પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
દ્રૌપદીહરણ પર્વ
અધ્યાય 268
સાર
રામન રાયભારિયાગિ વાલિય મગ અંગદનુ રાવણન આસ્થાનક્કॆ હોગિ રામન સંદેશવન્નુ નીડિ, અવનિંદ તપ્પિસિકॊંડુ હિંદિરુગિદુદુ (1-22). વાનર સેનॆયુ લંકॆય પ્રાકારગળન્નુ ऒડॆયલુ, રાક્ષસરॊડનॆ અવર યુદ્ધ (23-40).
03268001 માર્કંડેય ઉવાચ।
03268001a પ્રભૂતાન્નોદકે તસ્મિન્બહુમૂલફલે વને।
03268001c સેનાં નિવેશ્ય કાકુત્સ્થો વિધિવત્પર્યરક્ષત।।
માર્કંડેયનુ હેળિદનુ: “સાકષ્ટુ આહાર, નીરુ, મત્તુ બહળષ્ટુ ફલમૂલગળિરુવ આ વનદલ્લિ સેનॆયન્નિરિસિ કાકુત્સ્થનુ અદન્નુ વિધિવત્તાગિ પરિરક્ષિસિદનુ.
03268002a રાવણશ્ચ વિધિં ચક્રે લંકાયાં શાસ્ત્રનિર્મિતં।
03268002c પ્રકૃત્યૈવ દુરાધર્ષા દૃઢપ્રાકારતોરણા।।
03268003a અગાધતોયાઃ પરિખા મીનનક્રસમાકુલાઃ।
03268003c બભૂવુઃ સપ્ત દુર્ધર્ષાઃ ખાદિરૈઃ શંકુભિશ્ચિતાઃ।।
રાવણનૂ કૂડ શાસ્ત્રનિર્મિતવાદ લંકॆયન્નુ વિધિવત્તાગિ સુરક્ષિતવાગિસિદનુ. સ્વાભાવિકવાગિયે અદુ દૃઢ કોટॆ કॊત્તળગળિંદ દુરાધર્ષવાગિત્તુ. મીનુ મॊસળॆગળિંદ કૂડિદ્દ તુંબા આળવાગિરુવ નીરિનિંદ તુંબિદ્દ કાલુવॆગળિદ્દવુ. હાગॆ એળુ દુર્ધર્ષ કાલુવॆગળુ ખદિરગળિંદ માડિદ શૂલગળિંદ રક્ષિસલ્પટ્ટિદ્દવુ.
03268004a કર્ણાટ્ટયંત્રદુર્ધર્ષા બભૂવુઃ સહુડોપલાઃ।
03268004c સાશીવિષઘટાયોધાઃ સસર્જરસપાંસવઃ।।
03268005a મુસલાલાતનારાચતોમરાસિપરશ્વધૈઃ।
03268005c અન્વિતાશ્ચ શતઘ્નીભિઃ સમધૂચ્ચિષ્ટમુદ્ગરાઃ।।
ऎસॆયુવ યંત્રગળિંદ, યોધર મેલ્ગચ્ચુગળિંદ, કલ્લુબંડॆગળિંદ, મત્તુ વિષભરિત સર્પગળુ તુંબિદ કॊડગળન્નુ હॊત્તુ નિંતિદ્દ સૈનિકરિંદ, મુસલ, પંજુ, ઉક્કિન ઈટિગળુ, તોમરગળુ, ખડ્ગગળુ, કॊડલિગળન્નુ હિડિદ નૂરારુ યોધરિંદ, મત્તુ જેનિન અંટિનલ્લિ અદ્દિદ્દ મુદ્ગરગળિંદ રક્ષિસલ્પટ્ટ આ કાલુવॆગળન્નુ દાટલુ અસાધ્યવાગિત્તુ.
03268006a પુરદ્વારેષુ સર્વેષુ ગુલ્માઃ સ્થાવરજંગમાઃ।
03268006c બભૂવુઃ પત્તિબહુલાઃ પ્રભૂતગજવાજિનઃ।।
પુરદ્વારદલ્લિ ऎલ્લॆડॆયલ્લિ નિંતિરુવ મત્તુ ચલિસુત્તિરુવ સેનॆગળુ, મત્તુ હલવારુ પદાતિગળુ, હેરળ ગજ તુરગગળિદ્દવુ.
03268007a અંગદસ્ત્વથ લંકાયા દ્વારદેશમુપાગતઃ।
03268007c વિદિતો રાક્ષસેંદ્રસ્ય પ્રવિવેશ ગતવ્યથઃ।।
આગ અંગદનુ લંકॆય દ્વાર પ્રદેશક્કॆ બરલુ રાક્ષસેંદ્રનિગॆ તિળિસિ એનૂ ચિંતॆયિલ્લદે પ્રવેશિસિદનુ.
03268008a મધ્યે રાક્ષસકોટીનાં બહ્વીનાં સુમહાબલઃ।
03268008c શુશુભે મેઘમાલાભિરાદિત્ય ઇવ સંવૃતઃ।।
આ રાક્ષસ કોટિય મધ્યॆ આ સુમહાબલનુ મેઘમાલॆગળિંદ સુત્તુવરॆદ આદિત્યનંતॆ શોભિસિદનુ.
03268009a સ સમાસાદ્ય પૌલસ્ત્યમમાત્યૈરભિસંવૃતં।
03268009c રામસંદેશમામંત્ર્ય વાગ્મી વક્તું પ્રચક્રમે।।
અમાત્યરિંદ સુત્તુવરॆયલ્પટ્ટિદ્દ પૌલસ્ત્યન બળિહોગિ આ વાગ્મિયુ રામન સંદેશવન્નુ હેળલુ પ્રારંભિસિદનુ.
03268010a આહ ત્વાં રાઘવો રાજન્કોસલેંદ્રો મહાયશાઃ।
03268010c પ્રાપ્તકાલમિદં વાક્યં તદાદત્સ્વ કુરુષ્વ ચ।।
“રાજન્! કોસલેંદ્ર મહાયશ રાઘવનુ કાલક્કॆ તક્કુદ્દાદ ઈ માતુગળન્નુ નિનગॆ કળુહિસિદ્દાનॆ. અદન્નુ આદરિસિ અદરંતॆ માડુ!
03268011a અકૃતાત્માનમાસાદ્ય રાજાનમનયે રતં।
03268011c વિનશ્યંત્યનયાવિષ્ટા દેશાશ્ચ નગરાણિ ચ।।
અકૃતાત્મનાદ, અન્યાયદલ્લિ નિરતનાદ રાજનન્નુ પડॆદુ દેશગળુ મત્તુ નગરગળુ અવુગળિગॆ બલિયાગિ નાશહॊંદુત્તવॆ.
03268012a ત્વયૈકેનાપરાદ્ધં મે સીતામાહરતા બલાત્।
03268012c વધાયાનપરાદ્ધાનામન્યેષાં તદ્ભવિષ્યતિ।।
સીતॆયન્નુ બલાત્કારવાગિ અપહરિસિદ અપરાધવન્નુ નીનॊબ્બને માડિદ્દીયॆ. આદરॆ ઇદુ અનાપરાધિગળાગિરુવ ઇતરર વધॆયલ્લિ કॊનॆગॊળ્ળુત્તદॆ.
03268013a યે ત્વયા બલદર્પાભ્યામાવિષ્ટેન વનેચરાઃ।
03268013c ઋષયો હિંસિતાઃ પૂર્વં દેવાશ્ચાપ્યવમાનિતાઃ।।
ઇદક્કૂ મॊદલુ બલદર્પિતનાદ નીનુ વનદલ્લિ વાસિસુત્તિરુવ ઋષિગળન્નુ હિંસિસિદ્દીયॆ મત્તુ દેવતॆગળન્નૂ અપમાનિસિદ્દીયॆ.
03268014a રાજર્ષયશ્ચ નિહતા રુદંત્યશ્ચાહૃતાઃ સ્ત્રિયઃ।
03268014c તદિદં સમનુપ્રાપ્તં ફલં તસ્યાનયસ્ય તે।।
રાજર્ષિગળન્નુ કॊંદુ રોદિસુત્તિરુવ સ્ત્રીયરન્નુ અપહરિસિદ્દીયॆ. ઈગ નિન્ન આ અન્યાયગળ ફલવુ પ્રાપ્તવાગુવ સમયવુ બંદિદॆ.
03268015a હંતાસ્મિ ત્વાં સહામાત્યં યુધ્યસ્વ પુરુષો ભવ।
03268015c પશ્ય મે ધનુષો વીર્યં માનુષસ્ય નિશાચર।।
અમાત્યરॊંદિગॆ નિન્નન્નુ કॊલ્લુત્તેનॆ. યુદ્ધમાડિ પુરુષનાગુ. નિશાચર! મનુષ્યનાદ નન્ન ધનુસ્સિન વીર્યવન્નુ નોડુ.
03268016a મુચ્યતાં જાનકી સીતા ન મે મોક્ષ્યસિ કર્હિ ચિત્।
03268016c અરાક્ષસમિમં લોકં કર્તાસ્મિ નિશિતૈઃ શરૈઃ।।
જાનકિ સીતॆયન્નુ બિડુગડॆ માડુ. ऒંદુવેળॆ બિડુગડॆ માડદિદ્દરॆ નિશિત બાણગળિંદ નાનુ લોકદલ્લિયે રાક્ષસરિલ્લદિરુવંતॆ માડુત્તેનॆ.”
03268017a ઇતિ તસ્ય બ્રુવાણસ્ય દૂતસ્ય પરુષં વચઃ।
03268017c શ્રુત્વા ન મમૃષે રાજા રાવણઃ ક્રોધમૂર્ચિતઃ।।
દૂતનુ હેળિદ ઈ પૌરુષ માતુગળન્નુ કેળિ રાજ રાવણનુ તડॆયલારદે ક્રોધમૂર્છિતનાદનુ.
03268018a ઇંગિતજ્ઞાસ્તતો ભર્તુશ્ચત્વારો રજનીચરાઃ।
03268018c ચતુર્ષ્વંગેષુ જગૃહુઃ શાર્દૂલમિવ પક્ષિણઃ।।
આગ અવન ઇંગિતવન્નુ તિળિદ નાલ્વરુ રાક્ષસ સેવકરુ અવન નાલ્કુ અંગગળન્નુ પક્ષિગળુ હુલિયન્નુ હિડિયુવંતॆ હિડિદરુ.
03268019a તાંસ્તથાંગેષુ સંસક્તાનંગદો રજનીચરાન્।
03268019c આદાયૈવ ખમુત્પત્ય પ્રાસાદતલમાવિશત્।।
આગ અંગદનુ આ રાક્ષસરુ અવન અંગગળિગॆ નેતાડિકॊંડિરુવાગલે પ્રાસાદદ મેલॆ હારિદનુ.
03268020a વેગેનોત્પતતસ્તસ્ય પેતુસ્તે રજનીચરાઃ।
03268020c ભુવિ સંભિન્નહૃદયાઃ પ્રહારપરિપીડિતાઃ।।
અવનુ હારિદ રભસક્કॆ રાક્ષસરુ નॆલદ મેલॆ, પॆટ્ટન્નુ સહિસલારદે હૃદયગળુ ऒડॆદુ, બિદ્દરુ.
03268021a સ મુક્તો હર્મ્યશિખરાત્તસ્માત્પુનરવાપતત્।
03268021c લંઘયિત્વા પુરીં લંકાં સ્વબલસ્ય સમીપતઃ।।
અરમનॆય મેલિંદ પુનઃ કॆળક્કॆ હારિ, લંકॆયન્નુ દાટિ તન્ન સેનॆય સમીપક્કॆ બંદનુ.
03268022a કોસલેંદ્રમથાભ્યેત્ય સર્વમાવેદ્ય ચાંગદઃ।
03268022c વિશશ્રામ સ તેજસ્વી રાઘવેણાભિનંદિતઃ।।
કોસલેંદ્રનલ્લિગॆ હોગિ અંગદનુ નડॆદુદॆલ્લવન્નૂ નિવેદિસિદનુ. રાઘવનિંદ અભિનંદિતનાદ આ તેજસ્વિયુ વિશ્રાંતિયન્નુ પડॆદનુ.
03268023a તતઃ સર્વાભિસારેણ હરીણાં વાતરંહસાં।
03268023c ભેદયામાસ લંકાયાઃ પ્રાકારં રઘુનંદનઃ।।
આગ રઘુનંદનનુ ऎલ્લ વાયુવેગદ કપિગળ આક્રમણદॊંદિગॆ લંકॆય પ્રાકારગળન્નુ ऒડॆસિદનુ.
03268024a વિભીષણર્ક્ષાધિપતી પુરસ્કૃત્યાથ લક્ષ્મણઃ।
03268024c દક્ષિણં નગરદ્વારમવામૃદ્નાદ્દુરાસદં।।
લક્ષ્મણનુ વિભીષણ મત્તુ કરડિગળ રાજનન્નુ મુંદિટ્ટુકॊંડુ દુરાસદવાગિદ્દ દક્ષિણનગરદ્વારવન્નુ કિત્તુરુળિસિદનુ.
03268025a કરભારુણગાત્રાણાં હરીણાં યુદ્ધશાલિનાં।
03268025c કોટીશતસહસ્રેણ લંકામભ્યપતત્તદા।।
અવનુ નૂરુસાવિર કોટિ યુદ્ધશાલિગળાગિદ્દ, કુંકુમદષ્ટુ કॆંપાગિદ્દ કપિગળॊડનॆ લંકॆય મેલॆ બિદ્દનુ.
03268026a ઉત્પતદ્ભિઃ પતદ્ભિશ્ચ નિપતદ્ભિશ્ચ વાનરૈઃ।
03268026c નાદૃશ્યત તદા સૂર્યો રજસા નાશિતપ્રભઃ।।
મેલॆ હારુત્તિદ્દ, કુપ્પળિસુત્તિદ્દ, કॆળગॆ બીળુત્તિદ્દ વાનરરિંદ સૂર્યને કાણુત્તિરલિલ્લ મત્તુ મેલॆદ્દ ધૂળિનિંદાગિ બॆળકે ઇલ્લદંતાયિતુ.
03268027a શાલિપ્રસૂનસદૃશૈઃ શિરીષકુસુમપ્રભૈઃ।
03268027c તરુણાદિત્યસદૃશૈઃ શરગૌરૈશ્ચ વાનરૈઃ।।
03268028a પ્રાકારં દદૃશુસ્તે તુ સમંતાત્કપિલીકૃતં।
03268028c રાક્ષસા વિસ્મિતા રાજન્સસ્ત્રીવૃદ્ધાઃ સમંતતઃ।।
રાજન્! કોટॆય ગોડॆગળુ ऎલ્લકડॆયિંદલૂ કપિગળિંદ - ભત્તદ ऎસળુગળંતિદ્દ, શિરીષકુસુમગળંતિદ્દ, ઉદયકાલદ આદિત્યનંતિદ્દ, બિળિયહુલ્લિનંતિદ્દ કપિગળિંદ ऎલ્લકડॆયિંદલૂ તુંબિદ્દ કોટॆયુ હળદીબણ્ણવન્નુ તળॆદિદ્દુદન્નુ નોડિ ऎલ્લॆડॆયૂ ઇદ્દ રાક્ષસરુ, સ્ત્રીયરુ મત્તુ વૃદ્ધરૂ સેરિ, વિસ્મિતરાદરુ.
03268029a બિભિદુસ્તે મણિસ્તંભાન્કર્ણાટ્ટશિખરાણિ ચ।
03268029c ભગ્નોન્મથિતવેગાનિ યંત્રાણિ ચ વિચિક્ષિપુઃ।।
અવરુ મણિસ્થંભગળન્નુ, કર્ણાટ્ટશિખરગળન્નુ મુરિદરુ. યંત્રગળન્નુ મુરિદુ અવુગળ વેગવન્નુ તॆગॆદુ ધ્વંસમાડિદરુ.
03268030a પરિગૃહ્ય શતઘ્નીશ્ચ સચક્રાઃ સહુડોપલાઃ।
03268030c ચિક્ષિપુર્ભુજવેગેન લંકામધ્યે મહાબલાઃ।।
આ મહાબલરુ નૂરારુ કટુકરન્નુ, ચક્રગળન્નુ, કાયુવ ગોપુરગળન્નુ, મત્તુ બંડॆગળન્નુ તॆગॆદુ લંકॆય મધ્યક્કॆ ऎસॆદરુ.
03268031a પ્રાકારસ્થાશ્ચ યે કે ચિન્નિશાચરગણાસ્તદા।
03268031c પ્રદુદ્રુવુસ્તે શતશઃ કપિભિઃ સમભિદ્રુતાઃ।।
પ્રાકારવન્નુ કાયુત્તિદ્દ નૂરારુ નિશાચરરુ કપિગળ આક્રમણક્કॊળગાગિ ઓડિ હોદરુ.
03268032a તતસ્તુ રાજવચનાદ્રાક્ષસાઃ કામરૂપિણઃ।
03268032c નિર્યયુર્વિકૃતાકારાઃ સહસ્રશતસંઘશઃ।।
03268033a શસ્ત્રવર્ષાણિ વર્ષંતો દ્રાવયંતો વનૌકસઃ।
03268033c પ્રાકારં શોધયંતસ્તે પરં વિક્રમમાસ્થિતાઃ।।
આગ રાજન વચનદંતॆ કામરૂપિગળાદ, વિકૃતાકારરાદ રાક્ષસરુ નૂરુસાવિરદ ગુંપિનલ્લિ હॊરટુ શસ્ત્રગળ મળॆગરॆદુ આ કપિગળન્નુ ઓડિસિ, કોટॆયન્નુ બરિદુમાડુવલ્લિ પરમ વિક્રમવન્નુ તોરિસિદરુ.
03268034a સ માષરાશિસદૃશૈર્બભૂવ ક્ષણદાચરૈઃ।
03268034c કૃતો નિર્વાનરો ભૂયઃ પ્રાકારો ભીમદર્શનૈઃ।।
ક્ષણમાત્રદલ્લિ અવરॆકાળુગળ રાશિયંતॆ તોરુત્તિદ્દ, નોડલુ ભયંકરરાગિદ્દ આ રાક્ષસરુ પ્રાકારવન્નુ નિર્વાનરવન્નાગિ માડિદરુ.
03268035a પેતુઃ શૂલવિભિન્નાંગા બહવો વાનરર્ષભાઃ।
03268035c સ્તંભતોરણભગ્નાશ્ચ પેતુસ્તત્ર નિશાચરાઃ।।
શૂલગળિંદ અંગગળન્નુ કડિદુકॊંડુ હલવારુ વાનરર્ષભરુ ઉરુળિદરુ. હાગॆયે તોરણદ સ્થંભગળિંદ તુંડાગિ રાક્ષસરૂ કॆળગુરુળિદરુ.
03268036a કેશાકેશ્યભવદ્યુદ્ધં રક્ષસાં વાનરૈઃ સહ।
03268036c નખૈર્દંતૈશ્ચ વીરાણાં ખાદતાં વૈ પરસ્પરં।।
આ રાક્ષસ વાનરરॊડનॆ કેશાકેશ યુદ્ધવુ નડॆયિતુ. વીરરુ પરસ્પરરન્નુ ઉગુરુ હલ્લુગળિંદ કિત્તુ તિન્નુત્તિદ્દરુ.
03268037a નિષ્ટનંતો હ્યુભયતસ્તત્ર વાનરરાક્ષસાઃ।
03268037c હતા નિપતિતા ભૂમૌ ન મુંચંતિ પરસ્પરં।।
ऎરડૂ કડॆયવરુ કॊનॆયવરॆગૂ હॊડॆદાડુત્તિદ્દરુ; વાનર રાક્ષસરુ નॆલક્કॆ બિદ્દુ હતરાદરૂ પરસ્પરર હિડિતવન્નુ બિટ્ટિરલિલ્લ.
03268038a રામસ્તુ શરજાલાનિ વવર્ષ જલદો યથા। : 03268038c તાનિ લંકાં સમાસાદ્ય જઘ્નુસ્તાન્રજનીચરાન્।।
રામનાદરો લંકॆય મેલॆ મોડગળંતॆ શરજાલગળિંદ મળॆગરॆદનુ. અદક્કॆ સિલુકિદ રાક્ષસરુ મરણહॊંદિદરુ.
03268039a સૌમિત્રિરપિ નારાચૈર્દૃઢધન્વા જિતક્લમઃ।
03268039c આદિશ્યાદિશ્ય દુર્ગસ્થાન્પાતયામાસ રાક્ષસાન્।।
જિતક્લમ સૌમિત્રિયૂ કૂડ તન્ન દૃઢ ધનુસ્સિનિંદ ઉક્કિન બાણગળન્નુ કોટॆય મેલિદ્દ રાક્ષસરન્નુ હॊડॆદુ કॆળગુરુળિસિદનુ.
03268040a તતઃ પ્રત્યવહારોઽભૂત્સૈન્યાનાં રાઘવાજ્ઞયા।
03268040c કૃતે વિમર્દે લંકાયાં લબ્ધલક્ષો જયોત્તરઃ।।
આગ ગુરિયિટ્ટુ લંકॆયન્નુ મુરિદુ વિજયવન્નુ ગળિસિદ નંતર રામન આજ્ઞॆયંતॆ સેનॆયુ હિંદॆ સરિયિતુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યક પર્વણિ દ્રૌપદીહરણ પર્વણિ રામોપાખ્યાને લંકાપ્રવેશે અષ્ટષષ્ટ્યધિકદ્વિશતતમોઽધ્યાય:।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યક પર્વદલ્લિ દ્રૌપદીહરણ પર્વદલ્લિ રામોપાખ્યાનદલ્લિ લંકાપ્રવેશદલ્લિ ઇન્નૂરાઅરવત્તॆંટનॆય અધ્યાયવુ.