ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆరణ్యక పర్వ
తీర్థయాత్రా పర్వ
అధ్యాయ 91
సార
ఉళిదుకొండ కెలవు బ్రాహ్మణరు తమ్మన్నూ తీర్థయాత్రెగె కరెదుకొండు హోగబేకెందు కేళికొళ్ళలు యుధిష్ఠిరను ఒప్పికొండిదుదు (1-15). తీర్థయాత్రెగె సిద్ధతెగళు నడెయుత్తిరువాగ వ్యాస, నారద-పర్వతరు బందు తీర్థయాత్రె మాడువాగ శరీర నియమ, మనస్సు మత్తు బుద్ధియ శుద్ధతెగళ కురితు హేళువుదు; ప్రయాణ (16-28).
03091001 వైశంపాయన ఉవాచ।
03091001a తతః ప్రయాంతం కౌంతేయం బ్రాహ్మణా వనవాసినః।
03091001c అభిగమ్య తదా రాజన్నిదం వచనమబ్రువన్।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “రాజన్! వనవాసి బ్రాహ్మణరు ప్రయాణక్కె హొరడుత్తిద్ద కౌంతేయన బళి బందు ఈ మాతుగళన్నాడిదరు:
03091002a రాజంస్తీర్థాని గంతాసి పుణ్యాని భ్రాతృభిః సహ।
03091002c దేవర్షిణా చ సహితో లోమశేన మహాత్మనా।।
“రాజన్! నీను నిన్న సహోదరరొందిగె మత్తు దేవర్షి మహాత్మ లోమశన సహిత పుణ్యతీర్థగళిగె హోగుత్తిద్దీయె.
03091003a అస్మానపి మహారాజ నేతుమర్హసి పాండవ।
03091003c అస్మాభిర్హి న శక్యాని త్వదృతే తాని కౌరవ।।
మహారాజ! పాండవ! కౌరవ! నమ్మన్ను కూడ కరెదుకొండు హోగు. నిన్న సహాయవిల్లదే నావాగియే ఆ పుణ్యతీర్థగళిగె హోగలు శక్యరిల్ల.
03091004a శ్వాపదైరుపసృష్టాని దుర్గాణి విషమాణి చ।
03091004c అగమ్యాని నరైరల్పైస్తీర్థాని మనుజేశ్వర।।
మనుజేశ్వర! ఆ దుర్గ విషమ ప్రదేశగళు ఘోరమృగగళింద కూడివె మత్తు ఆ తీర్థగళన్ను ప్రయాణికర సణ్ణ గుంపు తలుపలు సాధ్యవిల్ల.
03091005a భవంతో భ్రాతరః శూరా ధనుర్ధరవరాః సదా।
03091005c భవద్భిః పాలితాః శూరైర్గచ్చేమ వయమప్యుత।।
నిన్న సహోదరరు శూరరూ ధనుర్ధరరల్లి శ్రేష్ఠరూ ఆగిద్దారె. శూరరాద నిమ్మింద సదా రక్షితరాగి నావూ కూడ ఆ ప్రదేశగళిగె హోగబహుదు.
03091006a భవత్ప్రసాదాద్ధి వయం ప్రాప్నుయామ ఫలం శుభం।
03091006c తీర్థానాం పృథివీపాల వ్రతానాం చ విశాం పతే।।
విశాంపతే! పృథివీపాల! నిన్న కరుణెయింద నావు తీర్థయాత్రా వ్రతద శుభ ఫలవన్ను పడెయబహుదు.
03091007a తవ వీర్యపరిత్రాతాః శుద్ధాస్తీర్థపరిప్లుతాః।
03091007c భవేమ ధూతపాప్మానస్తీర్థసందర్శనాన్నృప।।
నృప! నిన్న వీర్యదింద పరిరక్షితరాద నావు ఆ తీర్థగళన్ను భేటిమాడి మత్తు అల్లి స్నానమాడి శుద్ధాత్మరాగుత్తేవె.
03091008a భవానపి నరేంద్రస్య కార్తవీర్యస్య భారత।
03091008c అష్టకస్య చ రాజర్షేర్లోమపాదస్య చైవ హ।।
03091009a భరతస్య చ వీరస్య సార్వభౌమస్య పార్థివ।
03091009c ధ్రువం ప్రాప్స్యసి దుష్ప్రాపాఽల్లోకాంస్తీర్థపరిప్లుతః।।
భారత! నీనూ కూడ ఈ తీర్థగళల్లి స్నానమాడి నరేంద్ర కార్తవీర్యనంతె, అష్టకనంతె, రాజర్షి లోమపాదనంతె, వీర సార్వభౌమ పార్థివ భరతనంతె దుర్లభ లోకగళన్ను హొందుత్తీయె.
03091010a ప్రభాసాదీని తీర్థాని మహేంద్రాదీంశ్చ పర్వతాన్।
03091010c గంగాద్యాః సరితశ్చైవ ప్లక్షాదీంశ్చ వనస్పతీన్।।
03091010e త్వయా సహ మహీపాల ద్రష్టుమిచ్చామహే వయం।।
నిన్నొందిగె నావూ కూడ ప్రభాసవే మొదలాద తీర్థగళన్నూ, మహేంద్రాది పర్వతగళన్నూ, గంగెయే మొదలాద నదిగళన్నూ, ప్లక్షవే మొదలాద వనగళన్నూ నోడలు బయసుత్తేవె.
03091011a యది తే బ్రాహ్మణేష్వస్తి కా చిత్ప్రీతిర్జనాధిప।
03091011c కురు క్షిప్రం వచోఽస్మాకం తతః శ్రేయోఽభిపత్స్యసే।।
జనాధిప! నినగె బ్రాహ్మణర మేలె స్పల్పవాదరూ ప్రీతియిదెయెందాదరె నమ్మ మాతినంతె మాడు. ఇదరింద నినగె శ్రేయస్సుంటాగుత్తదె.
03091012a తీర్థాని హి మహాబాహో తపోవిఘ్నకరైః సదా।
03091012c అనుకీర్ణాని రక్షోభిస్తేభ్యో నస్త్రాతుమర్హసి।।
మహాబాహో! ఈ తీర్థగళు యావాగలూ తపస్సన్ను భంగగొళిసువ రాక్షసరింద తుంబివె. అవరింద నమ్మన్ను నీను రక్షిసబేకు.
03091013a తీర్థాన్యుక్తాని ధౌమ్యేన నారదేన చ ధీమతా।
03091013c యాన్యువాచ చ దేవర్షిర్లోమశః సుమహాతపాః।।
03091014a విధివత్తాని సర్వాణి పర్యటస్వ నరాధిప।
03091014c ధూతపాప్మా సహాస్మాభిర్లోమశేన చ పాలితః।।
నరాధిప! ధౌమ్య, ధీమంత నారదరు హేళిద మత్తు సుమహాతప దేవర్షి లోమశను హేళిద ఎల్ల వివిధ తీర్థగళిగె, నమ్మన్నూ కరెదుకొండు, లోమశనింద పాలితనాగి సంచారమాడి పాపగళన్ను త్యజిసు.”
03091015a స తథా పూజ్యమానస్తైర్హర్షాదశ్రుపరిప్లుతః।
03091015c భీమసేనాదిభిర్వీరైర్భ్రాతృభిః పరివారితః।।
03091015e బాఢమిత్యబ్రవీత్సర్వాంస్తానృషీన్పాండవర్షభః।।
హీగె అవరు హర్షద కణ్ణీరిట్టు ప్రార్థిసిద నంతర భీమసేననే మొదలాద వీర సహోదరరింద సుత్తువరెయల్పట్ట పాండవర్షభను ఆ ఎల్ల ఋషిగళిగూ “హాగెయే ఆగలి! ” ఎందు హేళిదను.
03091016a లోమశం సమనుజ్ఞాప్య ధౌమ్యం చైవ పురోహితం।
03091016c తతః స పాండవశ్రేష్ఠో భ్రాతృభిః సహితో వశీ।।
03091016e ద్రౌపద్యా చానవద్యాంగ్యా గమనాయ మనో దధే।।
లోమశ మత్తు పురోహిత ధౌమ్యనింద అప్పణెయన్ను పడెదుకొండ నంతర ఆ పాండవశ్రేష్ఠను తన్న భ్రాతృగళ మత్తు అనవధ్యాంగీ ద్రౌపదియ సహిత హొరడువ తయారి మాడిదను.
03091017a అథ వ్యాసో మహాభాగస్తథా నారదపర్వతౌ।
03091017c కామ్యకే పాండవం ద్రష్టుం సమాజగ్ముర్మనీషిణః।।
అదే సమయదల్లి మహాభాగ వ్యాస, మత్తు నారద-పర్వతరు పాండవనన్ను కాణలు కామ్యకవనక్కె ఆగమిసిదరు.
03091018a తేషాం యుధిష్ఠిరో రాజా పూజాం చక్రే యథావిధి।
03091018c సత్కృతాస్తే మహాభాగా యుధిష్ఠిరమథాబ్రువన్।।
రాజా యుధిష్ఠిరను అవరిగె యథావిధియాగి పూజెగైదను. సత్కృతరాద ఆ మహాభాగరు యుధిష్ఠిరనిగె ఈ రీతి హేళిదరు:
03091019a యుధిష్ఠిర యమౌ భీమ మనసా కురుతార్జవం।
03091019c మనసా కృతశౌచా వై శుద్ధాస్తీర్థాని గచ్చత।।
“యుధిష్ఠిర! యమళరే! భీమ! నిమ్మ మనస్సినల్లి ధర్మవన్ను పాలిసి! మనస్సన్ను శుద్ధిమాడికొండే శుద్ధాత్మరాగియే ఈ తీర్థగళిగె హోగబేకు.
03091020a శరీరనియమం హ్యాహుర్బ్రాహ్మణా మానుషం వ్రతం।
03091020c మనోవిశుద్ధాం బుద్ధిం చ దైవమాహుర్వ్రతం ద్విజాః।।
శరీరనియమవే మనుష్యన వ్రతవెందు బ్రాహ్మణరు హేళుత్తారె. బుద్ధియింద మనస్సన్ను శుద్ధిగొళిసువుదే దేవతగళ వ్రతవెందు ద్విజరు హేళుత్తారె.
03091021a మనో హ్యదుష్టం శూరాణాం పర్యాప్తం వై నరాధిప।
03091021c మైత్రీం బుద్ధిం సమాస్థాయ శుద్ధాస్తీర్థాని గచ్చత।।
నరాధిప! కల్మషవిల్లద మనస్సే శూరరిగె పర్యాప్త. మైత్రీభావవన్నిట్టుకొండు శుద్ధనాగి తీర్థగళిగె హోగు.
03091022a తే యూయం మానసైః శుద్ధాః శరీరనియమవ్రతైః।
03091022c దైవం వ్రతం సమాస్థాయ యథోక్తం ఫలమాప్స్యథ।।
మనస్సన్ను శుద్ధవాగిట్టుకొండు మత్తు శరీరనియమ వ్రతనాగిద్దు దైవవ్రతవన్ను పాలిసిదరె హేళిద ఫలవన్ను హొందుత్తీయె.”
03091023a తే తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ కృష్ణయా సహ పాండవాః।
03091023c కృతస్వస్త్యయనాః సర్వే మునిభిర్దివ్యమానుషైః।।
03091024a లోమశస్యోపసంగృహ్య పాదౌ ద్వైపాయనస్య చ।
03091024c నారదస్య చ రాజేంద్ర దేవర్షేః పర్వతస్య చ।।
కృష్ణెయొందిగె పాండవరు “హాగెయే మాడుత్తేవె!” ఎందు ప్రతిజ్ఞె మాడిదరు. రాజేంద్ర! లోమశ, ద్వైపాయన, నారద మత్తు దేవర్షి పర్వతన పాదగళన్ను హిడిదు నమస్కరిసలు అవర ప్రయాణవన్ను సర్వ మునిగళూ దివ్యమానుషరూ హరసిదరు.
03091025a ధౌమ్యేన సహితా వీరాస్తథాన్యైర్వనవాసిభిః।
03091025c మార్గశీర్ష్యామతీతాయాం పుష్యేణ ప్రయయుస్తతః।।
అనంతర ధౌమ్య మత్తు ఇతర వనవాసిగళన్నొడగూడి ఆ వీరరు అల్లింద మార్గశీర్షవు కళెద పుష్యదల్లి హొరటరు.
03091026a కఠినాని సమాదాయ చీరాజినజటాధరాః।
03091026c అభేద్యైః కవచైర్యుక్తాస్తీర్థాన్యన్వచరంస్తదా।।
కఠిన చీరాజినగళన్ను ధరిసి, జటాధారిగళాగి, అభేధ్య కవచగళన్ను ధరిసి తీర్థయాత్రెగె హొరటరు.
03091027a ఇంద్రసేనాదిభిర్భృత్యై రథైః పరిచతుర్దశైః।
03091027c మహానసవ్యాపృతైశ్చ తథాన్యైః పరిచారకైః।।
03091028a సాయుధా బద్ధనిష్ట్రింశాస్తూణవంతః సమార్గణాః।
03091028c ప్రాఙ్ముఖాః ప్రయయుర్వీరాః పాండవా జనమేజయ।।
జనమేజయ! ఇంద్రసేననే మొదలాద సేవకరొందిగె, హదినాల్కు రథగళల్లి, అడుగెమాడువ మత్తు ఇతర పరిచారకరొందిగె, బాణ-భత్తళికె, ఖడ్గ మొదలాద ఆయుధగళన్ను తెగెదుకొండు, వీర పాండవరు పూర్వాభిముఖవాగి హొరటరు.
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యకపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి లోమశతీర్థయాత్రాయాం ఏకనవతితమోఽధ్యాయః।
ఇదు మహాభారతద ఆరణ్యకపర్వదల్లి తీర్థయాత్రాపర్వదల్లి లోమశతీర్థయాత్రె ఎన్నువ తొంభత్తొందనెయ అధ్యాయవు.