પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
તીર્થયાત્રા પર્વ
અધ્યાય 88
સાર
ધૌમ્યનુ યુધિષ્ઠિરનિગॆ ઉત્તરદિક્કિનલ્લિરુવ તીર્થક્ષેત્રગળ કુરિતુ હેળિદુદુ (1-30).
03088001 ધૌમ્ય ઉવાચ।
03088001a ઉદીચ્યાં રાજશાર્દૂલ દિશિ પુણ્યાનિ યાનિ વૈ।
03088001c તાનિ તે કીર્તયિષ્યામિ પુણ્યાન્યાયતનાનિ ચ।।
ધૌમ્યનુ હેળિદનુ: “રાજશાર્દૂલ! ઈગ નાનુ ઉત્તરદિક્કિનલ્લિરુવ પુણ્ય તીર્થગળ મત્તુ પ્રદેશગળ કુરિતુ હેળુત્તેનॆ.
03088002a સરસ્વતી પુણ્યવહા હ્રદિની વનમાલિની।
03088002c સમુદ્રગા મહાવેગા યમુના યત્ર પાંડવ।।
પાંડવ! દંડॆગળલ્લિ સરોવર મત્તુ વનગળન્નુ હॊંદિદ પુણ્યવાહિનિ સરસ્વતિયિદॆ. અલ્લિયે મહાવેગદિંદ સમુદ્રદ કડॆ હરિયુત્તિરુવ યમુનાનદિયૂ ઇદॆ.
03088003a તત્ર પુણ્યતમં તીર્થં પ્લક્ષાવતરણં શિવં।
03088003c યત્ર સારસ્વતૈરિષ્ટ્વા ગચ્ચંત્યવભૃથં દ્વિજાઃ।।
03088004a પુણ્યં ચાખ્યાયતે દિવ્યં શિવમગ્નિશિરોઽનઘ।
03088004c સહદેવોઽયજદ્યત્ર શમ્યાક્ષેપેણ ભારત।।
અનઘ! ભારત! અલ્લિય પુણ્યતમ મંગળકર સારસ્વતી તીર્થદલ્લિ દ્વિજરુ હોગિ સ્નાનમાડુત્તારॆ. અલ્લિયે પુણ્યવૂ મંગળકરવૂ આદ અગ્નિશિર ऎન્નુવ તીર્થવિદॆ - અલ્લિ સહદેવનુ યાગદ બટ્ટલન્નુ ऎસॆદુ અળॆદ જાગદલ્લિ યજ્ઞવન્નુ માડિદ્દનુ.
03088005a એતસ્મિન્નેવ ચાર્થેયમિંદ્રગીતા યુધિષ્ઠિર।
03088005c ગાથા ચરતિ લોકેઽસ્મિન્ગીયમાના દ્વિજાતિભિઃ।।
યુધિષ્ઠિર! અદે સંદર્ભદલ્લિ મॊદલુ ઇંદ્રનિંદ હાડલ્પટ્ટ મત્તુ ઈ લોકદલ્લિ દ્વિજરુ હાડુવ ઈ ઇંદ્રગીતॆ રચિસલ્પટ્ટિતુ.
03088006a અગ્નયઃ સહદેવેન યે ચિતા યમુનામનુ।
03088006c શતં શતસહસ્રાણિ સહસ્રશતદક્ષિણાઃ।।
યમુનાનદિય તીરદલ્લિ સહદેવનુ ऒંદુ કોટિ અગ્નિગળન્નુ, ऒંદુ લક્ષ દક્ષિણॆગળન્નિત્તુ રચિસિદનુ.
03088007a તત્રૈવ ભરતો રાજા ચક્રવર્તી મહાયશાઃ।
03088007c વિંશતિં સપ્ત ચાષ્ટૌ ચ હયમેધાનુપાહરત્।।
રાજા ભારત! અલ્લિયે મહાયશસ્વિ ચક્રવર્તિયુ મૂવત્તૈદુ અશ્વમેધયાગગળન્નુ નॆરવેરિસિદનુ.
03088008a કામકૃદ્યો દ્વિજાતીનાં શ્રુતસ્તાત મયા પુરા।
03088008c અત્યંતમાશ્રમઃ પુણ્યઃ સરકસ્તસ્ય વિશ્રુતઃ।।
તાત! દ્વિજર બયકॆગળન્નુ પૂરૈસિદ અત્યંત પુણ્યકરવॆંદુ નાનુ હિંદॆયે કેળિદ્દ સરકસ્તન આશ્રમવિદॆ.
03088009a સરસ્વતી નદી સદ્ભિઃ સતતં પાર્થ પૂજિતા।
03088009c વાલખિલ્યૈર્મહારાજ યત્રેષ્ટમૃષિભિઃ પુરા।।
પાર્થ! સરસ્વતી નદિયુ સજ્જનરિંદ યાવાગલૂ પૂજિસલ્પટ્ટિદॆ. મહારાજ! ઋષિ વાલખિલ્યરુ હિંદॆ ઇલ્લિયે યાગમાડિદ્દરુ.
03088010a દૃષદ્વતી પુણ્યતમા તત્ર ખ્યાતા યુધિષ્ઠિર।
03088010c તત્ર વૈવર્ણ્યવર્ણૌ ચ સુપુણ્યૌ મનુજાધિપ।।
03088011a વેદજ્ઞૌ વેદવિદિતૌ વિદ્યાવેદવિદાવુભૌ।
03088011c યજંતૌ ક્રતુભિર્નિત્યં પુણ્યૈર્ભરતસત્તમ।।
યુધિષ્ઠિર! મનુજાધિપ! ભરતસત્તમ! અલ્લિયે પુણ્યતમ વિખ્યાત ધૃષદ્વતી નદિયિદॆ. અલ્લિ વેદજ્ઞ, વેદવિદિત, વેદવિદ્યॆગળન્નુ તિળિદિરુવ, સુપુણ્ય વૈવર્ણ્ય મત્તુ વર્ણરુ નિત્યવૂ પુણ્યકર યાગગળન્નુ માડુત્તિરુત્તારॆ.
03088012a સમેત્ય બહુશો દેવાઃ સેંદ્રાઃ સવરુણાઃ પુરા।
03088012c વિશાખયૂપેઽતપ્યંત તસ્માત્પુણ્યતમઃ સ વૈ।।
હિંદॆ ઇંદ્ર મત્તુ વરુણરન્નॊડગૂડિ બહુસંખ્યॆયલ્લિ દેવતॆગળુ વિશાખયૂપદલ્લિ તપસ્સુમાડિદ્દરુ. આદુદરિંદ અદુ પુણ્યતમ.
03088013a ઋષિર્મહાન્મહાભાગો જમદગ્નિર્મહાયશાઃ।
03088013c પલાશકેષુ પુણ્યેષુ રમ્યેષ્વયજતાભિભૂઃ।।
મહાનૃષિ મહાભાગ મહાયશસ્વિ જમદગ્નિયુ પુણ્યવૂ રમ્યવૂ આદ પકાશકેષદલ્લિ પ્રમુખ યજ્ઞમાડિદ્દનુ.
03088014a યત્ર સર્વાઃ સરિચ્ચ્રેષ્ઠાઃ સાક્ષાત્તમૃષિસત્તમં।
03088014c સ્વં સ્વં તોયમુપાદાય પરિવાર્યોપતસ્થિરે।।
અલ્લિ સર્વ નદિગળૂ સાક્ષાત્તાગિ, પ્રતિયॊબ્બરૂ તમ્મ તમ્મ નીરન્નુ હॊત્તુ. આ ઋષિસત્તમનન્નુ સુત્તુવરॆદુ નિંતિદ્દરુ.
03088015a અપિ ચાત્ર મહારાજ સ્વયં વિશ્વાવસુર્જગૌ।
03088015c ઇમં શ્લોકં તદા વીર પ્રેક્ષ્ય વીર્યં મહાત્મનઃ।।
મહારાજ! અલ્લિયૂ કૂડ સ્વયં વિશ્વાવસુવુ આ મહાત્મ વીરન વીર્યવન્નુ નોડિ ઈ શ્લોકવન્નુ હાડિદ્દનુ:
03088016a યજમાનસ્ય વૈ દેવાં જમદગ્નેર્મહાત્મનઃ।
03088016c આગમ્ય સરિતઃ સર્વા મધુના સમતર્પયન્।।
“મહાત્મ જમદગ્નિયુ યાગદિંદ દેવતॆગળન્નુ પૂજિસુત્તિરુવાગ ऎલ્લા નદિગળૂ આગમિસિ અવનિગॆ મધુવન્નુ સમર્પિસિદવુ.”
03088017a ગંધર્વયક્ષરક્ષોભિરપ્સરોભિશ્ચ શોભિતં।
03088017c કિરાતકિન્નરાવાસં શૈલં શિખરિણાં વરં।।
03088018a બિભેદ તરસા ગંગા ગંગાદ્વારે યુધિષ્ઠિર।
03088018c પુણ્યં તત્ખ્યાયતે રાજન્બ્રહ્મર્ષિગણસેવિતં।।
યુધિષ્ઠિર! રાજન્! ગંધર્વ-યક્ષ-રાક્ષસ-અપ્સરॆયરરિંદ શોભિત, કિરાત કિન્નરરુ વાસિસુવ, શૈલગળ શિખરગળલ્લિયે શ્રેષ્ઠ, બ્રહ્મર્ષિગણસેવિત, ગંગॆયુ ઉદ્ભવિસુવ ગંગાદ્વારવુ પુણ્યકરવॆંદુ વિખ્યાતવાગિદॆ.
03088019a સનત્કુમારઃ કૌરવ્ય પુણ્યં કનખલં તથા।
03088019c પર્વતશ્ચ પુરુર્નામ યત્ર જાતઃ પુરૂરવાઃ।।
કૌરવ્ય! ઇલ્લિયે સનત્કુમાર, પુણ્યકર કનખલ મત્તુ પુરૂરવનુ હુટ્ટિદ પુરુ ऎન્નુવ હॆસરિન પર્વતવૂ ઇવॆ.
03088020a ભૃગુર્યત્ર તપસ્તેપે મહર્ષિગણસેવિતઃ।
03088020c સ રાજન્નાશ્રમઃ ખ્યાતો ભૃગુતુંગો મહાગિરિઃ।।
રાજન્! ઇલ્લિયે મહર્ષિગણસેવિત, ભૃગુવુ તપસ્સન્નુ માડિદ, ભૃગુતુંગ આશ્રમ ऎંદુ ખ્યાતવાદ મહાગિરિયિદॆ.
03088021a યચ્ચ ભૂતં ભવિષ્યચ્ચ ભવચ્ચ પુરુષર્ષભ।
03088021c નારાયણઃ પ્રભુર્વિષ્ણુઃ શાશ્વતઃ પુરુષોત્તમઃ।।
પુરુષર્ષભ! હિંદॆ આગિહોદ, મુંદॆ આગલિરુવ મત્તુ ઈગ આગુત્તિરુવ ऎલ્લવૂ પ્રભુ, વિષ્ણુ, શાશ્વત, પુરુષોત્તમ નારાયણનલ્લિવॆ.
03088022a તસ્યાતિયશસઃ પુણ્યાં વિશાલાં બદરીમનુ।
03088022c આશ્રમઃ ખ્યાયતે પુણ્યસ્ત્રિષુ લોકેષુ વિશ્રુતઃ।।
આ અતિયશસ્વિય પુણ્યકર વિશાલ, મૂરુ લોકગળલ્લિયૂ વિશ્રુત બદરી આશ્રમવુ અલ્લિદॆ.
03088023a ઉષ્ણતોયવહા ગંગ શીતતોયવહાપરા।
03088023c સુવર્ણસિકતા રાજન્વિશાલાં બદરીમનુ।।
રાજન્! વિશાલ બદરિકાશ્રમદલ્લિ બિસિનીરન્નુ હરિસુવ ગંગॆયુ તણ્ણિરન્નુ હરિસુત્તા, બંગારદ બણ્ણદ મરળન્નુ ચॆલ્લિ હરિયુત્તાળॆ.
03088024a ઋષયો યત્ર દેવાશ્ચ મહાભાગા મહૌજસઃ।
03088024c પ્રાપ્ય નિત્યં નમસ્યંતિ દેવં નારાયણં વિભું।।
મહાભાગ! અલ્લિ ઋષિગળૂ, દેવતॆગળૂ, મહૌજસરૂ બંદુ નિત્યવૂ દેવ વિભુ નારાયણનન્નુ નમસ્કરિસુત્તારॆ.
03088025a યત્ર નારાયણો દેવઃ પરમાત્મા સનાતનઃ।
03088025c તત્ર કૃત્સ્નં જગત્પાર્થ તીર્થાન્યાયતનાનિ ચ।।
પાર્થ! ऎલ્લિ દેવ પરમાત્મ સનાતન નારાયણનિદ્દાનॆયો અલ્લિ જગત્તિન ऎલ્લ તીર્થગળૂ પુણ્યક્ષેત્રગળુ ઇવॆ.
03088026a તત્પુણ્યં તત્પરં બ્રહ્મ તત્તીર્થં તત્તપોવનં।
03088026c તત્ર દેવર્ષયઃ સિદ્ધાઃ સર્વે ચૈવ તપોધનાઃ।।
અવનુ પુણ્ય. અવનુ પરબ્રહ્મ. અવને તીર્થ. અવને તપોવન. અલ્લિયે ऎલ્લ દેવર્ષિ-સિદ્ધ-તપોધનરૂ ઇદ્દારॆ.
03088027a આદિદેવો મહાયોગી યત્રાસ્તે મધુસૂદનઃ।
03088027c પુણ્યાનામપિ તત્પુણ્યં તત્ર તે સંશયોઽસ્તુ મા।।
આદિદેવ મહાયોગિ મધુસૂદનનુ ऎલ્લિદ્દાનો અદુ પુણ્યગળિગિંતલૂ પુણ્યકર ऎન્નુવુદરલ્લિ એનૂ સંશવન્નિટ્ટુકॊળ્ળબેડ.
03088028a એતાનિ રાજન્પુણ્યાનિ પૃથિવ્યાં પૃથિવીપતે।
03088028c કીર્તિતાનિ નરશ્રેષ્ઠ તીર્થાન્યાયતનાનિ ચ।।
રાજન્! પૃથિવીપતે! નરશ્રેષ્ઠ! ઇવॆલ્લવૂ પૃથ્વિયલ્લિરુવ પુણ્ય તીર્થગળુ મત્તુ ક્ષેત્રગળ વર્ણનॆ.
03088029a એતાનિ વસુભિઃ સાધ્યૈરાદિત્યૈર્મરુદશ્વિભિઃ।
03088029c ઋષિભિર્બ્રહ્મકલ્પૈશ્ચ સેવિતાનિ મહાત્મભિઃ।।
ઇવુગળન્નુ વસુ-સાધ્ય-આદિત્ય-મરુત્તુ-અશ્વિનિયરુ, ઋષિગળુ, બ્રહ્મકલ્પ મહાત્મરુ ऎલ્લરૂ સેવિસુત્તારॆ.
03088030a ચરનેતાનિ કૌંતેય સહિતો બ્રાહ્મણર્ષભૈઃ।
03088030c ભ્રાતૃભિશ્ચ મહાભાગૈરુત્કંઠાં વિજહિષ્યસિ।।
કૌંતેય! બ્રાહ્મણરુ, ઋષિગળુ, મત્તુ મહાભાગ તમ્મંદિરॊંદિગॆ ઈ ક્ષેત્રગળિગॆ હોદરॆ નિન્ન દુગુડવન્નુ તॊરॆયુત્તીયॆ.””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યકપર્વણિ તીર્થયાત્રાપર્વણિ ધૌમ્યતીર્થયાત્રાયાં અષ્ટાશીતિતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યકપર્વદલ્લિ તીર્થયાત્રાપર્વદલ્લિ ધૌમ્યતીર્થયાત્રા ऎન્નુવ ऎંભત્તॆંટનॆય અધ્યાયવુ.