પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
માર્કંડેયસમસ્યા પર્વ
અધ્યાય 200
સાર
વ્યાધનુ ધર્મદ સૂક્ષ્મતॆયન્નુ ઉદાહરણॆગળॊંદિગॆ વિવરિસિદુદુ (1-4). કર્મફલગળ મહત્વવન્નુ પ્રતિપાદિસિદુદુ (5-22). જીવવુ હેગॆ શાશ્વતવાગિરુત્તદॆ ऎંદુ કૌશિકનુ કેળલુ વ્યાધનુ દેહભેદવાદાગ જીવવુ મુંદુવરॆદુ માડિદ કર્મગળિગનુસારવાગિ સુખદુઃખગળ ભાગિયાગુત્તદॆ ऎંદુ વિવરિસિદુદુ (23-54).
03200001 માર્કંડેય ઉવાચ।
03200001a ધર્મવ્યાધસ્તુ નિપુણં પુનરેવ યુધિષ્ઠિર।
03200001c વિપ્રર્ષભમુવાચેદં સર્વધર્મભૃતાં વરઃ।।
માર્કંડેયનુ હેળિદનુ: “યુધિષ્ઠિર! સર્વધર્મગળન્નુ ऎત્તિહિડિયુવવરલ્લિ શ્રેષ્ઠ નિપુણ ધર્મવ્યાધનુ પુનઃ વિપ્રર્ષનન્નુદ્દેશિસિ ઇદન્નુ હેળિદનુ.
03200002a શ્રુતિપ્રમાણો ધર્મો હિ વૃદ્ધાનામિતિ ભાષિતં।
03200002c સૂક્ષ્મા ગતિર્હિ ધર્મસ્ય બહુશાખા હ્યનંતિકા।।
“શૃતિપ્રમાણવાદુદે ધર્મવॆંદુ વૃદ્ધરુ હેળુત્તારॆ. એકॆંદરॆ ધર્મદ ગતિયુ સૂક્ષ્મવાદુદુ. અદક્કॆ હલવારુ કવલુગળિવॆ મત્તુ કॊનॆયે ઇલ્લ.
03200003a પ્રાણાત્યયે વિવાહે ચ વક્તવ્યમનૃતં ભવેત્।
03200003c અનૃતં ચ ભવેત્સત્યં સત્યં ચૈવાનૃતં ભવેત્।।
મરણકાલદલ્લિ મત્તુ વિવાહદલ્લિ સુળ્ળન્નુ હેળબહુદુ. આગ સુળ્ળુ સત્યવાગબહુદુ મત્તુ સત્યવુ સુળ્ળાગબહુદુ.
03200004a યદ્ભૂતહિતમત્યંતં તત્સત્યમિતિ ધારણા।
03200004c વિપર્યયકૃતોઽધર્મઃ પશ્ય ધર્મસ્ય સૂક્ષ્મતાં।।
ઇરુવવુગળિગॆ અત્યંત હિતવાદુદુ યાવુદો અદે સત્યવॆંદૂ, ઇદક્કॆ વિપર્યાસવાદુદન્નુ અધર્મવॆંદૂ અભિપ્રાયપડુત્તારॆ. ધર્મદ સૂક્ષ્મતॆયન્નુ નોડુ!
03200005a યત્કરોત્યશુભં કર્મ શુભં વા દ્વિજસત્તમ।
03200005c અવશ્યં તત્સમાપ્નોતિ પુરુષો નાત્ર સંશયઃ।।
દ્વિજસત્તમ! શુભ અથવા અશુભ યાવુદે કર્મવન્નુ માડલિ, અવશ્યવાગિ પુરુષનુ અદર ફલવન્નુ અનુભવિસુત્તાનॆ. અદરલ્લિ સંશયવે ઇલ્લ.
03200006a વિષમાં ચ દશાં પ્રાપ્ય દેવાન્ગર્હતિ વૈ ભૃશં।
03200006c આત્મનઃ કર્મદોષાણિ ન વિજાનાત્યપંડિતઃ।।
પંડિતનલ્લદવનુ વિષમ દશॆગળન્નુ હॊંદિ દેવતॆગળન્નુ ચॆન્નાગિ બૈયુત્તાનॆ. તન્ન કર્મગળલ્લિરુવ દોષગળન્નુ અર્થમાડિકॊળ્ળુવુદિલ્લ.
03200007a મૂઢો નૈકૃતિકશ્ચાપિ ચપલશ્ચ દ્વિજોત્તમ।
03200007c સુખદુઃખવિપર્યાસો યદા સમુપપદ્યતે।
03200007e નૈનં પ્રજ્ઞા સુનીતં વા ત્રાયતે નૈવ પૌરુષં।।
દ્વિજોત્તમ! મૂડનુ, મોસગારનુ મત્તુ ચપલનુ સુખદુઃખગળલ્લિ વિપર્યાસગળન્નુ અનુભવિસિદાગ ઉત્તમ દારિગॆ કરॆદॊય્યુવ પ્રજ્ઞॆયન્નાગલી તમ્મન્નુ દાટિસિકॊળ્ળલુ પૌરુષવન્નાગલી હॊંદિરુવુદિલ્લ.
03200008a યો યમિચ્ચેદ્યથા કામં તં તં કામં સમશ્નુયાત્।
03200008c યદિ સ્યાદપરાધીનં પુરુષસ્ય ક્રિયાફલં।।
પુરુષન ક્રિયાફલવુ બેરॆયાવુદર અદીનદલ્લિલ્લવાદરॆ, અવનુ યાવ યાવ કામવન્નુ બયસુત્તાનો આ આ કામવન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.
03200009a સમ્યતાશ્ચાપિ દક્ષાશ્ચ મતિમંતશ્ચ માનવાઃ।
03200009c દૃશ્યંતે નિષ્ફલાઃ સંતઃ પ્રહીણાઃ સર્વકર્મભિઃ।।
03200010a ભૂતાનામપરઃ કશ્ચિદ્ધિંસાયાં સતતોત્થિતઃ।
03200010c વંચનાયાં ચ લોકસ્ય સ સુખેનેહ જીવતિ।।
સમ્યત, દક્ષ, મત્તુ મતિમંત માનવરુ નિષ્ફલરાગિ સર્વ કર્મગળન્નુ કળॆદુકॊંડિદુદન્નુ મત્તુ ઇરુવવુગળન્નુ સદા હિંસિસુવવરુ લોકક્કॆ મોસમાડિકॊંડુ સુખવાગિ જીવિસુત્તારॆ ऎન્નુવુદન્નૂ ઇન્નૂ નોડબેકષ્ટॆ.
03200011a અચેષ્ટમાનમાસીનં શ્રીઃ કં ચિદુપતિષ્ઠતિ।
03200011c કશ્ચિત્ કર્માણિ કુર્વન્ હિ ન પ્રાપ્યમધિગચ્ચતિ।।
એનન્નૂ માડદે કુળિતુકॊંડિરુવવનિગॆ અદૃષ્ટવુ ऒલિયબહુદુ. કॆલવॊમ્મॆ કર્મગળન્નુ માડુવવનુ તન્ન ગુરિયન્નુ તલુપદે ઇરબહુદુ.
03200012a દેવાનિષ્ટ્વા તપસ્તપ્ત્વા કૃપણૈઃ પુત્રગૃદ્ધિભિઃ।
03200012c દશમાસધૃતા ગર્ભે જાયંતે કુલપાંસનાઃ।।
પુત્રનન્નુ બયસિ કૃપણરાદવરુ દેવનિષ્ટરાગિ તપસ્સન્નુ તપિસિ હત્તુ તિંગળુ ગર્ભવન્નુ ધરિસિ કુલપાંસકરિગॆ જન્મ નીડબહુદુ.
03200013a અપરે ધનધાન્યૈશ્ચ ભોગૈશ્ચ પિતૃસંચિતૈઃ।
03200013c વિપુલૈરભિજાયંતે લબ્ધાસ્તૈરેવ મંગલૈઃ।।
ઇદે મંગલ વિધગળિંદ પડॆદરૂ હુટ્ટિદવરુ તંદॆતાયિગળુ કૂડિટ્ટ ધન-ધાન્ય-ભોગગળન્નુ પડॆયુવ આસॆયુળ્ળવરાગિરબહુદુ.
03200014a કર્મજા હિ મનુષ્યાણાં રોગા નાસ્ત્યત્ર સંશયઃ।
0320004c આધિભિશ્ચૈવ બાધ્યંતે વ્યાધૈઃ ક્ષુદ્રમૃગા ઇવ।।
મનુષ્યર રોગગળુ કર્મદિંદલે હુટ્ટુત્તવॆ ऎન્નુવુદરલ્લિ સંશયવિલ્લ. બેટॆયલ્લિ ક્ષુદ્રમૃગગળંતॆ અવરુ વ્યાધિગળ બાધॆગॊળગાગુત્તારॆ.
03200015a તે ચાપિ કુશલૈર્વૈદ્યૈર્નિપુણૈઃ સંભૃતૌષધૈઃ।
03200015c વ્યાધયો વિનિવાર્યંતે મૃગા વ્યાધૈરિવ દ્વિજ।।
દ્વિજ! કુશલ નિપુણ વૈદ્યરુ ઔષધિગળન્નુ સંગ્રહિસિકॊંડુ વ્યાધનુ મૃગગળન્નુ બॆન્નટ્ટિ હોગુવંતॆ વ્યાધિગળ હિંદॆ હોગુત્તારॆ.
03200016a યેષામસ્તિ ચ ભોક્તવ્યં ગ્રહણીદોષપીડિતાઃ।
03200016c ન શક્નુવંતિ તે ભોક્તું પશ્ય ધર્મભૃતાં વર।।
ધર્મભૃતરલ્લિ શ્રેષ્ઠને! ભોગિસલુ ऎષ્ટે ઇદ્દરૂ અજીર્ણદિંદ પીડિતરાદવરુ અદન્નુ ભોગિસલુ અશક્તરાગિરુત્તારॆ. નોડુ!
03200017a અપરે બાહુબલિનઃ ક્લિશ્યંતે બહવો જનાઃ।
03200017c દુઃખેન ચાધિગચ્ચંતિ ભોજનં દ્વિજસત્તમ।।
દ્વિજસત્તમ! બાહુબલવુળ્ળ ઇતર બહુજનરુ દુઃખદિંદ ભોજનવન્નુ કંડુકॊળ્ળલારરુ.
03200018a ઇતિ લોકમનાક્રંદં મોહશોકપરિપ્લુતં।
03200018c સ્રોતસાસકૃદાક્ષિપ્તં હ્રિયમાણં બલીયસા।।
હીગॆ લોકવુ આક્રંદદિંદ, મોહશોકગળિંદ તુંબિ, યાવાગલૂ બલશાલિ પ્રવાહદિંદ કॊચ્ચિકॊંડુ હોગુત્તદॆ.
03200019a ન મ્રિયેયુર્ન જીર્યેયુઃ સર્વે સ્યુઃ સાર્વકામિકાઃ।
03200019c નાપ્રિયં પ્રતિપશ્યેયુર્વશિત્વં યદિ વૈ ભવેત્।।
તમ્મ વિધિય ऒડॆયરાગિદ્દરॆ યારૂ સાયુત્તિરલિલ્લ, યારૂ વૃદ્ધરાગુત્તિરલિલ્લ, ऎલ્લરિગૂ બયસિદુદॆલ્લવૂ દॊરॆયુત્તિદ્દવુ, યારૂ અપ્રિયવાદુદન્નુ નોડુત્તિરલિલ્લ.
03200020a ઉપર્યુપરિ લોકસ્ય સર્વો ગંતું સમીહતે।
03200020c યતતે ચ યથાશક્તિ ન ચ તદ્વર્તતે તથા।।
લોકદલ્લિ ऎલ્લરૂ ઇતરરિગિંત મેલॆ હોગલુ બયસુત્તારॆ, યથાશક્તિયાગિ પ્રયત્નિસુત્તારॆ. આદરॆ અદુ હાગાગુવુદિલ્લ.
03200021a બહવઃ સંપ્રદૃશ્યંતે તુલ્યનક્ષત્રમંગલાઃ।
03200021c મહચ્ચ ફલવૈષમ્યં દૃશ્યતે કર્મસંધિષુ।।
બહુમંદિ ऒંદે નક્ષત્ર મંગલ કાલગળલ્લિ હુટ્ટિદ્દરૂ અવર કર્મસંધિગળલ્લિ પડॆયુવ ફલગળલ્લિ બહળષ્ટુ વ્યત્યાસગળન્નુ નોડુત્તેવॆ.
03200022a ન કશ્ચિદીશતે બ્રહ્મન્સ્વયંગ્રાહસ્ય સત્તમ।
03200022c કર્મણાં પ્રાકૃતાનાં વૈ ઇહ સિદ્ધિઃ પ્રદૃશ્યતે।।
બ્રાહ્મણસત્તમ! સ્વયં યારૂ તમ્મ વિધિય ઈશરલ્લ. પ્રાકૃતવાગિ કર્મગળુ સિદ્ધિયાગુવુદન્ને નાવુ ઇલ્લિ કાણુત્તેવॆ.
03200023a યથા શ્રુતિરિયં બ્રહ્મં જીવઃ કિલ સનાતનઃ।
03200023c શરીરમધ્રુવં લોકે સર્વેષાં પ્રાણિનામિહ।।
બ્રાહ્મણ! ઇદુ શ્રુતિગળુ હેળિદંતॆ: જીવવુ સનાતનવાદુદુ. ઈ લોકદ ऎલ્લ પ્રાણિગળ શરીરગળૂ નિર્દિષ્ટવાદવુગળલ્લ.
03200024a વધ્યમાને શરીરે તુ દેહનાશો ભવત્યુત।
03200024c જીવઃ સંક્રમતેઽન્યત્ર કર્મબંધનિબંધનઃ।।
શરીરવન્નુ કॊલ્લુવાગ દેહનાશવાગુત્તદॆ. જીવવુ કર્મબંધગળ પ્રકાર બેરॆ કડॆ વર્ગાયિસલ્પડુત્તદॆ.”
03200025 બ્રાહ્મણ ઉવાચ।
03200025a કથં ધર્મભૃતાં શ્રેષ્ઠ જીવો ભવતિ શાશ્વતઃ।
03200025c એતદિચ્ચામ્યહં જ્ઞાતું તત્ત્વેન વદતાં વર।।
બ્રાહ્મણનુ હેળિદનુ: “ધર્મભૃતરલ્લિ શ્રેષ્ઠને! માતનાડુવવરલ્લિ શ્રેષ્ઠને! જીવવુ હેગॆ શાશ્વતવાદુદુ? ઇદન્નુ ઇદ્દહાગॆ કેળલુ બયસુત્તેનॆ.”
03200026 વ્યાધ ઉવાચ।
03200026a ન જીવનાશોઽસ્તિ હિ દેહભેદે। મિથ્યૈતદાહુર્મ્રિયતેતિ મૂઢાઃ।
03200026c જીવસ્તુ દેહાંતરિતઃ પ્રયાતિ। દશાર્ધતૈવાસ્ય શરીરભેદઃ।।
વ્યાધનુ હેળિદનુ: “દેહભેદવાદાગ જીવવુ સાયુવુદિલ્લ. આદરॆ મૂડરુ અદુ કળॆદુહોગુત્તદॆ ऎંદુ તપ્પાગિ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ. દેહદॊળગિરુવ જીવવુ મુંદુવરॆદુ હોગુત્તદॆ. બેરॆયાદ શરીરવુ પંચભૂતગળન્નુ સેરુત્તદॆ.
03200027a અન્યો હિ નાશ્નાતિ કૃતં હિ કર્મ। સ એવ કર્તા સુખદુઃખભાગી।
03200027c યત્તેન કિં ચિદ્ધિ કૃતં હિ કર્મ। તદશ્નુતે નાસ્તિ કૃતસ્ય નાશઃ।।
માડિદ કર્મગળન્નુ બેરॆ યારૂ પડॆયુવુદિલ્લ. કર્તનુ માત્ર અવુગળિંદુંટાગુવ સુખ દુઃખગળ ભાગિયાગુત્તાનॆ. એને કર્મગળન્નુ માડિદ્દરૂ અવને અદન્નુ પડॆયુત્તાનॆ. કૃતન નાશવાગુવુદિલ્લ.
03200028a અપુણ્યશીલાશ્ચ ભવંતિ પુણ્યા। નરોત્તમાઃ પાપકૃતો ભવંતિ।
03200028c નરોઽનુયાતસ્ત્વિહ કર્મભિઃ સ્વૈસ્। તતઃ સમુત્પદ્યતિ ભાવિતસ્તૈઃ।।
અપુણ્યશીલરુ પુણ્યશીલરાગુત્તારॆ. નરોત્તમરુ પાપકૃતરાગુત્તારॆ. કર્મગળુ નરન બॆન્નુહત્તિ હોગુત્તવॆ. અવનેનાગબેકॆંદુ નિર્ધરિસુત્તવॆ મત્તુ અનંતર અવનુ હુટ્ટુત્તાનॆ.”
03200029 બ્રાહ્મણ ઉવાચ।
03200029a કથં સંભવતે યોનૌ કથં વા પુણ્યપાપયોઃ।
03200029c જાતીઃ પુણ્યા હ્યપુણ્યાશ્ચ કથં ગચ્ચતિ સત્તમ।।
બ્રાહ્મણનુ હેળિદનુ: “સત્તમ! અવનુ હેગॆ યોનિગળલ્લિ હુટ્ટિકॊળ્ળુત્તાનॆ? મત્તુ પુણ્યપાપગળિંદ પુણ્યનુ પુણ્યનાગિયે મત્તુ પાપિયુ પાપિયાગિયે હેગॆ હુટ્ટિકॊળ્ળુત્તાનॆ? અવનુ હેગॆ હોગુત્તાનॆ?”
03200030 વ્યાધ ઉવાચ।
03200030a ગર્ભાધાનસમાયુક્તં કર્મેદં સંપ્રદૃશ્યતે।
03200030c સમાસેન તુ તે ક્ષિપ્રં પ્રવક્ષ્યામિ દ્વિજોત્તમ।।
વ્યાધનુ હેળિદનુ: “કર્મવુ ગર્ભાધાનદॊંદિગॆ કૂડિરુત્તદॆયॆંદુ કાણુત્તદॆ. દ્વિજોત્તમ! ઇદર કુરિતુ બેગને સંક્ષિપ્તવાગિ હેળુત્તેનॆ.
03200031a યથા સંભૃતસંભારઃ પુનરેવ પ્રજાયતે।
03200031c શુભકૃચ્ચુભયોનીષુ પાપકૃત્પાપયોનિષુ।।
ऒટ્ટુહાકિકॊંડ સંભાર-સામાગ્રિગળિગॆ તક્કુદાગિ શુભકાર્યગળન્નુ માડિદવરુ શુભયોનિગળલ્લિ મત્તુ પાપકાર્યગળન્નુ માડિદવરુ પાપયોનિગળલ્લિ પુનઃ હુટ્ટુત્તારॆ.
03200032a શુભૈઃ પ્રયોગૈર્દેવત્વં વ્યામિશ્રૈર્માનુષો ભવેત્।
03200032c મોહનીયૈર્વિયોનીષુ ત્વધોગામી ચ કિલ્બિષૈઃ।।
શુભકર્મગળિંદ દેવત્વવન્નુ પડॆયુત્તારॆ. મિશ્રકર્મગળિંદ મનુષ્યનાગુત્તારॆ. મોહદિંદ પ્રાણિયોનિગળલ્લિ, મત્તુ કિલ્બિષગળિંદ અધોયોનિગળલ્લિ હુટ્ટુત્તારॆ.
03200033a જાતિમૃત્યુજરાદુઃખૈઃ સતતં સમભિદ્રુતઃ।
03200033c સંસારે પચ્યમાનશ્ચ દોષૈરાત્મકૃતૈર્નરઃ।।
મનુષ્યનુ તાને માડિદ દોષગળિંદ સંસારદલ્લિ હુટ્ટુ, મૃત્યુ, વૃદ્ધાપ્યગળિંદ સુડલ્પડુત્તાનॆ.
03200034a તિર્યગ્યોનિસહસ્રાણિ ગત્વા નરકમેવ ચ।
03200034c જીવાઃ સંપરિવર્તંતે કર્મબંધનિબંધનાઃ।।
કર્મબંધન નિબંધનॆગળિગॆ સિલુકિ જીવગળુ નરકક્કૂ હોગિ સહસ્રારુ કીળુ યોનિગળલ્લિ તિરુગુત્તિરુત્તવॆ.
03200035a જંતુસ્તુ કર્મભિસ્તૈસ્તૈઃ સ્વકૃતૈઃ પ્રેત્ય દુઃખિતઃ।
03200035c તદ્દુઃખપ્રતિઘાતાર્થમપુણ્યાં યોનિમશ્નુતે।।
તાવે માડુવ કર્મગળિંદ મત્તુ દુઃખગળિગॆ નીડુવ પ્રતિક્રિયॆગળિંદ જંતુગળુ અપુણ્ય યોનિગળન્નુ હॊંદુત્તવॆ.
03200036a તતઃ કર્મ સમાદત્તે પુનરન્યન્નવં બહુ।
03200036c પચ્યતે તુ પુનસ્તેન ભુક્ત્વાપથ્યમિવાતુરઃ।।
અલ્લિ પુનઃ અન્ય હॊસકર્મગળન્નુ ऒટ્ટુહાકિકॊંડુ પુનઃ, રોગિયુ અપથ્ય આહારવન્નુ સેવિસિદરॆ હેગો હાગॆ, દુઃખવન્નુ અનુભવિસુત્તવॆ.
03200037a અજસ્રમેવ દુઃખાર્તોઽદુઃખિતઃ સુખસંજ્ઞિતઃ।
03200037c તતોઽનિવૃત્તબંધત્વાત્કર્મણામુદયાદપિ।
03200037e પરિક્રામતિ સંસારે ચક્રવદ્બહુવેદનઃ।।
આગ દુઃખાર્તરાગિદ્દરૂ અદુઃખિતરાગિદ્દેવॆ સુખવાગિદ્દેવॆ ऎંદુ તપ્પુ તિળિદુકॊંડુ તમ્મ સરપળિગળન્નુ કળચિકॊળ્ળદે હॊસ કર્મગળિંદ બંધનવન્નુ હॆચ્ચિસિકॊળ્ળુત્તારॆ. હીગॆ બહુવેદનॆય સંસારચક્રદલ્લિ તિરુગુત્તિરુત્તવॆ.
03200038a સ ચેન્નિવૃત્તબંધસ્તુ વિશુદ્ધશ્ચાપિ કર્મભિઃ।
03200038c પ્રાપ્નોતિ સુકૃતાઽલ્લોકાન્યત્ર ગત્વા ન શોચતિ।।
વિશુદ્ધ કર્મગળ મૂલક ઈ બંધનદિંદ નિવૃત્તનાદવનુ ऎલ્લિગॆ હોદરॆ દુઃખવિલ્લવો આ સુકૃત લોકગળન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.
03200039a પાપં કુર્વન્પાપવૃત્તઃ પાપસ્યાંતં ન ગચ્ચતિ।
03200039c તસ્માત્પુણ્યં યતેત્કર્તું વર્જયેત ચ પાતકં।।
પાપદલ્લિ નિરતનાદવનુ પાપવન્ને માડિકॊંડુ પાપદ અંત્યવન્નુ પડॆયુવુદે ઇલ્લ. આદુદરિંદ પાતક કર્મવન્નુ વર્જિસિ પુણ્યવન્નુ માડબેકુ.
03200040a અનસૂયુઃ કૃતજ્ઞશ્ચ કલ્યાણાન્યેવ સેવતે।
03200040c સુખાનિ ધર્મમર્થં ચ સ્વર્ગં ચ લભતે નરઃ।।
અનસૂયનાગિ, કૃતજ્ઞનાગિદ્દુકॊંડુ કલ્યાણકર સેવॆસલ્લિસુવ નરનુ સુખ-ધર્મ-અર્થ-સ્વર્ગગળન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.
03200041a સંસ્કૃતસ્ય હિ દાંતસ્ય નિયતસ્ય યતાત્મનઃ।
03200041c પ્રાજ્ઞસ્યાનંતરા વૃત્તિરિહ લોકે પરત્ર ચ।।
ઉત્તમ નડતॆયુળ્ળવનુ, તાળ્મॆયુળ્ળવનુ, નિયતનાદવનુ, મત્તુ યતાત્મનુ નિરંતર સુખવન્નુ ઇલ્લિયૂ ઇદર નંતરવૂ પડॆયુત્તાનॆ.
03200042a સતાં ધર્મેણ વર્તેત ક્રિયાં શિષ્ટવદાચરેત્।
03200042c અસંક્લેશેન લોકસ્ય વૃત્તિં લિપ્સેત વૈ દ્વિજ।।
દ્વિજ! મનુષ્યનુ ઉત્તમર ધર્મદંતॆ નડॆદુકॊળ્ળબેકુ મત્તુ શિષ્ટરંતॆ ક્રિયॆગળન્નુ આચરિસબેકુ. લોકદ વૃત્તિયન્નુ અનુસરિસુવુદરિંદ સંક્લેશગળુંટાગુવુદિલ્લ.
03200043a સંતિ હ્યાગતવિજ્ઞાનાઃ શિષ્ટાઃ શાસ્ત્રવિચક્ષણાઃ।
03200043c સ્વધર્મેણ ક્રિયા લોકે કર્મણઃ સોઽપ્યસંકરઃ।।
વિજ્ઞાનિગળૂ, શાસ્ત્રગળન્નુ કંડુકॊંડવરૂ, શિષ્ટરૂ ઇદ્દારॆ. સ્વધર્મદંતॆ ક્રિયॆયલ્લિ તॊડગિરુવુદરિંદ લોકદલ્લિ કર્મસંકરવુ આગુવુદિલ્લ.
03200044a પ્રાજ્ઞો ધર્મેણ રમતે ધર્મં ચૈવોપજીવતિ।
03200044c તસ્ય ધર્માદવાપ્તેષુ ધનેષુ દ્વિજસત્તમ।
03200044e તસ્યૈવ સિંચતે મૂલં ગુણાન્પશ્યતિ યત્ર વૈ।।
પ્રાજ્ઞરુ ધર્મદંતॆ નડॆદુકॊળ્ળુવુદરલ્લિ સંતોષવન્નુ પડॆયુત્તારॆ. ધર્મદિંદ જીવનવન્નુ નડॆસુત્તારॆ. દ્વિજસત્તમ! અવનુ ધર્મદિંદ ધનવન્નુ ગળિસુત્તાનॆ. અદરિંદલે બેરિગॆ નીરન્નુ હાકુત્તાનॆ મત્તુ ऎલ્લિયૂ ગુણગળન્નુ કાણુત્તાનॆ.
03200045a ધર્માત્મા ભવતિ હ્યેવં ચિત્તં ચાસ્ય પ્રસીદતિ।
03200045c સ મૈત્રજનસંતુષ્ટ ઇહ પ્રેત્ય ચ નંદતિ।।
અંથવનુ ધર્માત્મનાગિરુત્તાનॆ. અવન ચિત્તવુ સદા સંતૃપ્તવાગિરુત્તદॆ. અવનુ મિત્રજનરॊડનॆ સંતુષ્ટનાગિ ઇલ્લિયૂ મત્તુ નંતરદલ્લિયૂ આનંદિસુત્તાનॆ.
03200046a શબ્દં સ્પર્શં તથા રૂપં ગંધાનિષ્ટાંશ્ચ સત્તમ।
03200046c પ્રભુત્વં લભતે ચાપિ ધર્મસ્યૈતત્ફલં વિદુઃ।।
સત્તમ! ધર્મદલ્લિરુવવરુ સુખવન્નુ નીડુવ શબ્ધ, સ્પર્શ, રૂપ, ગંધગળ મેલॆ પ્રભુત્વવન્નુ પડॆયુત્તારॆ. ઇવુ ધર્મદ ફલવॆંદુ તિળિયલ્પટ્ટિવॆ.
03200047a ધર્મસ્ય ચ ફલં લબ્ધ્વા ન તૃપ્યતિ મહાદ્વિજ।
03200047c અતૃપ્યમાણો નિર્વેદમાદત્તે જ્ઞાનચક્ષુષા।।
મહાદ્વિજ! જ્ઞાનચક્ષુષિયુ ધર્મદ ફલવન્નુ પડॆદુ તૃપ્તનાગુવુદિલ્લ. અવનુ નોવુ સુખગળિગॆ નિર્વેદનાગુત્તાનॆ.
03200048a પ્રજ્ઞાચક્ષુર્નર ઇહ દોષં નૈવાનુરુધ્યતે।
03200048c વિરજ્યતિ યથાકામં ન ચ ધર્મં વિમુંચતિ।।
પ્રજ્ઞાચક્ષુ નરનન્નુ ઇલ્લિય દોષગળુ તાગુવુદિલ્લ. તાને બયસિ વૈરાગ્યનાગુત્તાનॆ. આદરॆ ધર્મવન્નુ બિડુવુદિલ્લ.
03200049a સર્વત્યાગે ચ યતતે દૃષ્ટ્વા લોકં ક્ષયાત્મકં।
03200049c તતો મોક્ષે પ્રયતતે નાનુપાયાદુપાયતઃ।।
લોક મત્તુ તાનૂ ક્ષયવાગુવવॆન્નુવુદન્નુ કંડુકॊંડુ ऎલ્લવન્નૂ ત્યજિસલુ પ્રયત્નિસુત્તાનॆ. ઇન્નૂ ઉપાયગળન્નુ હુડુકિકॊળ્ળુત્તા મોક્ષક્કॆ પ્રયત્નિસુત્તાનॆ.
03200050a એવં નિર્વેદમાદત્તે પાપં કર્મ જહાતિ ચ।
03200050c ધાર્મિકશ્ચાપિ ભવતિ મોક્ષં ચ લભતે પરં।।
હીગॆ નિર્વેદભાવવન્નુ તળॆદુ પાપ કર્મગળન્નુ કળॆદુકॊળ્ળુત્તાનॆ. ધાર્મિકનાગિદ્દુકॊંડુ પરમ મોક્ષવન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.
03200051a તપો નિઃશ્રેયસં જંતોસ્તસ્ય મૂલં શમો દમઃ।
03200051c તેન સર્વાનવાપ્નોતિ કામાન્યાન્મનસેચ્ચતિ।।
તપસ્સુ જંતુવિન શ્રેયસ્સિગॆ કારણ મત્તુ અદર મૂલવુ શમ મત્તુ દમ. ઇવુગળ મૂલક અવન મનસ્સુ બયસિદ કામગળॆલ્લવન્નૂ પડॆયુત્તાનॆ.
03200052a ઇંદ્રિયાણાં નિરોધેન સત્યેન ચ દમેન ચ।
03200052c બ્રહ્મણઃ પદમાપ્નોતિ યત્પરં દ્વિજસત્તમ।।
દ્વિજસત્તમ! ઇંદ્રિયગળ નિરોધ, સત્ય મત્તુ દમગળ મૂલક શ્રેષ્ઠ બ્રહ્મપદવન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.”
03200053 બ્રાહ્મણ ઉવાચ।
03200053a ઇંદ્રિયાણિ તુ યાન્યાહુઃ કાનિ તાનિ યતવ્રત।
03200053c નિગ્રહશ્ચ કથં કાર્યો નિગ્રહસ્ય ચ કિં ફલં।।
બ્રાહ્મણનુ હેળિદનુ: “યતવ્રત! ઇંદ્રિયગળॆંદુ નીનુ હેળિદॆયલ્લ અવુ એનુ? અવુગળ નિગ્રહવન્નુ હેગॆ માડબેકુ મત્તુ નિગ્રહદ ફલવેનુ?
03200054a કથં ચ ફલમાપ્નોતિ તેષાં ધર્મભૃતાં વર।
03200054c એતદિચ્ચામિ તત્ત્વેન ધર્મં જ્ઞાતું સુધાર્મિક।।
ધર્મભૃતરલ્લિ શ્રેષ્ઠ! સુધાર્મિક! ઇવુગળ ફલવન્નુ હેગॆ પડॆયબેકુ? તત્વદિંદ ઈ ધર્મવન્નુ તિળિયલુ બયસુત્તેનॆ.””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યક પર્વણિ માર્કંડેયસમસ્યા પર્વણિ પતિવ્રતોપાખ્યાને બ્રાહ્મણવ્યાધસંવાદે દ્વિશતતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યકપર્વદલ્લિ માર્કંડેયસમસ્યાપર્વદલ્લિ પતિવ્રતોપાખ્યાનદલ્લિ બ્રાહ્મણવ્યાધસંવાદદલ્લિ ઇન્નૂરનॆય અધ્યાયવુ.