ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆరణ్యక పర్వ
ద్రౌపదీహరణ పర్వ
అధ్యాయ 281
సార
కట్టిగె కడియుత్తిరువాగ ఆయాసగొండ సత్యవానను తన్న తలెయన్ను సావిత్రియ తొడెయమేలిరిసి మలగికొళ్ళలు అల్లిగె ఆగమిసిద అమానుష పురుషనోర్వనన్ను కండ సావిత్రియు అవను యమనిరబహుదెందు తిళిదు మాతనాడిసిదుదు (1-11). సావిత్రియు పతివ్రతె మత్తు తపోన్వితెయాగిరువుదరింద తాను అవళొడనె మాతనాడబల్లెనెందు హేళి యమను తన్న పరిచయ మాడికొండు, క్షీణాయు సత్యవాననన్ను బంధిసి తెగెదుకొండు హోగలు బందిద్దేనెందు హేళిదుదు; సత్యవతన దేహదింద అంగుష్ఠద గాత్రదల్లిద్ద పురుషనన్ను పాశక్కె కట్టి ఎళెదు హొరతెగెదు కొండొయ్దుదు; సావిత్రియు అవనన్ను హింబాలిసిదుదు (12-16). యమను హిందిరుగి హోగెందు హేళిదరూ సావిత్రియు అవనన్ను హింబాలిసి, మార్గదల్లి అవనొందిగె మాతనాడుత్తా నాల్కు వరగళన్ను పడెదుదు (17-45). ఐదనెయ వరవాగి సత్యవానన జీవవన్ను కేళలు యమను కరుణిసిద్దు (46-59). ఎచ్చెత్త సత్యవాననొందిగె రాత్రియే ఆశ్రమక్కె హిందిరుగి బరువుదు (60-108).
03281001 మార్కండేయ ఉవాచ।
03281001a అథ భార్యాసహాయః స ఫలాన్యాదాయ వీర్యవాన్।
03281001c కఠినం పూరయామాస తతః కాష్ఠాన్యపాటయత్।।
మార్కండేయను హేళిదను: “అనంతర ఆ వీర్యవంతను పత్నియ సహాయదింద హణ్ణుగళన్ను కిత్తు బుట్టియల్లి తుంబిసి కట్టిగెయన్ను కడియలు ప్రారంభిసిదను.
03281002a తస్య పాటయతః కాష్ఠం స్వేదో వై సమజాయత।
03281002c వ్యాయామేన చ తేనాస్య జజ్ఞే శిరసి వేదనా।।
అవను కట్టిగెయన్ను కడియుత్తిరలు చెన్నాగి బెవరిళియితు మత్తు ఆ శ్రమదింద తలె నోవు బందితు.
03281003a సోఽభిగమ్య ప్రియాం భార్యామువాచ శ్రమపీడితః।
03281003c వ్యాయామేన మమానేన జాతా శిరసి వేదనా।।
ఆయాసగొండ అవను ప్రియ భార్యెయ బళిబందు హేళిదను: “నన్న ఈ శ్రమదింద తలె నోయుత్తిదె.
03281004a అంగాని చైవ సావిత్రి హృదయం దూయతీవ చ।
03281004c అస్వస్థమివ చాత్మానం లక్షయే మితభాషిణి।।
సావిత్రి! అంగగళూ హృదయవూ నోయుత్తివె. మితభాషిణి! నాను అస్వస్థనాగిద్దేనెందు తోరుత్తిదె.
03281005a శూలైరివ శిరో విద్ధమిదం సంలక్షయామ్యహం।
03281005c తత్ స్వప్తుమిచ్చే కల్యాణి న స్థాతుం శక్తిరస్తి మే।।
శూలగళింద తలెయు తివియల్పడుత్తివెయో ఎందు అనిసుత్తిదె. కల్యాణి! మలగలు బయసుత్తేనె. నింతుకొండిరలు నన్నల్లి శక్తియిల్ల.”
03281006a సమాసాద్యాథ సావిత్రీ భర్తారముపగూఃయ చ।
03281006c ఉత్సంగేఽస్య శిరః కృత్వా నిషసాద మహీతలే।।
తక్షణవే సావిత్రియు పతియ బళిబందు నెలద మేలె కుళితుకొండు అవన తలెయన్ను తన్న తొడెయ మేలిరిసికొండళు.
03281007a తతః సా నారదవచో విమృశంతీ తపస్వినీ।
03281007c తం ముహూర్తం క్షణం వేలాం దివసం చ యుయోజ హ।।
ఆగ ఆ తపస్వినియు నారదన మాతుగళన్ను నెనపిసికొండు ఆ ముహూర్త, క్షణ, వేళె. దివసవు కూడిబందిదెయెందు అర్థమాడికొండళు.
03281008a ముహూర్తాదివ చాపశ్యత్పురుషం పీతవాససం।
03281008c బద్ధమౌలిం వపుష్మంతమాదిత్యసమతేజసం।।
ముహూర్తదల్లియే అవళు హళదిబణ్ణద వస్త్రగళన్నుట్టిద్ద, కిరీటవన్ను కట్టిద్ద, తేజస్సినల్లి ఆదిత్యనంతిద్ద హొళెయుత్తిద్ద పురుషనోర్వనన్ను కండళు.
03281009a శ్యామావదాతం రక్తాక్షం పాశహస్తం భయావహం।
03281009c స్థితం సత్యవతః పార్శ్వే నిరీక్షంతం తమేవ చ।।
అవన దేహవు కప్పాగి హొళెయుత్తిత్తు, కణ్ణుగళు రక్తదంతె కెంపాగిద్దవు. కైయల్లి పాశవన్ను హిడిదిద్దను మత్తు అవన ముఖవు భయవన్నుంటుమాడుత్తిత్తు. అవను సత్యవానన పక్కదల్లి అవనన్నే నోడుత్తా నింతుకొండను.
03281010a తం దృష్ట్వా సహసోత్థాయ భర్తుర్న్య్యస్య శనైః శిరః।
03281010c కృతాంజలిరువాచార్తా హృదయేన ప్రవేపతా।।
అవనన్ను నోడిద తక్షణవే పతియ తలెయన్ను నిధానవాగి నెలద మేలిరిసి ఎద్దు అంజలీబద్ధళాగి హృదయదల్లి కంపిసుత్తా ఆర్తళాగి హేళిదళు.
03281011a దైవతం త్వాభిజానామి వపురేతద్ధ్యమానుషం।
03281011c కామయా బ్రూహి మే దేవ కస్త్వం కిం చ చికీర్షసి।।
“అమానుష దేహవన్ను ధరిసిద నీను దేవతెయెందు తిళియుత్తేనె. దేవ! నినగె ఇష్టవాదరె హేళు. నీను యారు? మత్తు ఏను మాడబయసుత్తిరువె?”
03281012 యమ ఉవాచ।
03281012a పతివ్రతాసి సావిత్రి తథైవ చ తపోన్వితా।
03281012c అతస్త్వామభిభాషామి విద్ధి మాం త్వం శుభే యమం।।
యమను హేళిదను: “సావిత్రి! పతివ్రతె మత్తు తపోన్వితెయాగిరువె. ఆదుదరిందలె నాను నిన్నొడనె మాతనాడబల్లె. శుభే! నన్నన్ను యమనెందు తిళి.
03281013a అయం తే సత్యవాన్భర్తా క్షీణాయుః పార్థివాత్మజః।
03281013c నేష్యామ్యేనమహం బద్ధ్వా విద్ధ్యేతన్మే చికీర్షితం।।
ఈ నిన్న పతి, రాజకుమార సత్యవానను క్షీణాయువు. ఇవనన్ను బంధిసి నన్నొడనె కరెదుకొండు హోగలు బయసి బందిద్దేనె.””
03281014 మార్కండేయ ఉవాచ।
03281014a ఇత్యుక్త్వా పితృరాజస్తాం భగవాన్స్వం చికీర్షితం।
03281014c యథావత్సర్వమాఖ్యాతుం తత్ప్రియార్థం ప్రచక్రమే।।
మార్కండేయను హేళిదను: “హీగె హేళి భగవాన్ పితృరాజను అవళిగె సంతోషగొళిసలు యథావత్తాగి ఎల్లవన్నూ హేళలు ప్రారంభిసిదను.
03281015a అయం హి ధర్మసమ్యుక్తో రూపవాన్గుణసాగరః।
03281015c నార్హో మత్పురుషైర్నేతుమతోఽస్మి స్వయమాగతః।।
“ఇవనాదరో ధర్మసంయుక్తనూ, రూపవంతనూ, గుణసాగరనూ ఆగిద్దానె. నన్న పురుషరింద ఎళెదుకొండు హోగల్పడలు ఇవను అర్హనల్లవాదుదరింద నానే ఇల్లిగె బందిద్దేనె.”
03281016a తతః సత్యవతః కాయాత్పాశబద్ధం వశం గతం।
03281016c అంగుష్ఠమాత్రం పురుషం నిశ్చకర్ష యమో బలాత్।।
ఆగ యమను బలవన్నుపయోగిసి సత్యవతన దేహదింద అంగుష్ఠద గాత్రదల్లిద్ద పురుషనన్ను పాశక్కె కట్టి ఎళెదు హొరతెగెదను.
03281017a తతః సముద్ధృతప్రాణం గతశ్వాసం హతప్రభం।
03281017c నిర్విచేష్టం శరీరం తద్బభూవాప్రియదర్శనం।।
ప్రాణవు హొరటుహోగలు శ్వాసవు నింతితు, కళెయు కుందితు మత్తు నిర్విచేష్టవాద ఆ శరీరవు నోడలు అప్రియవాగి కండితు.
03281018a యమస్తు తం తథా బద్ధ్వా ప్రయాతో దక్షిణాముఖః।
03281018c సావిత్రీ చాపి దుఃఖార్తా యమమేవాన్వగచ్చత।
03281018E నియమవ్రతసంసిద్ధా మహాభాగా పతివ్రతా।।
యమను అవనన్ను బంధిసి దక్షిణాభిముఖవాగి హొరటను. నియమ వ్రతగళింద సంసిద్ధళాగిద్ద ఆ మహాభాగె ప్రతివ్రతె సావిత్రియూ కూడ దుఃఖార్తళాగి యమనన్ను హింబాలిసిదళు.
03281019 యమ ఉవాచ।
03281019a నివర్త గచ్చ సావిత్రి కురుష్వాస్యౌర్ధ్వదేహికం।
03281019c కృతం భర్తుస్త్వయానృణ్యం యావద్గమ్యం గతం త్వయా।।
యమను హేళిదను: “సావిత్రి! హిందిరుగి హోగు మత్తు అవన ఔర్ధ్వదేహిక క్రియెగళన్ను మాడు. నీను నిన్న గండన ఋణవన్ను తీరిసిద్దీయె. ఎల్లియవరెగె అవనొందిగె హోగబహుదాగిత్తో అల్లియవరెగె నీను బందిద్దీయె.”
03281020 సావిత్ర్యువాచ।
03281020a యత్ర మే నీయతే భర్తా స్వయం వా యత్ర గచ్చతి।
03281020c మయాపి తత్ర గంతవ్యమేష ధర్మః సనాతనః।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “నన్న పతియన్ను ఎల్లిగె కరెదొయ్యలాగుత్తదెయో అథవా స్వయం అవనే ఎల్లిగె హోగుత్తానో అల్లిగె నానూ హోగుబేకెన్నువుదు సనాతన ధర్మ.
03281021a తపసా గురువృత్త్యా చ భర్తుః స్నేహాద్వ్రతేన చ।
03281021c తవ చైవ ప్రసాదేన న మే ప్రతిహతా గతిః।।
తపస్సు, గురుభక్తి, పతియ మేలిరువ ప్రీతి, మత్తు నిన్న ప్రసాదదింద నన్న ఈ నడుగెయన్ను యావుదూ తడెయలారదు.
03281022a ప్రాహుః సప్తపదం మిత్రం బుధాస్తత్త్వార్థదర్శినః।
03281022c మిత్రతాం చ పురస్కృత్య కిం చిద్వక్ష్యామి తచ్చృణు।।
ఒట్టిగే ఏళు హెజ్జె నడెదరె మిత్రరాగుత్తారె ఎందు తిళిద తత్వదర్శిగళు హేళుత్తారె. ఆ మిత్రత్వవన్ను గౌరవిసి నిన్నల్లి ఏనో ఒందన్ను హేళలు బయసుత్తేనె. అదన్ను కేళు.
03281023a నానాత్మవంతస్తు వనే చరంతి। ధర్మం చ వాసం చ పరిశ్రమం చ।।
03281023c విజ్ఞానతో ధర్మముదాహరంతి। తస్మాత్సంతో ధర్మమాహుః ప్రధానం।।
ఆత్మవంతనల్లదవను వనదల్లి ధర్మదంతె నడెదుకొళ్ళలు, వాసిసలు మత్తు పరిశ్రమపడలు సాధ్యవిల్ల. విజ్ఞానిగళు ధర్మదల్లియే సుఖవిదెయెందు హేళుత్తారె. ఆదుదరిందలే సంతరు ధర్మవే ప్రధానవెందు హేళుత్తారె.
03281024a ఏకస్య ధర్మేణ సతాం మతేన। సర్వే స్మ తం మార్గమనుప్రపన్నాః।।
03281024c మా వై ద్వితీయం మా తృతీయం చ వాంచే। తస్మాత్సంతో ధర్మమాహుః ప్రధానం।।
సాత్వికర మతదంతె ఎల్లక్కింతలూ హెచ్చాగి ఓర్వన ధర్మవే అవనన్ను సరియాద మార్గదల్లి ఇరిసుత్తదె. ఎరడనెయదన్ను అథవా మూరనెయదన్ను ఇచ్ఛిసబారదు. ఆదుదరిందలే సంతరు ధర్మవే ప్రధానవెందు హేళుత్తారె.”
03281025 యమ ఉవాచ।
03281025a నివర్త తుష్టోఽస్మి తవానయా గిరా। స్వరాక్షరవ్యంజనహేతుయుక్తయా।
03281025c వరం వృణీష్వేహ వినాస్య జీవితం। దదాని తే సర్వమనిందితే వరం।।
యమను హేళిదను: “అనిందితే! హిందిరుగు! స్వరాక్షర వ్యంజనగళన్ను సరియాగి జోడిసల్పట్ట నిన్న ఈ మాతినింద తృప్తనాగిద్దేనె. ఇవన జీవవన్ను బిట్టు వరవన్ను కేళు. నిన్న ఎల్ల వరవన్నూ కొడుత్తేనె.”
03281026 సావిత్ర్యువాచ।
03281026a చ్యుతః స్వరాజ్యాద్వనవాసమాశ్రితో। వినష్టచక్షుః శ్వశురో మమాశ్రమే।
03281026c స లబ్ధచక్షుర్బలవాన్భవేన్నృపస్। తవ ప్రసాదాజ్జ్వలనార్కసంనిభః।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “నన్న మావను కణ్ణుగళన్ను మత్తు స్వరాజ్యవన్ను కళెదుకొండు ఆశ్రమదల్లి వనవాసదల్లిద్దానె. నిన్న ప్రసాదదింద ఆ నృపతియు కణ్ణుగళన్ను పడెదు అగ్ని మత్తు సూర్యసన్నిభనాగి బలవంతనాగలి.”
03281027 యమ ఉవాచ।
03281027a దదాని తే సర్వమనిందితే వరం। యథా త్వయోక్తం భవితా చ తత్తథా।
03281027c తవాధ్వనా గ్లానిమివోపలక్షయే। నివర్త గచ్చస్వ న తే శ్రమో భవేత్।।
యమను హేళిదను: “అనిందితే! నినగె ఎల్ల వరవన్ను కొట్టిద్దేనె. నీను హేళిదంతెయే ఆగుత్తదె. బహుదూర నడెదుబందుదరింద బళలిద్దీయెందు తోరుత్తిదె. హిందిరుగి హోగు. నీను ఇన్నూ ఆయాసగొళ్ళబేడ.”
03281028 సావిత్ర్యువాచ।
03281028a కుతః శ్రమో భర్తృసమీపతో హి మే। యతో హి భర్తా మమ సా గతిర్ధ్రువా।
03281028c యతః పతిం నేష్యసి తత్ర మే గతిః। సురేశ భూయశ్చ వచో నిబోధ మే।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “పతియు సమీపదల్లిరువాగ ననగె ఎల్లియ ఆయాస? నన్న పతియల్లిద్దానో అదే నన్న గతి. ఎల్లిగె నన్న పతియన్ను కరెదుకొండు హోగుత్తిద్దీయో అల్లిగె నానూ కూడ హోగబేకు. సురేశ! ఇన్నొమ్మె నన్న ఈ మాతుగళన్ను కేళు.
03281029a సతాం సకృత్సంగతమీప్సితం పరం। తతః పరం మిత్రమితి ప్రచక్షతే।
03281029c న చాఫలం సత్పురుషేణ సంగతం। తతః సతాం సంనివసేత్సమాగమే।।
సత్యవంతర సంగవు స్వల్పవే సమయద్దాదరూ పరమ ప్రియకరవాదుదు. అదక్కింతలూ శ్రేష్ఠవాదుదు అవరన్ను మిత్రరన్నాగిరిసికొళ్ళువుదు ఎందు హేళుత్తారె. సత్పురుషర సంగవు ఎందూ ఫలవన్ను నీడదే ఇరువుదిల్ల. ఆదుదరింద సత్యవంతర సమాగమదల్లి, అవర హత్తిరదల్లి ఇరబేకు.”
03281030 యమ ఉవాచ।
03281030a మనోనుకూలం బుధబుద్ధివర్ధనం। త్వయాహముక్తో వచనం హితాశ్రయం।
03281030c వినా పునః సత్యవతోఽస్య జీవితం। వరం ద్వితీయం వరయస్వ భామిని।।
యమను హేళిదను: “భామినీ! మనస్సిగె అనుకూలవాదంథహ, బుద్ధివంతర బుద్ధియన్ను హెచ్చిసువ, హితాశ్రయవాద మాతన్ను ఆడిద్దీయె. పునః ఈ సత్యవతన జీవద హొరతు ఎరడనెయ వరవన్ను కేళికో.”
03281031 సావిత్ర్యువాచ।
03281031a హృతం పురా మే శ్వశురస్య ధీమతః। స్వమేవ రాజ్యం స లభేత పార్థివః।
03281031c జహ్యాత్స్వధర్మం న చ మే గురుర్యథా। ద్వితీయమేతం వరయామి తే వరం।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “నన్న ధీమంత మావ పార్థివను హిందె కళెదుకొండిద్ద తన్న రాజ్యవన్ను పడెయలి. నన్న గురువినంతిరువ అవను స్వధర్మవన్ను ఎందూ త్యజిసదిరలి. ఇదన్నే నిన్నింద ఎరడనెయ వరవాగి కేళుత్తేనె.”
03281032 యమ ఉవాచ।
03281032a స్వమేవ రాజ్యం ప్రతిపత్స్యతేఽచిరాన్। న చ స్వధర్మాత్పరిహాస్యతే నృపః।
03281032c కృతేన కామేన మయా నృపాత్మజే। నివర్త గచ్చస్వ న తే శ్రమో భవేత్।।
యమను హేళిదను: “బేగనే సులభవాగి నృపను తన్న రాజ్యవన్ను పడెయుత్తానె మత్తు స్వధర్మదింద చ్యుతనాగువుదిల్ల. నృపాత్మజే! నీను బయసిదుదన్ను నాను మాడిద్దేనె. హిందిరుగి హోగు! నినగె శ్రమవాగదిరలి.”
03281033 సావిత్ర్యువాచ।
03281033a ప్రజాస్త్వయేమా నియమేన సంయతా। నియంయ చైతా నయసే న కామయా।
03281033c అతో యమత్వం తవ దేవ విశ్రుతం। నిబోధ చేమాం గిరమీరితాం మయా।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “నీను ఈ ప్రజెగళన్ను నియమదింద మాత్ర నియంత్రిసుత్తీయె. నియమదిందలే అవరన్ను నీను కొండొయ్యుత్తీయె. నినగె బేకెందల్ల. ఆదుదరిందలే దేవ! నీను యమనెందు విశ్రుతనాగిద్దీయె. నాను హేళువ ఈ మాతుగళన్ను కేళు.
03281034a అద్రోహః సర్వభూతేషు కర్మణా మనసా గిరా।
03281034c అనుగ్రహశ్చ దానం చ సతాం ధర్మః సనాతనః।।
సర్వభూతగళిగూ, కర్మ, మనస్సు మత్తు మాతుగళింద ద్రోహవన్ను బయసదే ఇరువుదు, అనుగ్రహ మత్తు దానగళు సాత్వికర సనాతన దర్మ.
03281035a ఏవంప్రాయశ్చ లోకోఽయం మనుష్యాః శక్తిపేశలాః।
03281035c సంతస్త్వేవాప్యమిత్రేషు దయాం ప్రాప్తేషు కుర్వతే।।
ఎష్టు సాధ్యవాగుత్తదెయో అష్టుమాత్ర కరుణెతోరువుదు మనుష్య లోకదల్లి సాధారణవాగి నడెయుత్తదె. ఆదరె సాత్వికరు అవర శత్రుగళు బందరూ అవరిగె దయెయన్ను తోరుత్తారె.”
03281036 యమ ఉవాచ।
03281036a పిపాసితస్యేవ యథా భవేత్పయస్। తథా త్వయా వాక్యమిదం సమీరితం।
03281036c వినా పునః సత్యవతోఽస్య జీవితం। వరం వృణీష్వేహ శుభే యదిచ్చసి।।
యమను హేళిదను: “బాయారికెయింద బళలిదవనిగె నీరు హేగో హాగె నిన్న ఈ మాతుగళు తృప్తికరవాగివె. ఈ సత్యవతన జీవవన్ను బిట్టు పునః నినగిష్టవాద వరవన్ను కేళు శుభే!”
03281037 సావిత్ర్యువాచ।
03281037a మమానపత్యః పృథివీపతిః పితా। భవేత్పితుః పుత్రశతం మమౌరసం।
03281037c కులస్య సంతానకరం చ యద్భవేత్। తృతీయమేతం వరయామి తే వరం।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “నన్న తందె పృథివీపతిగె మక్కళిల్ల. నన్న తందెగె, కులవన్ను ముందువరిసికొండు హోగువ నూరు ఔరసపుత్రరాగలి. నిన్నింద ఈ మూరనెయ వరవన్ను కేళుత్తేనె.”
03281038 యమ ఉవాచ।
03281038a కులస్య సంతానకరం సువర్చసం। శతం సుతానాం పితురస్తు తే శుభే।
03281038c కృతేన కామేన నరాధిపాత్మజే। నివర్త దూరం హి పథస్త్వమాగతా।।
యమను హేళిదను: “శుభే! కులవన్ను ముందువరిసికొండు హోగువ సువర్చసరాద నూరు మక్కళు నిన్న తందెగాగువరు. నరాధిపాత్మజే! నిన్న బయకెయు నెరవేరితు. హిందిరుగు. బహళ దూర బందుబిట్టిద్దీయె.”
03281039 సావిత్ర్యువాచ।
03281039a న దూరమేతన్మమ భర్తృసంనిధౌ। మనో హి మే దూరతరం ప్రధావతి।
03281039c తథా వ్రజన్నేవ గిరం సముద్యతాం। మయోచ్యమానాం శృణు భూయ ఏవ చ।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “నన్న పతియ సన్నిధియల్లిరువాగ ఇదేనూ దూరవల్ల. ఇదక్కింతలూ దూర నన్న మనస్సు ఓడుత్తిదె. నిన్న జొతెయల్లియే హొగుత్తిరువాగ నాను నినగె హేళువ ఇన్నొందు మాతన్ను కేళు.
03281040a వివస్వతస్త్వం తనయః ప్రతాపవాంస్। తతో హి వైవస్వత ఉచ్యసే బుధైః।
03281040c శమేన ధర్మేణ చ రంజితాః ప్రజాస్। తతస్తవేహేశ్వర ధర్మరాజతా।।
నీను వివస్వతన ప్రతాపవంత మగ. ఆదుదరిందలే తిళిదవరు నిన్నన్ను వైవస్వతనెందు కరెయుత్తారె. ప్రజెగళు నిన్నన్ను శమ మత్తు ధర్మగళింద రంజిసుత్తారె. ఆదుదరిందలే ఈశ్వర! నీను ధర్మరాజనెందు కరెయల్పడువె.
03281041a ఆత్మన్యపి న విశ్వాసస్తావాన్భవతి సత్సు యః।
03281041c తస్మాత్సత్సు విశేషేణ సర్వః ప్రణయమిచ్చతి।।
సాత్వికర మేలిద్దష్టు విశ్వాసవు అత్మన మేలూ ఇరువుదిల్ల. ఆదుదరింద ఎల్లరూ విశేషవాగి సాత్వికరన్ను ప్రీతిసలు బయసుత్తారె.
03281042a సౌహృదాత్సర్వభూతానాం విశ్వాసో నామ జాయతే।
03281042c తస్మాత్సత్సు విశేషేణ విశ్వాసం కురుతే జనః।।
సర్వభూతగళ మేలిరువ సౌహార్దతెయింద విశ్వాస ఎన్నువుదు హుట్టుత్తదె. ఆదుదరింద జనరు విశేషవాగి సాత్వికరన్ను ప్రీతిసుత్తారె.”
03281043 యమ ఉవాచ।
03281043a ఉదాహృతం తే వచనం యదంగనే। శుభే న తాదృక్త్వదృతే మయా శ్రుతం।
03281043c అనేన తుష్టోఽస్మి వినాస్య జీవితం। వరం చతుర్థం వరయస్వ గచ్చ చ।।
యమను హేళిదను: “సుందరి! నీను ఇల్లి మాతనాడిద శబ్ధగళష్టు శుభవాదుదన్ను నిన్నన్ను బిట్టు బేరె యారిందలూ నాను కేళలిల్ల. ఇదరింద నాను తుష్టనాగిద్దేనె. ఇవన జీవనవన్ను బిట్టు నాల్కనెయ వరవన్ను కేళు మత్తు హొరటు హోగు.”
03281044 సావిత్ర్యువాచ।
03281044a మమాత్మజం సత్యవతస్తథౌరసం। భవేదుభాభ్యామిహ యత్కులోద్వహం।
03281044c శతం సుతానాం బలవీర్యశాలినాం। ఇదం చతుర్థం వరయామి తే వరం।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “సత్యవత మత్తు నన్నల్లి నమ్మిబ్బర కులవన్ను ముందువరిసికొండు హోగువ, నూరు బలశాలి మత్తు వీర్యశాలి ఔరస మక్కళాగలి. ఇదు నాను నిన్నల్లి కేళువ నాల్కనెయ వర.”
03281045 యమ ఉవాచ।
03281045a శతం సుతానాం బలవీర్యశాలినాం। భవిష్యతి ప్రీతికరం తవాబలే।
03281045c పరిశ్రమస్తే న భవేన్నృపాత్మజే। నివర్త దూరం హి పథస్త్వమాగతా।।
యమను హేళిదను: “అబలే! బలవీర్యశాలిగళాద ప్రీతికర నూరు పుత్రరు నినగె ఆగుత్తారె. నృపాత్మజే! పరిశ్రమపడబేడ. హిందిరుగు. బహళష్టు దూర ఈ మార్గదల్లి బందిద్దీయె.”
03281046 సావిత్ర్యువాచ।
03281046a సతాం సదా శాశ్వతీ ధర్మవృత్తిః। సంతో న సీదంతి న చ వ్యథంతి।
03281046c సతాం సద్భిర్నాఫలః సంగమోఽస్తి। సద్భ్యో భయం నానువర్తంతి సంతః।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “సాత్వికరు సదా శాశ్వతీ ధర్మదల్లి నడెదుకొళ్ళుత్తారె. సాత్వికరు భయదింద నడుగువుదిల్ల మత్తు వ్యథిసువుదిల్ల. సాత్వికరొందిగె సాత్వికర సంగవు ఫలవిల్లదె ఇరువుదిల్ల. సాత్వికరింద సాత్వికరిగె యావుదే తరహద భయవిరువుదిల్ల.
03281047a సంతో హి సత్యేన నయంతి సూర్యం। సంతో భూమిం తపసా ధారయంతి।
03281047c సంతో గతిర్భూతభవ్యస్య రాజన్। సతాం మధ్యే నావసీదంతి సంతః।।
రాజన్! సంతరు సత్యదిందలే సూర్యనన్ను నడెసుత్తారె, సంతరు తపస్సినింద భూమియన్ను ఎత్తిహిడియుత్తారె, సంతరు భూత మత్తు భవిష్యగళ గతి. సంతరు సంతర మధ్యె అళిసిహోగువుదిల్ల.
03281048a ఆర్యజుష్టమిదం వృత్తమితి విజ్ఞాయ శాశ్వతం।
03281048c సంతః పరార్థం కుర్వాణా నావేక్షంతే ప్రతిక్రియాం।।
ఇదు ఆర్యరు తమ్మదాగిసికొండ శాశ్వత నడతె ఎందు తిళిదు సంతరు పరరిగాగి ప్రతిక్రియెగళన్నేనన్నూ బయసదె మాడుత్తారె.
03281049a న చ ప్రసాదః సత్పురుషేషు మోఘో। న చాప్యర్థో నశ్యతి నాపి మానః।
03281049c యస్మాదేతన్నియతం సత్సు నిత్యం। తస్మాత్సంతో రక్షితారో భవంతి।।
సత్పురుషర యావ ప్రసాదవూ బంజాగువుదిల్ల. లాభవాగలీ మానవాగలీ యావుదూ నశిసిహోగువుదిల్ల. ఇదు సాత్వికరు నిత్యవూ అళవడిసికొండ నియమవాగిరువుదరింద సంతరే ఇదర రక్షితరూ ఆగుత్తారె.”
03281050 యమ ఉవాచ।
03281050a యథా యథా భాషసి ధర్మసంహితం। మనోనుకూలం సుపదం మహార్థవత్।
03281050c తథా తథా మే త్వయి భక్తిరుత్తమా। వరం వృణీష్వాప్రతిమం యతవ్రతే।।
యమను హేళిదను: “నీను మాతనాడిదాగలెల్ల మనస్సిగె అనుకూలవాగుత్తిదె. మహా అర్థవుళ్ళ ఒళ్ళెయ పదగళన్ను బళసిద దర్మసంహితవాదుదన్నే మాతన్నాడుత్తిద్దీయె. యతవ్రతే! అప్రతిమ వరవన్ను కేళు.”
03281051 సావిత్ర్యువాచ।
03281051a న తేఽపవర్గః సుకృతాద్వినాకృతస్। తథా యథాన్యేషు వరేషు మానద।
03281051c వరం వృణే జీవతు సత్యవానయం। యథా మృతా హ్యేవమహం వినా పతిం।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “మానద! ఇతర వరగళంతె ఈ వరవు కూడ ఫలవన్నీడబేకు. సత్యవానన జీవవన్ను వరవాగి కేళుత్తేనె. పతియిల్లదే నాను మృతళాద హాగెయే.
03281052a న కామయే భర్తృవినాకృతా సుఖం। న కామయే భర్తృవినాకృతా దివం।
03281052c న కామయే భర్తృవినాకృతా శ్రియం। న భర్తృహీనా వ్యవసామి జీవితుం।।
పతియిల్లదే నాను సుఖవన్ను బయసువుదిల్ల; పతియిల్లదే నాను స్వర్గవన్ను బయసువుదిల్ల; పతియిల్లదే నాను సంపత్తన్ను బయసువుదిల్ల మత్తు పతియిల్లదే జీవంతవాగిరువుదన్నూ బయసువుదిల్ల.
03281053a వరాతిసర్గః శతపుత్రతా మమ। త్వయైవ దత్తో హ్రియతే చ మే పతిః।
03281053c వరం వృణే జీవతు సత్యవానయం। తవైవ సత్యం వచనం భవిష్యతి।।
ననగె నూరు పుత్రరాగుత్తారెందు నీనే వరవన్ను కొట్టిద్దీయె. ఆదరూ నన్న పతియన్ను కొండొయ్యుత్తిద్దీయె. సత్యవానను బదుకలి ఎందు వరవన్ను కేళుత్తేనె. నిన్న మాతు మాత్ర సత్యవాగుత్తదె.””
03281054 మార్కండేయ ఉవాచ।
03281054a తథేత్యుక్త్వా తు తాన్పాశాన్ముక్త్వా వైవస్వతో యమః।
03281054c ధర్మరాజః ప్రహృష్టాత్మా సావిత్రీమిదమబ్రవీత్।।
మార్కండేయను హేళిదను: “”హాగెయే ఆగలి!” ఎందు హేళి వైవస్వత యమను ఆ పాశగళన్ను బిడిసిదను. సంతోషగొండ ధర్మరాజను సావిత్రిగె హేళిదను:
03281055a ఏష భద్రే మయా ముక్తో భర్తా తే కులనందిని।
03281055c అరోగస్తవ నేయశ్చ సిద్ధార్థశ్చ భవిష్యతి।।
“భద్రే! కులనందిని! ఇగో నిన్న పతియన్ను నాను బిట్టిద్దేనె. నిన్నొందిగె కరెదుకొండు హోగు. అవను ఆరోగియూ, బయసిదుదన్ను సాధిసువవనూ ఆగిద్దానె.
03281056a చతుర్వర్షశతం చాయుస్త్వయా సార్ధమవాప్స్యతి।
03281056c ఇష్ట్వా యజ్ఞైశ్చ ధర్మేణ ఖ్యాతిం లోకే గమిష్యతి।।
ఇవను నాల్నూరు వర్షగళ పర్యంత నిన్న జొతెగిరుత్తానె. ధర్మదింద ఇష్టి-యజ్ఞగళన్ను మాడి లోకదల్లి ఖ్యాతియన్ను పడెయుత్తానె.
03281057a త్వయి పుత్రశతం చైవ సత్యవాం జనయిష్యతి।
03281057c తే చాపి సర్వే రాజానః క్షత్రియాః పుత్రపౌత్రిణః।
03281057e ఖ్యాతాస్త్వన్నామధేయాశ్చ భవిష్యంతీహ శాశ్వతాః।।
సత్యవానను నిన్నల్లి నూరు పుత్రరన్ను పడెయుత్తానె మత్తు అవరెల్లరూ కూడ రాజరాగి క్షత్రియ మక్కళు మొమ్మక్కళన్ను పడెయుత్తారె. నిమ్మ హెసరుగళు కూడ ఖ్యాతవాగి ఇల్లి శాశ్వతవాగిరుత్తవె.
03281058a పితుశ్చ తే పుత్రశతం భవితా తవ మాతరి।
03281058c మాలవ్యాం మాలవా నామ శాశ్వతాః పుత్రపౌత్రిణః।
03281058e భ్రాతరస్తే భవిష్యంతి క్షత్రియాస్త్రిదశోపమాః।।
నిన్న తందెయూ కూడ నిన్న తాయి మాలవియల్లి నూరు పుత్రరన్ను పడెయుత్తానె మత్తు మాలవద హెసరన్ను మక్కళు మొమ్మక్కళు శాశ్వతవాగిరిసుత్తారె. క్షత్రియ నిన్న సహోదరరు దేవతెగళంతిరుత్తారె.”
03281059a ఏవం తస్యై వరం దత్త్వా ధర్మరాజః ప్రతాపవాన్।
03281059c నివర్తయిత్వా సావిత్రీం స్వమేవ భవనం యయౌ।।
ఈ రీతి అవళిగె వరవన్నిత్తు ప్రతాపి ధర్మరాజను సావిత్రియన్ను హిందిరుగిసి తన్న భవనక్కె తెరళిదను.
03281060a సావిత్ర్యపి యమే యాతే భర్తారం ప్రతిలభ్య చ।
03281060c జగామ తత్ర యత్రాస్యా భర్తుః శావం కలేవరం।।
యమను హోద నంతర సావిత్రియు పతియన్ను హిందె పడెదు పతియ శవవు మలగిద్దల్లిగె బందళు.
03281061a సా భూమౌ ప్రేక్ష్య భర్తారముపసృత్యోపగూఃయ చ।
03281061c ఉత్సంగే శిర ఆరోప్య భూమావుపవివేశ హ।।
అల్లి నెలద మేలె మలగిద్ద పతియన్ను నోడి అవన బళి హోగి అవనన్ను ఆలంగిసి అవన తలెయన్ను తన్న తొడెయ మేలిరిసికొండు కుళితుకొండళు.
03281062a సంజ్ఞాం చ సత్యవాఽల్లబ్ధ్వా సావిత్రీమభ్యభాషత।
03281062c ప్రోష్యాగత ఇవ ప్రేమ్ణా పునః పునరుదీక్ష్య వై।।
సత్యవానను ఎచ్చెత్తు, ప్రయాణదింద హిందిరుగిదవనంతె పునః పునః అవళన్ను ప్రీతియింద నోడుత్తా సావిత్రిగె హేళిదను.
03281063 సత్యవానువాచ।
03281063a సుచిరం బత సుప్తోఽస్మి కిమర్థం నావబోధితః।
03281063c క్వ చాసౌ పురుషః శ్యామో యోఽసౌ మాం సంచకర్ష హ।।
సత్యవానను హేళిదను: “నాను బహళ సమయ మలగిబిట్టిద్దె! ఏకె నన్నన్ను ఎబ్బిసలిల్ల? ఇల్లింద నన్నన్ను ఎళెదుకొండు హోగుత్తిద్ద ఆ కప్పు మనుష్యను ఎల్లిద్దానె?”
03281064 సావిత్ర్యువాచ।
03281064a సుచిరం బత సుప్తోఽసి మమాంకే పురుషర్షభ।
03281064c గతః స భగవాన్దేవః ప్రజాసమ్యమనో యమః।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “పురుషర్షభ! నన్న తొడెయ మేలె నీను బహళ హొత్తు మలగికొండిద్దె. ప్రజెగళన్ను సంయమదల్లిరిసువ ఆ భగవాన్ దేవ యమను హొరటు హోద!
03281065a విశ్రాంతోఽసి మహాభాగ వినిద్రశ్చ నృపాత్మజ।
03281065c యది శక్యం సముత్తిష్ఠ విగాఢాం పశ్య శర్వరీం।।
మహాభాగ! రాజకుమార! నీను విశ్రాంతియన్ను పడెదాయితు, నిద్దెయూ ముగియితు. సాధ్యవాదరె ఎద్దేళు. నోడు. రాత్రియాగిదె.””
03281066 మార్కండేయ ఉవాచ।
03281066a ఉపలభ్య తతః సంజ్ఞాం సుఖసుప్త ఇవోత్థితః।
03281066c దిశః సర్వా వనాంతాంశ్చ నిరీక్ష్యోవాచ సత్యవాన్
మార్కండేయను హేళిదను: “సంజ్ఞెయన్ను మరళి పడెద సత్యవానను సుఖవాద నిద్దెయిందలో ఎంబంతె మేలెద్దు వనద కొనెయవరెగూ ఎల్ల దిక్కుగళిగూ తిరుగి నోడి హేళిదను:
03281067a ఫలాహారోఽస్మి నిష్క్రాంతస్త్వయా సహ సుమధ్యమే।
03281067c తతః పాటయతః కాష్ఠం శిరసో మే రుజాభవత్।।
“సుమధ్యమే! ఫలగళన్ను తరలెందు నిన్నొడనె హొరటిద్దె. ఆగ కట్టిగెయన్ను కడియుత్తిద్దాగ నన్న తలెయల్లి నోవుంటాయితు.
03281068a శిరోభితాపసంతప్తః స్థాతుం చిరమశక్నువన్।
03281068c తవోత్సంగే ప్రసుప్తోఽహమితి సర్వం స్మరే శుభే।।
తలెనోవినింద బళలుత్తిద్ద నాను నిల్లలు అశక్తనాగి నిన్న తొడెయమేలె మలగిద్దె. శుభే! ఇవెల్లవూ ననగె నెనపిదె.
03281069a త్వయోపగూఢస్య చ మే నిద్రయాపహృతం మనః।
03281069c తతోఽపశ్యం తమో ఘోరం పురుషం చ మహౌజసం।।
నిన్న ఆలింగనదల్లి మలగిద్ద నన్నన్ను గాఢ నిద్రెయు ఆవరిసితు. ఆగ ఘోర కత్తలెయల్లి ఆ మహౌజస పురుషనన్ను నోడిదె.
03281070a తద్యది త్వం విజానాసి కిం తద్బ్రూహి సుమధ్యమే।
03281070c స్వప్నో మే యది వా దృష్టో యది వా సత్యమేవ తత్।।
సుమధ్యమే! అవను యారెందు నినగె తిళిదిద్దరె హేళు. నాను నోడిద్దుదు బరియ స్వప్నవో అథవా సత్యవాదుదో హేళు.”
03281071a తమువాచాథ సావిత్రీ రజనీ వ్యవగాహతే।
03281071c శ్వస్తే సర్వం యథావృత్తమాఖ్యాస్యామి నృపాత్మజ।।
సావిత్రియు అవనిగె హేళిదళు: “రాత్రియు పసరిసుత్తిదె. రాజకుమార! నినగె ఎల్లవన్నూ నడెద హాగె నాళె హేళుత్తేనె.
03281072a ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ భద్రం తే పితరౌ పశ్య సువ్రత।
03281072c విగాఢా రజనీ చేయం నివృత్తశ్చ దివాకరః।।
సువ్రత! ఎద్దేళు! నినగె మంగళవాగలి! నిన్న తందె-తాయియరన్ను నోడు. సూర్యను ముళుగిద్దానె మత్తు కత్తలెయు హరడుత్తిదె.
03281073a నక్తంచరాశ్చరంత్యేతే హృష్టాః క్రూరాభిభాషిణః।
03281073c శ్రూయంతే పర్ణశబ్దాశ్చ మృగాణాం చరతాం వనే।।
రాత్రియల్లి తిరుగాడువ ప్రాణిగళు క్రూరవాగి కూగుత్తా ఇల్లి స్వచ్ఛందవాగి తిరుగాడుత్తివె మత్తు వనదల్లి తిరుగాడుత్తిరువ మృగగళింద అల్లాడువ ఎలెగళ శబ్ధవు కేళిబరుత్తిదె.
03281074a ఏతాః శివా ఘోరనాదా దిశం దక్షిణపశ్చిమాం।
03281074c ఆస్థాయ విరువంత్యుగ్రాః కంపయంత్యో మనో మమ।।
నరిగళ ఘోరనాదవు దక్షిణపశ్చిమ దిక్కినింద కేళి బరుత్తిదె. అవుగళ ఉగ్రకూగన్ను కేళి నన్న మనవు నడుగుత్తిదె.”
03281075 సత్యవానువాచ 03281075a వనం ప్రతిభయాకారం ఘనేన తమసా వృతం।
03281075c న విజ్ఞాస్యసి పంథానం గంతుం చైవ న శక్ష్యసి।।
సత్యవానను హేళిదను: “దట్ట కత్తలెయింద ఆవృతవాద ఈ వనవు భయవన్నుంటుమాడుత్తిదె. నినగె దారియు గొత్తాగువుదిల్ల మత్తు నినగె నడెయలు సాధ్యవాగువుదిల్ల.”
03281076 సావిత్ర్యువాచ।
03281076a అస్మిన్నద్య వనే దగ్ధే శుష్కవృక్షః స్థితో జ్వలన్।
03281076c వాయునా ధమ్యమానోఽగ్నిర్దృశ్యతేఽత్ర క్వ చిత్క్వ చిత్।।
సావిత్రియు హేళిదళు: “ఈ వనదల్లి సుట్ట ఒణ మరదల్లి ఉరియుత్తిరువ బెంకియు ఇన్నూ ఇదె. గాళియింద ఉరియుత్తిరువ ఈ బెంకియ జ్వాలెయు అత్తిత్త ఓలాడుత్తిదె.
03281077a తతోఽగ్నిమానయిత్వేహ జ్వాలయిష్యామి సర్వతః।
03281077c కాష్ఠానీమాని సంతీహ జహి సంతాపమాత్మనః।।
ఇల్లిరువ కట్టిగెగళింద ఆ అగ్నియన్ను బెళగిసుత్తేనె. సంతాపపడబేడ.
03281078a యది నోత్సహసే గంతుం సరుజం త్వాభిలక్షయే।
03281078c న చ జ్ఞాస్యసి పంథానం తమసా సంవృతే వనే।।
03281079a శ్వః ప్రభాతే వనే దృశ్యే యాస్యావోఽనుమతే తవ।
03281079c వసావేహ క్షపామేతాం రుచితం యది తేఽనఘ।।
ఒందువేళె నినగె నడెయలు సాధ్యవాగదిద్దరె, తలెనోవు ఇన్నూ ఇద్దరె, కత్తలె తుంబిద ఈ వనదల్లి దారియు తిళియదే ఇద్దరె, నినగె అనుమతియిద్దరె నాళె బెళిగ్గె వనవు సరియాగి కాణువాగ హోగోణ. అనఘ! నినగె ఇష్టవాదరె ఈ రాత్రియన్ను వనదల్లియే కళెయోణ.”
03281080 సత్యవానువాచ।
03281080a శిరోరుజా నివృత్తా మే స్వస్థాన్యంగాని లక్షయే।
03281080c మాతాపితృభ్యామిచ్చామి సంగమం త్వత్ప్రసాదజం।।
సత్యవానను హేళిదను: “నన్న తలెనోవు నింతిదె మత్తు నన్న అంగాంగగళు స్వస్థవాగివె. నినగె సరియెనిసిదరె నన్న తందె-తాయియరన్ను భేటియాగ బయసుత్తేనె.
03281081a న కదా చిద్వికాలే హి గతపూర్వో మయాశ్రమః।
03281081c అనాగతాయాం సంధ్యాయాం మాతా మే ప్రరుణద్ధి మాం।।
ఈ మొదలు ఎందూ నాను నన్న ఆశ్రమక్కె తడవాగి హోగిల్ల. నన్న తాయియు సంజెయ నంతర బరువుదన్ను ఒప్పికొళ్ళువుదిల్ల.
03281082a దివాపి మయి నిష్క్రాంతే సంతప్యేతే గురూ మమ।
03281082c విచినోతి చ మాం తాతః సహైవాశ్రమవాసిభిః।।
బెళకినల్లి నాను హొరగె హోదరూ నన్న హిరియరు సంతపిసుత్తారె మత్తు నన్న తందెయు ఆశ్రమవాసిగళొందిగె నన్నన్ను హుడుకుత్తానె.
03281083a మాత్రా పిత్రా చ సుభృశం దుఃఖితాభ్యామహం పురా।
03281083c ఉపాలబ్ధః సుబహుశశ్చిరేణాగచ్చసీతి హ।।
హిందెయూ కూడ నన్న తందె-తాయియరు బహళసారి నాను తడవాగి బరుత్తేనెందు దుఃఖితరాగి హేళిద్దరు.
03281084a కా త్వవస్థా తయోరద్య మదర్థమితి చింతయే।
03281084c తయోరదృశ్యే మయి చ మహద్దుఃఖం భవిష్యతి।।
ననగాగి కాయుత్తిరువ అవరు ఇందు యావ అవస్థెయల్లిరబహుదు? నన్నన్ను కాణదే అవరిగె మహా దుఃఖవుంటాగిరబహుదు.
03281085a పురా మాం ఊచతుశ్చైవ రాత్రావస్రాయమాణకౌ।
03281085c భృశం సుదుఃఖితౌ వృద్ధౌ బహుశః ప్రీతిసంయుతౌ।।
03281086a త్వయా హీనౌ న జీవావ ముహూర్తమపి పుత్రక।
03281086c యావద్ధరిష్యసే పుత్ర తావన్నౌ జీవితం ధ్రువం।।
ఈ వృద్ధరు నన్నన్ను తుంబా ప్రీతిసుత్తారె. ఒమ్మె రాత్రి నన్న బగ్గె తుంబా చింతెగొళగాద అవరు కణ్ణీరిడుత్తా హేళిదరు: “పుత్రక! నీనిల్లదె ఒందు ముహూర్తవూ నావు జీవితరాగిరువుదిల్ల. పుత్ర! నీను ఇరువవరెగె నావు జీవితవాగిరువెవు.
03281087a వృద్ధయోరంధయోర్యష్టిస్త్వయి వంశః ప్రతిష్ఠితః।
03281087c త్వయి పిండశ్చ కీర్తిశ్చ సంతానం చావయోరితి।।
ఈ కురుడు ముదుకర కోలు నీను. నమ్మ వంశవు నిన్న మేలె నింతిదె. నమ్మ పిండ, కీర్తి మత్తు సంతానగళు నిన్న మేలెయే నింతివె.”
03281088a మాతా వృద్ధా పితా వృద్ధస్తయోర్యష్టిరహం కిల।
03281088c తౌ రాత్రౌ మామపశ్యంతౌ కామవస్థాం గమిష్యతః।।
ఇందు రాత్రి నన్నన్ను నోడదే ఇద్దరె నానే అవర కోలు ఎందు హేళువ ఆ నన్న వృద్ధ మాతాపితరు యావ అవస్థెయల్లిరబహుదు?
03281089a నిద్రాయాశ్చాభ్యసూయామి యస్యా హేతోః పితా మమ।
03281089c మాతా చ సంశయం ప్రాప్తా మత్కృతేఽనపకారి। ణీ।
నన్న తందె మత్తు తాయియరల్లి నన్న కురితు సంశయవన్నుంటుమాడిదుదక్కె ఈ నిద్రెయన్ను నాను నిందిసుత్తేనె. నానే నన్నన్ను ఈ ఆపత్తినల్లి తందిద్దేనె.
03281090a అహం చ సంశయం ప్రాప్తః కృచ్చ్రామాపదమాస్థితః।
03281090c మాతాపితృభ్యాం హి వినా నాహం జీవితుముత్సహే।।
నానూ కూడ అపాయదల్లిద్దేనె. నాను హాళాగిహోదె! నానూ కూడ నన్న తందె-తాయియరిల్లదే బదుకిరలారె.
03281091a వ్యక్తమాకులయా బుద్ధ్యా ప్రజ్ఞాచక్షుః పితా మమ।
03281091c ఏకైకమస్యాం వేలాయాం పృచ్చత్యాశ్రమవాసినం।।
ప్రజ్ఞెయే కణ్ణుగళాగిరువ నన్న తందెయు ఈ హొత్తినల్లి అశ్రమదల్లిరువ ప్రతియొబ్బనల్లియూ వ్యాకులనాగి నన్న కురితు కేళుత్తిద్దానె ఎందు ననగె తిళిదిదె.
03281092a నాత్మానమనుశోచామి యథాహం పితరం శుభే।
03281092c భర్తారం చాప్యనుగతాం మాతరం పరిదుర్బలాం।।
శుభే! నన్న తందె మత్తు పతియన్ను అనుసరిసి హోగువ తుంబా దుర్బలళాద నన్న తాయియ కురితు శోకిసువష్టు నాను నన్న కురితు శోకిసువుదిల్ల.
03281093a మత్కృతేన హి తావద్య సంతాపం పరమేష్యతః।
03281093c జీవంతావనుజీవామి భర్తవ్యౌ తౌ మయేతి హ।
03281093e తయోః ప్రియం మే కర్తవ్యమితి జీవామి చాప్యహం।।
ఇందు నన్న కారణదింద అవరు పరమ సంతాపవన్ను హొందిరుత్తారె. అవరు బదుకిద్దరె నానూ బదుకిరుత్తేనె. నాను అవరన్ను పొరెయబేకు. అవరిగె ప్రియవాదుదన్ను మాడబేకు, అదక్కాగియే నాను జీవిసిద్దేనె.””
03281094 మార్కండేయ ఉవాచ।
03281094a ఏవముక్త్వా స ధర్మాత్మా గురువర్తీ గురుప్రియః।
03281094c ఉచ్చ్రిత్య బాహూ దుఃఖార్తః సస్వరం ప్రరురోద హ।।
మార్కండేయను హేళిదను: “హీగె హేళి ఆ ధర్మాత్మ, హిరియరన్ను అనుసరిసువ మత్తు హిరియరన్ను ప్రీతిసువ సత్యవానను దుఃఖార్తనాగి బాహుగళన్ను మేలెత్తి జోరాగి అళతొడగిదను.
03281095a తతోఽబ్రవీత్తథా దృష్ట్వా భర్తారం శోకకర్శితం।
03281095c ప్రమృజ్యాశ్రూణి నేత్రాభ్యాం సావిత్రీ ధర్మచారిణీ।।
శోకకర్షిత పతియన్ను కండు ధర్మచారిణీ సావిత్రియు అవన ఎరడూ కణ్ణుగళింద కణ్ణీరన్ను ఒరెసి హేళిదళు.
03281096a యది మేఽస్తి తపస్తప్తం యది దత్తం హుతం యది।
03281096c శ్వశ్రూశ్వశురభర్తౄణాం మమ పుణ్యాస్తు శర్వరీ।।
“నాను తపస్సన్ను తపిసిద్దరె, దానవన్నిత్తరె, ఆహుతియన్నిత్తిద్దరె నన్న అత్తె-మావందిరిగె మత్తు పతిగె ఈ రాత్రియు పుణ్యవాగిరుత్తదె.
03281097a న స్మరామ్యుక్తపూర్వాం వై స్వైరేష్వప్యనృతాం గిరం।
03281097c తేన సత్యేన తావద్య ధ్రియేతాం శ్వశురౌ మమ।।
ఈ హిందె నాను సుళ్ళన్ను మాతనాడిద్దుదు ననగె నెనపిల్ల. ఇదు సత్యవే ఆగిద్దరె నన్న అత్తె-మావందిరు ఇందు బదుకుళియుత్తారె.”
03281098 సత్యవానువాచ।
03281098a కామయే దర్శనం పిత్రోర్యాహి సావిత్రి మాచిరం।
03281098c పురా మాతుః పితుర్వాపి యది పశ్యామి విప్రియం।
03281098e న జీవిష్యే వరారోహే సత్యేనాత్మానమాలభే।।
సత్యవానను హేళిదను: “తందెయన్ను నోడలు బయసుత్తేనె. బా సావిత్రి. తడమాడబేడ. వరారోహే! నన్న తందె-తాయియరిగె ఏనాదరూ అప్రియవు ఆదుదన్ను నోడువుదదరొళగె నాను బదుకిరువుదిల్ల. నన్న మేలె ఆణెయిట్టు హేళుత్తేనె.
03281099a యది ధర్మే చ తే బుద్ధిర్మాం చేజ్జీవంతమిచ్చసి।
03281099c మమ ప్రియం వా కర్తవ్యం గచ్చస్వాశ్రమమంతికాత్।।
నిన్న బుద్ధియు ధర్మదల్లిద్దరె, మత్తు నన్నన్ను జీవంతవాగిరలు ఇచ్ఛిసువెయాదరె మత్తు ననగె ప్రియవాదుదన్ను మాడబేకాదరె తక్షణవే ఆశ్రమక్కె హోగోణ.””
03281100 మార్కండేయ ఉవాచ।
03281100a సావిత్రీ తత ఉత్థాయ కేశాన్సంయమ్య భామినీ।
03281100c పతిముత్థాపయామాస బాహుభ్యాం పరిగృహ్య వై।।
మార్కండేయను హేళిదను: “ఆగ భామినీ సావిత్రియు మేలెద్దు కూదలన్ను కట్టి అవన బాహుగళన్ను హిడిదు పతియన్ను మేలక్కెత్తిదళు.
03281101a ఉత్థాయ సత్యవాంశ్చాపి ప్రమృజ్యాంగాని పాణినా।
03281101c దిశః సర్వాః సమాలోక్య కఠినే దృష్టిమాదధే।।
సత్యవాననూ కూడ మేలెద్దు తన్న కైగళింద దేహవన్ను ఉజ్జికొండను. సుత్తలూ కణ్ణు హాయిసి, బుట్టియన్ను నోడిదను.
03281102a తమువాచాథ సావిత్రీ శ్వః ఫలానీహ నేష్యసి।
03281102c యోగక్షేమార్థమేతత్తే నేష్యామి పరశుం త్వహం।।
ఆగ సావిత్రియు అవనిగె హేళిదళు: “నాళె బందు ఫలవన్ను ఒయ్యి. ఆదరె యోగక్షేమక్కాగి నిన్న ఈ కొడలియన్ను తెగెదుకొళ్ళుత్తేనె.”
03281103a కృత్వా కఠినభారం సా వృక్షశాఖావలంబినం।
03281103c గృహీత్వా పరశుం భర్తుః సకాశం పునరాగమత్।।
అవళు తుంబిద్ద బుట్టియన్ను మరద రెంబెగె కట్టి కొడలియన్ను హిడిదు పతియ బళి మరళి బందళు.
03281104a వామే స్కంధే తు వామోరూర్భర్తుర్బాహుం నివేశ్య సా।
03281104c దక్షిణేన పరిష్వజ్య జగామ మృదుగామినీ।।
ఆ వామోరువు తన్న పతియ తోళన్ను తన్న ఎడ భుజద మేలిరిసి, తన్న బలగైయింద అవన సొంటవన్ను బళసి, మెల్లనె నడెదళు.
03281105 సత్యవానువాచ।
03281105a అభ్యాసగమనాద్భీరు పంథానో విదితా మమ।
03281105c వృక్షాంతరాలోకితయా జ్యోత్స్నయా చాపి లక్షయే।।
సత్యవానను హేళిదను: “సుందరి! ననగె ఇల్లి బరువ అభ్యాసవిదె. ఆదుదరింద ననగె దారియు గొత్తు. మరగళ మధ్యదింద బరువ బెళదింగళ బెళకినల్లి ననగె కాణుత్తిదె.
03281106a ఆగతౌ స్వః పథా యేన ఫలాన్యవచితాని చ।
03281106c యథాగతం శుభే గచ్చ పంథానం మా విచారయ।।
శుభే! ఏనూ విచారమాడదే ఫలవన్ను తరలు యావ దారియింద బందిద్దెవో అదే దారియన్ను హిడిదు హోగు.
03281107a పలాశషండే చైతస్మిన్పంథా వ్యావర్తతే ద్విధా।
03281107c తస్యోత్తరేణ యః పన్థాస్తేన గచ్చ త్వరస్వ చ।।
03281107E స్వస్థోఽస్మి బలవానస్మి దిదృక్షుః పితరావుభౌ।।
ఈ పలాశవృక్షద బళి దారియు కవలొడెయుత్తదె. అదర ఉత్తర దిక్కిన దారియల్లి బేగనె హోగు. నాను ఈగ సరియాగిద్దేనె. శక్తియు బందిదె. తందె-తాయందిరన్ను నోడ బయసుత్తేనె.””
03281108 మార్కండేయ ఉవాచ।
03281108a బ్రువన్నేవం త్వరాయుక్తః స ప్రాయాదాశ్రమం ప్రతి।
మార్కండేయను హేళిదను: “హీగె మాతనాడుత్తా అవను ఆశ్రమద కడె త్వరెమాడి నడెదను.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యకపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి పతివ్రతామహాత్మ్యే సావిత్ర్యుపాఖ్యానే ఏకాశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయ:।
ఇదు మహాభారతద ఆరణ్యకపర్వదల్లి ద్రౌపదీహరణపర్వదల్లి పతివ్రతామహాత్మ్యెయల్లి సావిత్ర్యుపాఖ్యానదల్లి ఇన్నూరాఎంభత్తొందనెయ అధ్యాయవు.