પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
દ્રૌપદીહરણ પર્વ
અધ્યાય 256
સાર
ભીમનુ જયદ્રથનન્નુ હિડિદુ અવન તલॆગॆ ऒદॆદુ, મૂર્છॆગॊળિસિ, ઐદુ જુટ્ટુગળન્નુ માત્ર બિટ્ટુ તલॆયન્નુ બોળિસિ, રથક્કॆ કટ્ટિ યુધિષ્ઠિરનલ્લિગॆ કરॆતંદુદુ (1-14). યુધિષ્ઠિરનુ જયદ્રથનન્નુ બિડુગડॆ માડિદુદુ (15-23). જયદ્રથનુ ગંગાદ્વારક્કॆ હોગિ હરન કુરિતુ તપસ્સન્નાચરિસિ ઐવરુ પાંડવરન્નુ કॊલ્લલુ વરવન્નુ કેળલુ હરનુ અદુ આગુવુદિલ્લવॆંદુ અર્જુનનન્નુ બિટ્ટુ ઇતરરન્નુ યુદ્ધદલ્લિ તડॆયબલ્લનॆંદુ વરવન્નિત્તુદુ (24-30).
03256001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
03256001a જયદ્રથસ્તુ સંપ્રેક્ષ્ય ભ્રાતરાવુદ્યતાયુધૌ।
03256001c પ્રાદ્રવત્તૂર્ણમવ્યગ્રો જીવિતેપ્સુઃ સુદુઃખિતઃ।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “આયુધગળન્નુ હિડિદુ ઓડિ બરુત્તિરુવ સહોદરરન્નુ કંડુ જયદ્રથનુ બહળ દુઃખિતનાગિદ્દરૂ તન્ન જીવવન્નુ ઉળિસિકॊળ્ળલુ ઇન્નૂ જોરાગિ ઓડિદનુ.
03256002a તં ભીમસેનો ધાવંતમવતીર્ય રથાદ્બલી।
03256002c અભિદ્રુત્ય નિજગ્રાહ કેશપક્ષેઽત્યમર્ષણઃ।।
બલી ભીમસેનનુ રથદિંદ ઇળિદુ ઓડુત્તિરુવવન બॆન્નત્તિ કોપદિંદ અવન કૂદલન્નુ હિડિદનુ.
03256003a સમુદ્યમ્ય ચ તં રોષાન્નિષ્પિપેષ મહીતલે।
03256003c ગલે ગૃહીત્વા રાજાનં તાડયામાસ ચૈવ હ।।
રોષદિંદ આ રાજનન્નુ મેલક્કॆત્તિ નॆલક્કॆ બડિદુ, કત્તન્નુ હિડિદુ હॊડॆયતॊડગિદનુ.
03256004a પુનઃ સંજીવમાનસ્ય તસ્યોત્પતિતુમિચ્ચતઃ।
03256004c પદા મૂર્ધ્નિ મહાબાહુઃ પ્રાહરદ્વિલપિષ્યતઃ।।
અવનુ પુનઃ ऎચ્ચરનાગિ, મેલેળલુ પ્રયત્નિસિ વિલપિસુત્તિરલુ મહાબાહુવુ અવન તલॆયન્નુ કાલિનિંદ ऒદ્દનુ.
03256005a તસ્ય જાનું દદૌ ભીમો જઘ્ને ચૈનમરત્નિના।
03256005c સ મોહમગમદ્રાજા પ્રહારવરપીડિતઃ।।
તॊડॆયિંદ કॆળગॊત્તિ મુષ્ટિયિંદ ભીમનુ હॊડॆયલુ ચॆન્નાગિ પॆટ્ટુતિંદુ પીડિતનાદ રાજનુ મૂર્છિતનાદનુ.
03256006a વિરોષં ભીમસેનં તુ વારયામાસ ફલ્ગુનઃ।
03256006c દુઃશલાયાઃ કૃતે રાજા યત્તદાહેતિ કૌરવ।।
રોષદલ્લિદ્દ ભીમસેનનન્નુ ફલ્ગુનનુ તડॆદનુ: “કૌરવ! દુઃશલॆગાગિયાદરૂ રાજનુ હેળિદંતॆ માડુ!”
03256007 ભીમસેન ઉવાચ।
03256007a નાયં પાપસમાચારો મત્તો જીવિતુમર્હતિ।
03256007c દ્રૌપદ્યાસ્તદનર્હાયાઃ પરિક્લેષ્ટા નરાધમઃ।।
ભીમસેનનુ હેળિદનુ: “મુગ્ધ દ્રૌપદિયન્નુ બલાત્કરિસિદ ઈ પાપિ નરાધમનુ જીવિસિરબારદુ!
03256008a કિં નુ શક્યં મયા કર્તું યદ્રાજા સતતં ઘૃણી।
03256008c ત્વં ચ બાલિશયા બુદ્ધ્યા સદૈવાસ્માન્પ્રબાધસે।।
સતતવૂ ઘૃણિયાગિરુવ નમ્મ રાજનુ હેળુવુદન્નુ નાનુ હેગॆ તાને માડલુ શક્ય? નીનુ કૂડ નિન્ન બાલિશ બુદ્ધિયિંદ સદા નન્નન્નુ કાડુત્તિરુત્તીયॆ!”
03256009a એવમુક્ત્વા સટાસ્તસ્ય પંચ ચક્રે વૃકોદરઃ।
03256009c અર્ધચંદ્રેણ બાણેન કિં ચિદબ્રુવતસ્તદા।।
હીગॆ હેળિ વૃકોદરનુ અર્ધચંદ્રદ બાણદિંદ ઐદુ જુટ્ટુગળન્નુ માત્ર બિટ્ટુ અવન તલॆયન્નુ બોળિસિદનુ. આગ અવનુ એનન્નૂ હેળલિલ્લ.
03256010a વિકલ્પયિત્વા રાજાનં તતઃ પ્રાહ વૃકોદરઃ।
03256010c જીવિતું ચેચ્ચસે મૂઢ હેતું મે ગદતઃ શૃણુ।।
આગ રાજનિગॆ ऎરડુ આય્કॆગળન્નિત્તુ હેળિદનુ: “મૂઢ! જીવિસલુ ઇચ્છિસુત્તીયાદરॆ નાનુ ઈગ હેળુવુદન્નુ કેળુ.
03256011a દાસોઽસ્મીતિ ત્વયા વાચ્યં સંસત્સુ ચ સભાસુ ચ।
03256011c એવં તે જીવિતં દદ્યામેષ યુદ્ધજિતો વિધિઃ।।
સંસત્તુ મત્તુ સભॆગળલ્લિ “નાનુ દાસ!” ऎંદુ નીનુ હેળબેકુ. હીગॆ માત્ર નિનગॆ જીવિસલુ બિડુત્તેનॆ. ઇદુ યુદ્ધદલ્લિ ગॆદ્દવર વિધિ.”
03256012a એવમસ્ત્વિતિ તં રાજા કૃચ્ચ્રપ્રાણો જયદ્રથઃ।
03256012c પ્રોવાચ પુરુષવ્યાઘ્રં ભીમમાહવશોભિનં।।
પ્રાણક્કॆ કષ્ટબિદ્દ રાજા જયદ્રથનુ “હાગॆયે આગલિ” ऎંદુ યુદ્ધદલ્લિ શોભિસુત્તિદ્દ પુરુષવ્યાઘ્ર ભીમનિગॆ હેળિદનુ.
03256013a તત એનં વિચેષ્ટંતં બદ્ધ્વા પાર્થો વૃકોદરઃ।
03256013c રથમારોપયામાસ વિસંજ્ઞં પાંસુગુણ્ઠિતં।।
03256014a તતસ્તં રથમાસ્થાય ભીમઃ પાર્થાનુગસ્તદા।
03256014c અભ્યેત્યાશ્રમમધ્યસ્થમભ્યગચ્ચદ્યુધિષ્ઠિ। રં।
આગ પાર્થ વૃકોદર ભીમનુ મૂર્છિતનાદ અવનન્નુ હંદાડદંતॆ કટ્ટિ રથદલ્લિ એરિસિ, આશ્રમ મધ્યદલ્લિ કુળિતિદ્દ પાર્થ યુધિષ્ઠિરનલ્લિગॆ બંદનુ.
03256015a દર્શયામાસ ભીમસ્તુ તદવસ્થં જયદ્રથં।
03256015c તં રાજા પ્રાહસદ્દૃષ્ટ્વા મુચ્યતામિતિ ચાબ્રવીત્।।
આ અવસ્થॆયલ્લિદ્દ જયદ્રથનન્નુ ભીમનુ રાજનિગॆ તોરિસલુ રાજનુ નોડિ નક્કુ, “ઇવનન્નુ બિટ્ટુબિડુ” ऎંદનુ.
03256016a રાજાનં ચાબ્રવીદ્ભીમો દ્રૌપદ્યૈ કથયેતિ વૈ।
03256016c દાસભાવં ગતો હ્યેષ પાંડૂનાં પાપચેતનઃ।।
ભીમનુ રાજનિગॆ હેળિદનુ: “ઈ પાપચેતનનુ પાંડવર દાસનાગિદ્દાનॆ ऎંદુ દ્રૌપદિગॆ હેળુ!”
03256017a તમુવાચ તતો જ્યેષ્ઠો ભ્રાતા સપ્રણયં વચઃ।
03256017c મુંચૈનમધમાચારં પ્રમાણં યદિ તે વયં।।
આગ હિરિયણ્ણનુ મૃદુવાગિ ઈ માતુગળન્નાડિદનુ: “નન્ન માતુગળે પ્રમાણવॆંદાદરॆ ઈ અધમાચારનન્નુ બિટ્ટુબિડુ!”
03256018a દ્રૌપદી ચાબ્રવીદ્ભીમમભિપ્રેક્ષ્ય યુધિષ્ઠિરં।
03256018c દાસોઽયં મુચ્યતાં રાજ્ઞસ્ત્વયા પંચસટઃ કૃતઃ।।
યુધિષ્ઠિરનન્નુ નોડિ દ્રૌપદિયુ ભીમનિગॆ હેળિદળુ: “રાજન દાસનન્નુ બિડુગડॆગॊળિસુ. ઐદુ જુટ્ટુગળન્નુ માડિદ્દીયॆ!”
03256019a સ મુક્તોઽભ્યેત્ય રાજાનમભિવાદ્ય યુધિષ્ઠિરં।
03256019c વવંદે વિહ્વલો રાજા તાંશ્ચ સર્વાન્મુનીંસ્તદા।।
બિડુગડॆમાડલ્પટ્ટ રાજનુ યુધિષ્ઠિરન બળિહોગિ વંદિસિદનુ. આગ અલ્લિ સેરિદ્દ ऎલ્લરૂ, રાજનૂ વિહ્વલરાદરુ.
03256020a તમુવાચ ઘૃણી રાજા ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
03256020c તથા જયદ્રથં દૃષ્ટ્વા ગૃહીતં સવ્યસાચિનઃ।।
ઘૃણી રાજ ધર્મપુત્ર યુધિષ્ઠિરનુ સવ્યસાચિયિંદ હિડિદુ નિલ્લિસલ્પટ્ટ જયદ્રથનિગॆ હીગॆ હેળિદનુ:
03256021a અદાસો ગચ્ચ મુક્તોઽસિ મૈવં કાર્ષીઃ પુનઃ ક્વ ચિત્।
03256021c સ્ત્રીકામુક ધિગસ્તુ ત્વાં ક્ષુદ્રઃ ક્ષુદ્રસહાયવાન્।
03256021e એવંવિધં હિ કઃ કુર્યાત્ત્વદન્યઃ પુરુષાધમઃ।।
“અદાસનાગિ હોગુ! મુક્તનાગિદ્દીયॆ! આદરॆ પુનઃ ઇદન્નુ માડબેડ! સ્ત્રીકામુકનાદ, ક્ષુદ્રનાદ નિનગॆ મત્તુ ક્ષુદ્રરાદ નિન્ન સહાયકરિગॆ ધિક્કાર! નિન્નંથહ નરાધમનલ્લદે ઇન્ન્યારુ ઈ રીતિ માડુત્તિદ્દરુ?”
03256022a ગતસત્ત્વમિવ જ્ઞાત્વા કર્તારમશુભસ્ય તં।
03256022c સંપ્રેક્ષ્ય ભરતશ્રેષ્ઠઃ કૃપાં ચક્રે નરાધિપઃ।।
અશુભવન્નુ માડિદ અવનલ્લિ સત્વવુ હॊરટુહોગિદॆ ऎંદુ તિળિદુ ભરતશ્રેષ્ઠ નરાધિપનિગॆ કૃપॆયુંટાયિતુ.
03256023a ધર્મે તે વર્ધતાં બુદ્ધિર્મા ચાધર્મે મનઃ કૃથાઃ।
03256023c સાશ્વઃ સરથપાદાતઃ સ્વસ્તિ ગચ્ચ જયદ્રથ।।
“નિન્ન બુદ્ધિયન્નુ ધર્મદલ્લિ હॆચ્ચિસબેકુ! અધર્મક્કॆ મનસ્સુ કॊડબેડ. જયદ્રથ! મંગળવાગલિ! અશ્વ, રથ, પદાતિગળॊંદિગॆ હોગુ!”
03256024a એવમુક્તસ્તુ સવ્રીડં તૂષ્ણીં કિં ચિદવાઙ્મુખઃ।
03256024c જગામ રાજા દુઃખાર્તો ગંગાદ્વારાય ભારત।।
ભારત! ઇદન્નુ કેળિ તુંબા નાચિકॊંડુ સુમ્મનાગિ મુખવન્નુ કॆળમાડિકॊંડુ દુઃખાર્ત રાજનુ ગંગાદ્વારક્કॆ હોદનુ.
03256025a સ દેવં શરણં ગત્વા વિરૂપાક્ષમુમાપતિં।
03256025c તપશ્ચચાર વિપુલં તસ્ય પ્રીતો વૃષધ્વ। જઃ।
અલ્લિ અવનુ વિરૂપાક્ષ, ઉમાપતિ દેવનિગॆ શરણુ હॊક્કુ વિપુલ તપસ્સન્નુ નડॆસિદનુ. વૃષધ્વજનુ અવનમેલॆ પ્રીતનાદનુ.
03256026a બલિં સ્વયં પ્રત્યગૃહ્ણાત્પ્રીયમાણસ્ત્રિલોચનઃ।
03256026c વરં ચાસ્મૈ દદૌ દેવઃ સ ચ જગ્રાહ તચ્ચૃણુ।।
પ્રીતનાદ ત્રિલોચનનુ અવનિંદ સ્વયં તાને બલિયન્નુ સ્વીકરિસિદનુ. અવનિગॆ દેવનુ વરવન્નિત્તનુ, અવનુ સ્વીકરિસિદનુ. અદન્નુ કેળુ.
03256027a સમસ્તાન્સરથાન્પંચ જયેયં યુધિ પાંડવાન્।
03256027c ઇતિ રાજાબ્રવીદ્દેવં નેતિ દેવસ્તમબ્રવીત્।।
“યુદ્ધદલ્લિ રથિકરાગિરુવ ઐવરુ પાંડવરॆલ્લરન્નૂ નાનુ જયિસુવંતાગલિ” ऎંદુ રાજનુ દેવનિગॆ હેળલુ “ઇદાગુવુદિલ્લ” ऎંદુ દેવનુ અવનિગॆ હેળિદનુ.
03256028a અજય્યાંશ્ચાપ્યવધ્યાંશ્ચ વારયિષ્યસિ તાન્યુધિ।
03256028c ઋતેઽર્જુનં મહાબાહું દેવૈરપિ દુરાસદં।।
“દેવતॆગળિગૂ દુરાસદ મહાબાહુ અર્જુનનન્નુ બિટ્ટુ અજેયરૂ અવધ્યરૂ આદ અવરન્નુ નીનુ યુદ્ધદલ્લિ તડॆયબલ્લॆ.
03256029a યમાહુરજિતં દેવં શંખચક્રગદાધરં।
03256029c પ્રધાનઃ સોઽસ્ત્રવિદુષાં તેન કૃષ્ણેન રક્ષ્યતે।।
નાવુ યારન્નુ અજિત દેવનॆંદુ હેળુત્તેવો આ શંખચક્રગદાધર, અસ્ત્રવિદુષરલ્લિ પ્રધાનનાદ કૃષ્ણનિંદ અવનુ રક્ષિતનાગિદ્દાનॆ.”
03256030a એવમુક્તસ્તુ નૃપતિઃ સ્વમેવ ભવનં યયૌ।
03256030c પાંડવાશ્ચ વને તસ્મિન્ન્યવસન્કામ્યકે તદા।।
હીગॆ હેળલ્પટ્ટ નૃપતિયુ તન્ન ભવનક્કॆ તॆરળિદનુ. મત્તુ પાંડવરુ આ કામ્યક વનદલ્લિયે વાસિસિદરુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યક પર્વણિ દ્રૌપદીહરણ પર્વણિ જયદ્રથવિમોક્ષણે ષટ્પંચાશદધિકદ્વિશતતમોઽધ્યાય:।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યક પર્વદલ્લિ દ્રૌપદીહરણ પર્વદલ્લિ જયદ્રથવિમોક્ષણદલ્લિ ઇન્નૂરાઐવત્તારનॆય અધ્યાયવુ.