પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
માર્કંડેયસમસ્યા પર્વ
અધ્યાય 207
સાર
યુધિષ્ઠિરનુ કેળલુ માર્કંડેયનુ અગ્નિ મત્તુ સ્કંદર કુરિતુ કથॆયન્નુ પ્રારંભિસિદુદુ (1-8). અગ્નિયન્નુ અંગિરસનુ તન્ન ઔરસપુત્રનન્નાગિ સ્વીકરિસિદુદુ (9-20).
03207001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
03207001a શ્રુત્વેમાં ધર્મસંયુક્તાં ધર્મરાજઃ કથાં શુભાં।
03207001c પુનઃ પપ્રચ્ચ તમૃષિં માર્કંડેયં તપસ્વિનં।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “ધર્મસંયુક્ત ઈ શુભ કથॆયન્નુ કેળિદ ધર્મરાજનુ આ તપસ્વિનિ ઋષિ માર્કંડેયનન્નુ પુનઃ પ્રશ્નિસિદનુ.
03207002 યુધિષ્ઠિર ઉવાચ।
03207002a કથમગ્નિર્વનં યાતઃ કથં ચાપ્યંગિરાઃ પુરા।
03207002c નષ્ટેઽગ્નૌ હવ્યમવહદગ્નિર્ભૂત્વા મહાનૃષિઃ।।
યુધિષ્ઠિરનુ હેળિદનુ: “યાવ કારણક્કાગિ હિંદॆ અગ્નિયુ વનક્કॆ હોદનુ મત્તુ આ મહાનૃષિ અંગિરસનુ અગ્નિયિલ્લદિરુવાગ અગ્નિયાગિ હવિસ્સુગળન્નુ કॊંડॊય્યુવવનાદનુ?
03207003a અગ્નિર્યદા ત્વેક એવ બહુત્વં ચાસ્ય કર્મસુ।
03207003c દૃશ્યતે ભગવન્સર્વમેતદિચ્ચામિ વેદિતું।।
અગ્નિયુ ऒબ્બને આગિદ્દરૂ કર્મગળલ્લિ બહુવાગિ કાણુત્તાને. ભગવન્! ઇદર કુરિતુ ऎલ્લવન્નૂ તિળિયલુ બયસુત્તેનॆ.
03207004a કુમારશ્ચ યથોત્પન્નો યથા ચાગ્નેઃ સુતોઽભવત્।
03207004c યથા રુદ્રાચ્ચ સંભૂતો ગંગાયાં કૃત્તિકાસુ ચ।।
કુમારનુ હેગॆ હુટ્ટિદનુ? અવનુ રુદ્ર, ગંગॆ મત્તુ કૃત્તિકॆયરલ્લિ હુટ્ટિદરૂ અગ્નિય મગનુ હેગાદનુ?
03207005a એતદિચ્ચામ્યહં ત્વત્તઃ શ્રોતું ભાર્ગવનંદન।
03207005c કૌતૂહલસમાવિષ્ટો યથાતથ્યં મહામુને।।
ભાર્ગવનંદન! ઇદન્નુ નિન્નિંદ કેળલુ બયસુત્તેનॆ. મહામુને! કુતૂહલવુંટાગિરુવુદરિંદ નડॆદંતॆ હેળુ.”
03207006 માર્કંડેય ઉવાચ।
03207006a અત્રાપ્યુદાહરંતીમમિતિહાસં પુરાતનં।
03207006c યથા ક્રુદ્ધો હુતવહસ્તપસ્તપ્તું વનં ગતઃ।।
03207007a યથા ચ ભગવાનગ્નિઃ સ્વયમેવાંગિરાભવત્।
03207007c સંતાપયન્સ્વપ્રભયા નાશયંસ્તિમિરાણિ ચ।।
03207008a આશ્રમસ્થો મહાભાગો હવ્યવાહં વિશેષયન્।
03207008c તથા સ ભૂત્વા તુ તદા જગત્સર્વં પ્રકાશયન્।।
માર્કંડેયનુ હેળિદનુ: “હેગॆ સિટ્ટાગિ અગ્નિયુ તપસ્સન્નુ તપિસલુ વનક્કॆ તॆરળિદનુ, હેગॆ ભગવાન્ અંગિરસનુ હળॆય અગ્નિગિંતલૂ હॆચ્ચિન સ્વપ્રભॆયિંદ સુડુત્તા કત્તલॆયન્નુ નાશપડિસુત્તા સ્વયં અગ્નિયાદનુ મત્તુ મહાભાગ હવ્યવાહનનુ આશ્રમદલ્લિરુવાગ અવનંતॆયે આગિ હેગॆ સર્વ જગત્તન્નૂ પ્રકાશિસિદનુ ऎન્નુવુદર કુરિતાદ ઈ પુરાતન ઇતિહાસવન્નુ હેળુત્તારॆ.
03207009a તપશ્ચરંશ્ચ હુતભુક્સંતપ્તસ્તસ્ય તેજસા।
03207009c ભૃશં ગ્લાનશ્ચ તેજસ્વી ન સ કિં ચિત્પ્રજજ્ઞિવાન્।।
અગ્નિયુ તપસ્સન્નુ આચરિસિદનુ. અન્ય તપસ્વિય1 (અંગિરસન) તેજસ્સિનિંદ તુંબા સંતપ્તનાગિ આ તેજસ્વિયુ એનુ યોચિસબેકॆંદુ તિળિયદાદનુ.
03207010a અથ સંચિંતયામાસ ભગવાન્ હવ્યવાહનઃ।
03207010c અન્યોઽગ્નિરિહ લોકાનાં બ્રહ્મણા સંપ્રવર્તિતઃ।
03207010e અગ્નિત્વં વિપ્રનષ્ટં હિ તપ્યમાનસ્ય મે તપઃ।।
03207011a કથમગ્નિઃ પુનરહં ભવેયમિતિ ચિંત્ય સઃ।
આગ ભગવાન્ હવ્યવાહનનુ “ઈ લોકગળિગॆ બ્રહ્મનુ અન્ય અગ્નિયન્નુ (અંગિરસન રૂપદલ્લિ) કॊટ્ટિદ્દાનॆ. નાનુ તપસ્સન્નુ તપિસુત્તિરુવાગ નન્ન અગ્નિત્વવુ નષ્ટવાયિતુ. નાનુ હેગॆ પુનઃ અગ્નિયાગબહુદુ” ऎંદુ ચિંતિસિદનુ.
03207011c અપશ્યદગ્નિવલ્લોકાંસ્તાપયંતં મહામુનિં।।
03207012a સોપાસર્પચ્ચનૈર્ભીતસ્તમુવાચ તદાંગિરાઃ।
ઈ રીતિ ચિંતॆયલ્લિદ્દ અગ્નિયુ લોકગળન્નુ સુડુત્તિદ્દ મહામુનિયન્નુ નિધાનવાગિ ભયદિંદ કાણલુ, અંગિરસનુ અવનિગॆ ઈ માતુગળન્નાડિદનુ.
03207012c શીઘ્રમેવ ભવસ્વાગ્નિસ્ત્વં પુનર્લોકભાવનઃ।
03207012e વિજ્ઞાતશ્ચાસિ લોકેષુ ત્રિષુ સંસ્થાનચારિષુ।।
03207013a ત્વમગ્ને પ્રથમઃ સૃષ્ટો બ્રહ્મણા તિમિરાપહઃ।
03207013c સ્વસ્થાનં પ્રતિપદ્યસ્વ શીઘ્રમેવ તમોનુદ।।
“અગ્નિ! લોકભાવન! શીઘ્રવાગિ નીનુ નિન્ન હિંદિન અગ્નિત્વવન્નુ પડॆદુકો! મૂરુ લોકગળલ્લિરુવ સ્થાવર જંગમગળિગॆ નીનુ તિળિદવનાગિદ્દીયॆ. કત્તલॆયન્નુ હોગલાડિસલુ અગ્નિ! બ્રહ્મનુ મॊદલુ નિન્નન્નુ સૃષ્ટિસિદનુ. રાત્રિયન્નુ કળॆયુવવને! શીઘ્રવાગિ નિન્ન સ્થાનવન્નુ હિંદॆ પડॆદુકો.”
03207014 અગ્નિરુવાચ।
03207014a નષ્ટકીર્તિરહં લોકે ભવાં જાતો હુતાશનઃ।
03207014c ભવંતમેવ જ્ઞાસ્યંતિ પાવકં ન તુ માં જનાઃ।।
અગ્નિયુ હેળિદનુ: “લોકદલ્લિ નન્ન કીર્તિયુ નષ્ટવાગિ નીનુ હુતાશનનાગિદ્દીયॆ. જનરુ નિન્નન્ને પાવકનॆંદુ તિળિદિદ્દારॆ. નન્નન્નલ્લ.
03207015a નિક્ષિપામ્યહમગ્નિત્વં ત્વમગ્નિઃ પ્રથમો ભવ।
03207015c ભવિષ્યામિ દ્વિતીયોઽહં પ્રાજાપત્યક એવ ચ।।
નાનુ અગ્નિત્વવન્નુ તॊરॆયુત્તેનॆ. નીનુ પ્રથમ અગ્નિયાગુ. નાનુ પ્રાજાપત્યકનॆંબ ऎરડનॆય અગ્નિયાગુત્તેનॆ.”
03207016 અંગિરા ઉવાચ।
03207016a કુરુ પુણ્યં પ્રજાસ્વર્ગ્યં ભવાગ્નિસ્તિમિરાપહઃ।
03207016c માં ચ દેવ કુરુષ્વાગ્ને પ્રથમં પુત્રમંજસા।।
અંગિરસનુ હેળિદનુ: “પ્રજॆગળન્નુ સ્વર્ગક્કॆ તॆગॆદુકॊંડુ હોગુવ પુણ્યવન્નુ નીને માડુ. કત્તલॆયન્નુ હરિસુવ અગ્નિયૂ નીને આગુ. અગ્નિ દેવ! નન્નન્નુ નિન્ન પ્રથમ પુત્રનન્નાગિસિકો2!””
03207017 માર્કંડેય ઉવાચ।
03207017a તચ્ચ્રુત્વાંગિરસો વાક્યં જાતવેદાસ્તથાકરોત્।
03207017c રાજન્બૃહસ્પતિર્નામ તસ્યાપ્યંગિરસઃ સુતઃ।।
માર્કંડેયનુ હેળિદનુ: “રાજન્! અંગિરસન ઈ માતન્નુ કેળિ જાતવેદનુ હાગॆયે માડિદનુ. મત્તુ અંગિરસનુ બૃહસ્પતિ ऎંબ હॆસરિન મગનન્નુ પડॆદનુ.
03207018a જ્ઞાત્વા પ્રથમજં તં તુ વહ્નેરાંગિરસં સુતં।
03207018c ઉપેત્ય દેવાઃ પપ્રચ્ચુઃ કારણં તત્ર ભારત।।
ભારત! અગ્નિયિંદ અંગિરસન પ્રથમ મગનુ હુટ્ટિદનॆંદુ તિળિદ દેવતॆગળુ અદર કારણવન્નુ તિળિયલુ બંદુ સેરિદરુ.
03207019a સ તુ પૃષ્ટસ્તદા દેવૈસ્તતઃ કારણમબ્રવીત્।
03207019c પ્રત્યગૃહ્ણંસ્તુ દેવાશ્ચ તદ્વચોઽંગિરસસ્તદા।।
દેવતॆગળુ કેળલુ અવનુ કારણવન્નુ હેળિદનુ. અંગિરસનુ કॊટ્ટ ઉત્તરવન્નુ દેવતॆગળુ સ્વીકરિસિદરુ3.
03207020a અત્ર નાનાવિધાનગ્નીન્પ્રવક્ષ્યામિ મહાપ્રભાન્।
03207020c કર્મભિર્બહુભિઃ ખ્યાતાન્નાનાત્વં બ્રાહ્મણેષ્વિહ।।
બહુસંખ્યॆય કર્મગળિગॆ બ્રાહ્મણગળલ્લિ ગॊત્તુપડિસિદ મહાપ્રભॆગળુળ્ળ નાના વિધદ અગ્નિગળ કુરિતુ હેળુત્તેનॆ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યક પર્વણિ માર્કંડેયસમસ્યા પર્વણિ અંગિરસોપાખ્યાને સપ્તાધિકદ્વિશતતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યક પર્વદલ્લિ માર્કંડેયસમસ્યા પર્વદલ્લિ અંગિરસોપાખ્યાનદલ્લિ ઇન્નૂરાએળનॆય અધ્યાયવુ.
-
હિંદॆ અંગિરસ મહર્ષિયુ આશ્રમસ્થનાગિ ઉત્તમોત્તમ તપસ્સન્નાચરિસલુ અવનુ અગ્નિયન્નૂ મીરિસુવ તેજોવંતનાદનુ. અદે સમયદલ્લિ નીરિનલ્લિ કુળિતુ તપસ્સન્નાચરિસુત્તિદ્દ અગ્નિયુ તન્ન તેજસ્સન્નુ કળॆદુકॊંડિદ્દનુ. ↩︎
-
“નિન્ન અનુગ્રહદિંદ નનગॊબ્બ મગનાગલિ. નન્ન પુત્રનૂ નાને આગિરુવુદરિંદ નાનૂ નિન્ન પુત્રનાદંતાગુત્તેનॆ.” ↩︎
-
મત્તુ અંગીરસન ઔરસ પુત્ર બૃહસ્પતિયન્નુ તમ્મ ગુરુવન્નાગિ અંગીકરિસિદરુ. ↩︎