પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
માર્કંડેયસમસ્યા પર્વ
અધ્યાય 196
સાર
ઉત્તમ સ્ત્રીયર મહાત્મॆયન્નુ હેળॆંદુ યુધિષ્ઠિરનુ કેળલુ (1=13) માર્કંડેયનુ પતિવ્રતા ધર્મદ કુરિતુ હેળુવુદુ (14-21).
03196001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
03196001a તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા માર્કંડેયં મહાદ્યુતિં।
03196001c પપ્રચ્ચ ભરતશ્રેષ્ઠો ધર્મપ્રશ્નં સુદુર્વચં।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “આગ ભરતશ્રેષ્ઠ રાજ યુધિષ્ઠિરનુ મહાદ્યુતિ માર્કંડેયનન્નુ ऒળ્ળॆય માતિનિંદ ધર્મપ્રશ્નॆયન્નુ કેળિદનુ.
03196002a શ્રોતુમિચ્ચામિ ભગવન્સ્ત્રીણાં માહાત્મ્યમુત્તમં।
03196002c કથ્યમાનં ત્વયા વિપ્ર સૂક્ષ્મં ધર્મં ચ તત્ત્વતઃ।।
“ભગવન્! વિપ્ર! નીનુ ઉત્તમ સ્ત્રીયર મહાત્મॆયન્નુ મત્તુ ધર્મ સૂક્ષવન્નુ તત્વતવાગિ હેળુવુદન્નુ કેળબયસુત્તેનॆ.
03196003a પ્રત્યક્ષેણ હિ વિપ્રર્ષે દેવા દૃશ્યંતિ સત્તમ।
03196003c સૂર્યાચંદ્રમસૌ વાયુઃ પૃથિવી વહ્નિરેવ ચ।।
03196004a પિતા માતા ચ ભગવન્ગાવ એવ ચ સત્તમ।
03196004c યચ્ચાન્યદેવ વિહિતં તચ્ચાપિ ભૃગુનંદન।।
ભૃગુનંદન! વિપ્રર્ષે! સત્તમ! ભગવન્! દેવતॆગળુ, સૂર્ય-ચંદ્રરુ, વાયુ, ભૂમિ, અગ્નિ મત્તુ માતાપિતૃગળુ, ગોવુગળુ, મત્તુ દેવવॆંદુ વિહિતવાગિરુવ ऎલ્લવન્નૂ નાવુ પ્રત્યક્ષવાગિયે કાણુત્તેવॆ.
03196005a મન્યેઽહં ગુરુવત્સર્વમેકપત્ન્યસ્તથા સ્ત્રિયઃ।
03196005c પતિવ્રતાનાં શુશ્રૂષા દુષ્કરા પ્રતિભાતિ મે।।
ઈ ऎલ્લવન્નૂ નાનુ ગુરુવॆંદુ મન્નિસુત્તેનॆ. હાગॆયે પત્રિવ્રતॆયરાદ સ્ત્રીયરન્નુ કૂડ. પતિવ્રતॆયરુ માડુવ શુશ્રૂષॆગળુ દુષ્કરવॆંદુ નનગન્નિસુત્તવॆ.
03196006a પતિવ્રતાનાં માહાત્મ્યં વક્તુમર્હસિ નઃ પ્રભો।
03196006c નિરુધ્ય ચેંદ્રિયગ્રામં મનઃ સંરુધ્ય ચાનઘ।।
03196006e પતિં દૈવતવચ્ચાપિ ચિંતયંત્યઃ સ્થિતા હિ યાઃ।।
પ્રભો! સદા પતિયે દૈવવॆંદુ યોચિસુવ, ઇંદ્રિયગળન્નુ નિગ્રહિસિ, મનસ્સન્નુ નિયંત્રિસિરુવ પતિવ્રતॆયર મહાત્મॆયન્નુ હેળબેકુ.
03196007a ભગવન્દુષ્કરં હ્યેતત્પ્રતિભાતિ મમ પ્રભો।
03196007c માતાપિતૃષુ શુશ્રૂષા સ્ત્રીણાં ભર્તૃષુ ચ દ્વિજ।।
ભગવન્! પ્રભો! દ્વિજ! સ્ત્રીયરુ માતા-પિતૃગળ મત્તુ પતિય શુશ્રૂષॆ માડુવુદુ દુષ્કરવॆંદુ નનગન્નિસુત્તદॆ.
03196008a સ્ત્રીણાં ધર્માત્સુઘોરાદ્ધિ નાન્યં પશ્યામિ દુષ્કરં।
03196008c સાધ્વાચારાઃ સ્ત્રિયો બ્રહ્મન્યત્કુર્વંતિ સદાદૃતાઃ।।
03196008e દુષ્કરં બત કુર્વંતિ પિતરો માતરશ્ચ વૈ।।
બ્રહ્મન્! સ્ત્રીયર ધર્મક્કિંત ઘોરવૂ દુષ્કરવૂ આદ ઇન્નॊંદન્નુ નાનુ કાણॆ. સદા નિષ્ઠॆયિંદ સદાચાર સ્ત્રીયરુ એનન્નુ માડુત્તારો અદન્નુ તંદॆ તાયંદિરુ દુષ્કરવન્નાગિસુત્તારॆ.
03196009a એકપત્ન્યશ્ચ યા નાર્યો યાશ્ચ સત્યં વદંત્યુત।
03196009c કુક્ષિણા દશ માસાંશ્ચ ગર્ભં સંધારયંતિ યાઃ।।
03196009e નાર્યઃ કાલેન સંભૂય કિમદ્ભુતતરં તતઃ।।
સ્ત્રીયાગિ હુટ્ટિ, પતિવ્રતॆયાગિદ્દુ, સદા સત્યવન્ને આડિકॊંડુ, હॊટ્ટॆયલ્લિ હત્તુ તિંગળુ ગર્ભવન્નુ ધરિસુવુદક્કિંત અદ્ભુતવાદુદુ બેરॆ એનિદॆ?
03196010a સંશયં પરમં પ્રાપ્ય વેદનામતુલામપિ।
03196010c પ્રજાયંતે સુતાન્નાર્યો દુઃખેન મહતા વિભો।।
03196010e પુષ્ણંતિ ચાપિ મહતા સ્નેહેન દ્વિજસત્તમ।।
વિભો! દ્વિજસત્તમ! પરમ સંશયવન્નુ હॊંદિ, અતુલ વેદનॆયન્નન્નુભવિસિ નારિયરુ મહા દુઃખદિંદ મક્કળન્નુ હડॆયુત્તારॆ મત્તુ મહા સ્નેહદિંદ બॆળॆસુત્તારॆ.
03196011a યે ચ ક્રૂરેષુ સર્વેષુ વર્તમાના જુગુપ્સિતાઃ।
03196011c સ્વકર્મ કુર્વંતિ સદા દુષ્કરં તચ્ચ મે મતં।।
હાગॆયે ક્રૂરકર્મગળન્નુ માડુવ, ऎલ્લર જિગુપ્સॆગॆ પાત્રરાદવરૂ કૂડ સદા દુષ્કર સ્વકર્મવન્નુ માડુત્તિરુત્તારॆ ऎંદુ નનગન્નિસુત્તદॆ.
03196012a ક્ષત્રધર્મસમાચારં તથ્યં ચાખ્યાહિ મે દ્વિજ।
03196012c ધર્મઃ સુદુર્લભો વિપ્ર નૃશંસેન દુરાત્મના।।
દ્વિજ! ક્ષત્રધર્મવન્નુ સદાચારદલ્લિરિસુકॊળ્ળુવુદર સત્યવન્નૂ નનગॆ હેળુ. વિપ્ર! ક્રૂર મત્તુ દુરાત્મનુ ધર્મદલ્લિ નડॆદુકॊળ્ળુવુદુ કષ્ટ.
03196013a એતદિચ્ચામિ ભગવન્પ્રશ્નં પ્રશ્નવિદાં વર।
03196013c શ્રોતું ભૃગુકુલશ્રેષ્ઠ શુશ્રૂષે તવ સુવ્રત।।
પ્રશ્નॆગળન્નુ તિળિદુકॊળ્ળુવવરલ્લિ શ્રેષ્ઠ! ભગવન્! ભૃગુકુલશ્રેષ્ઠ! સુવ્રત! ઈ પ્રશ્નॆય કુરિતુ નીનુ હેળુવુદન્નુ કેળલુ બયસુત્તેનॆ.”
03196014 માર્કંડેય ઉવાચ।
03196014a હંત તે સર્વમાખ્યાસ્યે પ્રશ્નમેતં સુદુર્વચં।
03196014c તત્ત્વેન ભરતશ્રેષ્ઠ ગદતસ્તન્નિબોધ મે।।
માર્કંડેયનુ હેળિદનુ: “ભરતશ્રેષ્ઠ! નિન્ન ઈ કષ્ટદ પ્રશ્નॆયન્નુ ઉત્તરિસુત્તેનॆ. સત્યવન્નુ હેળિદંતॆ નન્નન્નુ કેળુ.
03196015a માતરં સદૃશીં તાત પિતૄનન્યે ચ મન્યતે।
03196015c દુષ્કરં કુરુતે માતા વિવર્ધયતિ યા પ્રજાઃ।।
મગૂ! કॆલવરુ તાયિયન્નુ મત્તॆ કॆલવરુ તંદॆયન્નુ ઉચ્છરॆંદુ પરિગણિસુત્તારॆ. આદરॆ મક્કળન્નુ બॆળॆસુવ દુષ્કર કાર્યવન્નુ તાયંદિરે માડુત્તારॆ.
03196016a તપસા દેવતેજ્યાભિર્વંદનેન તિતિક્ષયા।
03196016c અભિચારૈરુપાયૈશ્ચ ઈહંતે પિતરઃ સુતાન્।।
તપસ્સિન મૂલક, દેવતॆગળન્નુ પૂજિસિ વંદિસુવુદર મૂલક, ધૃઢતॆય મૂલક, અભિચાર ઉપાયગળ મૂલક તંદॆયરુ પુત્રરન્નુ પડॆયલુ બયસુત્તારॆ.
03196017a એવં કૃચ્ચ્રેણ મહતા પુત્રં પ્રાપ્ય સુદુર્લભં।
03196017c ચિંતયંતિ સદા વીર કીદૃશોઽયં ભવિષ્યતિ।।
વીર! ઈ રીતિ મહા કષ્ટપટ્ટુ દુર્લભનાદ પુત્રનન્નુ પડॆદુ ઇવનુ એનાગુત્તાનો ऎંદુ સદા ચિંતિસુત્તિરુત્તારॆ.
03196018a આશંસતે ચ પુત્રેષુ પિતા માતા ચ ભારત।
03196018c યશઃ કીર્તિમથૈશ્વર્યં પ્રજા ધર્મં તથૈવ ચ।।
ભારત! તંદॆ-તાયિયરુ તમ્મ પુત્રરુ યશસ્સુ, કીર્તિ, ઐશ્વર્ય મત્તુ ધર્મદલ્લિ મક્કળન્નૂ પડॆયલॆંદુ આશિસુત્તારॆ.
03196019a તયોરાશાં તુ સફલાં યઃ કરોતિ સ ધર્મવિત્।
03196019c પિતા માતા ચ રાજેંદ્ર તુષ્યતો યસ્ય નિત્યદા।।
03196019e ઇહ પ્રેત્ય ચ તસ્યાથ કીર્તિર્ધર્મશ્ચ શાશ્વતઃ।।
રાજેંદ્ર! અવર આશॆગળન્નુ સફલગॊળિસુવવનુ ધર્મવિદુ. તંદॆ-તાયિયરન્નુ નિત્યવૂ તૃપ્તિગॊળિસુવવનુ ઇલ્લિ મત્તુ પરદલ્લિ શાશ્વત કીર્તિ-ધર્મગળન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.
03196020a નૈવ યજ્ઞઃ સ્ત્રિયઃ કશ્ચિન્ન શ્રાદ્ધં નોપવાસકં।
03196020c યા તુ ભર્તરિ શુશ્રૂષા તયા સ્વર્ગમુપાશ્નુતે।।
સ્ત્રીયરિગॆ યજ્ઞ, શ્રાદ્ધ, ઉપવાસગળુ ઉપયોગક્કॆ બરુવવલ્લવુ. પતિય શુશ્રૂષॆ માડુવુદરિંદ અવળિગॆ સ્વર્ગવુ દॊરॆયુત્તદॆ.
03196021a એતત્પ્રકરણં રાજન્નધિકૃત્ય યુધિષ્ઠિર।
03196021c પ્રતિવ્રતાનાં નિયતં ધર્મં ચાવહિતઃ શૃણુ।।
રાજન્! યુધિષ્ઠિર! ઈ વિષયદલ્લિ પતિવ્રતॆયર નિયત ધર્મવન્નુ ગમનવિટ્ટુ કેળુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યકપર્વણિ માર્કંડેયસમસ્યાપર્વણિ પતિવ્રતોપાખ્યાને ષટ્નવત્યધિકશતતમોઽધ્યાય:।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યકપર્વદલ્લિ માર્કંડેયસમસ્યાપર્વદલ્લિ પતિવ્રતોપાખ્યાનદલ્લિ નૂરાતॊંભત્તારનॆય અધ્યાયવુ.