ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆరణ్యక పర్వ
అజగర పర్వ
అధ్యాయ 173
సార
వనవాసద హత్తు వర్షగళు తుంబలు భీమను యుధిష్ఠిరనిగె యుద్ధద విషయవాగి మాతనాడువుదు (1-16). యుధిష్ఠిరను గంధమాదన పర్వతదింద ఇళియువుదు (17-22).
03173001 జనమేజయ ఉవాచ।
03173001a తస్మిన్ కృతాస్త్రే రథినాం ప్రధానే। ప్రత్యాగతే భవనాద్వృత్రహంతుః।
03173001c అతః పరం కిమకుర్వంత పార్థాః। సమేత్య శూరేణ ధనంజయేన।।
జనమేజయను హేళిదను: “కృతార్థనాద ఆ రథిగళల్లి ప్రధానను వృత్రహంతువిన భవనదింద హిందిరుగిద నంతర శూర ధనంజయనొందిగె సేరి ఆ పార్థరు ఏను మాడిదరు?”
03173002 వైశంపాయన ఉవాచ।
03173002a వనేషు తేష్వేవ తు తే నరేంద్రాః। సహార్జునేనేంద్రసమేన వీరాః।
03173002c తస్మింశ్చ శైలప్రవరే సురమ్యే। ధనేశ్వరాక్రీడగతా విజఃరుః।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “అదే వనదల్లి ఆ నరేంద్రరు ఇంద్రసమాననాద అర్జుననొందిగె సురమ్యవాద ధనేశ్వరన శైలప్రవరదమేలె క్రీడానుగతరాగిద్దరు.
03173003a వేశ్మాని తాన్యప్రతిమాని పశ్యన్। క్రీడాశ్చ నానాద్రుమసమ్నికర్షాః।
03173003c చచార ధన్వీ బహుధా నరేంద్రః। సోఽస్త్రేషు యత్తః సతతం కిరీటీ।।
ఆ అప్రతిమ కట్టడగళన్ను మత్తు నానా ద్రుమగళింద కూడిద్ద క్రీడాప్రదేశవన్ను నోడి సతతవూ తన్న అస్త్రగళల్లియే మగ్ననాద, ఆ కిరీటి ధన్వి నరేంద్రను తుంబా తిరుగాడిదను.
03173004a అవాప్య వాసం నరదేవపుత్రాః। ప్రసాదజం వైశ్రవణస్య రాజ్ఞః।
03173004c న ప్రాణినాం తే స్పృహయంతి రాజం। శివశ్చ కాలః స బభూవ తేషాం।।
రాజన్! రాజ వైశ్రవణన కృపెయింద వాసస్థళవన్ను పడెద ఆ నరదేవపుత్రరు ప్రాణిగళు బయసువ సుఖవన్ను బయసదే అవరు కళెద సమయవు శుభవాగిత్తు.
03173005a సమేత్య పార్థేన యథైకరాత్రం। ఊషుః సమాస్తత్ర తదా చతస్రః।
03173005c పూర్వాశ్చ షట్తా దశ పాండవానాం। శివా బభూవుర్వసతాం వనేషు।।
పార్థనన్ను సేరిద అవరు నాల్కు వర్షగళన్ను కళెదరు మత్తు అల్లి కళెద వర్షగళు ఒందే రాత్రియంతె కళెదుహోయితు. హిందిన ఆరు వర్షగళన్నూ సేరి పాండవరు మంగళకర వనగళల్లి హత్తు వర్షగళు వాసిసిదరు.
03173006a తతోఽబ్రవీద్వాయుసుతస్తరస్వీ। జిష్ణుశ్చ రాజానముపోపవిశ్య।
03173006c యమౌ చ వీరౌ సురరాజకల్పావ్। ఏకాంతమాస్థాయ హితం ప్రియం చ।।
జిష్ణు, సురరాజనంతిద్ద వీర యమళరు ఏకాంతదల్లి రాజనొందిగె కుళితుకొండ నంతర తరస్వీ వాయుసుతను హితవూ ప్రియవూ ఆద ఈ మాతుగళన్నాడిదను:
03173007a తవ ప్రతిజ్ఞాం కురురాజ సత్యాం। చికీర్షమాణాస్త్వదను ప్రియం చ।
03173007c తతోఽనుగచ్చామ వనాన్యపాస్య। సుయోధనం సానుచరం నిహంతుం।।
“కురురాజ! నిన్న ప్రతిజ్ఞెయన్ను సత్యవాగిసలు మత్తు నినగె ప్రియవాదుదన్ను మాడలు వనక్కూ నిన్నన్ను అనుసరిసి బందెవు మత్తు సుయోధనన్ను అవన అనుచరరొందిగె సంహరిసలిల్ల.
03173008a ఏకాదశం వర్షమిదం వసామః సుయోధనేనాత్తసుఖాః సుఖార్హాః।
03173008c తం వంచయిత్వాధమబుద్ధిశీలం। అజ్ఞాతవాసం సుఖమాప్నుయామః।।
ఇదు నమ్మ వనవాసద హన్నొందనెయ వర్ష! సుయోధనను నమ్మదాగిద్ద ఉత్తమ సుఖవన్ను కసిదుకొండిద్దానె. అత్యంత కీళు బుద్ధి మత్తు నడతెయ అవనన్ను వంచిసి అజ్ఞాతవాసవన్ను సుఖవాగి కళెయోణ.
03173009a తవాజ్ఞయా పార్థివ నిర్విశమ్కా। విహాయ మానం విచరన్వనాని।
03173009c సమీపవాసేన విలోభితాస్తే। జ్ఞాస్యంతి నాస్మానపకృష్టదేశాన్।।
పార్థివ! నిన్న ఆజ్ఞెయంతె నమ్మ గౌరవవన్ను తొరెదు నిర్విశంకరాగి వనగళల్లి సంచరిసుత్తిద్దేవె. సమీపదల్లియే వాసిసుత్తిద్దుదరింద నావు బేరె దేశక్కె హోదరె అవరిగె గొత్తాగువుదిల్ల.
03173010a సంవత్సరం తం తు విహృత్య గూఢం। నరాధమం తం సుఖముద్ధరేమ।
03173010c నిర్యాత్య వైరం సఫలం సపుష్పం। తస్మై నరేంద్రాధమపూరుషాయ।।
నరేంద్ర! గూఢవాగి వాసిసి ఆ ఒందు వర్షవన్ను కళెదనంతర ఆ నరాధమనన్ను సులభవాగి సోలిసబహుదు. ఆ అధమ పురుషన వైరద మరవన్ను ఫల పుష్పగళొందిగె కీళబహుదు.
03173011a సుయోధనాయానుచరైర్వృతాయ। తతో మహీమాహర ధర్మరాజ।
03173011c స్వర్గోపమం శైలమిమం చరద్భిః। శక్యో విహంతుం నరదేవ శోకః।।
ధర్మరాజ! అనుచరరింద ఆవృతనాద సుయోధనన నంతర నీను ఈ భూమియన్ను ఆళు. నరదేవ! స్వర్గోపమ ఈ శైలదల్లి తిరుగాడబహుదు. శోకవన్ను తొలగిసు.
03173012a కీర్తిశ్చ తే భారత పుణ్యగంధా। నశ్యేత లోకేషు చరాచరేషు।
03173012c తత్ప్రాప్య రాజ్యం కురుపుంగవానాం। శక్యం మహత్ప్రాప్తమథ క్రియాశ్చ।।
భారత! పుణ్యద సువాసునెయిందొడగూడిద నిన్న కీర్తియు లోకగళల్లి, చరాచరగళల్లి నాశవాగువుదిల్ల. కురుపుంగవర రాజ్యవన్ను పడెదు మహాకార్యగళన్నూ మాడబహుదు.
03173013a ఇదం తు శక్యం సతతం నరేంద్ర। ప్రాప్తుం త్వయా యల్లభసే కుబేరాత్।
03173013c కురుష్వ బుద్ధిం ద్విషతాం వధాయ। కృతాగసాం భారత నిగ్రహే చ।।
నరేంద్ర! కుబేరనింద ఈగ నీను పడెదుదెల్లవన్నూ సతతవాగి పడెయబహుదు. భారత! ద్వేషిగళన్ను వధిసువ, నినగె కెట్టద్దన్ను మాడిదవరన్ను నిగ్రహిసువ మనస్సుమాడు.
03173014a తేజస్తవోగ్రం న సహేత రాజన్। సమేత్య సాక్షాదపి వజ్రపాణిః।
03173014c న హి వ్యథాం జాతు కరిష్యతస్తౌ। సమేత్య దేవైరపి ధర్మరాజ।।
ధర్మరాజ! రాజన్! సాక్షాద్ వజ్రపాణియే నిన్నన్ను భేటిమాడిదరె నిన్న ఈ ఉగ్ర తేజస్సన్ను సహిసలార. దేవతెగళెల్లరూ ఒట్టాగి బందరూ నీను ఏను మాడబేకెందు బయసిద్దీయో అదక్కె తడెయొడ్డలారరు.
03173015a త్వదర్థసిద్ధ్యర్థమభిప్రవృత్తౌ। సుపర్ణకేతుశ్చ శినేశ్చ నప్తా।
03173015c యథైవ కృష్ణోఽప్రతిమో బలేన। తథైవ రాజన్స శినిప్రవీరః।।
శినిప్రవీర కృష్ణను హేగె బలదల్లి తన్న సమానరన్ను కాణువుదిల్లవో హాగె సుపర్ణకేతు మత్తు శిని ఇవరీర్వరూ ఎందూ దుఃఖవన్ను హొందువుదిల్ల.
03173016a తవార్థసిద్ధ్యర్థమభిప్రవృత్తౌ। యథైవ కృష్ణః సహ యాదవైస్తైః।
03173016c తథైవ చావాం నరదేవవర్య। యమౌ చ వీరౌ కృతినౌ ప్రయోగే।।
03173016e త్వదర్థయోగప్రభవప్రధానాః। సమం కరిష్యామ పరాన్సమేత్య।।
నరదేవవర్య! కృష్ణ మత్తు యాదవరు ఒట్టిగె హేగో హాగె ఈ వీర యమళరూ కూడ నిన్న అర్థ మత్తు సిద్ధిగళిగాగి హోరాడుత్తారె. నిన్న గురియన్ను తలుపలు హోరాడబేకెందాదరె నావెల్లరూ సేరి హోరాడుత్తేవె.”
03173017a తతస్తదాజ్ఞాయ మతం మహాత్మా। తేషాం స ధర్మస్య సుతో వరిష్ఠః।
03173017c ప్రదక్షిణం వైశ్రవణాధివాసం। చకార ధర్మార్థవిదుత్తమౌజః।।
హీగె అవర అభిప్రాయగళన్ను తిళిద మహాత్మ, ధర్మసుత, హిరియ, ధర్మార్థవిదు, ఉత్తమౌజసను వైశ్రవణన పీఠక్కె ప్రదక్షిణెమాడిదను.
03173018a ఆమంత్ర్య వేశ్మాని నదీః సరాంసి। సర్వాణి రక్షాంసి చ ధర్మరాజః।
03173018c యథాగతం మార్గమవేక్షమాణః। పునర్గిరిం చైవ నిరీక్షమాణః।।
తాను బందిరువ దారియన్ను నోడుత్తా పునః గిరియకడె నోడుత్తా ధర్మరాజను మనెగళు, నదిగళు, సరోవరగళు మత్తు సర్వ రాక్షసరిగె విదాయవన్ను హేళిదను.
03173019a సమాప్తకర్మా సహితః సుహృద్భిర్। జిత్వా సపత్నాన్ప్రతిలభ్య రాజ్యం।
03173019c శైలేంద్ర భూయస్తపసే ధృతాత్మా। ద్రష్టా తవాస్మీతి మతిం చకార।।
“శైలేంద్ర! సుహృదయరొందిగె కార్యగళన్నెల్ల ముగిసి, శత్రుగళన్ను జయిసి రాజ్యవన్ను హిందె పడెదు ధృతాత్మనాగి నిన్న మేలె తపస్సు మాడలు బరుత్తేనె” ఎందు మనస్సు మాడిదను.
03173020a వృతః స సర్వైరనుజైర్ద్విజైశ్చ। తేనైవ మార్గేణ పతిః కురూణాం।
03173020c ఉవాహ చైనాన్సగణాంస్తథైవ। ఘటోత్కచః పర్వతనిర్ఝరేషు।।
సర్వ అనుజరు మత్తు ద్విజరింద సుత్తువరెయల్పట్ట ఆ కురుగళ నాయకనన్ను అవన గుంపినల్లిద్దవరెల్లరన్నూ సేరిసి పునః ఘటోత్కచను పర్వత కందరగళింద కెళగిళిసిదను.
03173021a తాన్ప్రస్థితాన్ప్రీతిమనా మహర్షిః। పితేవ పుత్రాననుశిష్య సర్వాన్।
03173021c స లోమశః ప్రీతమనా జగామ। దివౌకసాం పుణ్యతమం నివాసం।।
అవరు హొరడువాగ ప్రీతిమనస్క మహర్షి లోమశను తందెయు పుత్రరిగె హేగో హాగె ఉపదేశిసి సంతోషగొండు దివౌకసర పుణ్యతమ నివాసక్కె తెరళిదను.
03173022a తేనానుశిష్టార్ష్టిషేణేన చైవ। తీర్థాని రమ్యాణి తపోవనాని।
03173022c మహాంతి చాన్యాని సరాంసి పార్థాః। సంపశ్యమానాః ప్రయయుర్నరాగ్ర్యాః।।
అవనింద మత్తు అర్ష్టిషేణనింద ఉపదేశవన్ను పడెదు ఆ నరవ్యాఘ్ర పార్థరు రమ్య తీర్థగళన్నూ, తపోవనగళన్నూ, మత్తు అన్య మహా సరోవరగళిగూ భీటి కొడుత్తా తమ్మ ప్రయాణవన్ను ముందువరిసిదరు.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యకపర్వణి అజగరపర్వణి గంధమాదనప్రస్థానే త్రిసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయ:।
ఇదు మహాభారతద ఆరణ్యకపర్వదల్లి అజగరపర్వదల్లి గంధమాదనప్రస్థానదల్లి నూరాఎప్పత్మూరనెయ అధ్యాయవు.