ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆరణ్యక పర్వ
మార్కండేయసమస్యా పర్వ
అధ్యాయ 192
సార
ఇక్ష్వాకు రాజ కువలాశ్వను హేగె ధుంధుమారనెందాదనెందు యుధిష్ఠిరను కేళలు మార్కండేయను ధుంధుమారన చరిత్రెయన్ను హేళువుదు (1-7). మరుభూమియల్లి తపస్సన్నాచరిసిద మహర్షి ఉత్తంకనిగె విష్ణువు ప్రత్యక్షనాగి తపస్సన్నాచరిసుత్తిద్ద ధుంధు ఎంబ అసురన మృత్యువిగె ఉత్తంకనూ కువలాశ్వనూ కారణరాగుత్తారె ఎందు వరవన్ను నీడిదుదు (8-29).
03192001 వైశంపాయన ఉవాచ।
03192001a యుధిష్ఠిరో ధర్మరాజః పప్రచ్చ భరతర్షభ।
03192001c మార్కండేయం తపోవృద్ధం దీర్ఘాయుషమకల్మషం।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “భరతర్షభ! ధర్మరాజ యుధిష్ఠిరను తపోవృద్ధ, అకల్మష, దీర్ఘాయు మార్కండేయనల్లి పునః కేళిదను:
03192002a విదితాస్తవ ధర్మజ్ఞ దేవదానవరాక్షసాః।
03192002c రాజవంశాశ్చ వివిధా ఋషివంశాశ్చ శాశ్వతాః।।
03192002e న తేఽస్త్యవిదితం కిం చిదస్మిఽల్లోకే ద్విజోత్తమ।।
“ధర్మజ్ఞ! నినగె దేవ, దానవ, రాక్షసర మత్తు శాశ్వతవాగిరువ వివిధ రాజవంశగళ ఋషివంశగళ కురితు తిళిదిదె. ద్విజోత్తమ! ఈ లోకదల్లి నినగె తిళియదే ఇరువుదు యావుదూ ఇల్ల.
03192003a కథాం వేత్సి మునే దివ్యాం మనుష్యోరగరక్షసాం।
03192003c ఏతదిచ్చామ్యహం శ్రోతుం తత్త్వేన కథితం ద్విజ।।
మునే! దేవతెగళ, మనుష్యర, ఉరగ రాక్షసర దివ్య కథెగళు నినగె తిళిదివె. ద్విజ! నిన్నింద ఈ విషయద కురితు నీను హేళువుదన్ను కేళలు బయసుత్తేనె.
03192004a కువలాశ్వ ఇతి ఖ్యాత ఇక్ష్వాకురపరాజితః।
03192004c కథం నామ విపర్యాసాద్ధుంధుమారత్వమాగతః।।
కువలాశ్వనెందు ప్రఖ్యాతనాద అపరాజిత ఇక్ష్వాకువు హేగె హెసరన్ను బదలాయిసికొండు దుంధుమారనాద?
03192005a ఏతదిచ్చామి తత్త్వేన జ్ఞాతుం భార్గవసత్తమ।
03192005c విపర్యస్తం యథా నామ కువలాశ్వస్య ధీమతః।।
భార్గవసత్తమ! ఇదన్ను తత్వదింద నిన్నింద కేళబయసుత్తేనె. ధీమత కువలాశ్వన హెసరన్ను ఏకె బదలాయిసలాయితు?”
03192006 మార్కండేయ ఉవాచ।
03192006a హంత తే కథయిష్యామి శృణు రాజన్యుధిష్ఠిర।
03192006c ధర్మిష్ఠమిదమాఖ్యానం ధుంధుమారస్య తచ్ఛృణు।।
మార్కండేయను హేళిదను: “రాజన్! యుధిష్ఠిర! ఆ ధర్మిష్ఠ ధుంధుమారన ఆఖ్యాన1వన్ను నినగె హేళుత్తేనె. కేళు.
03192007a యథా స రాజా ఇక్ష్వాకుః కువలాశ్వో మహీపతిః।
03192007c ధుంధుమారత్వమగమత్తచ్ఛృణుష్వ మహీపతే।।
మహీపతే! మహీపతి ఇక్ష్వాకు రాజ కువలాశ్వను ధుంధుమారనెందు హేగాదను ఎందు కేళు.
03192008a మహర్షిర్విశ్రుతస్తాత ఉత్తంక ఇతి భారత।
03192008c మరుధన్వసు రమ్యేషు ఆశ్రమస్తస్య కౌరవ।।
భారత! కౌరవ! మగూ! మహర్షియెందు విశ్రుతనాద ఉత్తంకను రమ్యవాద మరుభూమియల్లి తన్న ఆశ్రమదల్లిద్దను.
03192009a ఉత్తంకస్తు మహారాజ తపోఽతప్యత్సుదుశ్చరం।
03192009c ఆరిరాధయిషుర్విష్ణుం బహూన్వర్షగణాన్విభో।।
మహారాజ! విభో! ఈ ఉత్తంకను విష్ణువన్ను మెచ్చిసలు బహళ వర్షగళ దుశ్చర తపస్సన్ను నడెసిదను.
03192010a తస్య ప్రీతః స భగవాన్సాక్షాద్దర్శనమేయివాన్।
03192010c దృష్ట్వైవ చర్షిః ప్రహ్వస్తం తుష్టావ వివిధైః స్తవైః।।
అవనింద ప్రీతనాద భగవంతను సాక్షాత్ దర్శనవన్నిత్తను. నోడిదాక్షణవే ఋషియు నమస్కరిసి, వివిధ స్తవగళింద అవనన్ను తుష్టిగొళిసిదను.
03192011a త్వయా దేవ ప్రజాః సర్వాః సదేవాసురమానవాః।
03192011c స్థావరాణి చ భూతాని జంగమాని తథైవ చ।।
03192011e బ్రహ్మ వేదాశ్చ వేద్యం చ త్వయా సృష్టం మహాద్యుతే।।
“దేవ! మహాద్యుతే! నిన్నిందలే ఈ సర్వ ప్రజెగళూ, దేవ-అసుర-మానవరూ సేరి, ఇరువ స్థావర జంగమగళూ బ్రహ్మ, వేదగళూ, వేద్యగళూ సృష్టిసల్పట్టివె.
03192012a శిరస్తే గగనం దేవ నేత్రే శశిదివాకరౌ।
03192012c నిఃశ్వాసః పవనశ్చాపి తేజోఽగ్నిశ్చ తవాచ్యుత।।
03192012e బాహవస్తే దిశః సర్వాః కుక్షిశ్చాపి మహార్ణవః।।
దేవ! నిన్న శిరవు గగన, నేత్రగళు శశి-దివాకరరు. అచ్యుత! నిన్న ఉసిరు వాయు మత్తు తేజస్సు అగ్ని. ఎల్ల దిక్కుగళూ నిన్న బాహుగళు మత్తు మహాసాగరవే నిన్న ఒడలు.
03192013a ఊరూ తే పర్వతా దేవ ఖం నాభిర్మధుసూదన।
03192013c పాదౌ తే పృథివీ దేవీ రోమాణ్యోషధయస్తథా।।
దేవ! మధుసూదన! పర్వతగళే నిన్న తొడెగళు. ఆకాశవే నాభి. పృథివీ దేవియు నిన్న పాదగళు మత్తు అరణ్యౌషధిగళు నిన్న రోమగళు.
03192014a ఇంద్రసోమాగ్నివరుణా దేవాసురమహోరగాః।
03192014c ప్రహ్వాస్త్వాముపతిష్ఠంతి స్తువంతో వివిధైః స్తవైః।।
ఇంద్ర, సోమ, అగ్ని, వరుణరు, దేవాసురమహోరగరు నిన్నన్ను వివిధ స్తవగళింద స్తుతిసి తలెబాగి నమస్కరిసి నింతిరువరు.
03192015a త్వయా వ్యాప్తాని సర్వాణి భూతాని భువనేశ్వర।
03192015c యోగినః సుమహావీర్యాః స్తువంతి త్వాం మహర్షయః।।
భువనేశ్వర! సర్వ భూతగళల్లి నీను వ్యాపిసిరువె. యోగిగళు, మహావీరరు, ముహర్షిగళు నిన్నన్ను స్తుతిసుత్తారె.
03192016a త్వయి తుష్టే జగత్స్వస్థం త్వయి క్రుద్ధే మహద్భయం।
03192016c భయానామపనేతాసి త్వమేకః పురుషోత్తమ।।
పురుషోత్తమ! నీను తుష్టనాదరె జగత్తు స్వస్థవాగిరుత్తదె. నీను క్రుద్ధనాదరె మహా భయవుంటాగుత్తదె. నీను భయగళన్ను హోగలాడిసువవను.
03192017a దేవానాం మానుషాణాం చ సర్వభూతసుఖావహః।
03192017c త్రిభిర్విక్రమణైర్దేవ త్రయో లోకాస్త్వయాహృతాః।।
03192017e అసురాణాం సమృద్ధానాం వినాశశ్చ త్వయా కృతః।।
దేవతెగళ, మనుష్యర మత్తు సర్వభూతగళ హితకారకను నీను. దేవ! త్రివిక్రమనాగి మూరూ లోకగళన్ను వ్యాపిసి సమృద్ధరాగిద్ద అసురరన్ను నీను నాశగొళిసిదె.
03192018a తవ విక్రమణైర్దేవా నిర్వాణమగమన్ పరం।
03192018c పరాభవం చ దైత్యేంద్రాస్త్వయి క్రుద్ధే మహాద్యుతే।।
దేవ! నిన్న విక్రమదింద దేవతెగళు పరమ నిర్వాణవన్ను హొందిదరు. మహాద్యుతే! నిన్న క్రోధదింద దైత్యేంద్రరు పరాభవ హొందిదరు.
03192019a త్వం హి కర్తా వికర్తా చ భూతానామిహ సర్వశః।
03192019c ఆరాధయిత్వా త్వాం దేవాః సుఖమేధంతి సర్వశః।।
ఇల్లిరువ ఎల్లవుగళ కర్తనూ నీనే. వికర్తనూ నీనే. నిన్నన్ను ఆరాధిసి దేవతెగళెల్లరూ సుఖవన్ను పడెయుత్తారె.”
03192020a ఏవం స్తుతో హృషీకేశ ఉత్తంకేన మహాత్మనా।
03192020c ఉత్తంకమబ్రవీద్విష్ణుః ప్రీతస్తేఽహం వరం వృణు।।
మహాత్మ ఉత్తంకను హీగె స్తుతిసలు హృషీకేశ విష్ణువు “ఉత్తంక! నిన్నింద ప్రీతనాగిద్దేనె. వరవన్ను కేళు” ఎందను.
03192021 ఉత్తంక ఉవాచ।
03192021a పర్యాప్తో మే వరో హ్యేష యదహం దృష్టవాన్ హరిం।
03192021c పురుషం శాశ్వతం దివ్యం స్రష్టారం జగతః ప్రభుం।।
ఉత్తంకను హేళిదను: “నాను పురుష, శాశ్వత, దివ్య, సృష్టార, జగత్తిన ప్రభు, హరియన్ను నోడిదె ఎన్నువ వరదిందలే తుంబిహోగిద్దేనె.”
03192022 విష్ణురువాచ।
03192022a ప్రీతస్తేఽహమలౌల్యేన భక్త్యా చ ద్విజసత్తమ।
03192022c అవశ్యం హి త్వయా బ్రహ్మన్మత్తో గ్రాహ్యో వరో ద్విజ।।
విష్ణువు హేళిదను: “ద్విజసత్తమ! నాను నిన్న నిష్టె మత్తు భక్తిగళిగె ఒలిదిద్దేనె. ద్విజ! బ్రహ్మన్! అవశ్యవాగి నీను నన్నింద వరవన్ను పడెయబేకు.”
03192023a ఏవం సంచంద్యమానస్తు వరేణ హరిణా తదా।
03192023c ఉత్తంకః ప్రాంజలిర్వవ్రే వరం భరతసత్తమ।।
భరతసత్తమ! ఈ రీతి హరియు ఒత్తాయిసి వరవన్ను నీడలు ఉంత్తంకను కైముగిదు వరవన్ను కేళిదను.
03192024a యది మే భగవాన్ప్రీతః పుండరీకనిభేక్షణః।
03192024c ధర్మే సత్యే దమే చైవ బుద్ధిర్భవతు మే సదా।।
03192024e అభ్యాసశ్చ భవేద్భక్త్యా త్వయి నిత్యం మహేశ్వర।।
“భగవన్! పుండరీకాక్ష! నన్న మేలె ప్రీతనాదరె నన్న బుద్ధియు సదా ధర్మ, సత్య, దమగళల్లిరలి. మహేశ్వర! నిత్యవూ నిన్న భక్తియ అభ్యాసదల్లిరువంతాగలి.”
03192025 విష్ణురువాచ।
03192025a సర్వమేతద్ధి భవితా మత్ప్రసాదాత్తవ ద్విజ।
03192025c ప్రతిభాస్యతి యోగశ్చ యేన యుక్తో దివౌకసాం।।
03192025e త్రయాణామపి లోకానాం మహత్కార్యం కరిష్యసి।।
విష్ణువు హేళిదను: “ద్విజ! ఇవెల్లవూ నన్న ప్రసాదదింద ఆగుత్తవె. యోగవు నినగె తోరిసికొళ్ళుత్తదె. అదరింద యుక్తనాగి దేవతెగళిగె మత్తు మూరు లోకగళిగె మహా కార్యవన్ను మాడుత్తీయె.
03192026a ఉత్సాదనార్థం లోకానాం ధుంధుర్నామ మహాసురః।
03192026c తపస్యతి తపో ఘోరం శృణు యస్తం హనిష్యతి।।
లోకగళన్ను ఉరుళిసువ సలువాగి ధుంధు ఎంబ మహాసురను ఘోరవాద తపస్సన్ను తపిసుత్తిద్దానె. అవనన్ను నీను సంహరిసుత్తీయె. కేళు.
03192027a బృహదశ్వ ఇతి ఖ్యాతో భవిష్యతి మహీపతిః।
03192027c తస్య పుత్రః శుచిర్దాంతః కువలాశ్వ ఇతి శ్రుతః।।
బృహదశ్వ ఎందు ఖ్యాతనాద రాజనాగుత్తానె. అవన మగను శుచియు, దాంతనూ ఆద కువలాశ్వనెందు.
03192028a స యోగబలమాస్థాయ మామకం పార్థివోత్తమః।
03192028c శాసనాత్తవ విప్రర్షే ధుంధుమారో భవిష్యతి।।
ఆ పార్థివోత్తమను నన్న యోగబలవన్ను ఆశ్రయిసి నిన్న శాసనదంతె ధుంధుమారనాగుత్తానె.””
03192029 మార్కండేయ ఉవాచ।
03192029a ఉత్తంకమేవముక్త్వా తు విష్ణురంతరధీయత।
మార్కండేయను హేళిదను: “ఉత్తంకనిగె హీగె హేళి విష్ణువు అంతర్ధాననాదను.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యకపర్వణి మార్కండేయసమస్యాపర్వణి ధుంధుమారోపాఖ్యానే ద్వినవత్యధికశతతమోఽధ్యాయ:।
ఇదు మహాభారతద ఆరణ్యకపర్వదల్లి మార్కండేయసమస్యాపర్వదల్లి ధుంధుమారోపాఖ్యానదల్లి నూరాతొంభత్తెరడనెయ అధ్యాయవు.
-
ధుంధుమారన కథెయు ముందె అశ్వమేధ పర్వదల్లి ఉత్తంక చరితెయల్లి పునః బరుత్తదె. ↩︎