi sul̤l̤uhel̤uvavanu aivarannu kòṃdaṃtè, govigāgi sul̤l̤uhel̤idarè hattujanarannu kòṃdaṃtè, kudurègāgi sul̤l̤uhel̤idarè nūru janarannu kòṃdaṃtè mattu manuṣyanigāgi sul̤l̤u hel̤idarè sāvira janarannu kòṃdaṃtè.
05035027a haṃti jātānajātāṃśca hiraṇyārthe'nṛtaṃ vadan|
05035027c sarvaṃ bhūmyanṛte haṃti mā sma bhūmyanṛtaṃ vadīḥ||
hiraṇyakkāgi sul̤l̤uhel̤idarè huṭṭida mattu huṭṭaliruva èllarannū kòṃdaṃtè. bhūmigoskara sul̤l̤u hel̤idarè èllavannu kòṃda hāgè. ādudariṃda bhūmigāgi èṃdū sul̤l̤annu hel̤abāradu.”
05035028 prahlāda uvāca|
05035028a mattaḥ śreyānaṃgirā vai sudhanvā tvadvirocana|
05035028c mātāsya śreyasī mātustasmāttvaṃ tena vai jitaḥ||
prahlādanu hel̤idanu: “virocana! nanagiṃtalū aṃgirasanu mattu sudhanvanu ninagiṃta śreyanu. avana tāyiyū ninna tāyigiṃta śreyal̤u. ādudariṃda nīnu avanòḍanè sotè.
05035029a virocana sudhanvāyaṃ prāṇānāmīśvarastava|
05035029c sudhanvanpunariccāmi tvayā dattaṃ virocanaṃ||
virocana! īga sudhanvanu ninna prāṇada īśvara. sudhanvan! ādarè virocananannu hiṃdirugisu èṃdu ninnalli kel̤ikòl̤l̤uttiddenè.”
05035030 sudhanvovāca|
05035030a yaddharmamavṛṇīthāstvaṃ na kāmādanṛtaṃ vadīḥ|
05035030c punardadāmi te tasmātputraṃ prahlāda durlabhaṃ||
sudhanvanu hel̤idanu: “nīnu dharmavannu ārisikòṃḍiddīyè. kāmadiṃda sul̤l̤annu hel̤alilla. prahlāda! ādudariṃda ninna durlabha putranannu ninagè hiṃdirugisuttiddenè.
05035031a eṣa prahlāda putraste mayā datto virocanaḥ|
05035031c pādaprakṣālanaṃ kuryātkumāryāḥ sannnidhau mama||
prahlāda! ido nānu ninna putra virocananannu kòḍuttiddenè. ivanu ī kumāriya sannidhiyalli nanna pādagal̤annu tòl̤èyabeku.””
05035032 vidura uvāca|
05035032a tasmādrājeṃdra bhūmyarthe nānṛtaṃ vaktumarhasi|
05035032c mā gamaḥ sasutāmātyo'tyayaṃ putrānanubhraman||
viduranu hel̤idanu: “ādudariṃda rājeṃdra! bhūmigāgi sul̤l̤annu hel̤abāradu. magana melina prītiyiṃdāgi sul̤l̤annu hel̤i makkal̤u-maṃtrigal̤òṃdigè nāśavāgabeḍa.
05035033a na devā yaṣṭimādāya rakṣaṃti paśupālavat|
05035033c yaṃ tu rakṣitumiccaṃti buddhyā saṃvibhajaṃti taṃ||
devatègal̤u daṃḍavannu hiḍidu paśupālakaraṃtè rakṣisuvudilla. yārannu avaru rakṣisalu bayasuttāro avaralli buddhiyannu huṭṭisuttārè.
05035034a yathā yathā hi puruṣaḥ kalyāṇe kurute manaḥ|
05035034c tathā tathāsya sarvārthāḥ sidhyaṃte nātra saṃśayaḥ||
hegè hegè puruṣanu kalyāṇakkè manassu māḍuttāno hāgè hāgè avana sarvārthagal̤ū siddhisuttavè ènnuvudaralli saṃśayavilla.
05035035a na caṃdāṃsi vṛjināttārayaṃti māyāvinaṃ māyayā vartamānaṃ|
05035035c nīḍaṃ śakuṃtā iva jātapakṣāś caṃdāṃsyenaṃ prajahatyaṃtakāle||
mosadiṃda naḍèdukòl̤l̤uva mosagāranannu aṃtyakāladalli rèkkègal̤u balita pakṣigal̤u gūḍannu biṭṭu hoguvaṃtè vedagal̤u biṭṭu hoguttavè.
05035036a mattāpānaṃ kalahaṃ pūgavairaṃ bhāryāpatyoraṃtaraṃ jñātibhedaṃ|
05035036c rājadviṣṭaṃ strīpumāṃsorvivādaṃ varjyānyāhuryaśca paṃthāḥ praduṣṭaḥ||
matteruva varègè kuḍiyuvudu, kalaha, bahujanaròṃdigè vaira, pati-patniyara naḍuvè aṃtaravannuṃṭumāḍuvudu, dāyādigal̤òṃdigè jagal̤a, rājanòṃdigè dveṣa, strī mattu puruṣana vivādadalli talèhākuvudu ivannu mattu èlla duṣṭa mārgagal̤annū varjisabeku èṃdu hel̤uttārè.
05035037a sāmudrikaṃ vaṇijaṃ corapūrvaṃ śalākadhūrtaṃ ca cikitsakaṃ ca|
05035037c ariṃ ca mitraṃ ca kuśīlavaṃ ca naitānsākṣyeṣvadhikurvīta sapta||
sāmudrika, mòdalu kal̤l̤anāgidda vartaka, śalākadhūrta, cikitsaka, śatru, mitra mattu kuśīlava ivaru el̤u maṃdi sākṣigal̤āgi òl̤l̤èyadannu māḍuvudilla.
05035038a mānāgnihotramuta mānamaunaṃ mānenādhītamuta mānayajñāḥ|
05035038c etāni catvāryabhayaṃkarāṇi bhayaṃ prayaccaṃtyayathākṛtāni||
abhimānadiṃda māḍuva agnihotra, abhimānadiṃda kaigòl̤l̤uva maunavrata, abhimānadiṃda māḍuva adhyayana mattu abhimānadiṃda māḍuva yajña ivu nālku bhayaṃkaravāgiddu, māḍuvavanalli bhayavannuṃṭu māḍuttavè.
05035039a agāradāhī garadaḥ kuṃḍāśī somavikrayī|
05035039c parvakāraśca sūcī ca mitradhrukpāradārikaḥ||
05035040a bhrūṇahā gurutalpī ca yaśca syātpānapo dvijaḥ|
05035040c atitīkṣṇaśca kākaśca nāstiko vedaniṃdakaḥ||
05035041a sruvapragrahaṇo vrātyaḥ kīnāśaścārthavānapi|
05035041c rakṣetyuktaśca yo hiṃsyātsarve brahmahaṇaiḥ samāḥ||
manègè bèṃkiyanniḍuvavanu, viṣavannu kòḍuvavanu, dallāl̤a, somavannu māruvavanu, bāṇagal̤annu tayārisuvavanu, jyotiṣyagāra, mitrarannu bādhisuvavanu, parara strīyarannu kūḍuvavanu, bhrūṇavannu kòṃdavanu, guruvina patniyòṃdigè kūḍidavanu, madyada dāsanāgiruva dvija, ati tīkṣṇavāgi mātanāḍuvavanu, hal̤èya dveṣavannu bèl̤èsuvavanu, nāstika, vedaniṃdaka, laṃcavannu tègèdukòl̤l̤uvavanu, govugal̤annu kòlluvavanu, rakṣaṇèyannu kel̤idavanannu kòlluvavanu - ivarèllarū hiṃsèyalli brahmahatyèya samānaru.
05035042a tṛṇolkayā jñāyate jātarūpaṃ yuge bhadro vyavahāreṇa sādhuḥ|
05035042c śūro bhayeṣvarthakṛccreṣu dhīraḥ kṛccrāsvāpatsu suhṛdaścārayaśca||
cinnakkè agniye parīkṣè. uttama kuladadalli huṭṭidavanigè avana svabhāvave parīkṣè. sādhuvigè avana naḍatèye parīkṣè. śūranigè bhayavannu nīḍuva saṃdarbhave parīkṣè. dhīranigè kaṣṭagal̤e parīkṣè. āpatte snehitara parīkṣè.
05035043a jarā rūpaṃ harati hi dhairyamāśā mṛtyuḥ prāṇāndharmacaryāmasūyā|
05035043c krodhaḥ śriyaṃ śīlamanāryasevā hriyaṃ kāmaḥ sarvamevābhimānaḥ||
muppu rūpavannu apaharisuttadè. āsèyu dhairyavannu, mṛtyuvu prāṇavannu, asūyèyu dharmacaryèyannu, kāmavu mānavannu, mattu abhimānavu èllavannū apaharisuttadè.
05035044a śrīrmaṃgalātprabhavati prāgalbhyātsaṃpravardhate|
05035044c dākṣyāttu kurute mūlaṃ saṃyamātpratitiṣṭhati||
saṃpattu maṃgala kāryagal̤alli huṭṭuttadè, kèlasagārikèyiṃda bèl̤èyuttadè, dakṣatèyiṃda beru biḍuttadè mattu saṃyamadiṃda nèlègòl̤l̤uttadè.
05035045a aṣṭau guṇāḥ puruṣaṃ dīpayaṃti prajñā ca kaulyaṃ ca damaḥ śrutaṃ ca|
05035045c parākramaścābahubhāṣitā ca dānaṃ yathāśakti kṛtajñātā ca||
ī aṣṭaguṇagal̤u puruṣanannu bèl̤agisuttavè: prajñè, uttama kuladalli janma, ātma niyaṃtraṇa, śrutigal̤a paricaya, parākrama, bahubhāṣitā, yathāśakti dāna mattu kṛtajñatè.
05035046a etānguṇāṃstāta mahānubhāvān eko guṇaḥ saṃśrayate prasahya|
05035046c rājā yadā satkurute manuṣyaṃ sarvānguṇāneṣa guṇo'tibhāti||
ayyā! ī èlla guṇagal̤annū hòṃdida mahānubhāvanalli òṃde guṇavu - yāva manuṣyanannu rājanu satkarisuttāno avana sarva guṇagal̤annū bèl̤agisaballadu.
05035047a aṣṭau nṛpemāni manuṣyaloke svargasya lokasya nidarśanāni|
05035047c catvāryeṣāmanvavetāni sadbhiś catvāryeṣāmanvavayaṃti saṃtaḥ||
nṛpa! ī èṃṭu manuṣyalokadalli svargalokada nidarśanagal̤u. ī kèl̤aginavugal̤alli mòdalanèya nālku sādhugal̤igè joḍikòṃḍiddarè, kònèya nālku saṃtarannu anusarisuttavè.
05035048a yajño dānamadhyayanaṃ tapaśca catvāryetānyanvavetāni sadbhiḥ|
05035048c damaḥ satyamārjavamānṛśaṃsyaṃ catvāryetānyanvavayaṃti saṃtaḥ||
yajña, dāna, adhyayana, tapassu ī nālku sādugal̤alliruttavè. dama, satya, dayè, mattu ahiṃsè ī nālku saṃtarannu anusarisuttavè.
05035049a na sā sabhā yatra na saṃti vṛddhā na te vṛddhā ye na vadaṃti dharmaṃ|
05035049c nāsau dharmo yatra na satyamasti na tatsatyaṃ yaccalenānuviddhaṃ||
vṛddharu illada sabhèyu sabhèyalla mattu dharmavenèṃdu hel̤ada vṛddharu vṛddharalla. satyavilladudaralli dharmaviruvudilla mattu chala mattu mosaviruvalli satyaviruvudilla.
05035050a satyaṃ rūpaṃ śrutaṃ vidyā kaulyaṃ śīlaṃ balaṃ dhanaṃ|
05035050c śauryaṃ ca citrabhāṣyaṃ ca daśa saṃsargayonayaḥ||
satya, rūpa, śrutijñāna, vidyè, uttama kuladalli janma, śīla, bala, dhana, śaurya mattu uttama mātu ī hattu yonigè saṃbaṃdhisivè.
05035051a pāpaṃ kurvanpāpakīrtiḥ pāpamevāśnute phalaṃ|
05035051c puṇyaṃ kurvanpuṇyakīrtiḥ puṇyamevāśnute phalaṃ||
pāpakīrtiyu pāpavannu māḍi pāpa phalavanne paḍèyuttānè. puṇyakīrtiyu puṇyavannu māḍi puṇyaphalavanne paḍèyuttānè.
05035052a pāpaṃ prajñāṃ nāśayati kriyamāṇaṃ punaḥ punaḥ|
05035052c naṣṭaprajñāḥ pāpameva nityamārabhate naraḥ||
punaḥ punaḥ māḍida pāpagal̤u prajñèyannu nāśapaḍisuttavè. prajñèyannu kal̤èdukòṃḍa naranu nityavū pāpadalliye niratanāgiruttānè.
05035053a puṇyaṃ prajñāṃ vardhayati kriyamāṇaṃ punaḥ punaḥ|
05035053c vṛddhaprajñāḥ puṇyameva nityamārabhate naraḥ||
punaḥ punaḥ puṇya karmagal̤annu māḍuvudariṃda prajñèyu vṛddhiyāguttadè mattu prajñèyu vṛddhiyādāga naranu nityavū puṇyakarmagal̤alli niratanāgiruttānè.
05035054a asūyako daṃdaśūko niṣṭhuro vairakṛnnaraḥ|
05035054c sa kṛccraṃ mahadāpnoti nacirātpāpamācaran||
asūyèpaḍuvavanu, innòbbarigè hiṃsèmāḍuvavanu, niṣṭuranāgiruvavanu, mattu vairavannu bèl̤èsikòṃḍu hoguvavanu ī pāpagal̤annu ācarisi begane mahā kaṣṭagal̤annu anubhavisuttānè.
05035055a anasūyaḥ kṛtaprajñāḥ śobhanānyācaransadā|
05035055c akṛccrātsukhamāpnoti sarvatra ca virājate||
asūyèpaḍadavanu, prajñèyalliddu māḍuvavanu, sadā cènnāgi naḍèdukòl̤l̤uvavanu kaṣṭavillade sukhavannu paḍèdu èllèḍèyū virājisuttānè.
05035056a prajñāmevāgamayati yaḥ prājñebhyaḥ sa paṃḍitaḥ|
05035056c prājño hyavāpya dharmārthau śaknoti sukhamedhituṃ||
prājñariṃda prajñèyannu paḍèyuvavane paṃḍita. prājñanu dharma arthagal̤èraḍannu hòṃdi adhika sukhavannu hòṃdabahudu.
05035057a divasenaiva tatkuryādyena rātrau sukhaṃ vaset|
05035057c aṣṭamāsena tatkuryādyena varṣāḥ sukhaṃ vaset||
rātriyannu sukhavāgi kal̤èyabahudāgiruvaṃthaha kèlasavanne hagalinalli māḍabeku. mal̤ègāladalli sukhavāgiruvudakkè sahāyavāguva kèlasavanne ul̤ida èṃṭu tiṃgal̤ugal̤alli māḍabeku.
05035058a pūrve vayasi tatkuryādyena vṛddhaḥ sukhaṃ vaset|
05035058c yāvajjīvena tatkuryādyena pretya sukhaṃ vaset||
kiriya vayassinalli muṃdè vṛddhāpyadalli sukhavāgi jīvisalu enu beko adannu māḍikòl̤l̤abeku. jīvaṃtavāgiruvāga maraṇada naṃtara sukhavāgiralu enu bekāguttadèyo adannu māḍabeku.
05035059a jīrṇamannaṃ praśaṃsaṃti bhāryāṃ ca gatayauvanāṃ|
05035059c śūraṃ vigatasaṃgrāmaṃ gatapāraṃ tapasvinaṃ||
cènnāgi jīrṇavāda āhāra, yauvanavannu kal̤èdukòṃḍa bhāryè, saṃgrāmavannu mugisida śūra mattu siddhiyannu paḍèda tapasvini – ivarannu praśaṃsisuttārè.
05035060a dhanenādharmalabdhena yaccidramapidhīyate|
05035060c asaṃvṛtaṃ tadbhavati tato'nyadavadīryate||
adharmadiṃda paḍèda dhanadalli chidragal̤u kāṇuttavè. adannu mucciḍalu prayatnisidarū berè kaḍègal̤alli chidravu kāṇisikòl̤l̤uttavè.
05035061a gururātmavatāṃ śāstā śāstā rājā durātmanāṃ|
05035061c atha praccannapāpānāṃ śāstā vaivasvato yamaḥ||
ātmavatarannu guruvu niyaṃtrisuttānè, rājanu durātmarannu niyaṃtrisuttānè, vaivasvata yamanu musukiruva pāpigal̤annu niyaṃtrisuttānè.
05035062a ṛṣīṇāṃ ca nadīnāṃ ca kulānāṃ ca mahātmanāṃ|
05035062c prabhavo nādhigaṃtavyaḥ strīṇāṃ duścaritasya ca||
ṛṣigal̤a, nadigal̤a mattu kulagal̤a mahātmèyannu mattu strīyara duścaritavannu til̤iyalu sādyavilla.
05035063a dvijātipūjābhirato dātā jñātiṣu cārjavī|
05035063c kṣatriyaḥ svargabhāgrājaṃściraṃ pālayate mahīṃ||
rājan! dvijātiyavara pūjèyalli niratanāgiruva, dāniyāda, baṃdhugal̤òḍanè sariyāgi naḍèdukòl̤l̤uva kṣatriyanu bahukāla mahiyannu pālisi svargadalli bhāgiyāguttānè.
05035064a suvarṇapuṣpāṃ pṛthivīṃ cinvaṃti puruṣāstrayaḥ|
05035064c śūraśca kṛtavidyaśca yaśca jānāti sevituṃ||
ī mūru rītiya puruṣaru bhūmiyiṃda suvarṇapuṣpagal̤annu kòyyuttārè - śūra, vidyāvaṃta mattu innòbbara sevè māḍalu til̤idavanu.
05035065a buddhiśreṣṭhāni karmāṇi bāhumadhyāni bhārata|
05035065c tāni jaṃghājaghanyāni bhārapratyavarāṇi ca||
bhārata! buddhiyiṃda māḍuva karmagal̤u śreṣṭha, bāhugal̤iṃda māḍuvavu madhyama, tòḍègal̤annu bal̤asi māḍuva mattu bhāravannu hòruvudu kīl̤u karmagal̤u.
05035066a duryodhane ca śakunau mūḍhe duḥśāsane tathā|
05035066c karṇe caiśvaryamādhāya kathaṃ tvaṃ bhūtimiccasi||
duryodhana, śakuni, mūḍha duḥśāsana mattu karṇara melè aiśvaryavannu irisi hegè tānè nīnu śāṃtiyannu bayasuttīyè?
05035067a sarvairguṇairupetāśca pāṃḍavā bharatarṣabha|
05035067c pitṛvattvayi vartaṃte teṣu vartasva putravat||
bharatarṣabha! sarvaguṇagal̤iṃda kūḍida pāṃḍavaru ninnalli taṃdèyaṃtè vartisuttārè. nīnū kūḍa avaròḍanè putraraṃtè vartisu.”
samāpti
iti śrī mahābhārate udyoga parvaṇi prajāgara parvaṇi viduranītivākye paṃcatriṃśo'dhyāyaḥ|
idu śrī mahābhāratadalli udyoga parvadalli prajāgara parvadalli viduranītivākyadalli mūvattaidanèya adhyāyavu.
-
tuṃbā suṃdariyāda keśini ènnuva kanyèyu svayaṃvaradalli hiraṇyakaśipuvina mòmmaga, prahlādana maga virocananannu kel̤uttāl̤è. ↩︎