પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
તીર્થયાત્રા પર્વ
અધ્યાય 144
સાર
ચંડમારુતક્કॆ સિલુકિદ દ્રૌપદિયુ મૂર્છિતળાદુદુ (1-5). યુધિષ્ઠિરન વિલાપ (6-15). દ્રૌપદિયુ ऎચ્ચરગॊળ્ળલુ, ભીમનુ ઘટોત્કચનન્નુ સ્મરિસિ કરॆસિકॊંડિદુદુ (16-27).
03144001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
03144001a તતઃ પ્રયાતમાત્રેષુ પાંડવેષુ મહાત્મસુ।
03144001c પદ્ભ્યામનુચિતા ગંતું દ્રૌપદી સમુપાવિશત્।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “મહાત્મ પાંડવરુ અનંતર પ્રયાણમાડુત્તિદ્દરષ્ટે કાલ્નડુગॆગॆ અનુચિતળાદ દ્રૌપદિયુ કુસિદુ બિદ્દળુ.
03144002a શ્રાંતા દુઃખપરીતા ચ વાતવર્ષેણ તેન ચ।
03144002c સૌકુમાર્યાચ્ચ પાંચાલી સમ્મુમોહ યશસ્વિની।।
ભિરુગાળિ મત્તુ મળॆગॆ સિલુકિ આયાસગॊંડવળૂ દુઃખિતળૂ આદ આ સુકુમારિ યશસ્વિની પાંચાલિયુ મૂર્છॆતપ્પિ બિદ્દળુ.
03144003a સા પાત્યમાના મોહેન બાહુભ્યામસિતેક્ષણા।
03144003c વૃત્તાભ્યામનુરૂપાભ્યામૂરૂ સમવલંબત।।
મૂર્છॆતપ્પિ બિદ્દ આ કપ્પુ કણ્ણિનવળુ તન્ન ऎરડૂ તોળુગળિંદ તॊડॆગળન્નુ બળસિ હિડિદુ બિદ્દળુ.
03144004a આલંબમાના સહિતાવૂરૂ ગજકરોપમૌ।
03144004c પપાત સહસા ભૂમૌ વેપંતી કદલી યથા।।
આનॆય સॊંડિલિનંતિદ્દ આ તॊડॆગળન્નુ હિડિદુ નડુગુત્તા બાળॆય મરદંતॆ દॊપ્પનॆ નॆલદ મેલॆ બિદ્દળુ.
03144005a તાં પતંતીં વરારોહાં સજ્જમાનાં લતામિવ।
03144005c નકુલઃ સમભિદ્રુત્ય પરિજગ્રાહ વીર્યવાન્।।
બળ્ળિયંતॆ બગ્ગિ બીળુત્તિરુવ આ વરારોહॆયન્નુ નોડિદ વીર્યવાન્ નકુલનુ બેગને હોગિ અવળન્નુ હિડિદુકॊંડનુ.
03144006 નકુલ ઉવાચ।
03144006a રાજન્પાંચાલરાજસ્ય સુતેયમસિતેક્ષણા।
03144006c શ્રાંતા નિપતિતા ભૂમૌ તામવેક્ષસ્વ ભારત।।
નકુલનુ હેળિદનુ: “રાજન્! પાંચાલરાજન મગળુ કપ્પુ કણ્ણિનવળુ આયાસગॊંડુ નॆલદ મેલॆ બિદ્દિદ્દાળॆ. ભારત! અવળન્નુ સ્વલ્પ નોડિકો!
03144007a અદુઃખાર્હા પરં દુઃખં પ્રાપ્તેયં મૃદુગામિની।
03144007c આશ્વાસય મહારાજ તામિમાં શ્રમકર્શિતાં।।
દુઃખક્કॆ અર્હળાગિરદ ઈ મૃદુવાગિ નડॆયુવવળુ પરમ દુઃખવન્નુ હॊંદિદ્દાળॆ. મહારાજ! આયાસગॊંડુ પીડિતળાદ ઇવળિગॆ આશ્વાસનॆ નીડુ.””
03144008 વૈશંપાયન ઉવાચ।
03144008a રાજા તુ વચનાત્તસ્ય ભૃશં દુઃખસમન્વિતઃ।
03144008c ભીમશ્ચ સહદેવશ્ચ સહસા સમુપાદ્રવન્।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “અવન માતુગળિંદ રાજનુ તુંબા દુઃખભરિતનાદનુ. ભીમનૂ સહદેવનૂ તક્ષણવે અવળ બળિ ઓડિ બંદરુ.
03144009a તામવેક્ષ્ય તુ કૌંતેયો વિવર્ણવદનાં કૃશાં।
03144009c અમ્કમાનીય ધર્માત્મા પર્યદેવયદાતુરઃ।।
બડકલાગિદ્દ આયાસગॊંડુ મુખદ બણ્ણવન્ને કળॆદુકॊંડિદ્દ અવળન્નુ નોડિદ કૌંતેયનુ અવળન્નુ તન્ન તॊડॆય મેલॆ ऎત્તિટ્ટુકॊંડુ દુઃખદિંદ વિલપિસિદનુ.
03144010a કથં વેશ્મસુ ગુપ્તેષુ સ્વાસ્તીર્ણશયનોચિતા।
03144010c શેતે નિપતિતા ભૂમૌ સુખાર્હા વરવર્ણિની।।
“ચॆન્નાગિ હાસિદ હાસિગॆય મેલॆ પહરિગળિરુવ મનॆયલ્લિ મલગુવ સુખક્કॆ અર્હળાદ ઈ વરવર્ણિનિયુ ઈગ હેગॆ ભૂમિય મેલॆ બિદ્દુ મલગિદ્દાળॆ?
03144011a સુકુમારૌ કથં પાદૌ મુખં ચ કમલપ્રભં।
03144011c મત્કૃતેઽદ્ય વરાર્હાયાઃ શ્યામતાં સમુપાગતં।।
વરગળિગॆ અર્હળાદ ઇવળ કોમલવાદ કાલુગળુ મત્તુ કમલદંતિદ્દ મુખ નાનુ માડિદ કર્મગળિંદાગિ ઇંદુ હેગॆ કપ્પાગિવॆ?
03144012a કિમિદં દ્યૂતકામેન મયા કૃતમબુદ્ધિના।
03144012c આદાય કૃષ્ણાં ચરતા વને મૃગગણાયુતે।।
નન્ન દ્યૂતવન્નાડુવ ચટદિંદ બુદ્ધિયન્નુ ઉપયોગિસદે માડિદ કર્મદ મૂલક કૃષ્ણॆગॆ ઈ મૃગગણગળિંદ કૂડિદ વનદલ્લિ તિરુગુવ પરિસ્થિતિયન્નુ નાનેકॆ તંદુકॊટ્ટॆ?
03144013a સુખં પ્રાપ્સ્યતિ પાંચાલી પાંડવાન્પ્રાપ્ય વૈ પતીન્।
03144013c ઇતિ દ્રુપદરાજેન પિત્રા દત્તાયતેક્ષણા।।
પાંડવરન્નુ ગંડંદિરન્નાગિ પડॆદ દ્રૌપદિયુ ઇન્નુ સુખવન્ને હॊંદુત્તાળॆ ऎંદુ હેળિ દ્રુપદરાજનુ ઈ કપ્પુકણ્ણિનવળન્નુ કॊટ્ટિદ્દનુ.
03144014a તત્સર્વમનવાપ્યૈવ શ્રમશોકાદ્ધિ કર્શિતા।
03144014c શેતે નિપતિતા ભૂમૌ પાપસ્ય મમ કર્મભિઃ।।
હાગॆ એનન્નૂ ઇવળુ પડॆયલિલ્લ. નન્ન પાપ કર્મગળિંદાગિ આયાસ મત્તુ શોકદિંદ સॊરગિ ઇવળુ બિદ્દુ નॆલદમેલॆ મલગિકॊંડિદ્દાળॆ!”
03144015a તથા લાલપ્યમાને તુ ધર્મરાજે યુધિષ્ઠિરે।
03144015c ધૌમ્યપ્રભૃતયઃ સર્વે તત્રાજગ્મુર્દ્વિજોત્તમાઃ।।
ઈ રીતિયાગિ ધર્મરાજ યુધિષ્ઠિરનુ વિલપિસુત્તિરલુ ધૌમ્યને મॊદલાદ ऎલ્લ બ્રાહ્મણોત્તમરૂ અલ્લિગॆ બંદરુ.
03144016a તે સમાશ્વાસયામાસુરાશીર્ભિશ્ચાપ્યપૂજયન્।
03144016c રક્ષોઘ્નાંશ્ચ તથા મંત્રાં જેપુશ્ચક્રુશ્ચ તે ક્રિયાઃ।।
અવનિગॆ આશ્વાસનॆયિત્તુ આશીર્વચનગળિંદ ગૌરવિસિ રાક્ષોઘ્ન મત્તુ હાગॆયે ઇતર મંત્રગળન્નુ જપિસિદરુ મત્તુ ક્રિયॆગળન્નુ નડॆસિદરુ.
03144017a પઠ્યમાનેષુ મંત્રેષુ શાંત્યર્થં પરમર્ષિભિઃ।
03144017c સ્પૃશ્યમાના કરૈઃ શીતૈઃ પાંડવૈશ્ચ મુહુર્મુહુઃ।।
03144018a સેવ્યમાના ચ શીતેન જલમિશ્રેણ વાયુના।
03144018c પાંચાલી સુખમાસાદ્ય લેભે ચેતઃ શનૈઃ શનૈઃ।।
શાંતિગોસ્કરવાગિ આ પરમઋષિગળુ ઈ રીતિ મંત્રગળન્નુ પઠિસુત્તિરલુ પાંડવરુ તમ્મ શીતલ કૈગળિંદ અવળન્નુ મત્તॆ મત્તॆ સવરુત્તિરલુ, જલમિશ્રણવાદ તણ્ણગિન ગાળિયુ બીસુત્તિરલુ સુખવન્નુ હॊંદિદ પાંચાલિયુ મॆલ્લને ચેતરિસિકॊંડળુ.
03144019a પરિગૃહ્ય ચ તાં દીનાં કૃષ્ણામજિનસંસ્તરે।
03144019c તદા વિશ્રામયામાસુર્લબ્ધસંજ્ઞાં તપસ્વિનીં।।
કૃષ્ણાજિનવન્નુ હાસિ અદર મેલॆ કૃષ્ણॆ દ્રૌપદિયન્નુ મલગિસિદરુ મત્તુ આ તપસ્વિનિયુ સંપૂર્ણવાગિ ऎચ્ચરવાગુવવરॆગॆ વિશ્રાંતિયન્નુ નીડિદરુ.
03144020a તસ્યા યમૌ રક્તતલૌ પાદૌ પૂજિતલક્ષણૌ।
03144020c કરાભ્યાં કિણજાતાભ્યાં શનકૈઃ સંવવાહતુઃ।।
અવળિ નકુલ સહદેવરુ કॆળ કॆંપાગિદ્દ, મંગળ લક્ષણગળિંદ કૂડિદ્દ અવળ પાદગળન્નુ તમ્મ ऎરડૂ કૈગળિંદ મॆલ્લનॆ ऒત્તુત્તિદ્દરુ.
03144021a પર્યાશ્વાસયદપ્યેનાં ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
03144021c ઉવાચ ચ કુરુશ્રેષ્ઠો ભીમસેનમિદં વચઃ।।
ધર્મરાજ યુધિષ્ઠિરનુ અવળિગॆ સાંત્વનવન્નુ નીડિદનુ. આગ આ કુરુશ્રેષ્ઠનુ ભીમનિગॆ ઈ માતુગળન્નાડિદનુ.
03144022a બહવઃ પર્વતા ભીમ વિષમા હિમદુર્ગમાઃ।
03144022c તેષુ કૃષ્ણા મહાબાહો કથં નુ વિચરિષ્યતિ।।
“મહાબાહુ બીમ! બહળષ્ટુ વિષમવાદ હિમદિંદ કૂડિ દુર્ગમવાદ પર્વતગળિવॆ. કૃષ્ણॆયુ હેગॆતાને અવુગળન્નુ એરિ પ્રયાણિસબલ્લળુ?”
03144023 ભીમસેન ઉવાચ।
03144023a ત્વાં રાજન્રાજપુત્રીં ચ યમૌ ચ પુરુષર્ષભૌ।
03144023c સ્વયં નેષ્યામિ રાજેંદ્ર મા વિષાદે મનઃ કૃથાઃ।।
ભીમસેનનુ હેળિદનુ: “રાજન્! રાજેંદ્ર! નિન્નન્નુ, રાજપુત્રિયન્નુ મત્તુ પુરુષર્ષભરાદ ઈ નકુલ સહદેવરન્નુ સ્વયં નાને ऎત્તિકॊંડુ હોગુત્તેનॆ. નિન્ન મનસ્સુ દુઃખિસદિરલિ!
03144024a અથ વાસૌ મયા જાતો વિહગો મદ્બલોપમઃ।
03144024c વહેદનઘ સર્વાન્નો વચનાત્તે ઘતોત્કચઃ।।
અથવા અનઘ! નીનુ હેળુવુદાદરॆ નન્ન હાગॆયે બલશાલિયાદ, હારિહોગબલ્લ નન્ન મગ ઘટોત્કનુ નમ્મॆલ્લરન્નૂ ऎત્તિકॊંડુ હોગુત્તાનॆ.””
03144025 વૈશંપાયન ઉવાચ।
03144025a અનુજ્ઞાતો ધર્મરાજ્ઞા પુત્રં સસ્માર રાક્ષસં।
03144025c ઘટોત્કચશ્ચ ધર્માત્મા સ્મૃતમાત્રઃ પિતુસ્તદા।।
03144025e કૃતાંજલિરુપાતિષ્ઠદભિવાદ્યાથ પાંડવાન્।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “ધર્મરાજન અનુમતિયન્નુ પડॆદુ અવનુ તન્ન રાક્ષસ મગનન્નુ સ્મરિસિદનુ. તન્ન તંદॆયુ સ્મરિસિદ કૂડલે ધર્માત્મ ઘટોત્કચનુ કૈજોડિસિ પાંડવરિગॆ નમસ્કરિસિ નિંતુકॊંડનુ.
03144026a બ્રાહ્મણાંશ્ચ મહાબાહુઃ સ ચ તૈરભિનંદિતઃ।
03144026c ઉવાચ ભીમસેનં સ પિતરં સત્યવિક્રમઃ।।
આ મહાબાહુવુ બ્રાહ્મણરિગૂ વંદિસિદનુ મત્તુ અવરિંદ સ્વાગતિસલ્પટ્ટનુ. આ સત્યવિક્રમનુ તન્ન તંદॆ ભીમસેનનિગॆ હેળિદનુ:
03144027a સ્મૃતોઽસ્મિ ભવતા શીઘ્રં શુશ્રૂષુરહમાગતઃ।
03144027c આજ્ઞાપય મહાબાહો સર્વં કર્તાસ્મ્યસંશયં।।
03144027e તચ્છૃત્વા ભીમસેનસ્તુ રાક્ષસં પરિષસ્વજે।।
“નીનુ નન્નન્નુ સ્મરિસિદ કૂડલે નિન્ન સેવॆગॆંદુ ઇલ્લિગॆ બંદિદ્દેનॆ. મહાબાહો! આજ્ઞાપિસુ. ऎલ્લવન્નૂ નિસ્સંશયવાગિ માડુત્તેનॆ.” અદન્નુ કેળિદ ભીમસેનનુ આ રાક્ષસનન્નુ બિગિદપ્પિદનુ.
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યકપર્વણિ તીર્થયાત્રાપર્વણિ લોમશતીર્થયાત્રાયાં ગંધમાદનપ્રવેશે ચતુશ્ચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યકપર્વદલ્લિ તીર્થયાત્રાપર્વદલ્લિ લોમશતીર્થયાત્રॆયલ્લિ ગંધમાદનપ્રવેશવॆંબ નૂરાનલ્વત્ત્નાલ્કનॆય અધ્યાયવુ.