પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
દ્રૌપદીહરણ પર્વ
અધ્યાય 264
સાર
સુગ્રીવનॊડનॆ રામનુ સખ્ય માડિકॊંડિદુદુ (1-11). રામનુ માડિદ પ્રતિજ્ઞॆયંતॆ સુગ્રીવન અણ્ણ વાલિયન્નુ વધિસિ અવનિગॆ પત્નિ તારॆયન્નુ દॊરકિસિદુદુ (12-40). રાક્ષસિયર કાવલિનલ્લિ લંકॆય અશોકવનદલ્લિરિસલ્પટ્ટિદ્દ સીતॆયુ દુઃખિસુવાગ ત્રિજટॆયુ રાક્ષસ અવિંધ્યન સ્વપ્નદ કુરિતુ હેળિ ભરવસॆયન્નુ નીડિદુદુ (41-73).
03264001 માર્કંડેય ઉવાચ।
03264001a તતોઽવિદૂરે નલિનીં પ્રભૂતકમલોત્પલાં।
03264001c સીતાહરણદુઃખાર્તઃ પંપાં રામઃ સમાસદત્।।
માર્કંડેયનુ હેળિદનુ: “સીતાહરણદિંદ દુઃખાર્તનાદ રામનુ હત્તિરદલ્લિયે ઇદ્દ રાત્રિ મત્તુ પ્રભાતકાલગળલ્લિ અરળુત્તિદ્દ કમલગળિંદ કૂડિદ પંપા સરોવરવન્નુ સેરિદનુ.
03264002a મારુતેન સુશીતેન સુખેનામૃતગંધિના।
03264002c સેવ્યમાનો વને તસ્મિં જગામ મનસા પ્રિયાં।।
મનસ્સન્નુ તન્ન પ્રિયॆય કડॆ કॊટ્ટુ, શીતલ મારુતવુ અમૃતદ પરિમળવન્નુ હॊત્તુ સુખવાગિ બીસુત્તિરુવ આ વનક્કॆ હોદનુ.
03264003a વિલલાપ સ રાજેંદ્રસ્તત્ર કાંતામનુસ્મરન્।
03264003c કામબાણાભિસંતપ્તઃ સૌમિત્રિસ્તમથાબ્રવીત્।।
આ રાજેંદ્રનુ અલ્લિ કાંતॆયન્નુ નॆનપિસિકॊંડુ, કામબાણદિંદ સંતપ્તનાગિ વિલપિસિદનુ. આગ સૌમિત્રિયુ હેળિદનુ:
03264004a ન ત્વામેવંવિધો ભાવઃ સ્પ્રષ્ટુમર્હતિ માનદ।
03264004c આત્મવંતમિવ વ્યાધિઃ પુરુષં વૃદ્ધશીલિનં।।
“માનદ! ઈ વિધદ ભાવનॆયુ, આત્મવંત વૃદ્ધશીલ પુરુષનન્નુ વ્યાધિયંતॆ નિન્નન્નુ મુટ્ટબારદુ.
03264005a પ્રવૃત્તિરુપલબ્ધા તે વૈદેઃયા રાવણસ્ય ચ।
03264005c તાં ત્વં પુરુષકારેણ બુદ્ધ્યા ચૈવોપપાદય।।
નિનગॆ ઈગ વૈદેહિ મત્તુ રાવણર કુરુહુ દॊરકિદॆ. ઈગ નીનુ નિન્ન પુરુષત્વદિંદ મત્તુ બુદ્ધિયિંદ અવળન્નુ મરળિ પડॆદુકો.
03264006a અભિગચ્ચાવ સુગ્રીવં શૈલસ્થં હરિપુંગવં।
03264006c મયિ શિષ્યે ચ ભૃત્યે ચ સહાયે ચ સમાશ્વસ।।
પર્વતદલ્લિ નॆલॆસિરુવ હરિપુંગવ સુગ્રીવનલ્લિગॆ હોગોણ. નાનુ નિન્ન શિષ્ય, સેવક મત્તુ સહાયકનાગિરુવવરॆગॆ ધૈર્યદિંદિરુ.”
03264007a એવં બહુવિધૈર્વાક્યૈર્લક્ષ્મણેન સ રાઘવઃ।
03264007c ઉક્તઃ પ્રકૃતિમાપેદે કાર્યે ચાનંતરોઽભવત્।।
લક્ષ્મણન ઈ બહુવિધદ માતુગળિંદ રાઘવનુ સ્વભાવવન્નુ પડॆદુ માડબેકાદ કાર્યદલ્લિ મનસ્સન્નુ તॊડગિસિકॊંડનુ.
03264008a નિષેવ્ય વારિ પંપાયાસ્તર્પયિત્વા પિતૄનપિ।
03264008c પ્રતસ્થતુરુભૌ વીરૌ ભ્રાતરૌ રામલક્ષ્મણૌ।।
પંપાસરોવરદ નીરન્નુ બળસિ, પિતૃગળિગॆ તર્પણગળન્નિત્તુ આ ઇબ્બરુ વીર સહોદર રામ-લક્ષ્મણરુ મુંદુવરॆદરુ.
03264009a તાવૃશ્યમૂકમભ્યેત્ય બહુમૂલફલં ગિરિં।
03264009c ગિર્યગ્રે વાનરાન્પંચ વીરૌ દદૃશતુસ્તદા।।
બહળ ફલમૂલગળન્નુ હॊંદિદ્દ ઋશ્યમૂક ગિરિયન્નુ સેરિ આ વીરરિબ્બરૂ ગિરિયાગ્રદલ્લિ ઐવરુ વાનરરન્નુ કંડરુ.
03264010a સુગ્રીવઃ પ્રેષયામાસ સચિવં વાનરં તયોઃ।
03264010c બુદ્ધિમંતં હનૂમંતં હિમવંતમિવ સ્થિતં।।
સુગ્રીવનુ અવર બળિ તન્ન સચિવ બુદ્ધિવંત, હિમવત્પર્વતદંદિરુવ હનૂમંતનન્નુ કળુહિસિદનુ.
03264011a તેન સંભાષ્ય પૂર્વં તૌ સુગ્રીવમભિજગ્મતુઃ।
03264011c સખ્યં વાનરરાજેન ચક્રે રામસ્તતો નૃપ।।
નૃપ! મॊદલુ અવનॊડનॆ સંભાષિસિ, અવરિબ્બરૂ સુગ્રીવનલ્લિગॆ હોદરુ. આગ રામનુ વાનરરાજનॊડનॆ સખ્યવન્નુ માડિકॊંડનુ.
03264012a તદ્વાસો દર્શયામાસુસ્તસ્ય કાર્યે નિવેદિતે।
03264012c વાનરાણાં તુ યત્સીતા હ્રિયમાણાભ્યવાસૃજત્।।
અવન કાર્યવેનॆંદુ હેળિકॊળ્ળલુ, અપહરિસિકॊંડુ હોગુત્તિરુવાગ સીતॆયુ વાનરર મધ્યॆ બિસાડિદ્દ વસ્ત્રવન્નુ અવનિગॆ તોરિસિદરુ.
03264013a તત્પ્રત્યયકરં લબ્ધ્વા સુગ્રીવં પ્લવગાધિપં।
03264013c પૃથિવ્યાં વાનરૈશ્વર્યે સ્વયં રામોઽભ્યષેચયત્।।
વાનરરાજ સુગ્રીવનુ તન્ન વિશ્વાસક્કॆ અર્હનાદવનॆંદુ તિળિદુ સ્વયં રામનુ અવનન્નુ પૃથિવિય વાનરેશ્વરનॆંદુ અભિષેકિસિદનુ.
03264014a પ્રતિજજ્ઞે ચ કાકુત્સ્થઃ સમરે વાલિનો વધં।
03264014c સુગ્રીવશ્ચાપિ વૈદેઃયાઃ પુનરાનયનં નૃપ।।
નૃપ! કાકુત્સ્થનુ સમરદલ્લિ વાલિયન્નુ વધિસુવॆનॆંદૂ, સુગ્રીવનુ વૈદેહિયન્નુ પુનઃ તરુવॆનॆંદૂ પ્રતિજ્ઞॆગળન્નુ માડિદરુ.
03264015a ઇત્યુક્ત્વા સમયં કૃત્વા વિશ્વાસ્ય ચ પરસ્પરં।
03264015c અભ્યેત્ય સર્વે કિષ્કિંધાં તસ્થુર્યુદ્ધાભિકાંક્ષિણઃ।।
હીગॆ હેળિ પરસ્પર વિશ્વાસદિંદ ऒપ્પંદવન્નુ માડિકॊંડુ અવરॆલ્લરૂ યુદ્ધાકાંક્ષિગળાગિ કિષ્કિંધॆગॆ બંદરુ.
03264016a સુગ્રીવઃ પ્રાપ્ય કિષ્કિંધાં નનાદૌઘનિભસ્વનઃ।
03264016c નાસ્ય તન્મમૃષે વાલી તં તારા પ્રત્યષેધયત્।।
કિષ્કિંધॆયન્નુ તલુપિ સુગ્રીવનુ પ્રણયદંતॆ કૂગિકરॆયલુ, વાલિગॆ અદન્નુ સહિસલાગલિલ્લ. તારॆયુ અવનન્નુ તડॆદળુ.
03264017a યથા નદતિ સુગ્રીવો બલવાનેષ વાનરઃ।
03264017c મન્યે ચાશ્રયવાન્પ્રાપ્તો ન ત્વં નિર્ગંતુમર્હસિ।।
“બલવાન્ વાનર સુગ્રીવનુ કૂગુવ રીતિયન્નુ નોડિદરॆ અવનિગॆ આશ્રયવન્નીડુવવનુ દॊરકિદ્દાનॆ ऎંદॆન્નિસુત્તદॆ. નીનુ હॊરહોગબારદુ.”
03264018a હેમમાલી તતો વાલી તારાં તારાધિપાનનાં।
03264018c પ્રોવાચ વચનં વાગ્મી તાં વાનરપતિઃ પતિઃ।।
આગ હેમમાલિ વાગ્મી વાનરપતિ પતિ વાલિયુ તારાધિપન મॊગદ તારॆગॆ ઈ માતન્નાડિદનુ:
03264019a સર્વભૂતરુતજ્ઞા ત્વં પશ્ય બુદ્ધ્યા સમન્વિતા।
03264019c કેનાપાશ્રયવાન્પ્રાપ્તો મમૈષ ભ્રાતૃગંધિકઃ।।
“ऎલ્લ ભૂતગળ કૂગુગળૂ નિનગॆ તિળિદિદॆ. નીનુ બુદ્ધિયલ્લિ નોડુવ શક્તિયન્નૂ હॊંદિદ્દીયॆ. નન્ન ઈ સુળ્ળુ તમ્મનુ યાર આશ્રયવન્નુ પડॆદિદ્દાનॆ હેળુ.”
03264020a ચિંતયિત્વા મુહૂર્તં તુ તારા તારાધિપપ્રભા।
03264020c પતિમિત્યબ્રવીત્પ્રાજ્ઞા શૃણુ સર્વં કપીશ્વર।।
સ્વલ્પહॊત્તુ અલોચિસિ તારાધિપન પ્રભॆય, પ્રાજ્ઞॆ તારॆયુ પતિગॆ ઉત્તરિસિદળુ: “કપીશ્વર! ऎલ્લવન્નૂ કેળુ.
03264021a હૃતદારો મહાસત્ત્વો રામો દશરથાત્મજઃ।
03264021c તુલ્યારિમિત્રતાં પ્રાપ્તઃ સુગ્રીવેણ ધનુર્ધરઃ।।
પત્નિયન્નુ કળॆદુકॊંડ મહાસત્વયુત ધનુર્ધારિ રામ ધશરથાત્મજનુ ઇબ્બરૂ ऒંદે વૈરિગળન્નિટ્ટુકॊંડુ સુગ્રીવનન્નુ સેરિદ્દાનॆ.
03264022a ભ્રાતા ચાસ્ય મહાબાહુઃ સૌમિત્રિરપરાજિતઃ।
03264022c લક્ષ્મણો નામ મેધાવી સ્થિતઃ કાર્યાર્થસિદ્ધયે।।
અવન તમ્મ મહાબાહુ, સૌમિત્રિ, અપરાજિત, લક્ષ્મણ ऎંબ હॆસરિન મેધાવિયૂ કાર્યાર્થસિદ્ધિગાગિ નિંતિદ્દાનॆ.
03264023a મૈંદશ્ચ દ્વિવિદશ્ચૈવ હનૂમાંશ્ચાનિલાત્મજઃ।
03264023c જાંબવાનૃક્ષરાજશ્ચ સુગ્રીવસચિવાઃ સ્થિતાઃ।।
મૈંદ, દ્વિવિદ, અનિલાત્મજ હનૂમંત, મત્તુ કરડિગળ રાજ જાંબવાનનુ સુગ્રીવન સચિવરાગિ નિંતિદ્દારॆ.
03264024a સર્વ એતે મહાત્માનો બુદ્ધિમંતો મહાબલાઃ।
03264024c અલં તવ વિનાશાય રામવીર્યવ્યપાશ્રયાત્।।
ઈ ऎલ્લ મહાત્મરૂ, બુદ્ધિવંતરૂ, મહાબલરૂ નિન્ન વિનાશક્કાગિયે રામન વીર્યવન્નુ આશ્રયિસિદ્દારॆ.”
03264025a તસ્યાસ્તદાક્ષિપ્ય વચો હિતમુક્તં કપીશ્વરઃ।
03264025c પર્યશંકત તામીર્ષુઃ સુગ્રીવગતમાનસાં।।
અવન હિતક્કાગિયે હેળિદ અવળ માતુગળન્નુ, અવળુ ગુટ્ટાગિ સુગ્રીવનન્નુ પ્રીતિસુત્તિદ્દાળॆંદુ અસૂયॆપટ્ટુ, કડॆગણિસિદનુ.
03264026a તારાં પરુષમુક્ત્વા સ નિર્જગામ ગુહામુખાત્।
03264026c સ્થિતં માલ્યવતોઽભ્યાશે સુગ્રીવં સોઽભ્યભાષત।।
તારॆગॆ ખારવાગિ માતનાડિ અવનુ ગુહॆય હॊરગॆ બંદુ માલ્યવતદ બળિ નિંતિદ્દ સુગ્રીવનિગॆ હેળિદનુ:
03264027a અસકૃત્ત્વં મયા મૂઢ નિર્જિતો જીવિતપ્રિયઃ।
03264027c મુક્તો જ્ઞાતિરિતિ જ્ઞાત્વા કા ત્વરા મરણે પુનઃ।।
“મૂઢ! નનગॆ જીવદષ્ટે પ્રિયનાદ નિન્નન્નુ બહળષ્ટુ બારિ સોલિસિદ્દેનॆ. અણ્ણનુ બિડુગડॆ માડુત્તાનॆંદુ તિળિદુ પુનઃ મરણદ દારિગॆ એકॆ ત્વરॆમાડુત્તિરુવॆ?”
03264028a ઇત્યુક્તઃ પ્રાહ સુગ્રીવો ભ્રાતરં હેતુમદ્વચઃ।
03264028c પ્રાપ્તકાલમમિત્રઘ્નો રામં સંબોધયન્નિવ।।
ઇદન્નુ કેળિદ અમિત્રઘ્ન સુગ્રીવનુ, કાલવુ પ્રાપ્તવાગિદॆયॆંદુ રામનિગॆ સૂચિસુત્તિરુવંતॆ, અણ્ણનિગॆ બુદ્ધિમાતન્નુ હેળિદનુ.
03264029a હૃતદારસ્ય મે રાજન્ હૃતરાજ્યસ્ય ચ ત્વયા।
03264029c કિં નુ જીવિતસામર્થ્યમિતિ વિદ્ધિ સમાગતં।।
“રાજન્! નન્ન પત્નિયન્નુ કળॆદુકॊંડુ, નિન્નિંદ રાજ્યવન્નૂ કળॆદુકॊડુ ઇન્નુ જીવિતદ સામર્થ્યવેનુ ऎંદુ તિળિદુ બંદિદ્દેનॆ.”
03264030a એવમુક્ત્વા બહુવિધં તતસ્તૌ સમ્નિપેતતુઃ।
03264030c સમરે વાલિસુગ્રીવૌ શાલતાલશિલાયુધૌ।।
ઈ રીતિ બહુવિધદલ્લિ અવરિબ્બરૂ માતનાડિ સમરદલ્લિ વાલિ-સુગ્રીવરુ શાલવૃક્ષ, તાળॆય મર મત્તુ કલ્લુગળન્ને આયુધગળન્નાગિસિ હॊડॆદાડિદરુ.
03264031a ઉભૌ જઘ્નતુરન્યોન્યમુભૌ ભૂમૌ નિપેતતુઃ।
03264031c ઉભૌ વવલ્ગતુશ્ચિત્રં મુષ્ટિભિશ્ચ નિજઘ્નતુઃ।।
ઇબ્બરૂ અન્યોન્યરન્નુ ગાયગॊળિસિદરુ, ઇબ્બરૂ ભૂમિય મેલॆ બિદ્દરુ, ઇબ્બરૂ વિચિત્રવાગિ હારિદરુ, મત્તુ મુષ્ટિગળિંદ હॊડॆદાડિદરુ.
03264032a ઉભૌ રુધિરસંસિક્તૌ નખદંતપરિક્ષતૌ।
03264032c શુશુભાતે તદા વીરૌ પુષ્પિતાવિવ કિંશુકૌ।।
ઇબ્બરૂ ઉગુરુ મત્તુ હલ્લુગળિંદ ગાયગॊંડુ રક્તદલ્લિ તોય્દુ આ વીરરિબ્બરૂ હૂવિટ્ટ કુંશુક વૃક્ષગળંતॆ શોભિસુત્તિદ્દરુ.
03264033a ન વિશેષસ્તયોર્યુદ્ધે તદા કશ્ચન દૃશ્યતે।
03264033c સુગ્રીવસ્ય તદા માલાં હનૂમાન્કંઠ આસજત્।।
યુદ્ધદલ્લિ અવરિબ્બરલ્લિ યારૂ વિશેષવાગિ કંડુબરલિલ્લ. આગ હનુમંતનુ સુગ્રીવન કંઠક્કॆ માલॆયન્નુ હાકિદનુ.
03264034a સ માલયા તદા વીરઃ શુશુભે કંઠસક્તયા।
03264034c શ્રીમાનિવ મહાશૈલો મલયો મેઘમાલયા।।
આગ આ માલॆયિંદ વીરનુ મેઘવુ મુચ્ચિરુવ મહાશૈલ શ્રીમાન્ મલયદંતॆ શોભિસિદનુ.
03264035a કૃતચિહ્નં તુ સુગ્રીવં રામો દૃષ્ટ્વા મહાધનુઃ।
03264035c વિચકર્ષ ધનુઃશ્રેષ્ઠં વાલિમુદ્દિશ્ય લક્ષ્યવત્।।
સુગ્રીવનુ સૂચનॆયન્નુ નીડિદ્દુદન્નુ નોડિ રામનુ મહાધનુસ્સન્નુ ऎળॆદુ વાલિગॆ ગુરિયિટ્ટનુ.
03264036a વિસ્ફારસ્તસ્ય ધનુષો યંત્રસ્યેવ તદા બભૌ।
03264036c વિતત્રાસ તદા વાલી શરેણાભિહતો હૃદિ।।
આ ધનુસ્સિન શબ્ધવુ યંત્રદિંદ હॊરટિતો ऎન્નુવંતॆ કેળિબંદિતુ. હૃદયક્કॆ બાણવુ હॊડॆયલુ વાલિયુ કॆળગુરુળિદનુ.
03264037a સ ભિન્નમર્માભિહતો વક્ત્રાચ્ચોણિતમુદ્વમન્।
03264037c દદર્શાવસ્થિતં રામમારાત્સૌમિત્રિણા સહ।।
મર્મસ્થાનક્કॆ પॆટ્ટાગિ તુંડાગલુ બાયિયિંદ રક્તવન્નુ કારુત્તા અવનુ રામનૂ મત્તુ જॊતॆયલ્લિ સૌમિત્રિયૂ નિંતિરુવુદન્નુ નોડિદનુ.
03264038a ગર્હયિત્વા સ કાકુત્સ્થં પપાત ભુવિ મૂર્ચિતઃ।
03264038c તારા દદર્શ તં ભૂમૌ તારાપતિમિવ ચ્યુતં।।
કાકુત્સ્થનન્નુ બૈયુત્તા અવનુ મૂર્છિતનાગિ ભૂમિય મેલॆ બિદ્દનુ. તારॆગॆ અવનુ કॆળગॆ બિદ્દ તારાપતિયંતॆ કંડનુ.
03264039a હતે વાલિનિ સુગ્રીવઃ કિષ્કિંધાં પ્રત્યપદ્યત।
03264039c તાં ચ તારાપતિમુખીં તારાં નિપતિતેશ્વરાં।।
વાલિયુ હતનાગલુ સુગ્રીવનુ કિષ્કિંધॆયન્નુ, મત્તુ યાર ऒડॆયનુ બિદ્દિદ્દનો આ તારાપતિમુખિ તારॆયન્નુ મરળિ પડॆદનુ.
03264040a રામસ્તુ ચતુરો માસાન્પૃષ્ઠે માલ્યવતઃ શુભે।
03264040c નિવાસમકરોદ્ધીમાન્સુગ્રીવેણાભ્યુપસ્થિતઃ।।
ધીમંત રામનાદરો ચાતુર્માસવન્નુ શુભ માલ્યવતદ હિંદॆ સુગ્રીવન સેવॆયલ્લિ વાસિસિદનુ.
03264041a રાવણોઽપિ પુરીં ગત્વા લંકાં કામબલાત્કૃતઃ।
03264041c સીતાં નિવેશયામાસ ભવને નંદનોપમે।
03264041e અશોકવનિકાભ્યાશે તાપસાશ્રમસન્નિભે।।
રાવણનુ કામબલદિંદ ऎળॆયલ્પટ્ટુ લંકાપુરિગॆ હોગિ સીતॆયન્નુ નંદન મત્તુ તાપસર આશ્રમદંતિદ્દ અશોકવનદ હત્તિરદ ભવનદલ્લિ ઇરિસિદનુ.
03264042a ભર્તૃસ્મરણતન્વંગી તાપસીવેષધારિણી।
03264042c ઉપવાસતપઃશીલા તત્ર સા પૃથુલેક્ષણા।
03264042e ઉવાસ દુઃખવસતીઃ ફલમૂલકૃતાશના।।
પતિય કુરિતુ ચિંતિસુત્તા દેહદલ્લિ સॊરગિદ, તાપસિય વેષધરિસિદ આ અગલ કણ્ણિનવળુ ઉપવાસ મત્તુ તપસ્સિનલ્લિ તન્નન્નુ તॊડગિસિકॊંડળુ. ફલમૂલગળન્નુ તિન્નુત્તા અવળુ દુઃખદલ્લિ રાત્રિગળન્નુ કળॆદળુ.
03264043a દિદેશ રાક્ષસીસ્તત્ર રક્ષણે રાક્ષસાધિપઃ।
03264043c પ્રાસાસિશૂલપરશુમુદ્ગરાલાતધારિણીઃ।।
03264044a દ્વ્યક્ષીં ત્ર્યક્ષીં લલાટાક્ષીં દીર્ઘજિહ્વામજિહ્વિકાં।
03264044c ત્રિસ્તનીમેકપાદાં ચ ત્રિજટામેકલોચનાં।।
રાક્ષસાધિપનુ અલ્લિ અવળ કાવલિગॆ પ્રાસ, ખડ્ગ, શૂલ, પરશુ, મુદ્વર, મત્તુ દીવટિગॆગળન્નુ હિડિદિરુવ, ऎરડુ કણ્ણિન, મૂરુકણ્ણિન, હણॆયલ્લિ કણ્ણન્નુળ્ળ, ઉદ્દ નાલગॆય, નાલગॆયે ઇલ્લદિરુવ, મૂરુ મॊલॆગળ, ऒંદે કાલિન, મૂરુ જટॆય મત્તુ ऒંદે કણ્ણુળ્ળ રાક્ષસિયરન્નુ ઇરિસિદનુ.
03264045a એતાશ્ચાન્યાશ્ચ દીપ્તાક્ષ્યઃ કરભોત્કટમૂર્ધજાઃ।
03264045c પરિવાર્યાસતે સીતાં દિવારાત્રમતંદ્રિતાઃ।।
ઇવરુ મત્તુ ઇતર ઉરિયુત્તિરુવ કણ્ણુળ્ળ મત્તુ આનॆય કૂદલિનંતॆ હॊળॆયુત્તિરુવ રાક્ષસિયરુ હગલુ રાત્રિયૂ સીતॆયન્નુ સુત્તુવરॆદુ ऎડॆબિડદॆ અવળન્નુ કાડુત્તિદ્દરુ.
03264046a તાસ્તુ તામાયતાપાંગીં પિશાચ્યો દારુણસ્વનાઃ।
03264046c તર્જયંતિ સદા રૌદ્રાઃ પરુષવ્યંજનાક્ષરાઃ।।
03264047a ખાદામ પાટયામૈનાં તિલશઃ પ્રવિભજ્ય તાં।
03264047c યેયં ભર્તારમસ્માકમવમન્યેહ જીવતિ।।
અવરલ્લિ દારુણસ્વરદ પિશાચિગળુ આ આયતાપાંગિયન્નુ રૌદ્ર મત્તુ કઠોર વ્યંજનાક્ષરગળિંદ “નમ્મ ऒડॆયનન્નુ અપમાનિસિ જીવિસુત્તિરુવ ઇવળન્નુ તિન્નોણ! ઇવળન્નુ કત્તરિસિ ऎળ્ળિન હાગॆ સણ્ણસણ્ણદાગિ તુંડુમાડોણ!” ऎંદુ હॆદરિસુત્તિદ્દરુ.
03264048a ઇત્યેવં પરિભર્ત્સંતીસ્ત્રાસ્યમાના પુનઃ પુનઃ।
03264048c ભર્તૃશોકસમાવિષ્ટા નિઃશ્વસ્યેદમુવાચ તાઃ।।
ઈ રીતિ અવળન્નુ અવરુ પુનઃ પુનઃ બॆદરિસિ કાડુત્તિરલુ, પતિય શોકદિંદ સમાવિષ્ટળાદ અવળુ હॆદરિ અવરિગॆ હેળિદળુ:
03264049a આર્યાઃ ખાદત માં શીઘ્રં ન મે લોભોઽસ્તિ જીવિતે।
03264049c વિના તં પુંડરીકાક્ષં નીલકુંચિતમૂર્ધજં।।
“આર્યરે! બહુબેગ નન્નન્નુ તિન્નિરિ! આ પુંડરીકાક્ષ, કપ્પુ ગુંગુરુ કૂદલિનવન વિના નનગॆ જીવદ મેલॆ આસॆયિલ્લ.
03264050a અપ્યેવાહં નિરાહારા જીવિતપ્રિયવર્જિતા।
03264050c શોષયિષ્યામિ ગાત્રાણિ વ્યાલી તાલગતા યથા।।
પ્રિયન વર્જિતળાદ નાનુ નીરુ અહારગળન્નુ તॊરॆદુ તાળॆય મરદ મેલિરુવ હાવિનંતॆ નન્ન દેહવન્નુ શોષિસુત્તેનॆ.
03264051a ન ત્વન્યમભિગચ્ચેયં પુમાંસં રાઘવાદૃતે।
03264051c ઇતિ જાનીત સત્યં મે ક્રિયતાં યદનંતરં।।
આદરॆ નાનુ રાઘવનન્નુ હॊરતુ બેરॆ યાવ પુરુષનન્નૂ બળિસારુવુદિલ્લ. ઇદુ સત્યવॆંદુ તિળિયિરિ. ઇદર નંતરદ્દુ એનન્નાદરૂ માડિરિ.”
03264052a તસ્યાસ્તદ્વચનં શ્રુત્વા રાક્ષસ્યસ્તાઃ ખરસ્વનાઃ।
03264052c આખ્યાતું રાક્ષસેંદ્રાય જગ્મુસ્તત્સર્વમાદિતઃ।।
અવળ ઈ માતન્નુ કેળિ આ ખરસ્વન રાક્ષસિયરુ રાક્ષસેંદ્રનલ્લિગॆ હોગિ મॊદલિનિંદ નડॆદુદॆલ્લવન્નૂ વરદિમાડિદરુ.
03264053a ગતાસુ તાસુ સર્વાસુ ત્રિજટા નામ રાક્ષસી।
03264053c સાંત્વયામાસ વૈદેહીં ધર્મજ્ઞા પ્રિયવાદિની।।
અવરॆલ્લરૂ હॊરટુ હોદ નંતર ધર્મજ્ઞળુ, પ્રિયવાદિનિયૂ આદ ત્રિજટા ऎંબ હॆસરિન રાક્ષસિયુ વૈદેહિયન્નુ સંતવિસિદળુ.
03264054a સીતે વક્ષ્યામિ તે કિં ચિદ્વિશ્વાસં કુરુ મે સખિ।
03264054c ભયં તે વ્યેતુ વામોરુ શૃણુ ચેદં વચો મમ।।
“સીતॆ! સખિ! નિનગॆ એનો સ્વલ્પ હેળુત્તેનॆ. નન્નમેલॆ વિશ્વાસવન્નિડુ. વામોરુ! નિન્ન ભયવુ નાશવાગલિ. નન્ન ઈ માતુગળન્નુ કેળુ.
03264055a અવિંધ્યો નામ મેધાવી વૃદ્ધો રાક્ષસપુંગવઃ।
03264055c સ રામસ્ય હિતાન્વેષી ત્વદર્થે હિ સ માવદત્।।
અવિંધ્ય ऎંબ હॆસરિન મેધાવી વૃદ્ધ રાક્ષસપુંગવનુ રામન હિતાન્વેષિયાગિદ્દુ નિન્ન સલુવાગિ નન્નલ્લિ ઈ માતુગળન્નુ હેળિદ્દાનॆ.
03264056a સીતા મદ્વચનાદ્વાચ્યા સમાશ્વાસ્ય પ્રસાદ્ય ચ।
03264056c ભર્તા તે કુશલી રામો લક્ષ્મણાનુગતો બલી।।
“સીતॆગॆ અવળન્નુ સમાધાન પડિસિ વિશ્વાસમૂડિસિદ નંતર નન્ન ઈ માતુગળન્નુ હેળુ. નિન્ન પતિ રામ મત્તુ અવન તમ્મ બલશાલિ લક્ષ્મણરુ કુશલરાગિદ્દારॆ.
03264057a સખ્યં વાનરરાજેન શક્રપ્રતિમતેજસા।
03264057c કૃતવાન્રાઘવઃ શ્રીમાંસ્ત્વદર્થે ચ સમુદ્યતઃ।।
નિન્ન સલુવાગિ શ્રીમાન્ રાઘવનુ તેજસ્સિનલ્લિ શક્રનિગॆ સમાનનાદ વાનરરાજનॊંદિગॆ સખ્યવન્નુ માડિકॊંડુ સિદ્ધનાગિદ્દાનॆ.
03264058a મા ચ તેઽસ્તુ ભયં ભીરુ રાવણાલ્લોકગર્હિતાત્।
03264058c નલકૂબરશાપેન રક્ષિતા હ્યસ્યનિંદિતે।।
ભીરુ! અનિંદિતે! લોકગળે હળિયુત્તિરુવ રાવણન મેલॆ નિનગॆ ભયવિલ્લદિરલિ. નલકૂબરન શાપદિંદ નીનુ રક્ષિતॆયાગિદ્દીયॆ.
03264059a શપ્તો હ્યેષ પુરા પાપો વધૂં રંભાં પરામૃશન્।
03264059c ન શક્તો વિવશાં નારીમુપૈતુમજિતેંદ્રિયઃ।।
આ પાપિયુ હિંદॆ રંભॆયન્નુ તન્ન પત્નિયન્નાગિ પડॆયલુ પ્રયત્નિસિદુદક્કॆ વિવશળાદ નારિયન્નુ હॊંદલુ અવનુ અશક્તનાગુત્તાનॆંદુ શાપક્કॊળગાગિદ્દનુ.
03264060a ક્ષિપ્રમેષ્યતિ તે ભર્તા સુગ્રીવેણાભિરક્ષિતઃ।
03264060c સૌમિત્રિસહિતો ધીમાંસ્ત્વાં ચેતો મોક્ષયિષ્યતિ।।
સુગ્રીવનિંદ રક્ષિતનાગિ નિન્ન પતિયુ સૌમિત્રિય સહિત ક્ષિપ્રવાગિ બરુત્તાનॆ મત્તુ આ ધીમંતનુ નિન્નન્નુ ઇલ્લિંદ બિડુગડॆમાડુત્તાનॆ.
03264061a સ્વપ્ના હિ સુમહાઘોરા દૃષ્ટા મેઽનિષ્ટદર્શનાઃ।
03264061c વિનાશાયાસ્ય દુર્બુદ્ધેઃ પૌલસ્ત્યકુલઘાતિનઃ।।
અનિષ્ટવન્નુ મત્તુ પૌલસ્ત્યકુલ ઘાતિ, દુર્બુદ્ધિય વિનાશવન્નૂ તોરુવ મહાઘોર સ્વપ્નવન્નૂ કૂડ નાનુ કંડॆનુ.
03264062a દારુણો હ્યેષ દુષ્ટાત્મા ક્ષુદ્રકર્મા નિશાચરઃ।
03264062c સ્વભાવાચ્ચીલદોષેણ સર્વેષાં ભયવર્ધનઃ।।
દારુણનાગિરુવ આ દુષ્ટાત્મ નિશાચરનુ અવનિગॆ સ્વાભાવિકવાગિરુવ શીલદોષદિંદ ऎલ્લર ભયવન્નુ હॆચ્ચિસુત્તાનॆ.
03264063a સ્પર્ધતે સર્વદેવૈર્યઃ કાલોપહતચેતનઃ।
03264063c મયા વિનાશલિંગાનિ સ્વપ્ને દૃષ્ટાનિ તસ્ય વૈ।।
સર્વદેવતॆગળॊંદિગॆ સ્પર્ધિસુવ આ કાલોપહતચેતનન વિનાશદ સૂચનॆગળન્નુ નાનુ સ્વપ્નદલ્લિ કંડॆ.
03264064a તૈલાભિષિક્તો વિકચો મજ્જન્પંકે દશાનનઃ।
03264064c અસકૃત્ખરયુક્તે તુ રથે નૃત્યન્નિવ સ્થિતઃ।।
દશાનનનુ તૈલદલ્લિ સ્નાનમાડિ હॊળॆયુત્તા કॆસરિસિનલ્લિ મુળુગુત્તિદ્દનુ મત્તુ કત્તॆગળિંદ ऎળॆયલ્પટ્ટ રથદ મેલॆ નિંતુ કુણિયુત્તિદ્દનુ.
03264065a કુંભકર્ણાદયશ્ચેમે નગ્નાઃ પતિતમૂર્ધજાઃ।
03264065c કૃષ્યંતે દક્ષિણામાશાં રક્તમાલ્યાનુલેપનાઃ।।
કુંભકર્ણ મત્તુ ઇતરરુ નગ્નરાગિ, તલॆકૂદલન્નુ કॆરળિસિકॊંડુ, કॆંપુ બણ્ણવન્નુ બળિદુકॊંડુ કॆંપુ માલॆયન્નુ ધરિસિ દક્ષિણદ કડॆ ऎળॆદॊય્યલ્પડુત્તિદ્દરુ.
03264066a શ્વેતાતપત્રઃ સોષ્ણીષઃ શુક્લમાલ્યવિભૂષણઃ।
03264066c શ્વેતપર્વતમારૂઢ એક એવ વિભીષણઃ।।
ઉળિદ વિભીષણનॊબ્બને બિળિગॊડॆયન્નુ હિડિદુ બિળિય માલॆ મત્તુ વસ્ત્રગળન્નુ ધરિસિ શ્વેતપર્વતવન્નેરિદનુ.
03264067a સચિવાશ્ચાસ્ય ચત્વારઃ શુક્લમાલ્યાનુલેપનાઃ।
03264067c શ્વેતપર્વતમારૂઢા મોક્ષ્યંતેઽસ્માન્મહાભયાત્।।
અવન નાલ્વરુ સચિવરુ બિળિય માલॆ અનુલેપનગળન્નુ ધરિસિ શ્વેતપર્વતવન્નુ એરિ નમ્મન્નુ મહાભયદિંદ બિડુગડॆમાડિદરુ.
03264068a રામસ્યાસ્ત્રેણ પૃથિવી પરિક્ષિપ્તા સસાગરા।
03264068c યશસા પૃથિવીં કૃત્સ્નાં પૂરયિષ્યતિ તે પતિઃ।।
નિન્ન પતિ રામનુ સાગરદિંદ સુત્તુવરॆયલ્પટ્ટિરુવ ઈ પૃથ્વિયન્નુ અસ્ત્રગળિંદ મુચ્ચિ ઇડી પૃથ્વિયન્નુ યશસ્સિનિંદ તુંબિસુત્તાનॆ.
03264069a અસ્થિસંચયમારૂઢો ભુંજાનો મધુપાયસં।
03264069c લક્ષ્મણશ્ચ મયા દૃષ્ટો નિરીક્ષન્સર્વતોદિશઃ।।
લક્ષ્મણનાદરો ऎલુબુગળ રાશિય મેલેરિ મધુપાયસવન્નુ તિન્નુત્તા ऎલ્લ કડॆ નિરીક્ષિસુત્તિરુવુદન્નુ કંડॆ.
03264070a રુદતી રુધિરાર્દ્રાંગી વ્યાઘ્રેણ પરિરક્ષિતા।
03264070c અસકૃત્ત્વં મયા દૃષ્ટા ગચ્ચંતી દિશમુત્તરાં।।
અળુત્તા, રક્તદિંદ તોય્દુ, હુલિયિંદ પરિરક્ષિતળાગિ ઉત્તર દિક્કિનલ્લિ નીનુ હોગુત્તિરુવુદન્નૂ કંડॆ.
03264071a હર્ષમેષ્યસિ વૈદેહિ ક્ષિપ્રં ભર્તૃસમન્વિતા।
03264071c રાઘવેણ સહ ભ્રાત્રા સીતે ત્વમચિરાદિવ।।
વૈદેહિ! પતિયન્નુ સેરિ શીઘ્રદલ્લિયે હર્ષવન્નુ પડॆયુત્તીયॆ. સીતે! સ્વલ્પવે સમયદલ્લિ નીનુ રાઘવ મત્તુ જॊતॆગॆ અવન તમ્મનન્નુ સેરુવॆ.””
03264072a ઇતિ સા મૃગશાવાક્ષી તચ્ચ્રુત્વા ત્રિજટાવચઃ।
03264072c બભૂવાશાવતી બાલા પુનર્ભર્તૃસમાગમે।।
ઈ રીતિ ત્રિજટॆય માતુગળન્નુ કેળિ જિંકॆય કણ્ણુગળુળ્ળ આ બાલॆયુ પતિય પુનર્મિલનદ કુરિતાદ આસॆયન્નુ પુનઃ પડॆદળુ.
03264073a યાવદભ્યાગતા રૌદ્રાઃ પિશાચ્યસ્તાઃ સુદારુણાઃ।
03264073c દદૃશુસ્તાં ત્રિજટયા સહાસીનાં યથા પુરા।।
આ રૌદ્ર, સુદારુણ પિશાચિગળુ અલ્લિગॆ હિંદિરુગિદાગ અવરુ હિંદિનંતॆયે ત્રિજટॆય જॊતॆ કુળિતિદ્દ અવળન્નુ કંડરુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યક પર્વણિ દ્રૌપદીહરણ પર્વણિ રામોપાખ્યાને ત્રિજટાકૃતસીતાસંવાદે ચતુઃષષ્ટ્યધિકદ્વિશતતમોઽધ્યાય:।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યક પર્વદલ્લિ દ્રૌપદીહરણ પર્વદલ્લિ રામોપાખ્યાનદલ્લિ ત્રિજટાકૃતસીતાસંવાદદલ્લિ ઇન્નૂરાઅરવત્નાલ્કનॆય અધ્યાયવુ.