073 નલોપાખ્યાને કન્યાપુત્રદર્શનઃ

પ્રવેશ

।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।

શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત

શ્રી મહાભારત

આરણ્યક પર્વ

ઇંદ્રલોકાભિગમન પર્વ

અધ્યાય 73

સાર

અવનુ માડુવુદન્નુ નોડિકॊંડુ બા ऎંદુ દમયંતિયુ કેશિનિયન્નુ પુનઃ બાહુકનલ્લિગॆ કળુહિસુવુદુ (1-5). બાહુકનલ્લિ તાનુ કંડ વિશેષ ગુણશક્તિગળન્નુ કેશિનિયુ દમયંતિગॆ વરદિ માડિદુદુ (6-17). અવનુ અડુગॆ માડિદ માંસવન્નુ અવનિગॆ તિળિયદંતॆ તॆગॆદુકॊંડુ બા ऎંદુ પુનઃ કેશિનિયન્નુ કળુહિસિ, માંસદ તુંડન્નુ તિંદુ બાહુકનુ નલને ऎંદુ દમયંતિયુ નિર્ધરિસિદુદુ (18-22). તન્ન મક્કળન્નુ કેશિનિયॊડનॆ કળુહિસલુ બાહુકનુ મક્કળન્નુ બિગિદપ્પિ રોદિસુવુદુ (23-28).

03073001 બૃહદશ્વ ઉવાચ।
03073001a દમયંતી તુ તચ્છૃત્વા ભૃશં શોકપરાયણા।
03073001c શંકમાના નલં તં વૈ કેશિનીમિદમબ્રવીત્।।

બૃહદશ્વનુ હેળિદનુ: “શોકપરાયણॆ દમયંતિયુ અદન્નુ કેળિ અવનુ નલને ઇરબહુદॆંદુ શંકિસિ કેશિનિયલ્લિ હેળિદળુ:

03073002a ગચ્ચ કેશિનિ ભૂયસ્ત્વં પરીક્ષાં કુરુ બાહુકે।
03073002c આબ્રુવાણા સમીપસ્થા ચરિતાન્યસ્ય લક્ષય।।

“કેશિનિ! હોગુ. બાહુકન કુરિતુ ઇન્નૂ પરીક્ષॆ માડુ. એનન્નૂ હેળબેડ; આદરॆ અવન હત્તિરવે ઇદ્દુ અવનુ માડુવુદન્નુ ગમનિસુ.

03073003a યદા ચ કિં ચિત્કુર્યાત્સ કારણં તત્ર ભામિનિ।
03073003c તત્ર સંચેષ્ટમાનસ્ય સંલક્ષ્યં તે વિચેષ્ટિતં।।

ભામિનિ! અવનુ એનાદરૂ વિશિષ્ટવાદદ્દન્નુ માડિદરॆ અવનુ યાકॆ મત્તુ ऎંદુ હાગॆ માડિદ ऎંદુ સરિયાગિ ગમનિસુ.

03073004a ન ચાસ્ય પ્રતિબંધેન દેયોઽગ્નિરપિ ભામિનિ।
03073004c યાચતે ન જલં દેયં સમ્યગત્વરમાણયા।।

ભામિનિ! અવનન્નુ પ્રતિબંધિસુવુદક્કાગિ અવનિગॆ અગ્નિયન્નુ કૂડ કॊડબેડ; નીરન્નુ કેળિદરॆ અદન્નૂ કॊડબેડ. નિધાનવાગિ ઇવન્નॆલ્લ માડુ.

03073005a એતત્સર્વં સમીક્ષ્ય ત્વં ચરિતં મે નિવેદય।
03073005c યચ્ચાન્યદપિ પશ્યેથાસ્તચ્ચાખ્યેયં ત્વયા મમ।।

અવનુ માડુવુદॆલ્લવન્નૂ નોડિ નન્નલ્લિગॆ બંદુ હેળુ. મત્તિન્નેનાદરૂ નડॆદરૂ નન્નલ્લિગॆ બંદુ હેળુ.”

03073006a દમયંત્યૈવમુક્તા સા જગામાથાશુ કેશિની।
03073006c નિશામ્ય ચ હયજ્ઞસ્ય લિંગાનિ પુનરાગમત્।।
03073007a સા તત્સર્વં યથાવૃત્તં દમયંત્યૈ ન્યવેદયત્।
03073007c નિમિત્તં યત્તદા દૃષ્ટં બાહુકે દિવ્યમાનુષં।।

દમયંતિયુ હીગॆ હેળિદ નંતર કેશિનિયુ બેગનॆ હોદળુ મત્તુ આ હયજ્ઞન લક્ષણગળન્નॆલ્લા ગમનિસિ મરળિ બંદુ આ બાહુકનલ્લિ કંડ દેવ મત્તુ માનુષ નિમિત્તગળॆલ્લવન્નૂ યથાવત્તાગિ દમયંતિયલ્લિ નિવેદિસિદળુ.

03073008 કેશિન્યુવાચ।
03073008a દૃઢં શુચ્યુપચારોઽસૌ ન મયા માનુષઃ ક્વ ચિત્।
03073008c દૃષ્ટપૂર્વઃ શ્રુતો વાપિ દમયંતિ તથાવિધઃ।।

કેશિનિયુ હેળિદળુ: “દમયંતિ! ઇષ્ટॊંદુ ધૃઢનાગિરુવ મત્તુ ઉચ્છનાગિરુવ બેરॆ યાવ મનુષ્યનન્નુ ઈ હિંદॆ નાનુ કેળિરલિલ્લ મત્તુ નોડિયૂ ઇરલિલ્લ.

03073009a હ્રસ્વમાસાદ્ય સંચારં નાસૌ વિનમતે ક્વ ચિત્।
03073009c તં તુ દૃષ્ટ્વા યથાસંગમુત્સર્પતિ યથાસુખં।
03073009e સંકટેઽપ્યસ્ય સુમહદ્વિવરં જાયતેઽધિકં।।

ગિડ્ડવાદ બાગિલિનિંદ બંદરॆ તન્ન તલॆયન્નુ અવનુ તગ્ગિસુવુદિલ્લ. આદરॆ મેલ્મુચ્ચુગॆયે અવનુ સુખવાગિ હોગલિ ऎંદુ મેલેરુત્તદॆ. કિરિદાદ પ્રવેશદ્વારવુ અવનિગાગિ તાનગિયે અગલવાગુત્તદॆ.

03073010a ઋતુપર્ણસ્ય ચાર્થાય ભોજનીયમનેકશઃ।
03073010c પ્રેષિતં તત્ર રાજ્ઞા ચ માંસં સુબહુ પાશવં।।

રાજનુ ઋતુપર્ણનિગાગિ અનેક આહાર પદાર્થગળન્નુ મત્તુ માંસગળન્નુ કળુહિસિદ્દાનॆ. અવુગળન્નુ તॊળॆયલુ અલ્લિ ऒંદુ તॊટ્ટિયૂ ઇદॆ.

03073011a તસ્ય પ્રક્ષાલનાર્થાય કુંભસ્તત્રોપકલ્પિતઃ।
03073011c સ તેનાવેક્ષિતઃ કુંભઃ પૂર્ણ એવાભવત્તદા।।
03073012a તતઃ પ્રક્ષાલનં કૃત્વા સમધિશ્રિત્ય બાહુકઃ।
03073012c તૃણમુષ્ટિં સમાદાય આવિધ્યૈનં સમાદધત્।।
03073013a અથ પ્રજ્વલિતસ્તત્ર સહસા હવ્યવાહનઃ।
03073013c તદદ્ભુતતમં દૃષ્ટ્વા વિસ્મિતાહમિહાગતા।।

અવન દૃષ્ટિમાત્રદિંદલે આ કુંભવુ નીરિનિંદ તુંબિકॊંડિતુ. બાહુકનુ માંસવન્નુ તॊળॆદિટ્ટુ, ऒંદુ મુષ્ઠિ કટ્ટિગॆયન્નુ હિડિદુ, તુંડુમાડિ ગુંપિનલ્લિ ઇટ્ટॊડનॆયે ऒમ્મિંદॊમ્મॆલે હવ્યવાહનનુ અદરલ્લિ પ્રજ્વલિસલુ પ્રારંભિસિદનુ. આ અદ્ભુતવન્નુ કંડુ વિસ્મિતનાદ નાનુ ઇલ્લિગॆ બંદિદ્દેનॆ.

03073014a અન્યચ્ચ તસ્મિન્સુમહદાશ્ચર્યં લક્ષિતં મયા।
03073014c યદગ્નિમપિ સંસ્પૃશ્ય નૈવ દઃયત્યસૌ શુભે।।

અલ્લિ ઇન્નॊંદુ સુમહદાશ્ચર્યવન્નુ નોડિદॆ: શુભે! અગ્નિયન્નુ સ્પર્ષમાડિદરૂ અવનન્નુ સુડલિલ્લ.

03073015a ચંદેન ચોદકં તસ્ય વહત્યાવર્જિતં દ્રુતં।
03073015c અતીવ ચાન્યત્સુમહદાશ્ચર્યં દૃષ્ટવત્યહં।।
03073016a યત્સ પુષ્પાણ્યુપાદાય હસ્તાભ્યાં મમૃદે શનૈઃ।
03073016c મૃદ્યમાનાનિ પાણિભ્યાં તેન પુષ્પાણિ તાન્યથ।।
03073017a ભૂય એવ સુગંધીનિ હૃષિતાનિ ભવંતિ ચ।
03073017c એતાન્યદ્ભુતકલ્પાનિ દૃષ્ટ્વાહં દ્રુતમાગતા।।

અવનિગॆ બેકાદલાગલॆલ્લા નીરુ ऒમ્મિંદॊમ્મॆલે હરિયુત્તદॆ. ઇન્નૂ ऒંદુ સુમદાશ્વર્યવન્નુ નોડિદॆ: પુષ્પગળન્નુ કૈયલ્લિ હિડિદુ તિક્કિદરૂ આ હૂગળુ તાજા મત્તુ સુગંધિતવાગુત્તવॆ. ઈ અદ્ભુતગળન્નુ નોડિદ નાનુ બેગનॆ ઇલ્લિગॆ બંદॆ.””

03073018 બૃહદશ્વ ઉવાચ।
03073018a દમયંતી તુ તચ્છૃત્વા પુણ્યશ્લોકસ્ય ચેષ્ટિતં।
03073018c અમન્યત નલં પ્રાપ્તં કર્મચેષ્ટાભિસૂચિતં।।

બૃહદશ્વનુ હેળિદનુ: “પુણ્યશ્લોકન ઈ કૃત્યગળન્નુ કેળિદ દમયંતિયુ નલનુ પ્રાપ્તનાદનॆંદુ આ કર્મચેષ્ટॆગળુ સૂચિસુત્તવॆ ऎંદુ તીર્માનિસિદળુ.

03073019a સા શંકમાના ભર્તારં નલં બાહુકરૂપિણં।
03073019c કેશિનીં શ્લક્ષ્ણયા વાચા રુદતી પુનરબ્રવીત્।।

તન્ન પતિ નલને બાહુકન રૂપધરિસિદ્દાનॆ ऎંદુ શંકિસિ રોદિસિદળુ મત્તુ કેશિનિગॆ મૃદુ વાક્યગળલ્લિ હેળિદળુ:

03073020a પુનર્ગચ્ચ પ્રમત્તસ્ય બાહુકસ્યોપસંસ્કૃતં।
03073020c મહાનસાચ્શૃતં માંસં સમાદાયૈહિ ભામિનિ।।

“ભામિનિ! પુનઃ હોગુ. બાહુકનુ ગમનિસદે ઇરુવાગ અડુગॆ મનॆયિંદ અવનુ તયારિસિદ માંસવન્નુ સ્વલ્પ તॆગॆદુકॊંડુ ઇલ્લિગॆ બા!”

03073021a સા ગત્વા બાહુકે વ્યગ્રે તન્માંસમપકૃષ્ય ચ।
03073021c અત્યુષ્ણમેવ ત્વરિતા તત્ક્ષણં પ્રિયકારિણી।
03073021e દમયંત્યૈ તતઃ પ્રાદાત્કેશિની કુરુનંદન।।

કુરુનંદન! કેશિનિયુ હોગિ, બાહુકનુ યાવુદરલ્લિયો મગ્નનાગિરુવાગ બિસિબિસિયાદ માંસદ તુંડॊંદન્નુ પ્રિયકારિણિ દમયંતિગॆંદુ તॆગॆદુ તક્ષણ તંદુ કॊટ્ટળુ.

03073022a સોચિતા નલસિદ્ધસ્ય માંસસ્ય બહુશઃ પુરા।
03073022c પ્રાશ્ય મત્વા નલં સૂદં પ્રાક્રોશદ્ભૃશદુઃખિતા।।

હિંદॆ નલનુ તયારિસિદ માંસદ રુચિયન્નુ બહળષ્ટુ અરિતિદ્દ અવળુ અદર રુચિનોડિદ કૂડલે ઇદન્નુ તયારિસિદ્દુ નલને હૌદુ ऎંદુ તિળિદુ બહુદુઃખિતળાદળુ.

03073023a વૈક્લવ્યં ચ પરં ગત્વા પ્રક્ષાલ્ય ચ મુખં તતઃ।
03073023c મિથુનં પ્રેષયામાસ કેશિન્યા સહ ભારત।।

ભારત! બહળષ્ટુ રોદિસિદ નંતર મુખવન્નુ તॊળॆદુ, તન્ન અવળિ મક્કળન્નુ કેશિનિય સંગડ કળુહિસિદળુ.

03073024a ઇંદ્રસેનાં સહ ભ્રાત્રા સમભિજ્ઞાય બાહુકઃ।
03073024c અભિદ્રુત્ય તતો રાજા પરિષ્વજ્યાંકમાનયત્।।

ભ્રાતનॊડનॆ ઇંદ્રસેનॆયન્નુ બાહુકનુ ગુરુતિસિદનુ, મત્તુ રાજનુ અવરલ્લિગॆ ઓડિહોગિ બિગિયાગિ અપ્પિકॊંડનુ.

03073025a બાહુકસ્તુ સમાસાદ્ય સુતૌ સુરસુતોપમૌ।
03073025c ભૃશં દુઃખપરીતાત્મા સસ્વરં પ્રરુદોદ હ।।

સુરસુતરંતિદ્દ મક્કળન્નુ સેરિદ બાહુકનુ દુઃખપરિતાત્મનાગિ જોરાગિ રોદિસતॊડગિદનુ.

03073026a નૈષધો દર્શયિત્વા તુ વિકારમસકૃત્તદા।
03073026c ઉત્સૃજ્ય સહસા પુત્રૌ કેશિનીમિદમબ્રવીત્।।

ઈ રીતિ નૈષધનુ તન્ન ભાવનॆગળન્નુ હલવુ બારિ તોરિસુત્તા, ऒમ્મॆલે આ પુત્રરન્નુ બિટ્ટુ કેશિનિગॆ ઈ રીતિ હેળિદનુ:

03073027a ઇદં સુસદૃશં ભદ્રે મિથુનં મમ પુત્રયોઃ।
03073027c તતો દૃષ્ટ્વૈવ સહસા બાષ્પમુત્સૃષ્ટવાનહં।।

“ભદ્રॆ! ઈ અવળિગળુ નન્ન મક્કળ સુસદૃશરાગિદ્દારॆ. ऒમ્મિંદॊમ્મॆલે અવરન્નુ નોડિદાગ કણ્ણીરુહરિસિબિટ્ટॆ!

03073028a બહુશઃ સંપતંતીં ત્વાં જનઃ શંકેત દોષતઃ।
03073028c વયં ચ દેશાતિથયો ગચ્ચ ભદ્રે નમોઽસ્તુ તે।।

નીનુ ઇલ્લિગॆ બહળષ્ટુ સારિ બરુત્તિદ્દેયॆ. જનરુ કॆટ્ટદ્દાગિ યોચિસબહુદુ. નાવુ ઈ દેશદલ્લિ અતિથિગળુ. હોગુ ભદ્રે! નિનગॆ નન્ન નમનગળુ.””

સમાપ્તિ

ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યકપર્વણિ ઇંદ્રલોકાભિગમનપર્વણિ નલોપાખ્યાને કન્યાપુત્રદર્શને ત્રિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યકપર્વદલ્લિ ઇંદ્રલોકાભિગમનપર્વદલ્લિ નલોપાખ્યાનદલ્લિ કન્યાપુત્રદર્શન ऎન્નુવ ऎપ્પત્ત્મૂરનॆય અધ્યાયવુ.