praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
āraṇyaka parva
ghoṣayātrā parva
adhyāya 238
sāra
gaṃdharvaru pāṃḍavaròṃdigè yudhiṣṭhiranalligè hogi namma kèṭṭa upāyada kuritu hel̤i baṃdhanadallidda nammannu arpisidaru èṃdu duryodhananu hel̤ikòṃḍu duḥkhisi tānu prāyopaveśa māḍi jīvatègèdukòl̤l̤uttenèṃdu karṇanigè hel̤uvudu (1-20). duḥśāsananigè rājyavāl̤u hogu èṃdu hel̤uvudu (21-26). duḥśāsana mattu karṇaru duryodhananannu taḍèyalu prayatnisidudu (27-49).
03238001 duryodhana uvāca|
03238001a citrasenaṃ samāgamya prahasannarjunastadā|
03238001c idaṃ vacanamaklībamabravītparavīrahā||
duryodhananu hel̤idanu: “citrasenanannu seri paravīraha arjunanu nakku heḍitanadallada ī mātugal̤annāḍidanu.
03238002a bhrātṝnarhasi no vīra moktuṃ gaṃdharvasattama|
03238002c anarhā dharṣaṇaṃ hīme jīvamāneṣu pāṃḍuṣu||
“gaṃdharvasattama! vīra! namma sahodaranannu nīnu biḍabeku. pāṃḍavaru jīvaṃtavāgiruvavarègè ivaru pīḍègòl̤agāgalu anarharu.”
03238003a evamuktastu gaṃdharvaḥ pāṃḍavena mahātmanā|
03238003c uvāca yatkarṇa vayaṃ maṃtrayaṃto vinirgatāḥ|
03238003e draṣṭāraḥ sma sukhāddhīnānsadārānpāṃḍavāniti||
karṇa! mahātma pāṃḍavanu hīgè hel̤alu gaṃdharvanu nāvu yāva upāyadiṃda alligè baṃdiddèvu - patniyòṃdigè pāṃḍavaru dīnarāgiruvudannu noḍi sukhapaḍalu - ènnuvudannu hel̤idanu.
03238004a tasminnuccāryamāṇe tu gaṃdharveṇa vacasyatha|
03238004c bhūmervivaramanvaiccaṃ praveṣṭuṃ vrīḍayānvitaḥ||
gaṃdharvanu ī mātugal̤annāḍuttiralu nācikèyiṃda tuṃbida nānu manadalliye bhūmiyu sīl̤i adaròl̤agè praveśisalu icchisidè.
03238005a yudhiṣṭhiramathāgamya gaṃdharvāḥ saha pāṃḍavaiḥ|
03238005c asmaddurmaṃtritaṃ tasmai baddhāṃścāsmānnyavedayan||
āga gaṃdharvaru pāṃḍavaròṃdigè yudhiṣṭhiranalligè hogi namma kèṭṭa upāyada kuritu hel̤i baṃdhanadallidda nammannu arpisidaru.
03238006a strīsamakṣamahaṃ dīno baddhaḥ śatruvaśaṃ gataḥ|
03238006c yudhiṣṭhirasyopahṛtaḥ kiṃ nu duḥkhamataḥ paraṃ||
alli nānu strīyara samakṣamadalli dīnanāgi baṃdiyāgi śatruvaśanāgidda yudhiṣṭhiranigè samarpaṇagòṃḍāga adakkiṃtalū hèccina duḥkhavādarū enidè?
03238007a ye me nirākṛtā nityaṃ ripuryeṣāmahaṃ sadā|
03238007c tairmokṣito'haṃ durbuddhirdattaṃ tairjīvitaṃ ca me||
yārannu nānu nityavū nirākarisi sadā dveṣisutteno avare durbuddhiyāda nannannu biḍugaḍègòl̤isidaru. nanna jīvavu avara ṛṇiyāgidè.
03238008a prāptaḥ syāṃ yadyahaṃ vīra vadhaṃ tasminmahāraṇe|
03238008c śreyastadbhavitā mahyamevaṃbhūtaṃ na jīvitaṃ||
vīra! ī rītiya jīvanavannu jīvisuvudakkiṃta ā mahāraṇadalli nānu vadhisalpaṭṭiddare òl̤l̤èyadāguttittu.
03238009a bhavedyaśaḥ pṛthivyāṃ me khyātaṃ gaṃdharvato vadhāt|
03238009c prāptāśca lokāḥ puṇyāḥ syurmaheṃdrasadane'kṣayāḥ||
gaṃdharvaniṃda hatanādènèṃdu nanna yaśavu bhūmiyalli khyātiyāguttittu mattu maheṃdrasadanadalli akṣayavāda, puṇya lokagal̤annu paḍèyuttiddè.
03238010a yattvadya me vyavasitaṃ taccṛṇudhvaṃ nararṣabhāḥ|
03238010c iha prāyamupāsiṣye yūyaṃ vrajata vai gṛhān|
03238010e bhrātaraścaiva me sarve prayāṃtvadya puraṃ prati||
naraṣarṣabhare! iṃdu nānu enu māḍabekèṃdu nirdharisiddenè ènnuvudannu kel̤i. nānu illiye kul̤itu sāyuvavarègè upavāsamāḍuttenè. nīvu manègè hogi. nanna sahodararèllarū kūḍa purada kaḍè prayāṇisi.
03238011a karṇaprabhṛtayaścaiva suhṛdo bāṃdhavāśca ye|
03238011c duḥśāsanaṃ puraskṛtya prayāṃtvadya puraṃ prati||
karṇane mòdalāda suhṛdayarū bāṃdhavarū duḥśāsananannu muṃdiṭṭukòṃḍu purada kaḍè prayāṇisali.
03238012a na hyahaṃ pratiyāsyāmi puraṃ śatrunirākṛtaḥ|
03238012c śatrumānāpaho bhūtvā suhṛdāṃ mānakṛttathā||
śatrugal̤a mānavannu apaharisida mattu suhṛdara mānavannu hèccisida nānu īga śatrugal̤iṃda nirākṛtanādudariṃda purakkè hiṃdiruguvudilla.
03238013a sa suhṛccokado bhūtvā śatrūṇāṃ harṣavardhanaḥ|
03238013c vāraṇāhvayamāsādya kiṃ vakṣyāmi janādhipaṃ||
suhṛdayara śokavannu hèccisidavanāgi mattu śatrugal̤a harṣavannu hèccisida nānu vāraṇāhvayakkè baṃdu janādhipanigè enu hel̤ali?
03238014a bhīṣmo droṇaḥ kṛpo drauṇirviduraḥ saṃjayastathā|
03238014c bāhlīkaḥ somadattaśca ye cānye vṛddhasammatāḥ||
03238015a brāhmaṇāḥ śreṇimukhyāśca tathodāsīnavṛttayaḥ|
03238015c kiṃ māṃ vakṣyaṃti kiṃ cāpi prativakṣyāmi tānahaṃ||
bhīṣma, droṇa, kṛpa, drauṇi, vidura, saṃjaya, bāhlīka, somadatta mattu vṛddhariṃda gauravisalpaṭṭa itararu, brāhmaṇaru, śreṇimukhyaru, mattu tammade vṛttiyalliruvavaru - ivarèllarū nanagè enu hel̤abahudu mattu nānu avarigè enu uttarisiyenu?
03238016a ripūṇāṃ śirasi sthitvā tathā vikramya corasi|
03238016c ātmadoṣātparibhraṣṭaḥ kathaṃ vakṣyāmi tānahaṃ||
ripugal̤a talèyannu tul̤idu avara èdèya melè naḍèda nānu nannade tappiniṃda paribhraṣṭanādènèṃdu avarigè hegè hel̤ali?
03238017a durvinītāḥ śriyaṃ prāpya vidyāmaiśvaryameva ca|
03238017c tiṣṭhaṃti na ciraṃ bhadre yathāhaṃ madagarvitaḥ||
nannaṃtha madagarvita durvinītaru śrī, vidyè, mattu aiśvaryagal̤annu hòṃdi bahukāla iṭṭukòl̤l̤uvudilla.
03238018a aho bata yathedaṃ me kaṣṭaṃ duścaritaṃ kṛtaṃ|
03238018c svayaṃ durbuddhinā mohādyena prāpto'smi saṃśayaṃ||
ayyo! nānu idèṃthaha kaṣṭa duścaritavannu māḍibiṭṭè! svayaṃ durbuddhi mohadiṃda idannu paḍèdè ènnuvudaralli saṃśayavilla.
03238019a tasmātprāyamupāsiṣye na hi śakṣyāmi jīvituṃ|
03238019c cetayāno hi ko jīvetkṛccrāccatrubhiruddhṛtaḥ||
ādudariṃda prāyadalli kul̤itukòl̤l̤uttenè. jīvisalu śaktanāgilla. cetanaviruva yāru tāne kaṣṭadalli śatruviniṃda jīva ul̤isikòṃḍu jīvisiruttānè?
03238020a śatrubhiścāvahasito mānī pauruṣavarjitaḥ|
03238020c pāṃḍavairvikramāḍhyaiśca sāvamānamavekṣitaḥ||
māniyāda nannannu śatrugal̤u aṇagisiddārè. nanniṃda puruṣatvavannu tègèduhākiddārè. vikramāḍhyarāda pāṃḍavaru nannannu kīl̤āgi kaṃḍiddārè.””
03238021 vaiśaṃpāyana uvāca|
03238021a evaṃ ciṃtāparigato duḥśāsanamathābravīt|
03238021c duḥśāsana nibodhedaṃ vacanaṃ mama bhārata||
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “hīgè ciṃtāparanāgi duḥśāsananigè hel̤idanu: “bhārata! duḥśāsana! nanna ī mātannu kel̤u.
03238022a pratīcca tvaṃ mayā dattamabhiṣekaṃ nṛpo bhava|
03238022c praśādhi pṛthivīṃ sphītāṃ karṇasaubalapālitāṃ||
nānu nīḍuva abhiṣekavannu svīkarisu. nṛpanāgu. karṇa-saubalariṃda rakṣitavāda ī samṛddha bhūmiyannu āl̤u.
03238023a bhrātṝnpālaya visrabdhaṃ maruto vṛtrahā yathā|
03238023c bāṃdhavāstvopajīvaṃtu devā iva śatakratuṃ|
vṛtrahanu marutarannu hego hāgè tammaṃdirannu ghanatèyiṃda pālisu. devatègal̤u śatakratuvina melè hego hāgè bāṃdhavaru ninniṃda upajīvanavannu paḍèyali.
03238024a brāhmaṇeṣu sadā vṛttiṃ kurvīthāścāpramādataḥ|
03238024c baṃdhūnāṃ suhṛdāṃ caiva bhavethāstvaṃ gatiḥ sadā||
tappade sadā brāhmaṇara vṛttiyannu naḍèsuttiru. sadā baṃdhugal̤a mattu suhṛdayara gatiyāgiru.
03238025a jñātīṃścāpyanupaśyethā viṣṇurdevagaṇāniva|
03238025c guravaḥ pālanīyāste gacca pālaya medinīṃ||
viṣṇuvu devagaṇavannu noḍikòl̤l̤uvaṃtè ninna kuladavarannu noḍiko! hiriyarannu pālisu. hogu! mediniyannu pālisu.
03238026a naṃdayansuhṛdaḥ sarvāṃ śātravāṃścāvabhartsayan|
03238026c kaṃṭhe cainaṃ pariṣvajya gamyatāmityuvāca ha||
suhṛdarèllarannū saṃtoṣagòl̤isuttā mattu śatrugal̤annu bèdarisuttiru.” avana kuttigèyannu hiḍidu bigidappi “hogu!” èṃdu hel̤idanu.
03238027a tasya tadvacanaṃ śrutvā dīno duḥśāsano'bravīt|
03238027c aśrukaṃṭhaḥ suduḥkhārtaḥ prāṃjaliḥ praṇipatya ca|
03238027e sagadgadamidaṃ vākyaṃ bhrātaraṃ jyeṣṭhamātmanaḥ||
avana ā vacanavannu kel̤i dīnanāda duḥśāsananu, kaṃṭhadalli kaṇṇīrannu tuṃbikòṃḍu, tuṃbā duḥkhārtanāgi, kaimugidu, tanna hiriya aṇṇana kāligè biddu, gadgadabharita ī mātannu hel̤idanu.
03238028a prasīdetyapatadbhūmau dūyamānena cetasā|
03238028c duḥkhitaḥ pādayostasya netrajaṃ jalamutsṛjan||
“prasīda!” èṃdu hel̤i cetanave kuṃdi avanu bhūmiya melè biddanu. duḥkhitanāgi avana pādagal̤annu kaṇṇīriniṃda tòl̤èdanu.
03238029a uktavāṃśca naravyāghro naitadevaṃ bhaviṣyati|
03238029c vidīryetsanagā bhūmirdyauścāpi śakalībhavet|
03238029e ravirātmaprabhāṃ jahyātsomaḥ śītāṃśutāṃ tyajet||
āga ā naravyāghranu punaḥ hel̤idanu: “hīgè èṃdū āguvudilla! bhūmiyu sīl̤abahudu, svargada mal̤igèyu cūrāgi kèl̤agè bīl̤abahudu, sūryanu tanna prabhèyannu tòrèdānu, caṃdranu tanna śītāṃśuvannu tyajisiyānu!
03238030a vāyuḥ śaighryamatho jahyāddhimavāṃśca parivrajet|
03238030c śuṣyettoyaṃ samudreṣu vahnirapyuṣṇatāṃ tyajet||
vāyuvu tanna vegavannu kaḍimèmāḍiyānu, himālayavu tanna sthal̤avannu badalāyisabahudu, samudragal̤a nīru battihogabahudu, mattu agniyu uṣṇatèyannu tyajisabahudu.
03238031a na cāhaṃ tvadṛte rājanpraśāseyaṃ vasuṃdharāṃ|
03238031c punaḥ punaḥ prasīdeti vākyaṃ cedamuvāca ha|
ādarè, rājan! nīnillade nānu ī bhūmiyannu āl̤uvudilla!” punaḥ punaḥ “prasīda!” èṃdu hel̤uttā ī mātannāḍidanu.
03238031e tvameva naḥ kule rājā bhaviṣyasi śataṃ samāḥ||
03238032a evamuktvā sa rājeṃdra sasvanaṃ praruroda ha|
03238032c pādau saṃgṛhya mānārhau bhrāturjyeṣṭhasya bhārata||
“namma kuladalli nīne nūruvarṣagal̤u rājanāgiruttīyè!” rājeṃdra! bhārata! hīgè hel̤i avanu mānārhanāda hiriyaṇṇana pādagal̤annu hiḍidu jorāgi attanu.
03238033a tathā tau duḥkhitau dṛṣṭvā duḥśāsanasuyodhanau|
03238033c abhigamya vyathāviṣṭaḥ karṇastau pratyabhāṣata||
āga duḥśāsana-suyodhanaribbarū duḥkhitarāgidudannu noḍi vyathèyiṃda tuṃbidda avara bal̤i baṃdu karṇanu hel̤idanu.
03238034a viṣīdathaḥ kiṃ kauravyau bāliśyātprākṛtāviva|
03238034c na śokaḥ śocamānasya vinivarteta kasya cit||
“kauravare! sāmānya janaraṃtè hīgè ekè bālatanadiṃda śokisuttiruviri? śokisuvudariṃda śokisuttiruvavana śokavu kaḍimèyenū āguvudilla.
03238035a yadā ca śocataḥ śoko vyasanaṃ nāpakarṣati|
03238035c sāmarthyaṃ kiṃ tvataḥ śoke śocamānau prapaśyathaḥ|
yāvāga śokisuvudariṃda śokavu kaḍimèyāguvudillavo āga śokisuvudariṃda śokisuvavanu enu lābhavannu paḍèyalu sādhya?
03238035e dhṛtiṃ gṛhṇīta mā śatrūṃ śocaṃtau naṃdayiṣyathaḥ||
03238036a kartavyaṃ hi kṛtaṃ rājanpāṃḍavaistava mokṣaṇaṃ|
dhṛtiyannu tègèdukòl̤l̤i! hīgè śokisi śatrugal̤annu saṃtoṣagòl̤isabeḍi! rājan! pāṃḍavaru ninnannu biḍisi tamma kartavyavannu mātra māḍiddārè.
03238036c nityameva priyaṃ kāryaṃ rājño viṣayavāsibhiḥ|
03238036e pālyamānāstvayā te hi nivasaṃti gatajvarāḥ||
rājana rājyadòl̤agiruvavaru nityavū avanigè priyavāda kāryavannu māḍabeku. ninniṃdale pālanègòṃḍu tāne avaru bhayavillade vāsisuttiddārè?
03238037a nārhasyevaṃgate manyuṃ kartuṃ prākṛtavadyathā|
03238037c viṣaṇṇāstava sodaryāstvayi prāyaṃ samāsthite|
03238037e uttiṣṭha vraja bhadraṃ te samāśvāsaya sodarān||
sāmānyaraṃtè ī rīti duḥkhapaḍuvudakkè nīnu anarha. prāyadalli kul̤itiruva ninnannu noḍi ninna sodararu viṣaṇṇarāgiddārè. ninagè maṃgal̤avāgali! èddel̤u! sodararigè aśvāsanèyannu nīḍu.
03238038a rājannadyāvagaccāmi taveha laghusattvatāṃ|
03238038c kimatra citraṃ yadvīra mokṣitaḥ pāṃḍavairasi|
03238038e sadyo vaśaṃ samāpannaḥ śatrūṇāṃ śatrukarśana||
rājan! iṃdina ī naḍatèyu kaḍimè satvaddu èṃdènisuttidè. vīra! śatrukarśana! śatrugal̤a vaśakkè silukida ninnannu pāṃḍavaru biḍisidaru ènnuvudaralli viśeṣavenidè?
03238039a senājīvaiśca kauravya tathā viṣayavāsibhiḥ|
03238039c ajñātairyadi vā jñātaiḥ kartavyaṃ nṛpateḥ priyaṃ||
kaurava! senājīvanannu naḍèsuvavaru, avaru rājanigè gòttiddavarirali athavā gòttillade iruvavaru irali, rājyadalli vāsisuvavaru rājanigè priyavādudannu māḍuvudu kartavya.
03238040a prāyaḥ pradhānāḥ puruṣāḥ kṣobhayaṃtyarivāhinīṃ|
03238040c nigṛhyaṃte ca yuddheṣu mokṣyaṃte ca svasainikaiḥ||
èṣṭo bāri arivāhiniyannu sadèbaḍiyuva pradhāna puruṣaru yuddhadalli avariṃda gèllalpaḍalu, tannade sainikariṃda biḍugaḍègòl̤l̤uttārè.
03238041a senājīvāśca ye rājñāṃ viṣaye saṃti mānavāḥ|
03238041c taiḥ saṃgamya nṛpārthāya yatitavyaṃ yathātathaṃ||
rājyadalli vāsisuva senājīvanavannu māḍuva mānavaru nṛpanigāgi èṣṭāguttadèyo aṣṭu prayatnavannu māḍabeku.
03238042a yadyevaṃ pāṃḍavai rājanbhavadviṣayavāsibhiḥ|
03238042c yadṛccayā mokṣito'dya tatra kā paridevanā||
ādudariṃda rājan! ninna rājyadalli vāsisuttiruva pāṃḍavaru iṃdu ninnannu biḍisiddarè adaralli duḥkhapaḍuva viṣayavādarū enidè?
03238043a na caitatsādhu yadrājanpāṃḍavāstvāṃ nṛpottama|
03238043c svasenayā saṃprayāṃtaṃ nānuyāṃti sma pṛṣṭhataḥ||
rājan! nṛpottama! nīnu ninna senèya muṃdè niṃtu yuddhamāḍuvāgale pāṃḍavaru ninnannu kūḍi horāḍade iddudu sariyalla.
03238044a śūrāśca balavaṃtaśca saṃyugeṣvapalāyinaḥ|
03238044c bhavataste sabhāyāṃ vai preṣyatāṃ pūrvamāgatāḥ||
ī hiṃdè pāṃḍavaru sabhèyalli ninna dāsarāgi ninna adhikāradaḍiyalli baṃdiddaru. ādudariṃda śūrarāda, balavaṃtarāda mattu yuddhadalli palāyana māḍalārada avaru īga ninna sahāyamāḍale bekittu.
03238045a pāṃḍaveyāni ratnāni tvamadyāpyupabhuṃjase|
03238045c sattvasthānpāṃḍavānpaśya na te prāyamupāviśan|
03238045e uttiṣṭha rājanbhadraṃ te na ciṃtāṃ kartumarhasi||
pāṃḍavara ratnagal̤annu iṃdu nīnu anubhogisuttiddīyè. ādarè satvastharāda pāṃḍavaru prāyavannu praveśisalilla noḍu! èddel̤u rājan! ninagè maṃgal̤avāgali! ciṃtèyannu māḍabekāgilla.
03238046a avaśyameva nṛpate rājño viṣayavāsibhiḥ|
03238046c priyāṇyācaritavyāni tatra kā paridevanā||
nṛpate! rājana rājyadalli vāsisuvavaru rājanigè priyavāgi naḍèdukòṃḍarè adaralli duḥkhisuvudenidè?
03238047a madvākyametadrājeṃdra yadyevaṃ na kariṣyasi|
03238047c sthāsyāmīha bhavatpādau śuśrūṣannarimardana||
rājeṃdra! arimardana! nanna ī mātinaṃtè māḍade iddarè ninna pādagal̤alli śuśrūṣè māḍuttā nānu illiye nilluttenè.
03238048a notsahe jīvitumahaṃ tvadvihīno nararṣabha|
03238048c prāyopaviṣṭastu nṛpa rājñāṃ hāsyo bhaviṣyasi||
nararṣabha! nīnillade jīvisalu nanagè utsāhavilla. nṛpa! prāyakkè kul̤itukòl̤l̤uva rājanu hāsyāspadakkòl̤agāguttānè.””
03238049 vaiśaṃpāyana uvāca|
03238049a evamuktastu karṇena rājā duryodhanastadā|
03238049c naivotthātuṃ manaścakre svargāya kṛtaniścayaḥ||
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “karṇanu hīgè hel̤alu rājā duryodhananu svargada kuritu niścayisi melel̤abāradèṃdu manassu māḍidanu.”
samāpti
iti śrī mahābhārate āraṇyaka parvaṇi ghoṣayātrā parvaṇi duryodhanaprāyopaveśe aṣṭatriṃśadadhikadviśatatamo'dhyāyaḥ|
idu mahābhāratada āraṇyaka parvadalli ghoṣayātrā parvadalli duryodhanaprāyopaveśadalli innūrāmūvattèṃṭanèya adhyāyavu.