પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
તીર્થયાત્રા પર્વ
અધ્યાય 153
સાર
ભિરુગાળિ બીસલુ યુધિષ્ઠિરનુ ભીમનન્નુ કાણદે દ્રૌપદિયન્નુ કેળિદુદુ (1-9). દ્રૌપદિયિંદ વિષયવન્નુ તિળિદ યુધિષ્ઠિરનુ ઘટોત્કચન સહાયદિંદ ભીમનિદ્દલ્લિગॆ હોગિ રાક્ષસરન્નુ સંતવિસિદુદુ (10-31).
03153001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
03153001a તતસ્તાનિ મહાર્હાણિ દિવ્યાનિ ભરતર્ષભ।
03153001c બહૂનિ બહુરૂપાણિ વિરજાંસિ સમાદદે।।
ªÉʱÀવૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “અનંતર ભરતર્ષભનુ આ મહામૌલ્યદ, બહુરૂપગળ, ધૂળિલ્લદ તુંબા દિવ્ય પુષ્પગળન્નુ ऒટ્ટુમાડિકॊંડનુ.
03153002a તતો વાયુર્મહાં શીઘ્રો નીચૈઃ શર્કરકર્ષણઃ।
03153002c પ્રાદુરાસીત્ખરસ્પર્શઃ સંગ્રામમભિચોદયન્।।
આગ શીઘ્રવાગિ બીસુવ, ધૂળન્નુ મેલક્કॆત્તિ હાકુવ, તાગિદરॆ કॊરॆયુવ, સંગ્રામદ સુળિવન્નુ કॊડુવ ભિરુગાળિયુ બીસતॊડગિતુ.
03153003a પપાત મહતી ચોલ્કા સનિર્ઘાતા મહાપ્રભા।
03153003c નિષ્પ્રભશ્ચાભવત્સૂર્યશ્ચન્નરશ્મિસ્તમોવૃતઃ।।
મહાપ્રભॆયુળ્ળ અતિદॊડ્ડ ઉલ્કॆયॊંદુ આ ભિરુગાળિયલ્લિ બિદ્દિતુ. અદરિંદાગિ સૂર્યનુ તન્ન પ્રભॆયન્નુ કળॆદુકॊંડનુ મત્તુ ऎલ્લॆડॆયૂ કત્તલॆયુ આવરિસિતુ.
03153004a નિર્ઘાતશ્ચાભવદ્ભીમો ભીમે વિક્રમમાસ્થિતે।
03153004c ચચાલ પૃથિવી ચાપિ પાંસુવર્ષં પપાત ચ।।
ભીમનુ આ વિક્રમકાર્યવન્નॆસગુત્તિરલુ ભયંકરવાદ સુંટરગાળિયુ બીસિબંદુ ભૂમિયન્ને અડુગિસિતુ મત્તુ ધૂળિન મળॆયન્નુ સુરિસિતુ.
03153005a સલોહિતા દિશશ્ચાસન્ખરવાચો મૃગદ્વિજાઃ।
03153005c તમોવૃતમભૂત્સર્વં ન પ્રજ્ઞાયત કિં ચન।।
આકાશવુ કॆંપાયિતુ, મૃગપક્ષિગળુ ચીરાડિદવુ, ऎલ્લકડॆયૂ કત્તલॆયુ આવરિસિતુ મત્તુ એનૂ કાણિસુત્તિરલિલ્લ.
03153006a તદદ્ભુતમભિપ્રેક્ષ્ય ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
03153006c ઉવાચ વદતાં શ્રેષ્ઠઃ કોઽસ્માનભિભવિષ્યતિ।।
આ અદ્ભુતવન્નુ નોડિ માતનાડુવવરલ્લિ શ્રેષ્ઠ ધર્મપુત્ર યુધિષ્ઠિરનુ હેળિદનુ: “યારો નમ્મન્નુ ધાળિયિડુત્તિદ્દારॆ.
03153007a સજ્જીભવત ભદ્રં વઃ પાંડવા યુદ્ધદુર્મદાઃ।
03153007c યથારૂપાણિ પશ્યામિ સ્વભ્યગ્રો નઃ પરાક્રમઃ।।
સુરક્ષિતરાગિરિ! યુદ્ધદુર્મદ પાંડવરે! સિદ્ધરાગિરિ! કાણુત્તિરુવુદન્નુ નોડિદરॆ પરાક્રમદલ્લિ નાવે મેલાગુત્તેવॆ ऎંદુ તોરુત્તદॆ!”
03153008a એવમુક્ત્વા તતો રાજા વીક્ષાં ચક્રે સમંતતઃ।
03153008c અપશ્યમાનો ભીમં ચ ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।।
હીગॆ હેળિદ રાજનુ સુત્તલૂ નોડિદનુ. આગ ધર્મરાજ યુધિષ્ઠિરનુ ભીમનન્નુ કાણલિલ્લ.
03153009a તત્ર કૃષ્ણાં યમૌ ચૈવ સમીપસ્થાનરિંદમઃ।
03153009c પપ્રચ્ચ ભ્રાતરં ભીમં ભીમકર્માણમાહવે।।
આ અરિંદમનુ અલ્લિ હત્તિરદલ્લિ નિંતિદ્દ કૃષ્ણॆ મત્તુ યમળરલ્લિ તન્ન તમ્મ મહાયુદ્ધદલ્લિ ભયંકરવાગિ હોરાડુવ ભીમન કુરિતુ કેળિદનુ
03153010a કચ્ચિન્ન ભીમઃ પાંચાલિ કિં ચિત્કૃત્યં ચિકીર્ષતિ।
03153010c કૃતવાનપિ વા વીરઃ સાહસં સાહસપ્રિયઃ।।
“પાંચાલી! ભીમનુ એનન્નાદરૂ માડલુ બયસિદને? અથવા આ સાહસપ્રિય વીરનુ એનાદરૂ સાહસકૃત્યવન્નુ માડિદને?
03153011a ઇમે હ્યકસ્માદુત્પાતા મહાસમરદર્શિનઃ।
03153011c દર્શયંતો ભયં તીવ્રં પ્રાદુર્ભૂતાઃ સમંતતઃ।।
યાકॆંદરॆ અકસ્માત્તાગિ ऎલ્લॆડॆયલ્લિયૂ કંડુબરુવ તીવ્ર ભયવન્નુંટુમાડુવ ઈ ઉત્પાતગળુ મહા સમરવન્નુ સૂચિસુત્તવॆ.”
03153012a તં તથા વાદિનં કૃષ્ણા પ્રત્યુવાચ મનસ્વિની।
03153012c પ્રિયા પ્રિયં ચિકીર્ષંતી મહિષી ચારુહાસિની।।
આગ માતનાડુવ મનસ્વિની પ્રિતિય રાણિ, ચારુહાસિનિ કૃષ્ણॆયુ તન્ન પ્રિયનિગॆ સંતોષગॊળિસલુ હેળિદળુ:
03153013a યત્તત્સૌગંધિકં રાજન્નાહૃતં માતરિશ્વના।
03153013c તન્મયા ભીમસેનસ્ય પ્રીતયાદ્યોપપાદિતં।।
“રાજન્! ઇંદુ નનગॆ સંતોષવન્નુ નીડિદ, ગાળિયલ્લિ તેલિબંદ સૌગંધિકા પુષ્પગળન્નુ તરલુ ભીમસેનનિગॆ ऒપ્પિસિદ્દॆ.
03153014a અપિ ચોક્તો મયા વીરો યદિ પશ્યેદ્બહૂન્યપિ।
03153014c તાનિ સર્વાણ્યુપાદાય શીઘ્રમાગમ્યતામિતિ।।
ऒંદુ વેળॆ અંથહ પુષ્પગળન્નુ ઇન્નૂ હॆચ્ચિન સંખ્યॆગળલ્લિ કંડરॆ શીઘ્રવાગિ અવુગળॆલ્લવન્નૂ તરલુ આ વીરનિગॆ હેળિદ્દॆ.
03153015a સ તુ નૂનં મહાબાહુઃ પ્રિયાર્થં મમ પાંડવઃ।
03153015c પ્રાગુદીચીં દિશં રાજંસ્તાન્યાહર્તુમિતો ગતઃ।।
રાજન્! નનગॆ પ્રિયવાદુદન્નુ માડલુ આ મહાબાહુ પાંડવનુ અવુગળન્નુ તરલુ ઈશાન્યદિક્કિગॆ નિજવાગિયૂ હોગિરબહુદુ.”
03153016a ઉક્તસ્ત્વેવં તયા રાજા યમાવિદમથાબ્રવીત્।
03153016c ગચ્ચામ સહિતાસ્તૂર્ણં યેન યાતો વૃકોદરઃ।।
અવળ માતુગળન્નુ કેળિદॊડનॆયે રાજનુ યમળરિગॆ હેળિદનુ: “હાગિદ્દરॆ નાવુ કૂડલે વૃકોદર ભીમનુ હોદલ્લિગॆ ऒટ્ટિગે હોગોણ.
03153017a વહંતુ રાક્ષસા વિપ્રાન્યથાશ્રાંતાન્યથાકૃશાન્।
03153017c ત્વમપ્યમરસંકાશ વહ કૃષ્ણાં ઘટોત્કચ।।
રાક્ષસરુ યારॆલ્લ આયાસગॊંડિદ્દારો, કૃશરાગિદ્દારો અંથહ બ્રાહ્મણરન્નુ હॊત્તુકॊંડુ હોગલિ, મત્તુ ઘટોત્કચ, અમરરંતિરુવ નીનુ કૃષ્ણॆ દ્રૌપદિયન્નુ ऎત્તિકॊંડુ હોગુ.
03153018a વ્યક્તં દૂરમિતો ભીમઃ પ્રવિષ્ટ ઇતિ મે મતિઃ।
03153018c ચિરં ચ તસ્ય કાલોઽયં સ ચ વાયુસમો જવે।।
વેગદલ્લિ વાયુવિન સમનાગિરુવ ભીમનુ હોગિ બહળ સમયવાગિરુવુદરિંદ ખંડિતવાગિયૂ અવનુ બહળ દૂર હોગિદ્દાનॆ ऎંદુ નનગન્નિસુત્તદॆ.
03153019a તરસ્વી વૈનતેયસ્ય સદૃશો ભુવિ લંઘને।
03153019c ઉત્પતેદપિ ચાકાશં નિપતેચ્ચ યથેચ્ચકં।।
અવનુ ભૂમિયલ્લિ ગરુડનંતॆ હારિહોગુત્તાનॆ. અવનુ આકાશદલ્લિ હારિ બેકાદલ્લિ ઇળિયુત્તાનॆ.
03153020a તમન્વિયામ ભવતાં પ્રભાવાદ્રજનીચરાઃ।
03153020c પુરા સ નાપરાધ્નોતિ સિદ્ધાનાં બ્રહ્મવાદિનાં।।
રજનીચર રાક્ષસરે! નિમ્મ પ્રભાવદિંદ નાવુ બ્રહ્મવાદિગળાદ સિદ્ધરન્નુ ઉલ્લંઘિસુવુદર મॊદલે અવનિરુવલ્લિગॆ હોગોણ.”
03153021a તથેત્યુક્ત્વા તુ તે સર્વે હૈડિંબપ્રમુખાસ્તદા।
03153021c ઉદ્દેશજ્ઞાઃ કુબેરસ્ય નલિન્યા ભરતર્ષભ।।
03153022a આદાય પાંડવાંશ્ચૈવ તાંશ્ચ વિપ્રાનનેકશઃ।
03153022c લોમશેનૈવ સહિતાઃ પ્રયયુઃ પ્રીતમાનસાઃ।।
અવરॆલ્લરૂ “હાગॆયે આગલિ” ऎંદરુ. ભરતર્ષભ! હૈડિંબિ ઘટોત્કચન નાયકત્વદલ્લિ કુબેરન સરોવરવિરુવ સ્થળવન્નુ અરિતિદ્દ આ રાક્ષસરુ પાંડવરન્નૂ, લોમહર્ષણનॊંદિગॆ ઇતર અનેક બ્રાહ્મણરન્નૂ ऎત્તિકॊંડુ સંતોષદિંદ હॊરટરુ.
03153023a તે ગત્વા સહિતાઃ સર્વે દદૃશુસ્તત્ર કાનને।
03153023c પ્રફુલ્લપમ્કજવતીં નલિનીં સુમનોહરાં।।
હીગॆ ऎલ્લરૂ ऒટ્ટિગે હોગિ અલ્લિ કાડિનલ્લિ અરળુત્તિરુવ કમલગળિંદ તુંબિદ્દ સુમનોહર સરોવરવન્નુ કંડરુ.
03153024a તં ચ ભીમં મહાત્માનં તસ્યાસ્તીરે વ્યવસ્થિતં।
03153024c દદૃશુર્નિહતાંશ્ચૈવ યક્ષાન્સુવિપુલેક્ષણાન્।।
અલ્લિ અવરુ સરોવરદ તીરદ મેલॆ નિંતિરુવ મહાત્મ ભીમનન્નુ મત્તુ અવનિંદ નિહતરાદ તॆરદ કણ્ણુગળ યક્ષરન્નૂ કંડરુ.
03153025a ઉદ્યમ્ય ચ ગદાં દોર્ભ્યાં નદીતીરે વ્યવસ્થિતં।
03153025c પ્રજાસંક્ષેપસમયે દંડહસ્તમિવાંતકં।।
પ્રજॆગળન્નુ નાશગॊળિસુવ સમયદલ્લિ અંતક યમનુ તન્ન દંડવન્નુ હેગો હાગॆ ગદॆયન્નુ ऎત્તિ હિડિદુ નદીતીરદલ્લિ નિંતિદ્દ ભીમનન્નુ કંડરુ.
03153026a તં દૃષ્ટ્વા ધર્મરાજસ્તુ પરિષ્વજ્ય પુનઃ પુનઃ।
03153026c ઉવાચ શ્લક્ષ્ણયા વાચા કૌંતેય કિમિદં કૃતં।।
અવનન્નુ કંડ ધર્મરાજનુ પુનઃ પુનઃ અવનન્નુ આલંગિસિદનુ મત્તુ મૃદુવાદ માતુગળલ્લિ કેળિદનુ: “કૌંતેય! ઇદેનુ માડિદॆ?
03153027a સાહસં બત ભદ્રં તે દેવાનામપિ ચાપ્રિયં।
03153027c પુનરેવં ન કર્તવ્યં મમ ચેદિચ્ચસિ પ્રિયં।।
દેવરિગॆ અપ્રિયવાદ ઈ સાહસવન્નેકॆ માડિદॆ? નનગॆ સંતોષવાદુદન્નુ માડલુ બયસુવॆયાદરॆ ઇંતહ કાર્યવન્નુ પુનઃ માડબેડ!”
03153028a અનુશાસ્ય ચ કૌંતેયં પદ્માનિ પ્રતિગૃઃય ચ।
03153028c તસ્યામેવ નલિન્યાં તે વિજહ્રુરમરોપમાઃ।।
ઈ રીતિ કૌંતેયનન્નુ નિયંત્રિસિ અવરુ પદ્મગળન્નુ ऒટ્ટુગૂડિસિકॊંડુ આ સરોવરદલ્લિ અમરરંતॆ વિહરિસિદરુ.
03153029a એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ પ્રગૃહીતશિલાયુધાઃ।
03153029c પ્રાદુરાસન્મહાકાયાસ્તસ્યોદ્યાનસ્ય રક્ષિણઃ।।
અદે સમયદલ્લિ આ ઉદ્યાનવનદ રક્ષણॆયલ્લિદ્દ મહાકાયરુ શિલાયુધગળન્નુ હિડિદુ અલ્લિગॆ આગમિસિદરુ.
03153030a તે દૃષ્ટ્વા ધર્મરાજાનં દેવર્ષિં ચાપિ લોમશં।
03153030c નકુલં સહદેવં ચ તથાન્યાન્બ્રાહ્મણર્ષભાન્।।
03153030e વિનયેનાનતાઃ સર્વે પ્રણિપેતુશ્ચ ભારત।
ભારત! ધર્મરાજનન્નુ, દેવર્ષિ લોમશનન્નુ, નકુલ સહદેવરન્નુ મત્તુ ઇતર બ્રાહ્મણર્ષભરન્નુ કંડુ અવરॆલ્લરૂ વિનયદિંદ તલॆબાગિ નમસ્કરિસિદરુ.
03153031a સાંત્વિતા ધર્મરાજેન પ્રસેદુઃ ક્ષણદાચરાઃ।।
03153031c વિદિતાશ્ચ કુબેરસ્ય તતસ્તે નરપુંગવાઃ।
03153031e ઊષુર્નાતિચિરં કાલં રમમાણાઃ કુરૂદ્વહાઃ।।
ધર્મરાજનુ આ રાક્ષસરન્નુ સંતવિસિદાગ અવરુ શાંતરાદરુ. અનંતર આ કુરૂદ્ધહ નરપુંગવરુ કુબેરનિગॆ તિળિદિદ્દહાગॆ અલ્લિયે કॆલ સમય ઉળિદુ રમિસિદરુ1.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યકપર્વણિ તીર્થયાત્રાપર્વણિ લોમશતીર્થયાત્રાયાં સૌગંધિકાહરણે ત્રિપંચશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યકપર્વદલ્લિ તીર્થયાત્રાપર્વદલ્લિ લોમશતીર્થયાત્રॆયલ્લિ સૌગંધિકાહરણવॆંબ નૂરાઐવત્મૂરનॆય અધ્યાયવુ.
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યકપર્વણિ તીર્થયાત્રાપર્વઃ।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યકપર્વદલ્લિ તીર્થયાત્રાપર્વવુ.
ઇદૂવરॆગિન ऒટ્ટુ મહાપર્વગળુ-2/18, ઉપપર્વગળુ-33/100, અધ્યાયગળુ-450/1995, શ્લોકગળુ-14731/73784.
-
ગોરખપુર સંપુટદલ્લિ ઈ અધ્યાયદ નંતરદ ઇન્નॊંદુ અધ્યાયદલ્લિ (અધ્યાય 156) અશરીરવાણિયંતॆ પાંડવરુ પુનઃ નરનારાયણર આશ્રમક્કॆ હિંદિરુગિદ વિષયવિદॆ. પુણॆય સંપુટદલ્લિ ઇલ્લદિરુવ ઈ 21 શ્લોકગળન્નુ અનુબંધ 5રલ્લિ નીડલાગિદॆ. ↩︎