ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆరణ్యక పర్వ
వ్రీహిద్రౌణికమాఖ్యాన పర్వ
అధ్యాయ 246
సార
అక్కికుట్టువ వృత్తియల్లి నిరతనాద ముద్గలను ఒందు పక్ష తిన్నుత్తిద్దు ఇన్నొందు పక్షదల్లి పారివాళదంతె ఒందు అళతె భత్తవన్ను సులిదు తిన్నువ ఇష్టీకృత ఎంబ వ్రతవన్ను పరివారదొందిగె నడెసుత్తిద్దుదు (1-5). అవను అన్నవన్ను నీడుత్తిద్దంతలెల్ల పాత్రెయల్లిన ఉళిద అన్నవు అతిథిగళ దర్శనదింద హిగ్గి హెచ్చాగుత్తిద్దుదు (6-10). అవనన్ను పరీక్షిసలు దుర్వాసను ఆరు ఋతుగళు పక్ష-పక్షదల్లియూ బందు ముద్గలను సులిద భత్తద అన్నవన్ను పూర్ణ తిందుహోదుదు (11-21). ముద్గలన మనస్సినల్లి స్వల్పవూ వికారగళన్ను కాణదే అవన నిర్మల మనస్సు శుద్ధవాగిరువుదన్నే నోడి దుర్వాసను నీను సశరీరనాగియే స్వర్గక్కె హోగుత్తీయె ఎన్నువుదు (22-29). అవనన్ను కరెదుకొండు హోగలు దేవదూతను బరలు స్వర్గద విశేషతెయేనెందు ముద్గలను అవనల్లి పశ్నిసువుదు (30-36).
03246001 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
03246001a వ్రీహిద్రోణః పరిత్యక్తః కథం తేన మహాత్మనా।
03246001c కస్మై దత్తశ్చ భగవన్విధినా కేన చాత్థ మే।।
యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “భగవన్! మహాత్మను యావ కారణక్కాగి ఒందు అళతె అన్నవన్ను పరిత్యజిసిదను? అవను యారిగె యావరీతియల్లి కొట్టను? హేళు!
03246002a ప్రత్యక్షధర్మా భగవాన్యస్య తుష్టో హి కర్మభిః।
03246002c సఫలం తస్య జన్మాహం మన్యే సద్ధర్మచారిణః।।
ప్రత్యక్ష భగవాన్ ధర్మను అవన కర్మగళింద తుష్టనాగిద్దానెందరె ఆ సద్ధర్మచారియ జన్మవు సఫలవాదంతెయే!”
03246003 వ్యాస ఉవాచ।
03246003a శిలోంచవృత్తిర్ధర్మాత్మా ముద్గలః సంశితవ్రతః।
03246003c ఆసీద్రాజన్కురుక్షేత్రే సత్యవాగనసూయకః।।
వ్యాసను హేళిదను: “రాజన్! కురుక్షేత్రదల్లి అక్కికుట్టువ వృత్తియల్లి నిరతనాద ముద్గలనెన్నువ ధర్మాత్మ, సంశితవ్రతనిద్దను1.
03246004a అతిథివ్రతీ క్రియావాంశ్చ కాపోతీం వృత్తిమాస్థితః।
03246004c సత్రమిష్టీకృతం నామ సముపాస్తే మహాతపాః।।
పారివాళదంతె జీవిసుత్తిద్ద అవను అతిథిగళన్ను సత్కరిసుత్తిద్దను. ఆ మహాతపస్వియు ఇష్టీకృత ఎంబ హెసరిన సత్రవన్ను కైగొండను.
03246005a సపుత్రదారో హి మునిః పక్షాహారో బభూవ సః।
03246005c కపోతవృత్త్యా పక్షేణ వ్రీహిద్రోణముపార్జయత్।।
అవను పత్ని పుత్రరొందిగె ఒందు పక్ష తిన్నుత్తిద్దను. మత్తు ఇన్నొందు పక్షదల్లి పారివాళదంతె ఒందు అళతె భత్తవన్ను సులిదు తిన్నుత్తిద్దను.
03246006a దర్శం చ పౌర్ణమాసం చ కుర్వన్విగతమత్సరః।
03246006c దేవతాతిథిశేషేణ కురుతే దేహయాపనం।।
దర్శ మత్తు పౌర్ణమాసగళన్ను ఆచరిసువ ఆ విగతమత్సరను దేవతెగళు మత్తు అతిథిగళు తిందు ఉళిదుదరింద దేహధర్మవన్ను పాలిసుత్తిద్దను.
03246007a తస్యేంద్రః సహితో దేవైః సాక్షాత్త్రిభువనేశ్వరః।
03246007c ప్రత్యగృహ్ణాన్మహారాజ భాగం పర్వణి పర్వణి।।
మహారాజ! సాక్షాత్ త్రిభువనేశ్వర ఇంద్రను దేవతెగళ సహిత పర్వ పర్వగళల్లి యజ్ఞద భాగవన్ను స్వీకరిసుత్తిద్దను.
03246008a స పర్వకాలం కృత్వా తు మునివృత్త్యా సమన్వితః।
03246008c అతిథిభ్యో దదావన్నం ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా।।
పర్వకాలదల్లి అవను మునివృత్తియన్ను అనుసరిసి అంతరాత్మదల్లి ప్రహృష్టనాగి అతిథిగళిగె అన్నవన్ను నీడుత్తిద్దను.
03246009a వ్రీహిద్రోణస్య తదహో దదతోఽన్నం మహాత్మనః।
03246009c శిష్టం మాత్సర్యహీనస్య వర్ధత్యతిథిదర్శనాత్।।
ఆ మహాత్మను అన్నవన్ను నీడుత్తిద్దంతలెల్ల ఆ మాత్సర్యహీనన పాత్రెయల్లిన ఉళిద అన్నవు అతిథిగళ దర్శనదింద హిగ్గి హెచ్చాగుత్తిత్తు.
03246010a తచ్చతాన్యపి భుంజంతి బ్రాహ్మణానాం మనీషిణాం।
03246010c మునేస్త్యాగవిశుద్ధ్యా తు తదన్నం వృద్ధిమృచ్చతి।।
విశుద్ధనాగి త్యాగభావదింద ఆ అన్నవన్ను నీడిదాగలెల్ల అదు నూరారు పట్టు వృద్ధియాగి నూరారు పారంగత బ్రాహ్మణరు ఊటమాడుత్తిద్దరు.
03246011a తం తు శుశ్రావ ధర్మిష్ఠం ముద్గలం సంశితవ్రతం।
03246011c దుర్వాసా నృప దిగ్వాసాస్తమథాభ్యాజగామ హ।।
03246012a బిభ్రచ్చానియతం వేషమున్మత్త ఇవ పాండవ।
03246012c వికచః పరుషా వాచో వ్యాహరన్వివిధా మునిః।।
నృప! ధర్మిష్ట సంశితవ్రత ముద్గలన కురితు దిక్కన్నే బట్టెయన్నాగి ధరిసిద దుర్వాసను కేళిదను. పాండవ! ఆగ ఉన్మత్తనంతె ధరిసిద, తలెబోళిసికొండ ఆ మునియు వివిధ బైగళగళన్ను ఉచ్ఛరిసుత్తా అల్లిగె బందను.
03246013a అభిగమ్యాథ తం విప్రమువాచ మునిసత్తమః।
03246013c అన్నార్థినమనుప్రాప్తం విద్ధి మాం మునిసత్తమ।।
ఆగమిసిద ఆ మునిసత్తమను విప్రనిగె హేళిదను: “మునిసత్తమ! నాను అన్నార్థియాగి బందిద్దేనె ఎందు తిళి.”
03246014a స్వాగతం తేఽస్త్వితి మునిం ముద్గలః ప్రత్యభాషత।
03246014c పాద్యమాచమనీయం చ ప్రతివేద్యాన్నముత్తమం।।
“నినగె ఇదో స్వాగత!” ఎందు ముద్గలను మునిగె ఉత్తరిసిదను. పాద్య ఆచమనీయగళొందిగె ఉత్తమ అన్నవన్ను బడిసిదను.
03246015a ప్రాదాత్స తపసోపాత్తం క్షుధితాయాతిథివ్రతీ।
03246015c ఉనిన్మత్తాయ పరాం శ్రద్ధామాస్థాయ స ధృతవ్రతః।।
ఆ ధృతవ్రత అతిథివ్రతియు హసివెయింద బళలిద్ద హుచ్చనంతిద్ద ఆ తపస్విగె పరమ శ్రద్ధెయింద కుళ్ళిరిసి నీడిదను.
03246016a తతస్తదన్నం రసవత్స ఏవ క్షుధయాన్వితః।
03246016c బుభుజే కృత్స్నమున్మత్తః ప్రాదాత్తస్మై చ ముద్గలః।।
తుంబా హసిదిద్ద ఆ హుచ్చను రసవత్తాగిద్ద ఆ అన్నవెల్లవన్నూ తిన్నలు ముద్గలను ఇన్నూ హెచ్చు నీడిదను.
03246017a భుక్త్వా చాన్నం తతః సర్వముచ్చిష్టేనాత్మనస్తతః।
03246017c అథానులిలిపేఽంగాని జగామ చ యథాగతం।।
ఆ అన్నవన్నూ తిందు ఎంజలెల్లవన్నూ తన్న దేహక్కె బళిదుకొండు దుర్వాసను ఎల్లింద బందిద్దనో అల్లిగె తెరళిదను.
03246018a ఏవం ద్వితీయే సంప్రాప్తే పర్వకాలే మనీషిణః।
03246018c ఆగమ్య బుభుజే సర్వమన్నముంచోపజీవినః।।
హీగె ఎరడనే పర్వకాలవు బందాగలూ, భత్తవన్ను కుట్టి జీవిసుత్తిద్ద ఆ మనీషణన బళి బందు అన్నవెల్లవన్నూ తిందను.
03246019a నిరాహారస్తు స మునిరుంచమార్జయతే పునః।
03246019c న చైనం విక్రియాం నేతుమశకన్ముద్గలం క్షుధా।।
ఆగ నిరాహారనాగి ఆ మునియు పునః భత్తవన్ను కుట్టిదను. హసివెయు ముద్గలన సమభావనెయన్ను కెడిసలిల్ల.
03246020a న క్రోధో న చ మాత్సర్యం నావమానో న సంభ్రమః।
03246020c సపుత్రదారముంచంతమావివేశ ద్విజోత్తమం।।
మక్కళు-పత్నియొందిగె భత్త కుట్టుత్తిద్ద ఆ ద్విజోత్తమనన్ను క్రోధవాగలీ, మాత్సర్యవాగలీ, అపమానవాగలీ, సంభ్రమవాగలీ, హొగలిల్ల.
03246021a తథా తముంచధర్మాణం దుర్వాసా మునిసత్తమం।
03246021c ఉపతస్థే యథాకాలం షట్కృత్వః కృతనిశ్చయః।।
దుర్వాసను నిశ్చయిసి కాలక్కె తక్కంతె ఆరు ఋతుగళల్లి భత్తకుట్టువ ధర్మదల్లి నిరతనాద మునిసత్తమనల్లిగె బందను.
03246022a న చాస్య మానసం కిం చిద్వికారం దదృశే మునిః।
03246022c శుద్ధసత్త్వస్య శుద్ధం స దదృశే నిర్మలం మనః।।
ఆదరె మునియు అవన మనస్సినల్లి స్వల్పవూ వికారగళన్ను కాణలిల్ల. ఆ శుద్ధసత్వన నిర్మల మనస్సు శుద్ధవాగిరువుదన్నే నోడిదను.
03246023a తమువాచ తతః ప్రీతః స మునిర్ముద్గలం తదా।
03246023c త్వత్సమో నాస్తి లోకేఽస్మిన్దాతా మాత్సర్యవర్జితః।।
ఆగ ఆ మునియు సంతోషగొండు ముద్గలనిగె హేళిదను: “నిన్న సమనాద మాత్సర్యవర్జిత దానియు ఈ లోకదల్లి ఇల్ల.
03246024a క్షుద్ధర్మసంజ్ఞాం ప్రణుదత్యాదత్తే ధైర్యమేవ చ।
03246024c విషయానుసారిణీ జిఃవా కర్షత్యేవ రసాన్ప్రతి।।
హసివెయు ధర్మసంజ్ఞెయన్ను మత్తు ధైర్యవన్ను బహుదూర బిసాడుత్తదె. విషయానుసరిణీ నాలిగెయు రుచియింద ఆకర్శితగొళ్ళుత్తదె.
03246025a ఆహారప్రభవాః ప్రాణా మనో దుర్నిగ్రహం చలం।
03246025c మనసశ్చేంద్రియాణాం చాప్యైకాగ్ర్యం నిశ్చితం తపః।।
ప్రాణవు ఆహారవన్ను అవలంబిసిదె. మనస్సు చంచల మత్తు అదన్ను నిగ్రహిసువుదు కష్ట. మనస్సు మత్తు ఇంద్రియగళన్ను ఏకాగ్రవాగి ఇట్టుకొళ్ళువుదే తపస్సెందు నిర్ధరిసల్పట్టిదె.
03246026a శ్రమేణోపార్జితం త్యక్తుం దుఃఖం శుద్ధేన చేతసా।
03246026c తత్సర్వం భవతా సాధో యథావదుపపాదితం।।
శ్రమదింద సంపాదిసిదుదన్ను శుద్ధమనస్సినింద త్యజిసువుదు కష్ట. ఆదరూ సాధో! ఇవెల్లవన్నూ నీను సాధిసిద్దీయె.
03246027a ప్రీతాః స్మోఽనుగృహీతాశ్చ సమేత్య భవతా సహ।
03246027c ఇంద్రియాభిజయో ధైర్యం సంవిభాగో దమః శమః।।
03246028a దయా సత్యం చ ధర్మశ్చ త్వయి సర్వం ప్రతిష్ఠితం।
నిన్న జొతెయల్లిరువాగ నావు సంతోషపడుత్తేవె మత్తు అనుగృహీతరాగిద్దేవె ఎందెనిసుత్తదె. ఇంద్రియగళ మేలిన జయ, ధైర్య, హంచికొళ్ళువికె, దమ, శమ, దయె, సత్య, మత్తు ధర్మ ఎల్లవూ నిన్నల్లి నెలసివె.
03246028c జితాస్తే కర్మభిర్లోకాః ప్రాప్తోఽసి పరమాం గతిం।।
03246029a అహో దానం విఘుష్టం తే సుమహత్స్వర్గవాసిభిః।
03246029c సశరీరో భవాన్గంతా స్వర్గం సుచరితవ్రత।।
నీను కర్మగళింద లోకగళన్ను గెద్దిద్దీయె మత్తు పరమ గతియన్ను పడెదిద్దీయె. స్వర్గవాసిగళూ కూడ నిన్న దానవన్ను తుంబా హొగళుత్తిద్దారె. సుచరితవ్రత! సశరీరనాగియే నీను స్వర్గక్కె హోగుత్తీయె.”
03246030a ఇత్యేవం వదతస్తస్య తదా దుర్వాససో మునేః।
03246030c దేవదూతో విమానేన ముద్గలం ప్రత్యుపస్థితః।।
03246031a హంససారసయుక్తేన కింకిణీజాలమాలినా।
03246031c కామగేన విచిత్రేణ దివ్యగంధవతా తథా।।
ముని దుర్వాసను హీగె హేళుత్తిద్దంతెయే హంస సారసగళింద కూడిద, కింకిణీజాలమాలెగళింద కూడిద, బణ్ణబణ్ణద, దివ్య సుగంధవన్ను సూసువ, బేకాదల్లి హోగబల్ల విమానదల్లి కుళితిద్ద దేవదూతను ముద్గలన బళి బందను.
03246032a ఉవాచ చైనం విప్రర్షిం విమానం కర్మభిర్జితం।
03246032c సముపారోహ సంసిద్ధిం ప్రాప్తోఽసి పరమాం మునే।।
అవను ఆ విప్రర్షిగె హేళిదను: “నిన్న కర్మగళింద గళిసిరువ ఈ విమానవన్నేరు. మునే! పరమ సంసిద్ధియన్ను పడెదిద్దీయె.”
03246033a తమేవంవాదినమృషిర్దేవదూతమువాచ హ।
03246033c ఇచ్చామి భవతా ప్రోక్తాన్గుణాన్స్వర్గనివాసినాం।।
హీగె హేళిద దేవదూతనిగె ఋషియు కేళిదను: “నిన్నింద స్వర్గనివాసిగళ గుణగళన్ను కేళలు బయసుత్తేనె.
03246034a కే గుణాస్తత్ర వసతాం కిం తపః కశ్చ నిశ్చయః।
03246034c స్వర్గే స్వర్గసుఖం కిం చ దోషో వా దేవదూతక।।
దేవదూతక! అల్లి వాసిసువవర గుణగళేను? అవర తపస్సేను? అవర గురిగళేను? స్వర్గదల్లి స్వర్గసుఖవెందరేను? దోషగళేను?
03246035a సతాం సప్తపదం మిత్రమాహుః సంతః కులోచితాః।
03246035c మిత్రతాం చ పురస్కృత్య పృచ్చామి త్వామహం విభో।।
విభో! ఒళ్ళెయవరొందిగె ఏళే హెజ్జెగళన్ను జొతెయల్లి నడెయువుదరింద మిత్రరాగుత్తారె ఎందు కులోచిత సంతరు హేళుత్తారె2. మిత్రత్వవన్ను గౌరవిసి నాను నిన్నల్లి కేళుత్తిద్దేనె.
03246036a యదత్ర తథ్యం పథ్యం చ తద్బ్రవీహ్యవిచారయన్।
03246036c శ్రుత్వా తథా కరిష్యామి వ్యవసాయం గిరా తవ।।
ఏనూ విచారమాడదే అల్లి ఇద్దుదన్ను ఇద్దహాగె ననగె యావుదు ఒళ్ళెయదు ఎన్నువుదన్ను హేళు. నిన్న మాతన్ను కేళిద నంతర ఏనుమాడబేకో అదన్ను మాడుత్తేనె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యక పర్వణి వ్రీహిద్రౌణికమాఖ్యాన పర్వణి ముద్గలోపాఖ్యానే షట్చత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయ:।
ఇదు మహాభారతద ఆరణ్యక పర్వదల్లి వ్రీహిద్రౌణికమాఖ్యాన పర్వదల్లి ముద్గలోపాఖ్యానదల్లి ఇన్నూరానల్వత్తారనెయ అధ్యాయవు.