089 లోమశసంవాదః

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

ఆరణ్యక పర్వ

తీర్థయాత్రా పర్వ

అధ్యాయ 89

సార

మహర్షి లోమశన ఆగమన; శక్రసభెయల్లి అర్జుననన్ను నోడిదుదన్నూ, అవన అస్త్ర, గీత, నృత్య అభ్యాసద కురితు, ఇంద్రను యుధిష్ఠిరనిగె కళుహిసిద్ద సందేశవన్ను వరదిమాడిదుదు (1-22).

03089001 వైశంపాయన ఉవాచ।
03089001a ఏవం సంభాషమాణే తు ధౌమ్యే కౌరవనందన।
03089001c లోమశః సుమహాతేజా ఋషిస్తత్రాజగామ హ।।

వైశంపాయనను హేళిదను: “కౌరవనందన! ఈ రీతి ధౌమ్యను మాతనాడుత్తిరలు అల్లిగె సుమహాతేజస్వి ఋషి లోమశను ఆగమిసిదను.

03089002a తం పాండవాగ్రజో రాజా సగణో బ్రాహ్మణాశ్చ తే।
03089002c ఉదతిష్ఠన్మహాభాగం దివి శక్రమివామరాః।।

ఆగ పాండవాగ్రజ రాజను బ్రాహ్మణరు మత్తు గుంపినొడనె దివదల్లి శక్రను బందాగ అమరరు హేగో హాగె ఆ మహాభాగను బందొడనే ఎద్దు నింతను.

03089003a తమభ్యర్చ్య యథాన్యాయం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
03089003c పప్రచ్చాగమనే హేతుమటనే చ ప్రయోజనం।।

ధర్మరాజ యుధిష్ఠిరను అవనన్ను యథాన్యాయవాగి అర్చిసి అవన ఆగమనద కారణ మత్తు సంచారద ఉద్దేశద కురితు కేళిదను.

03089004a స పృష్టః పాండుపుత్రేణ ప్రీయమాణో మహామనాః।
03089004c ఉవాచ శ్లక్ష్ణయా వాచా హర్షయన్నివ పాండవాన్।।

పాండుపుత్రన ప్రశ్నెయింద సంతోషగొండ మహామనస్వియు మృదువాగి హర్షదింద పాండవనిగె హేళిదను.

03089005a సంచరన్నస్మి కౌంతేయ సర్వలోకాన్యదృచ్చయా।
03089005c గతః శక్రస్య సదనం తత్రాపశ్యం సురేశ్వరం।।

“కౌంతేయ! ఇష్టబందంతె సర్వ లోకగళన్నూ సంచరిసుత్తిరువాగ శక్రన అరమనెగె హోగి అల్లి సురేశ్వరనన్ను కండెను.

03089006a తవ చ భ్రాతరం వీరమపశ్యం సవ్యసాచినం।
03089006c శక్రస్యార్ధాసనగతం తత్ర మే విస్మయో మహాన్।।
03089006e ఆసీత్పురుషశార్దూల దృష్ట్వా పార్థం తథాగతం।।

పురుషశార్దూల! అల్లి నిన్న తమ్మ వీర సవ్యసాచియు శక్రన ఆసనద అర్ధభాగదల్లి కుళితిరువుదన్ను నోడిదె. పార్థను అల్లిగె హోగి హాగె కుళితిరువుదన్ను కండు ననగె మహదాశ్చర్యవాయితు.

03089007a ఆహ మాం తత్ర దేవేశో గచ్చ పాండుసుతానితి।
03089007c సోఽహమభ్యాగతః క్షిప్రం దిదృక్షుస్త్వాం సహానుజం।।

అల్లి ననగె దేవేశను పాండుసుతర బళి హోగు ఎందు హేళిదను. ఈగ నాను క్షిప్రవాగి అనుజరొందిగిరువ నిన్నన్ను నోడలు బందిద్దేనె.

03089008a వచనాత్పురుహూతస్య పార్థస్య చ మహాత్మనః।
03089008c ఆఖ్యాస్యే తే ప్రియం తాత మహత్పాండవనందన।।

పురుహూతన మత్తు మహాత్మ పార్థన మాతుగళంతె మగూ! పాండునందన! నినగె నాను అత్యంత ప్రియకర విషయగళన్ను హేళుత్తేనె.

03089009a భ్రాతృభిః సహితో రాజన్కృష్ణయా చైవ తచ్శృణు।
03089009c యత్త్వయోక్తో మహాబాహురస్త్రార్థం పాండవర్షభ।।

రాజన్! నిన్న సహోదరరు మత్తు కృష్ణెయొందిగె అదన్ను కేళు. పాండవర్షభ! ఆ మహాబాహువిగె అస్త్రగళన్ను తరలు నీను హేళిద్దె.

03089010a తదస్త్రమాప్తం పార్థేన రుద్రాదప్రతిమం మహత్।
03089010c యత్తద్బ్రహ్మశిరో నామ తపసా రుద్రమాగతం।।

రుద్రనింద పార్థను బ్రహ్మశిర ఎంబ హెసరిన ఆ మహాస్త్రవన్ను పడెదను. రుద్రను అదన్ను తపస్సుమాడి పడెదుకొండిద్దను.

03089011a అమృతాదుత్థితం రౌద్రం తల్లబ్ధం సవ్యసాచినా।
03089011c తత్సమంత్రం ససంహారం సప్రాయశ్చిత్తమంగలం।।

అమృతదింద ఉత్పత్తియాద ఆ రౌద్ర అస్త్రవన్ను సవ్యసాచియు అదర మంత్ర, సంహార, సప్రాయ మత్తు మంగలదొందిగె పడెదిద్దానె.

03089012a వజ్రం చాన్యాని చాస్త్రాణి దండాదీని యుధిష్ఠిర।
03089012c యమాత్కుబేరాద్వరుణాదింద్రాచ్చ కురునందన।।
03089012e అస్త్రాణ్యధీతవాన్పార్థో దివ్యాన్యమితవిక్రమః।।

యుధిష్ఠిర! కురునందన! అమితవిక్రమి పార్థను వజ్ర మత్తు దండవే మొదలాద ఇతర దివ్యాస్త్రగళన్ను యమ, కుబేర, వరుణ మత్తు ఇంద్రరింద పడెదుకొండిద్దానె.

03089013a విశ్వావసోశ్చ తనయాద్గీతం నృత్తం చ సామ చ।
03089013c వాదిత్రం చ యథాన్యాయం ప్రత్యవిందద్యథావిధి।।

విశ్వావసువిన మగనింద అవను యథాన్యాయవాగి యథావిధియాగి గీత, నృత్య, సామ మత్తు వాద్యగళన్ను కలితుకొండిద్దానె.

03089014a ఏవం కృతాస్త్రః కౌంతేయో గాంధర్వం వేదమాప్తవాన్।
03089014c సుఖం వసతి బీభత్సురనుజస్యానుజస్తవ।।

హీగె అస్త్రగళన్ను పడెదు, గాంధర్వవిద్యెయన్ను పడెదు నిన్న తమ్మన తమ్మ కౌంతేయ బీభత్సువు అల్లి సుఖదింద వాసిసుత్తిద్దానె.

03089015a యదర్థం మాం సురశ్రేష్ఠ ఇదం వచనమబ్రవీత్।
03089015c తచ్చ తే కథయిష్యామి యుధిష్ఠిర నిబోధ మే।।

సురశ్రేష్ఠను ననగె హేళికళుహిసిద సందేశద అర్థవన్ను హేళుత్తేనె. యుధిష్ఠిర! నన్నన్ను కేళు.

03089016a భవాన్మనుష్యలోకాయ గమిష్యతి న సంశయః।
03089016c బ్రూయాద్యుధిష్ఠిరం తత్ర వచనాన్మే ద్విజోత్తమ।।

“ద్విజోత్తమ! నీను నిస్సంశయవాగియూ మనుష్యలోకక్కె హోగి అల్లి యుధిష్ఠిరనిగె నన్న ఈ మాతుగళన్ను హేళు.

03089017a ఆగమిష్యతి తే భ్రాతా కృతాస్త్రః క్షిప్రమర్జునః।
03089017c సురకార్యం మహత్కృత్వా యదాశక్యం దివౌకసైః।।

నిన్న తమ్మ అర్జునను అస్త్రగళన్ను పడెదు, దేవతెగళిగూ అసాధ్యవాద మహా సురకార్యవొందన్ను పూరైసి క్షిప్రవాగి బరుత్తానె.

03089018a తపసా తు త్వమాత్మానం భ్రాతృభిః సహ యోజయ।
03089018c తపసో హి పరం నాస్తి తపసా విందతే మహత్।।

నిన్న సహోదరరొందిగె నీను తపస్సినల్లియే నిన్నన్ను తొడగిసికో. తపస్సిగింత శ్రేష్ఠవాదుదు ఇన్నొందిల్ల. తపస్సే అతిదొడ్డదెందు తిళి.

03089019a అహం చ కర్ణం జానామి యథావద్భరతర్షభ।
03089019c న స పార్థస్య సంగ్రామే కలామర్హతి షోడశీం।।

భరతర్షభ! నానూ కూడ కర్ణనన్ను తిళిదుకొండిద్దేనె. సంగ్రామదల్లి అవను పార్థన హదినారర అంశవూ ఇల్ల.

03089020a యచ్చాపి తే భయం తస్మాన్మనసిస్థమరిందమ।
03089020c తచ్చాప్యపహరిష్యామి సవ్యసాచావిహాగతే।।

అరిందమ! నిన్న మనస్సినల్లిట్టుకొండిరువ అవన భయవన్ను సవ్యసాచియు హిందిరుగిద కూడలే నాను తెగెదుహాకుత్తేనె1.

03089021a యచ్చ తే మానసం వీర తీర్థయాత్రామిమాం ప్రతి।
03089021c తచ్చ తే లోమశః సర్వం కథయిష్యత్యసంశయం।।

వీర! తీర్థయాత్రెయ కురితు నీను మనస్సు మాడిరువుదర కురితు నిస్సంశయవాగి లోమశను ఎల్లవన్నూ నినగె తిళిసికొడుత్తానె.

03089022a యచ్చ కిం చిత్తపోయుక్తం ఫలం తీర్థేషు భారత।
03089022c మహర్షిరేష యద్బ్రూయాత్తచ్ఛ్రద్ధేయమనన్యథా।।

భారత! తీర్థగళల్లి తపోయుక్తనాగిరువుదర ఫలద కురితు మహర్షియు ఏనెల్లా హేళుత్తానో అదరల్లి శ్రద్ధెయిడు.””

సమాప్తి

ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యకపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి లోమశసంవాదే ఏకోననవతితమోఽధ్యాయః।
ఇదు మహాభారతద ఆరణ్యకపర్వదల్లి తీర్థయాత్రాపర్వదల్లి లోమశసంవాద ఎన్నువ ఎంభత్తొంభత్తనెయ అధ్యాయవు.


  1. యుధిష్ఠిరనిగె కళుహిసిద ఈ సందేశదంతెయే ముందె ఇంద్రను కర్ణన సహజ కవచ-కుండలగళన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తానె (ఆరణ్యక పర్వ, కుండలాహరణ పర్వ). ↩︎