પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
ઉદ્યોગ પર્વ
ઉદ્યોગ પર્વ
અધ્યાય 12
સાર
કુપિતનાદ નહુષનન્નુ પ્રસન્નગॊળિસલુ “નીનુ ઇચ્છિસિદંતॆ ઇંદ્રાણિયન્નુ કરॆતરુત્તેવॆ” ऎંદુ દેવતॆગળુ ભરવસॆયન્નુ નીડિદુદુ (1-9). ઇંદ્રાણિયન્નુ બિટ્ટુકॊડॆંદુ દેવતॆગળુ બૃહસ્પતિયલ્લિ કેળલુ, અવનુ અદક્કॆ ऒપ્પિકॊળ્ળદે, શચિયુ નહુષનિંદ કॆલવે સમયવન્નુ યાચિસલિ ઇંદુ સૂચિસિદુદુ (10-26). દેવતॆગળ પ્રાર્થનॆયંતॆ શચિયુ નહુષનન્નુ ભેટિયાદુદુ (27-32).
05012001 શલ્ય ઉવાચ।
05012001a ક્રુદ્ધં તુ નહુષં જ્ઞાત્વા દેવાઃ સર્ષિપુરોગમાઃ।
05012001c અબ્રુવન્દેવરાજાનં નહુષં ઘોરદર્શનં।।
શલ્યનુ હેળિદનુ: “નહુષનુ સિટ્ટાગિદ્દાનॆંદુ તિળિદ દેવતॆગળુ ઋષિગળન્નુ મુંદિટ્ટુકॊંડુ ઘોરવાગિ કાણુત્તિદ્દ દેવરાજ નહુષનિગॆ હેળિદરુ:
05012002a દેવરાજ જહિ ક્રોધં ત્વયિ ક્રુદ્ધે જગદ્વિભો।
05012002c ત્રસ્તં સાસુરગંધર્વં સકિન્નરમહોરગં।।
“દેવરાજ! ક્રોધવન્નુ ત્યજિસુ. વિભો! નિન્ન સિટ્ટિનિંદ અસુર, ગંધર્વ, મહોરગગળॊંદિગॆ જગત્તે કંપિસુત્તિદॆ.
05012003a જહિ ક્રોધમિમં સાધો ન ક્રુધ્યંતિ ભવદ્વિધાઃ।
05012003c પરસ્ય પત્ની સા દેવી પ્રસીદસ્વ સુરેશ્વર।।
ઈ ક્રોધવન્નુ બિડુ. નિન્નંથહ સાધુગળુ સિટ્ટાગુવુદિલ્લ. સુરેશ્વર! આ દેવિયુ પરન પત્નિ. પ્રસીદનાગુ.
05012004a નિવર્તય મનઃ પાપાત્પરદારાભિમર્શનાત્।
05012004c દેવરાજોઽસિ ભદ્રં તે પ્રજા ધર્મેણ પાલય।।
ઇન્નॊબ્બન પત્નિયન્નુ આસॆપડુવ ઈ પાપદિંદ નિન્ન મનસ્સન્નુ હિંદॆ તॆગॆદુકો. નિનગॆ મંગળવાગલિ! દેવરાજનાગિદ્દીયॆ. પ્રજॆગળન્નુ ધર્મદિંદ પાલિસુ!”
05012005a એવમુક્તો ન જગ્રાહ તદ્વચઃ કામમોહિતઃ।
05012005c અથ દેવાનુવાચેદમિંદ્રં પ્રતિ સુરાધિપઃ।।
હેળિદ ઈ માતુગળુ કામમોહિતનાદ અવનિગॆ હિડિસલિલ્લ. આગ સુરાધિપનુ ઇંદ્રન કુરિતાગિ દેવતॆગળિગॆ હીગॆ હેળિદનુ:
05012006a અહલ્યા ધર્ષિતા પૂર્વમૃષિપત્ની યશસ્વિની।
05012006c જીવતો ભર્તુરિંદ્રેણ સ વઃ કિં ન નિવારિતઃ।
“હિંદॆ ઋષિપત્ની યશસ્વિની અહલ્યॆયન્નુ અવળ પતિયુ જીવિસિરુવાગલે અવનુ બલાત્કરિસિદ્દનુ. આગ નીવુ અવનન્નુ એકॆ તડॆયલિલ્લ?
05012007a બહૂનિ ચ નૃશંસાનિ કૃતાનીંદ્રેણ વૈ પુરા।
05012007c વૈધર્મ્યાણ્યુપધાશ્ચૈવ સ વઃ કિં ન નિવારિતઃ।।
હિંદॆ ઇંદ્રનુ બહળષ્ટુ ધર્મક્કॆ વિરુદ્ધવાદ મોસદ, ऒળ્ળॆયદલ્લદ કૃત્યગળન્નુ માડિદ્દાનॆ. આગ અવનન્નુ એકॆ તડॆયલિલ્લ?
05012008a ઉપતિષ્ઠતુ માં દેવી એતદસ્યા હિતં પરં।
05012008c યુષ્માકં ચ સદા દેવાઃ શિવમેવં ભવિષ્યતિ।
દેવિયુ નન્ન બળિ બરલિ. અવળિગॆ ઇદે પરમ હિતવાદુદુ. દેવતॆગળે! ઇદુ નિમગૂ કૂડ મંગળકરવાગુત્તદॆ!”
05012009 દેવા ઊચુઃ।
05012009a ઇંદ્રાણીમાનયિષ્યામો યથેચ્ચસિ દિવસ્પતે।
05012009c જહિ ક્રોધમિમં વીર પ્રીતો ભવ સુરેશ્વર।।
દેવતॆગળુ હેળિદરુ: “દિવસ્પતે! નીનુ ઇચ્છિસિદંતॆ ઇંદ્રાણિયન્નુ કરॆતરુત્તેવॆ. વીર! સુરેશ્વર! ઈ ક્રોધવન્નુ બિડુ. પ્રીતનાગુ!””
05012010 શલ્ય ઉવાચ।
05012010a ઇત્યુક્ત્વા તે તદા દેવા ઋષિભિઃ સહ ભારત।
05012010c જગ્મુર્બૃહસ્પતિં વક્તુમિંદ્રાણીં ચાશુભં વચઃ।।
શલ્યનુ હેળિદનુ: “ભારત! હીગॆ હેળિ દેવતॆગળુ ઋષિગળॊંદિગॆ ઇંદ્રાણિગॆ અશુભવાદ માતુગળન્નુ હેળલુ બૃહસ્પતિયલ્લિગॆ હોદરુ.
05012011a જાનીમઃ શરણં પ્રાપ્તમિંદ્રાણીં તવ વેશ્મનિ।
05012011c દત્તાભયાં ચ વિપ્રેંદ્ર ત્વયા દેવર્ષિસત્તમ।।
“વિપ્રેંદ્ર! દેવર્ષિસત્તમ! ઇંદ્રાણિયુ નિન્ન મનॆયલ્લિ શરણુ બંદિદ્દાળॆંદૂ નીનુ અવળિગॆ અભયવન્નિત્તિદ્દીયॆ ऎંદૂ તિળિદિદ્દેવॆ.
05012012a તે ત્વાં દેવાઃ સગંધર્વા ઋષયશ્ચ મહાદ્યુતે।
05012012c પ્રસાદયંતિ ચેંદ્રાણી નહુષાય પ્રદીયતાં।।
આદરॆ મહાદ્યુતે! ગંધર્વ ઋષિગળॊંદિગॆ નાવુ દેવતॆગળુ નહુષનિગાગિ ઇંદ્રાણિયન્નુ બિટ્ટુકॊડલુ નિન્નન્નુ પ્રાર્થિસુત્તિદ્દેવॆ.
05012013a ઇંદ્રાદ્વિશિષ્ટો નહુષો દેવરાજો મહાદ્યુતિઃ।
05012013c વૃણોત્વિયં વરારોહા ભર્તૃત્વે વરવર્ણિની।।
મહાદ્યુતિ દેવરાજ નહુષનુ ઇંદ્રનિગિંતલૂ વિશિષ્ટનુ. વરવર્ણિની વરારોહॆયુ અવનન્નુ પતિયન્નાગિ વરિસલિ.”
05012014a એવમુક્તે તુ સા દેવી બાષ્પમુત્સૃજ્ય સસ્વરં।
05012014c ઉવાચ રુદતી દીના બૃહસ્પતિમિદં વચઃ।।
ઇદન્નુ કેળિદ આ દેવિયુ કણ્ણીરુ સુરિસિ જોરાગિ રોદિસુત્તા દીનળાગિ બૃહસ્પતિગॆ હેળિદળુ:
05012015a નાહમિચ્ચામિ નહુષં પતિમન્વાસ્ય તં પ્રભું।
05012015c શરણાગતાસ્મિ તે બ્રહ્મંસ્ત્રાહિ માં મહતો ભયાત્।।
“બ્રહ્મન્! પ્રભુ નહુષનન્નુ નન્ન પતિયન્નાગિસિકॊળ્ળલુ નનગॆ ઇષ્ટવિલ્લ. નિન્ન શરણુ બંદિદ્દેનॆ. ઈ મહાભયદિંદ નન્નન્નુ પારુમાડુ!”
05012016 બૃહસ્પતિરુવાચ।
05012016a શરણાગતાં ન ત્યજેયમિંદ્રાણિ મમ નિશ્ચિતં।
05012016c ધર્મજ્ઞાં ધર્મશીલાં ચ ન ત્યજે ત્વામનિંદિતે।।
બૃહસ્પતિયુ હેળિદનુ: “ઇંદ્રાણિ! શરણાગતરન્નુ ત્યજિસુવુદિલ્લ. ઇદુ નન્ન નિશ્ચય. અનિંદિતે! ધર્મજ્ઞॆ ધર્મશીલॆ નિન્નન્નુ નાનુ ત્યજિસુવુદિલ્લ.
05012017a નાકાર્યં કર્તુમિચ્ચામિ બ્રાહ્મણઃ સન્વિશેષતઃ।
05012017c શ્રુતધર્મા સત્યશીલો જાનન્ધર્માનુશાસનં।।
અદરલ્લૂ બ્રાહ્મણનાગિરુવ, ધર્મવન્નુ કેળિ તિળિદુકॊંડિરુવ, સત્યશીલનાગિરુવ, ધર્મદ અનુશાસનવન્નુ તિળિદિરુવ નાનુ અકાર્યવન્નુ માડલુ બયસુવુદિલ્લ.
05012018a નાહમેતત્કરિષ્યામિ ગચ્ચધ્વં વૈ સુરોત્તમાઃ।
05012018c અસ્મિંશ્ચાર્થે પુરા ગીતં બ્રહ્મણા શ્રૂયતામિદં।।
સુરોત્તમરે! નાનુ ઇદન્નુ માડુવુદિલ્લ! હॊરટુ હોગિ! ઇદર કુરિતુ હિંદિન બ્રહ્મન ઈ ગીતॆયન્નુ કેળબેકુ.
05012019a ન તસ્ય બીજં રોહતિ બીજકાલે। ન ચાસ્ય વર્ષં વર્ષતિ વર્ષકાલે।
05012019c ભીતં પ્રપન્નં પ્રદદાતિ શત્રવે। ન સોઽંતરં લભતે ત્રાણમિચ્ચન્।।
ભીતરાગિ શરણુ બંદિરુવવરન્નુ શત્રુગળિગॆ કॊડુવવનુ તનગે બેકॆંદાગ રક્ષણॆયન્નુ પડॆયુવુદિલ્લ. અવન બીજવુ બીજકાલદલ્લિ બॆળॆયુવુદિલ્લ. મત્તુ અંથહવનલ્લિ મળॆગાલદલ્લિયૂ મળॆયુ બીળુવુદિલ્લ.
05012020a મોઘમન્નં વિંદતિ ચાપ્યચેતાઃ। સ્વર્ગાલ્લોકાદ્ભ્રશ્યતિ નષ્ટચેષ્ટઃ।
05012020c ભીતં પ્રપન્નં પ્રદદાતિ યો વૈ। ન તસ્ય હવ્યં પ્રતિગૃહ્ણંતિ દેવાઃ।।
ભીતરાગિ શરણુ બંદિરુવવરન્નુ બિટ્ટુકॊડુવવન હવિસ્સન્નુ દેવતॆગળુ સ્વીકરિસુવુદિલ્લ. અવનુ હિડિયુવ યાવુદૂ યશસ્વિયાગુવુદિલ્લ. ચેષ્ટॆગળન્નુ કળॆદુકॊંડુ અવનુ સ્વર્ગલોકદિંદ બીળુત્તાનॆ.
05012021a પ્રમીયતે ચાસ્ય પ્રજા હ્યકાલે। સદા વિવાસં પિતરોઽસ્ય કુર્વતે।
05012021c ભીતં પ્રપન્નં પ્રદદાતિ શત્રવે। સેંદ્રા દેવાઃ પ્રહરંત્યસ્ય વજ્રં।
ભીતરાગિ શરણુ બંદિરુવવરન્નુ શત્રુગળિગॆ કॊડુવવન મક્કળુ અકાલદલ્લિ સાયુત્તારॆ. અવન પિત્રુગળુ સદા જગળવાડુત્તારॆ. ઇંદ્રનॊંદિગॆ દેવતॆગળુ અવન મેલॆ વજ્રપ્રહાર માડુત્તારॆ.
05012022a એતદેવં વિજાનન્વૈ ન દાસ્યામિ શચીમિમાં।
05012022c ઇંદ્રાણીં વિશ્રુતાં લોકે શક્રસ્ય મહિષીં પ્રિયાં।
ઇદન્નુ તિળિદ નાનુ ઇંદ્રાણી, શક્રન પ્રિય મહિષિયॆંદુ લોકગળલ્લિ વિશ્રુતળાદ ઈ શચિયન્નુ કॊડુવુદિલ્લ.
05012023a અસ્યા હિતં ભવેદ્યચ્ચ મમ ચાપિ હિતં ભવેત્।
05012023c ક્રિયતાં તત્સુરશ્રેષ્ઠા ન હિ દાસ્યામ્યહં શચીં।।
સુરશ્રેષ્ઠરે! ઇવળિગॆ હિતવાગુવ નનગૂ હિતવાગુવ કાર્યવન્નુ માડિ. શચિયન્નુ નાનુ કॊડુવુદે ઇલ્લ!””
05012024 શલ્ય ઉવાચ।
05012024a અથ દેવાસ્તમેવાહુર્ગુરુમંગિરસાં વરં।
05012024c કથં સુનીતં તુ ભવેન્મંત્રયસ્વ બૃહસ્પતે।।
શલ્યનુ હેળિદનુ: “આગ દેવતॆગળુ અંગિરસરલ્લિ શ્રેષ્ઠ ગુરુવિગॆ હેળિદરુ: “બૃહસ્પતે! હેગॆ ऒળિતન્નુ તરબહુદુ ऎંદુ નીને આલોચિસુ.”
05012025 બૃહસ્પતિરુવાચ।
05012025a નહુષં યાચતાં દેવી કિં ચિત્કાલાંતરં શુભા।
05012025c ઇંદ્રાણીહિતમેતદ્ધિ તથાસ્માકં ભવિષ્યતિ।।
બૃહસ્પતિયુ હેળિદનુ: “ઈ શુભॆ દેવિ ઇંદ્રાણિયુ નહુષનલ્લિ કॆલવે સમયવન્નુ યાચિસલિ. ઇદરિંદ ઇંદ્રાણિગૂ નમગૂ હિતવાગુત્તદॆ.
05012026a બહુવિઘ્નકરઃ કાલઃ કાલઃ કાલં નયિષ્યતિ।
05012026c દર્પિતો બલવાંશ્ચાપિ નહુષો વરસંશ્રયાત્।।
કાલવુ બહળષ્ટુ વિઘ્નગળન્નુંટુમાડુત્તદॆ. કાલવુ કાલવન્નુ તળ્ળુત્તદॆ. બલવાન્ નહુષનુ વરવન્નાશ્રયિસિ દર્પિતનાગિદ્દાનॆ.””
05012027 શલ્ય ઉવાચ।
05012027a તતસ્તેન તથોક્તે તુ પ્રીતા દેવાસ્તમબ્રુવન્।
05012027c બ્રહ્મન્સાધ્વિદમુક્તં તે હિતં સર્વદિવૌકસાં।
05012027e એવમેતદ્દ્વિજશ્રેષ્ઠ દેવી ચેયં પ્રસાદ્યતાં।।
શલ્યનુ હેળિદનુ: “અવનુ હાગॆ હેળલુ પ્રીતરાદ દેવતॆગળુ અવનિગॆ હેળિદરુ: “બ્રહ્મન્! ऒળ્ળॆયદન્ને હેળિદ્દીયॆ. ઇદુ ऎલ્લ દિવૌકસરિગૂ હિતવાદુદુ. દ્વિજશ્રેષ્ઠ! ઇદુ હીગॆયે આગલિ. ઈ દેવિયન્નુ સંતવિસુ.”
05012028a તતઃ સમસ્તા ઇંદ્રાણીં દેવાઃ સાગ્નિપુરોગમાઃ।
05012028c ઊચુર્વચનમવ્યગ્રા લોકાનાં હિતકામ્યયા।।
આગ અગ્નિયન્નુ મુંદિટ્ટુકॊંડુ સમસ્ત દેવતॆગળૂ લોકગળ હિતવન્નુ બયસિ ઇંદ્રાણિગॆ મॆલ્લનॆ હેળિદરુ:
05012029a ત્વયા જગદિદં સર્વં ધૃતં સ્થાવરજંગમં।
05012029c એકપત્ન્યસિ સત્યા ચ ગચ્ચસ્વ નહુષં પ્રતિ।।
“સ્થાવર-જંગમગળ ઈ જગત્તન્નુ નીનુ પॊરॆયુત્તિરુવॆ. નીનુ પતિવ્રતॆ મુત્તુ સત્યॆ. નહુષનલ્લિગॆ હોગુ.
05012030a ક્ષિપ્રં ત્વામભિકામશ્ચ વિનશિષ્યતિ પાર્થિવઃ।
05012030c નહુષો દેવિ શક્રશ્ચ સુરૈશ્વર્યમવાપ્સ્યતિ।।
નિન્નન્નુ અભિકામિસુવ આ પાર્થિવ નહુષનુ બેગને વિનાશગॊળ્ળુત્તાનॆ. દેવી! શક્રનુ સુરૈશ્વર્યવન્નુ પુનઃ પડॆયુત્તાનॆ.”
05012031a એવં વિનિશ્ચયં કૃત્વા ઇંદ્રાણી કાર્યસિદ્ધયે।
05012031c અભ્યગચ્ચત સવ્રીડા નહુષં ઘોરદર્શનં।।
ઈ રીતિય નિશ્ચય માડિકॊંડુ ઇંદ્રાણિયુ કાર્યસિદ્ધિગાગિ નાચિકॊંડવળંતॆ ઘોરદર્શન નહુષનલ્લિગॆ હોદળુ.
05012032a દૃષ્ટ્વા તાં નહુષશ્ચાપિ વયોરૂપસમન્વિતાં।
05012032c સમહૃષ્યત દુષ્ટાત્મા કામોપહતચેતનઃ।।
કામદિંદ ચેતનવન્નુ કળॆદુકॊંડ આ દુષ્ટાત્મ નહુષનાદરો વયોરૂપસમન્વિતળાદ અવળન્નુ કંડુ સંતોષભરિતનાદનુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે ઉદ્યોગ પર્વણિ ઉદ્યોગ પર્વણિ ઇંદ્રાણીકાલાવધિયાચને દ્વાદશોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ ઉદ્યોગ પર્વદલ્લિ ઉદ્યોગ પર્વદલ્લિ ઇંદ્રાણીકાલાવધિયાચનॆયલ્લિ હન્નॆરડનॆય અધ્યાયવુ।