ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆరణ్యక పర్వ
మార్కండేయసమస్యా పర్వ
అధ్యాయ 206
సార
నడతెయిందలే ద్విజనాగుత్తానెందు బ్రాహ్మణను హేళలు (1-14) జీవిగళల్లి యావుదో ఒందక్కె మాత్ర శోకవిరుత్తదె ఎన్నువుదిల్ల; ఆదరె జ్ఞానదింద అదన్ను అర్థమాడికొండు కాలాకాంక్షియాగిద్దరె గొందలక్కొళగాగువుదిల్లవెందు వ్యాధను హేళిదుదు (15-26). కౌశికను హిందిరుగి తన్న తందె-తాయియర శుశ్రూషెయల్లి నిరతనాదుదు (27-34).
03206001 వ్యాధ ఉవాచ।
03206001a ఏవం శప్తోఽహమృషిణా తదా ద్విజవరోత్తమ।
03206001c అభిప్రసాదయమృషిం గిరా వాక్యవిశారదం।।
03206002a అజానతా మయాకార్యమిదమద్య కృతం మునే।
03206002c క్షంతుమర్హసి తత్సర్వం ప్రసీద భగవన్నితి।
వ్యాధను హేళిదను: “ద్విజవరోత్తమ! ఈ రీతి ఆ ఋషియింద శపితనాద నాను అవనన్ను ప్రసీదగొళిసలు ఈ వాక్యవిశారద మాతుగళన్ను ఆ ఋషిగె హేళిదెను: “మునే! తిళియదే ఇందు నన్నింద ఈ కార్యవు నడెదుహోయితు. అవెల్లవన్నూ నీను క్షమిసబేకు. భగవన్! కరుణెతోరు!”
03206003 ఋషిరువాచ।
03206003a నాన్యథా భవితా శాప ఏవమేతదసంశయం।
03206003c ఆనృశంస్యాదహం కిం చిత్కర్తానుగ్రహమద్య తే।।
ఋషియు హేళిదను: “శాపవు అన్యథా ఆగువుదిల్ల. ఇదరల్లి సంశయవే ఇల్ల. ఆదరె నినగె అనుగ్రహిసలు నాను కొంచ సుళ్ళాగిసుత్తేనె.
03206004a శూద్రయోనౌ వర్తమానో ధర్మజ్ఞో భవితా హ్యసి।
03206004c మాతాపిత్రోశ్చ శుశ్రూషాం కరిష్యసి న సంశయః।।
శూద్రయోనియల్లి హుట్టిదరూ ధర్మజ్ఞనాగి నడెయుత్తీయె. మాతాపితృగళ శుశ్రూషెయన్నూ మాడుత్తీయె. సంశయవిల్ల.
03206005a తయా శుశ్రూషయా సిద్ధిం మహతీం సమవాప్స్యసి।
03206005c జాతిస్మరశ్చ భవితా స్వర్గం చైవ గమిష్యసి।
03206005e శాపక్షయాంతే నిర్వృత్తే భవితాసి పునర్ద్విజః।।
నిన్న శుశ్రూషెయింద మహా సిద్ధియన్ను పడెయుత్తీయె. నిన్న హిందిన జన్మగళన్ను నెనపిసికొళ్ళుత్తీయె మత్తు స్వర్గక్కె హోగుత్తీయె. శాపవు ముగిదనంతర పునః ద్విజనాగి హుట్టుత్తీయె.””
03206006 వ్యాధ ఉవాచ।
03206006a ఏవం శప్తః పురా తేన ఋషిణాస్మ్యుగ్రతేజసా।
03206006c ప్రసాదశ్చ కృతస్తేన మమైవం ద్విపదాం వర।।
వ్యాధను హేళిదను: “ద్విపదరల్లి శ్రేష్ఠనే! హిందె హీగె ఆ ఉగ్రతేజస్వి ఋషియింద శపితనాగి, అవనింద కరుణెయన్నూ పడెదె.
03206007a శరం చోద్ధృతవానస్మి తస్య వై ద్విజసత్తమ।
03206007c ఆశ్రమం చ మయా నీతో న చ ప్రాణైర్వ్యయుజ్యత।।
ద్విజసత్తమ! అవన శరీరదింద ఆ బాణవన్ను కిత్తె, అవనన్ను ఆశ్రమక్కె కరెదొయ్దె. ఆదరె అవను ప్రాణదింద వంచితనాదను.
03206008a ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యథా మమ పురాభవత్।
03206008c అభితశ్చాపి గంతవ్యం మయా స్వర్గం ద్విజోత్తమ।।
ద్విజోత్తమ! ననగె హిందె ఏనెల్ల ఆయితో అవెల్లవన్నూ మత్తు ఇల్లింద నాను స్వర్గక్కె హోగువవనిద్దేనె ఎన్నువుదన్నూ నినగె హేళిద్దేనె.”
03206009 బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
03206009a ఏవమేతాని పురుషా దుఃఖాని చ సుఖాని చ।
03206009c ప్రాప్నువంతి మహాబుద్ధే నోత్కంఠాం కర్తుమర్హసి।
03206009e దుష్కరం హి కృతం తాత జానతా జాతిమాత్మనః।।
బ్రాహ్మణను హేళిదను: “మహాబుద్ధే! హీగె పురుషరు దుఃఖ మత్తు సఖగళన్ను పడెయుత్తారె. అదరల్లి శంకెయన్ను మాడబారదు. మిత్ర! నిన్న హుట్టిన కురితు తిళిదు నీను దుష్కరవాదుదన్నే మాడిద్దీయె.
03206010a కర్మదోషశ్చ వై విద్వన్నాత్మజాతికృతేన వై।
03206010c కం చిత్కాలం మృష్యతాం వై తతోఽసి భవితా ద్విజః।
03206010e సాంప్రతం చ మతో మేఽసి బ్రాహ్మణో నాత్ర సంశయః।।
విద్వన్! నిన్న జాతియ కెలసవన్ను మాడుత్తిరువుదరింద నిన్నల్లి కర్మదోషవుంటాగువుదిల్ల. కెలవు కాల హీగిద్దుకొండు నంతర నీను ద్విజనాగుత్తీయె. ఈగలూ నీను నన్న అభిప్రాయదల్లి బ్రాహ్మణనే! అదరల్లి సంశయవిల్ల.
03206011a బ్రాహ్మణః పతనీయేషు వర్తమానో వికర్మసు।
03206011c దాంభికో దుష్కృతప్రాయః శూద్రేణ సదృశో భవేత్।।
కీళురీతియల్లి నడెదుకొళ్ళువ, కెట్టకెలసగళల్లి నిరతనాగిరువ, ఢాంబిక, దుష్కృతప్రాయ బ్రాహ్మణను శూద్రనంతెయే.
03206012a యస్తు శూద్రో దమే సత్యే ధర్మే చ సతతోత్థితః।
03206012c తం బ్రాహ్మణమహం మన్యే వృత్తేన హి భవేద్ద్విజః।।
యావ శూద్రను దమ, సత్య, మత్తు ధర్మగళల్లి సతతవూ నిరతనాగిరుత్తానో అవనన్ను నాను బ్రాహ్మణనెందు మన్నిసుత్తేనె. నడతెయిందలే ద్విజనాగుత్తానె తానే?
03206013a కర్మదోషేణ విషమాం గతిమాప్నోతి దారుణాం।
03206013c క్షీణదోషమహం మన్యే చాభితస్త్వాం నరోత్తమ।।
తన్నదే కర్మదోషగళింద విషమ దారుణ గతియన్ను హొందుత్తానె. నరోత్తమ! నిన్న దోషగళు కడిమెయాగివె ఎందు ననగన్నిసుత్తదె.
03206014a కర్తుమర్హసి నోత్కంఠాం త్వద్విధా హ్యవిషాదినః।
03206014c లోకవృత్తాంతవృత్తజ్ఞా నిత్యం ధర్మపరాయణాః।।
ఇదక్కె నీను శోకిసబేకాదుదిల్ల. లోకద ఆగుహోగుగళ, నడవళికెగళ జ్ఞానవిరువ మత్తు నిత్యవూ ధర్మ పరాయణనాగిరువ నీను శోకిసలు కారణవిల్ల.”
03206015 వ్యాధ ఉవాచ।
03206015a ప్రజ్ఞయా మానసం దుఃఖం హన్యాచ్చారీరమౌషధైః।
03206015c ఏతద్విజ్ఞానసామర్థ్యం న బాలైః సమతాం వ్రజేత్।।
వ్యాధను హేళిదను: “ప్రజ్ఞెయింద మనస్సిన దుఃఖవన్ను, ఔషధగళింద శారీరిక దుఃఖవన్ను హననమాడికొళ్ళబేకు. ఇదు విజ్ఞానద సామర్థ్య. ఇదన్ను తిళిదవను బాలకనంతె నడెదుకొళ్ళువుదన్ను బిట్టుబిడబేకు.
03206016a అనిష్టసంప్రయోగాచ్చ విప్రయోగాత్ప్రియస్య చ।
03206016c మానుషా మానసైర్దుఃఖైర్యుజ్యంతే అల్పబుద్ధయః।।
అల్పబుద్ధియ మనుష్యరు తమగె ప్రియవాగదే ఇద్ద అనిష్ట సంగతిగళాదాగ మానసిక దుఃఖగళింద బళలుత్తారె.
03206017a గుణైర్భూతాని యుజ్యంతే వియుజ్యంతే తథైవ చ।
03206017c సర్వాణి నైతదేకస్య శోకస్థానం హి విద్యతే।।
ఎల్ల భూతగళూ ఈ గుణవన్ను హొందిరుత్తవె. యావుదో ఒందే ఈ శోకవన్ను పడెయుత్తదె ఎన్నువుదిల్ల.
03206018a అనిష్టేనాన్వితం పశ్యంస్తథా క్షిప్రం విరజ్యతే।
03206018c తతశ్చ ప్రతికుర్వంతి యది పశ్యంత్యుపక్రమం।
03206018e శోచతో న భవేత్కిం చిత్కేవలం పరితప్యతే।।
ఈ అనిష్టవన్ను నోడి, జనరు బేగనే తమ్మ రీతిగళన్ను బదలాయిసికొళ్ళుత్తారె. అదు బరుత్తిరువుదన్ను మొదలే తిళిదుకొండిద్దరె అదన్ను నివారిసలు సులభవాగుత్తదె. ఇదర కురితు శోకిసువవను తన్నన్ను కేవల పరితపిసికొళ్ళుత్తానె.
03206019a పరిత్యజంతి యే దుఃఖం సుఖం వాప్యుభయం నరాః।
03206019c త ఏవ సుఖమేధంతే జ్ఞానతృప్తా మనీషిణః।।
జ్ఞానదింద తృప్తరాద మత్తు సుఖవన్ను హొందిద తిళువళికెయిద్ద నరరు మాత్ర ఈ సుఖ దుఃఖగళెరడన్నూ తొరెదు నిజవాగియూ సుఖిగళాగిరుత్తారె.
03206020a అసంతోషపరా మూఢాః సంతోషం యాంతి పండితాః।
03206020c అసంతోషస్య నాస్త్యంతస్తుష్టిస్తు పరమం సుఖం।
03206020e న శోచంతి గతాధ్వానః పశ్యంతః పరమాం గతిం।।
మూఢరు యావాగలూ అసంతోషదల్లిరుత్తారె మత్తు పండితరు సంతోషవన్ను హొందిరుత్తారె. అసంతోషక్కె అంత్యవే ఇల్ల. తుష్టియే పరమ సుఖ. సరియాద గతియన్ను హొందిదవరు పరమ గతియన్ను కండుకొండు దుఃఖిసువుదిల్ల.
03206021a న విషాదే మనః కార్యం విషాదో విషముత్తమం।
03206021c మారయత్యకృతప్రజ్ఞం బాలం క్రుద్ధ ఇవోరగః।।
మనస్సన్ను విషాదక్కె ఒళపడిసబారదు. విషాదవు ఉత్తమ విషదంతె. ప్రజ్ఞెయు బెళెదిరువవనన్ను అదు బాలకనన్ను ఒందు కృద్ధ సర్పదంతె కొల్లుత్తదె.
03206022a యం విషాదోఽభిభవతి విషమే సముపస్థితే।
03206022c తేజసా తస్య హీనస్య పురుషార్థో న విద్యతే।।
విషమ పరిస్థితియల్లి విషాదపడువవనల్లి, తన్న తేజస్సన్ను కళెదుకొండవనల్లి పురుషార్థవే ఇల్ల ఎందు తిళియబేకు.
03206023a అవశ్యం క్రియమాణస్య కర్మణో దృశ్యతే ఫలం।
03206023c న హి నిర్వేదమాగమ్య కిం చిత్ప్రాప్నోతి శోభనం।।
నావు మాడువ కర్మగళిగె అవశ్యవాగియూ ఫలవన్ను కాణుత్తేవె. ఏనన్నూ అరియదే మాడువుదరింద ఒళ్ళెయదేనూ దొరకువుదిల్ల.
03206024a అథాప్యుపాయం పశ్యేత దుఃఖస్య పరిమోక్షణే।
03206024c అశోచన్నారభేతైవ యుక్తశ్చావ్యసనీ భవేత్।।
శోకిసువుదర బదలాగి దుఃఖద పరిమోక్షణద ఉపాయవన్ను నోడబేకు మత్తు అవ్యసనియాగబేకు.
03206025a భూతేష్వభావం సంచింత్య యే తు బుద్ధేః పరం గతాః।
03206025c న శోచంతి కృతప్రజ్ఞాః పశ్యంతః పరమాం గతిం।।
పరమ బుద్ధియన్ను పడెదవను ఎల్ల భూతగళ అభావద కురితు యావాగలూ చింతిసుత్తిరుత్తానె. కృతప్రజ్ఞను శోకిసువుదిల్ల. పరమ గతియన్నే కాణుత్తిరుత్తానె.
03206026a న శోచామి చ వై విద్వన్కాలాకాంక్షీ స్థితోఽస్మ్యహం।
03206026c ఏతైర్నిదర్శనైర్బ్రహ్మన్నావసీదామి సత్తమ।।
విద్వన్! నానూ కూడ శోకిసువుదిల్ల. కాలాకాంక్షియాగి ఇల్లియే నింతిరుత్తేనె. ఆదుదరింద బ్రహ్మన్! సత్తమ! నాను గొందలక్కొళగాగువుదిల్ల.”
03206027 బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
03206027a కృతప్రజ్ఞోఽసి మేధావీ బుద్ధిశ్చ విపులా తవ।
03206027c నాహం భవంతం శోచామి జ్ఞానతృప్తోఽసి ధర్మవిత్।।
బ్రాహ్మణను హేళిదను: “మేధావీ! నీను కృతప్రజ్ఞనాగిరువె. నిన్న బుద్ధియు విపులవాదుదు. ధర్మవిదనాద నీను జ్ఞానతృప్తనాగిద్దీయె. నినగాగి నాను చింతిసువుదిల్ల.
03206028a ఆపృచ్చే త్వాం స్వస్తి తేఽస్తు ధర్మస్త్వా పరిరక్షతు।
03206028c అప్రమాదస్తు కర్తవ్యో ధర్మే ధర్మభృతాం వర।।
ధర్మభృతరల్లి శ్రేష్ఠనే! నినగె మంగళవాగలి. నిన్నల్లి అప్పణెయన్ను కేళుత్తేనె. ధర్మవు నిన్నన్ను పరిరక్షిసలి. ధర్మద కర్తవ్యగళల్లి నీను తప్పదిరువంతాగలి.””
03206029 మార్కండేయ ఉవాచ।
03206029a బాఢమిత్యేవ తం వ్యాధః కృతాంజలిరువాచ హ।
03206029c ప్రదక్షిణమథో కృత్వా ప్రస్థితో ద్విజసత్తమః।।
మార్కండేయను హేళిదను: “హాగెయే ఆగలి ఎందు వ్యాధను కైముగిదు హేళిదను. ఆ ద్విజసత్తమను ప్రదక్షిణెయన్ను హాకి హొరటను.
03206030a స తు గత్వా ద్విజః సర్వాం శుశ్రూషాం కృతవాంస్తదా।
03206030c మాతాపితృభ్యాం వృద్ధాభ్యాం యథాన్యాయం సుసంశితః।।
ఆ ద్విజనాదరో హోగి యథాన్యాయవాగి వృద్ధరాగిద్ద మాతాపితృగళ ఎల్ల శుశ్రూషెగళన్ను మాడిదను.
03206031a ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం నిఖిలేన యుధిష్ఠిర।
03206031c పృష్టవానసి యం తాత ధర్మం ధర్మభృతాం వర।।
యుధిష్ఠిర! మగూ! ధర్మభృతరల్లి శ్రేష్ఠ! నీను ధర్మద కురితు కేళిదుదెల్లవన్నూ సంపూర్ణవాగి నినగె హేళిద్దేనె.
03206032a పతివ్రతాయా మాహాత్మ్యం బ్రాహ్మణస్య చ సత్తమ।
03206032c మాతాపిత్రోశ్చ శుశ్రూషా వ్యాధే ధర్మశ్చ కీర్తితః।।
పతివ్రతెయ, సత్తమ బ్రాహ్మణన మత్తు మాతాపితృగళ శుశ్రూషణెయల్లిద్ద వ్యాధన ధర్మద మహాత్మెగళన్ను హేళిద్దేనె.”
03206033 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
03206033a అత్యద్భుతమిదం బ్రహ్మన్ధర్మాఖ్యానమనుత్తమం।
03206033c సర్వధర్మభృతాం శ్రేష్ఠ కథితం ద్విజసత్తమ।।
యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “సర్వధర్మభృతరల్లి శ్రేష్ఠ! ద్విజసత్తమ! బ్రహ్మన్! నీను హేళిద ఈ ధర్మాఖ్యానవు అనుత్తమవాదుదు! అద్భుతవాదుదు!
03206034a సుఖశ్రవ్యతయా విద్వన్ముహూర్తమివ మే గతం।
03206034c న హి తృప్తోఽస్మి భగవం శృణ్వానో ధర్మముత్తమం।।
విద్వన్! భగవన్! నిన్నన్ను కేళుత్తా సమయవు సుఖవాగి ముహూర్తదంతె కళెదుహోయితు. ఉత్తమ ధర్మద కురితు కేళి ఇన్నూ తృప్తనాగిల్ల.””
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యక పర్వణి మార్కండేయసమస్యా పర్వణి బ్రాహ్మణవ్యాధసంవాదే షష్టాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః।
ఇదు మహాభారతద ఆరణ్యక పర్వదల్లి మార్కండేయసమస్యా పర్వదల్లి బ్రాహ్మణవ్యాధసంవాదదల్లి ఇన్నూరాఆరనెయ అధ్యాయవు.