praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
āraṇyaka parva
mārkaṃḍeyasamasyā parva
adhyāya 195
sāra
madhu-kaiṭabhara maga dhuṃdhuvu brahmaniṃda varavannu paḍèdudu (1-9). nārāyaṇana tejassiniṃda balagòṃḍa kuvalāśvanu dhuṃdhuvannu saṃharisalu hòraṭidudu (10-21). dhuṃdhuvannu saṃharisi kuvalāśvanu dhuṃdhumāranādudu (22-39).
03195001 mārkaṃḍeya uvāca|
03195001a dhuṃdhurnāma mahātejāstayoḥ putro mahādyutiḥ|
03195001c sa tapo'tapyata mahanmahāvīryaparākramaḥ||
mārkaṃḍeyanu hel̤idanu: “mahādhyuti dhuṃdhu èṃba hèsarinavara ā mahātejasvigal̤a maga. ā mahāvīryaparākramiyu mahā tapassannu tapisidanu.
03195002a atiṣṭhadekapādena kṛśo dhamanisaṃtataḥ|
03195002c tasmai brahmā dadau prīto varaṃ vavre sa ca prabho||
dhamanigal̤u mātra kāṇuvaṣṭu kṛśanāda avanu òṃde kālina melè niṃtukòṃḍiddanu. prītanāgi brahmanu avanigè varavannu kòṭṭanu. ā prabhuvu ī varavannu beḍidanu.
03195003a devadānavayakṣāṇāṃ sarpagaṃdharvarakṣasāṃ|
03195003c avadhyo'haṃ bhaveyaṃ vai vara eṣa vṛto mayā||
“deva, dānava, yakṣa, sarpa, gaṃdharva, rākṣasarigè nānu avadhyanāgali. ide nānu kel̤uva vara.”
03195004a evaṃ bhavatu gacceti tamuvāca pitāmahaḥ|
03195004c sa evamuktastatpādau mūrdhnā spṛśya jagāma ha||
“hāgèye āguttadè! hogu!” èṃdu pitāmahanu avanigè hel̤idanu. idannu kel̤ida avanu avana pādagal̤igè talèyannirisi hodanu.
03195005a sa tu dhuṃdhurvaraṃ labdhvā mahāvīryaparākramaḥ|
03195005c anusmaranpitṛvadhaṃ tato viṣṇumupādravat||
ā varavannu paḍèdu mahāvīryaparākrami dhuṃdhuvu pitṛgal̤a vadhèyannu nènapisikòṃḍu viṣṇuvigè upadravisidanu.
03195006a sa tu devānsagaṃdharvānjitvā dhuṃdhuramarṣaṇaḥ|
03195006c babādha sarvānasakṛddevānviṣṇuṃ ca vai bhṛśaṃ||
ā amarṣaṇa dhuṃdhuvu deva-gaṃdharvarannu jayisi èlla devatègal̤annū viṣṇuvannū cènnāgi bādhisidanu.
03195007a samudro vālukāpūrṇa ujjānaka iti smṛtaḥ|
03195007c āgamya ca sa duṣṭātmā taṃ deśaṃ bharatarṣabha||
bharatarṣabha! prabho! ujjānakavèṃdu prasiddhavāda maral̤ina samudrakkè hogi, ā pradeśadalliruva uttaṃkana ā āśramavannu parama śaktiyiṃda bādhisatòḍagidanu.
03195007e bādhate sma paraṃ śaktyā tamuttaṃkāśramaṃ prabho||
03195008a aṃtarbhūmigatastatra vālukāṃtarhitastadā|
03195008c madhukaiṭabhayoḥ putro dhuṃdhurbhīmaparākramaḥ||
03195009a śete lokavināśāya tapobalasamāśritaḥ|
03195009c uttaṃkasyāśramābhyāśe niḥśvasanpāvakārciṣaḥ||
alli bhūmiya òl̤agè hogi, maral̤inalli bhīmaparākrami, madhu-kaiṭabhara putra dhuṃdhuvu, tapobalavannāśrayisi lokavināśakkāgi uttaṃkana āśramada bal̤i bèṃkiyannu usirāḍuttā malagikòṃḍiddanu.
03195010a etasminneva kāle tu sabhṛtyabalavāhanaḥ|
03195010c kuvalāśvo narapatiranvito balaśālināṃ||
03195011a sahasrairekaviṃśatyā putrāṇāmarimardanaḥ|
03195011c prāyāduttaṃkasahito dhuṃdhostasya niveśanaṃ||
ide samayadalli narapati arimardana kuvalāśvanu sevaka, bala vāhanagal̤iṃda kūḍidavanāgi ippattòṃdu sāvira balaśāli putraròṃdigè dhuṃdhuvina vāsasthal̤akkè hòraṭanu.
03195012a tamāviśattato viṣṇurbhagavān stejasā prabhuḥ|
03195012c uttaṃkasya niyogena lokānāṃ hitakāmyayā||
āga prabhu bhagavān viṣṇuvu uttaṃkana niyogadaṃtè lokagal̤a hitavannu bayasi tejassiniṃda avaralli āveśagòṃḍanu.
03195013a tasminprayāte durdharṣe divi śabdho mahānabhūt|
03195013c eṣa śrīmānnṛpasuto dhuṃdhumāro bhaviṣyati||
ā durdharṣaru hòraḍuvāga diviyalli ī śrīmān nṛpasutanu dhuṃdhumāranāguttānè èṃdu mahā śabdhavuṃṭāyitu.
03195014a divyaiśca puṣpaistaṃ devāḥ samaṃtātparyavākiran|
03195014c devaduṃdubhayaścaiva neduḥ svayamudīritāḥ||
devatègal̤u divya puṣpagal̤annu èllèḍèyū cèllidaru. devaduṃdubhigal̤anne avaru mòl̤agisidaru.
03195015a śītaśca vāyuḥ pravavau prayāṇe tasya dhīmataḥ|
03195015c vipāṃsulāṃ mahīṃ kurvanvavarṣa ca sureśvaraḥ||
ā dhīmaṃtana prayāṇadalli śītala gāl̤iyu bīsitu. sureśvaranu mal̤èsurisi nèlavannu dhūl̤illadaṃtè māḍidanu.
03195016a aṃtarikṣe vimānāni devatānāṃ yudhiṣṭhira|
03195016c tatraiva samadṛśyaṃta dhuṃdhuryatra mahāsuraḥ||
yudhiṣṭhira! mahāsura dhuṃdhuviruvalli aṃtarikṣadalli devatègal̤a vimānagal̤u kaṃḍubaṃdavu.
03195017a kuvalāśvasya dhuṃdhośca yuddhakautūhalānvitāḥ|
03195017c devagaṃdharvasahitāḥ samavaikṣanmaharṣayaḥ||
kuvalāśva mattu dhuṃdhuvina yuddhavannu noḍalu kutūhalagòṃḍa maharṣigal̤u deva-gaṃdharvaròḍanè seridaru.
03195018a nārāyaṇena kauravya tejasāpyāyitastadā|
03195018c sa gato nṛpatiḥ kṣipraṃ putraistaiḥ sarvatodiśaṃ||
kauravya! nārāyaṇana tejassiniṃda balagòṃḍa nṛpatiyu tanna putraròṃdigè èlla dikkugal̤iṃdalū kṣipravāgi muṃduvarèdanu.
03195019a arṇavaṃ khānayāmāsa kuvalāśvo mahīpatiḥ|
03195019c kuvalāśvasya putraistu tasminvai vālukārṇave||
03195020a saptabhirdivasaiḥ khātvā dṛṣṭo dhuṃdhurmahābalaḥ|
kuvalāśvanu maral̤ina rāśiyannu agèyisidanu. ā maral̤ina rāśiyannu el̤u divasagal̤u agèda naṃtara kuvalāśvana putraru mahābali dhuṃdhuvannu kaṃḍaru.
03195020c āsīdghoraṃ vapustasya vālukāṃtarhitaṃ mahat||
03195020e dīpyamānaṃ yathā sūryastejasā bharatarṣabha||
maral̤inòl̤agidda avana mahākāyavu ghoravāgittu. bharatarṣabha! sūryana tejassinaṃtè bèl̤aguttittu.
03195021a tato dhuṃdhurmahārāja diśamāśritya paścimāṃ|
03195021c supto'bhūdrājaśārdūla kālānalasamadyutiḥ||
mahārāja! rājaśārdūla! alli dhuṃdhuvu paścima dikkannu mucci kālānalanaṃtè bèl̤agi malagiddanu.
03195022a kuvalāśvasya putraistu sarvataḥ parivāritaḥ|
03195022c abhidrutaḥ śaraistīkṣṇairgadābhirmusalairapi||
03195022e paṭṭiśaiḥ parighaiḥ prāsaiḥ khaḍgaiśca vimalaiḥ śitaiḥ||
kuvalāśvana putraru èllakaḍèyiṃda suttuvarèdu, tīkṣṇa śaragal̤iṃda, gadègal̤iṃda mattu musala, paṭṭiśa, parigha, prāsa, harita vimala khaḍgagal̤iṃda avanannu tividaru.
03195023a sa vadhyamānaḥ saṃkruddhaḥ samuttasthau mahābalaḥ|
03195023c kruddhaścābhakṣayatteṣāṃ śastrāṇi vividhāni ca||
hīgè pèṭṭu tiṃda ā mahābalanu saṃkruddanāgi melèddu kopadiṃda vividha śastragal̤annu bhakṣisidanu.
03195024a āsyādvamanpāvakaṃ sa saṃvartakasamaṃ tadā|
03195024c tānsarvānnṛpateḥ putrānadahatsvena tejasā||
bāyiyiṃda saṃvartakana samanāda bèṃkiyannu kāruttā, adara tejassiniṃda avanu nṛpatiya èlla makkal̤annū suṭṭuhākidanu.
03195025a mukhajenāgninā kruddho lokānudvartayanniva|
03195025c kṣaṇena rājaśārdūla pureva kapilaḥ prabhuḥ||
03195025e sagarasyātmajān kruddhastadadbhutamivābhavat||
rājaśārdūla! mukhadiṃda huṭṭida agniyiṃda lokagal̤annu kònègòl̤isuvano èṃbaṃtè kṛddhanāgi, hiṃdè prabhu kapilanu kṛddhanāgi sagarana makkal̤annu suṭṭaṃtè, kṣaṇārdhadalli avarannu suṭṭu adbhutavannèsagidanu.
03195026a teṣu krodhāgnidagdheṣu tadā bharatasattama|
03195026c taṃ prabuddhaṃ mahātmānaṃ kuṃbhakarṇamivāparaṃ||
03195026e āsasāda mahātejāḥ kuvalāśvo mahīpatiḥ||
bharatasattama! avaru krodhāgniyalli suṭṭuhogalu, mahātejasvi mahīpati kuvalāśvanu kuṃbhakarṇanaṃtè bèl̤èdidda ā mahātmanannu èdurisidanu.
03195027a tasya vāri mahārāja susrāva bahu dehataḥ|
03195027c tadāpīyata tattejo rājā vārimayaṃ nṛpa||
03195027e yogī yogena vahniṃ ca śamayāmāsa vāriṇā||
mahārāja! avana dehadiṃda bahal̤aṣṭu nīru hariyitu. rāja nṛpaniṃda harida ā nīrina rāśiyu ā tejassannu kuḍiyitu. ā yogiyu yogada nīriniṃda ā bèṃkiyannu ārisidanu.
03195028a brahmāstreṇa tadā rājā daityaṃ krūraparākramaṃ|
03195028c dadāha bharataśreṣṭha sarvalokābhayāya vai||
bharataśreṣṭha! āga rājanu sarvalokabhayavannu nivārisalu brahmāstradiṃda ā krūraparākrami daityanannu suṭṭuhākidanu.
03195029a so'streṇa dagdhvā rājarṣiḥ kuvalāśvo mahāsuraṃ|
03195029c suraśatrumamitraghnastrilokeśa ivāparaḥ||
03195029e dhuṃdhumāra iti khyāto nāmnā samabhavattataḥ||
ā suraśatru, amitraghna, innòbba trilokeśanaṃtiruva mahāsuranannu astradiṃda suṭṭidudariṃda rājarṣi kuvalāśvanu dhuṃdhumāra èṃba hèsariniṃda khyātanādanu.
03195030a prītaiśca tridaśaiḥ sarvairmaharṣisahitaistadā|
03195030c varaṃ vṛṇīṣvetyuktaḥ sa prāṃjaliḥ praṇatastadā||
03195030e atīva mudito rājannidaṃ vacanamabravīt||
muditarāgi sarva maharṣigal̤a sahita tridaśaru avanigè varavannu kel̤iko èṃdu hel̤idaru. āga atīva muditanāda rājanu aṃjalībaddanāgi hel̤idanu:
03195031a dadyāṃ vittaṃ dvijāgryebhyaḥ śatrūṇāṃ cāpi durjayaḥ|
03195031c sakhyaṃ ca viṣṇunā me syādbhūteṣvadroha eva ca||
03195031e dharme ratiśca satataṃ svarge vāsastathākṣayaḥ||
“nānu dvijāgrarigè vittavannu kòḍuvaṃthavanāgali, śatrugal̤igè durjayanāgali, viṣṇuvinòṃdigè nanna sakhyavu irali, bhūtagal̤igè enū drohavannèsagade irali. satatavū dharmadalli saṃtoṣahòṃduvavanāgali, mattu svargavāsavu akṣayavāgali.”
03195032a tathāstviti tato devaiḥ prītairuktaḥ sa pārthivaḥ|
03195032c ṛṣibhiśca sagaṃdharvairuttaṃkena ca dhīmatā||
“hāgèye āgali” èṃdu devatègal̤u, ṛṣigal̤u, gaṃdharvaru mattu dhīmata uttaṃkanū seri, prītiyiṃda rājanigè uttarisidaru.
03195033a sabhājya cainaṃ vividhairāśīrvādaistato nṛpaṃ|
03195033c devā maharṣayaścaiva svāni sthānāni bhejire||
rājanigè vividha āśīrvādagal̤annittu devatègal̤ū maharṣigal̤ū tamma tamma sthānagal̤igè tèral̤idaru.
03195034a tasya putrāstrayaḥ śiṣṭā yudhiṣṭhira tadābhavan|
03195034c dṛḍhāśvaḥ kapilāśvaśca caṃdrāśvaścaiva bhārata||
03195034e tebhyaḥ paraṃparā rājannikṣvākūṇāṃ mahātmanāṃ||
yudhiṣṭhira! bhārata! rājan! avanigè mūvaru śiṣṭharāda putrarādaru - dṛḍhāśva, kapilāśva mattu caṃdrāśva. avariṃda mahātma ikṣvākugal̤a paraṃparèyu muṃduvarèyitu.
03195035a evaṃ sa nihatastena kuvalāśvena sattama|
03195035c dhuṃdhurdaityo mahāvīryo madhukaiṭabhayoḥ sutaḥ||
hīgè ā madhu-kaiṭabhara maga mahāvīrya daitya dhuṃdhuvu sattama kuvalāśvaniṃda hatanādanu.
03195036a kuvalāśvastu nṛpatirdhuṃdhumāra iti smṛtaḥ|
03195036c nāmnā ca guṇasamyuktastadā prabhṛti so'bhavat||
aṃdiniṃda guṇasaṃyukta nṛpati kuvalāśvanādaro dhuṃdhumāranèṃba hèsariniṃda prasiddhanādanu.
03195037a etatte sarvamākhyātaṃ yanmāṃ tvaṃ paripṛccasi|
03195037c dhauṃdhumāramupākhyānaṃ prathitaṃ yasya karmaṇā||
hīgè nīnu kel̤ida yāra karmadiṃda prathitavāgidèyo ā dhuṃdhumārana upākhyānavannu ninagè hel̤iddenè.
03195038a idaṃ tu puṇyamākhyānaṃ viṣṇoḥ samanukīrtanaṃ|
03195038c śṛṇuyādyaḥ sa dharmātmā putravāṃśca bhavennaraḥ||
yāru, viṣṇuvina kīrtanèyiruva, ī puṇyakathèyannu kel̤uttāro ā naranu dharmātmanū putravaṃtanū āguttānè.
03195039a āyuṣmāndhṛtimāṃścaiva śrutvā bhavati parvasu|
03195039c na ca vyādhibhayaṃ kiṃ citprāpnoti vigatajvaraḥ||
parvagal̤alli kel̤uvavanu dhṛtivaṃtanū āyuṣmaṃtanū āguttānè. vyādhibhaya yāvudannū hòṃdade vigatajvaranāguttānè.”
samāpti
iti śrī mahābhārate āraṇyakaparvaṇi mārkaṃḍeyasamasyāparvaṇi dhuṃdhumāropākhyāne paṃcanavatyadhikaśatatamo'dhyāya:|
idu mahābhāratada āraṇyakaparvadalli mārkaṃḍeyasamasyāparvadalli dhuṃdhumāropākhyānadalli nūrātòṃbhattaidanèya adhyāyavu.