ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆరణ్యక పర్వ
ఇంద్రలోకాభిగమన పర్వ
అధ్యాయ 64
సార
నలను ఋతుపర్ణనల్లిగె హోగి, వార్ష్ణేయన జొతె బాహుకనాగి సేరికొళ్ళువుదు (1-7); దమయంతియన్ను నెనెదు శోకిసువుదు (8-19).
03064001 బృహదశ్వ ఉవాచ।
03064001a తస్మిన్నంతర్హితే నాగే ప్రయయౌ నైషధో నలః।
03064001c ఋతుపర్ణస్య నగరం ప్రావిశద్దశమేఽహని।।
బృహదశ్వను హేళిదను: “ఈ రీతి నాగవు అంతర్ధాననాద నంతర నైషధ నలను హొరటు హత్తు దినగళ నంతర ఋతుపర్ణన నగరవన్ను ప్రవేశిసిదను.
03064002a స రాజానముపాతిష్ఠద్బాహుకోఽహమితి బ్రువన్।
03064002c అశ్వానాం వాహనే యుక్తః పృథివ్యాం నాస్తి మత్సమః।।
అవను రాజన బళి హోగి హేళిదను: “నాను బాహుక! అశ్వగళన్ను ఓడిసువుదరల్లి నన్న సరిసాటియాద ఇన్నొబ్బను ఈ పృథ్వియల్లియే ఇల్ల.
03064003a అర్థకృచ్చ్రేషు చైవాహం ప్రష్టవ్యో నైపుణేషు చ।
03064003c అన్నసంస్కారమపి చ జానామ్యన్యైర్విశేషతః।।
ఎల్ల కష్టగళల్లి, నైపుణ్యతె బేకాగువ విషయగళల్లి నన్న సలహెయన్ను పడెయబహుదు. ఎల్లదక్కూ విశేషవాగి నాను అడుగె మాడువుదన్నూ తిళిదిద్దేనె.
03064004a యాని శిల్పాని లోకేఽస్మిన్యచ్చాప్యన్యత్సుదుష్కరం।
03064004c సర్వం యతిష్యే తత్కర్తుం ఋతుపర్ణ భరస్వ మాం।।
ఇన్నూ ఇతర కుశల మత్తు దుష్కర కర్మగళన్ను నిర్వహిసలు ప్రయత్నిసుత్తేనె. ఋతుపర్ణ! నన్నన్ను నిన్నల్లి ఇరుసికో.”
03064005 ఋతుపర్ణ ఉవాచ।
03064005a వస బాహుక భద్రం తే సర్వమేతత్కరిష్యసి।
03064005c శీఘ్రయానే సదా బుద్ధిర్ధీయతే మే విశేషతః।।
ఋతుపర్ణను హేళిదను: “బాహుక! నీను ఇల్లియే ఇరు. నినగె మంగళవాగలి. ఈ ఎల్ల కెలసగళన్నూ నీను మాడబహుదు. ననగె యావాగలూ వేగవాగి ప్రయాణమాడలు విశేష అభిరుచియిదె.
03064006a స త్వమాతిష్ఠ యోగం తం యేన శీఘ్రా హయా మమ।
03064006c భవేయురశ్వాధ్యక్షోఽసి వేతనం తే శతం శతాః।।
03064007a త్వాముపస్థాస్యతశ్చేమౌ నిత్యం వార్ష్ణేయజీవలౌ।
03064007c ఏతాభ్యాం రమ్యసే సార్ధం వస వై మయి బాహుక।।
నన్న కుదురెగళు శీఘ్రవాగి ఓడువహాగె తయారి మాడు. నీను నన్న అశ్వాధ్యక్షనాగిరు మత్తు నిన్న వేతనవు నూరు నూరు. వార్ష్ణేయ మత్తు జీవలరు ఇందినింద నిత్యవూ నిన్న జొతెయల్లియే కెలసమాడువరు. బాహుక! నీను అవరొందిగె రమిసుత్తా నన్నల్లియే వాసవాగిరు.””
03064008 బృహదశ్వ ఉవాచ।
03064008a ఏవముక్తో నలస్తేన న్యవసత్తత్ర పూజితః।
03064008c ఋతుపర్ణస్య నగరే సహవార్ష్ణేయజీవలః।।
బృహదశ్వను హేళిదను: “హీగె హేళల్పట్ట నలను అల్లియే ఋతుపర్ణన నగరియల్లి వార్ష్ణేయ జీవలరొందిగె సత్కారగొండు వాసిసుత్తిద్దను.
03064009a స తత్ర నివసన్రాజా వైదర్భీమనుచింతయన్।
03064009c సాయం సాయం సదా చేమం శ్లోకమేకం జగాద హ।।
అల్లి వాసిసుత్తిరువాగ రాజను వైదర్భియ కురితు చింతిసుత్తలే ఇద్దను మత్తు యావాగలూ ప్రతి సంజె ఈ ఒందు శ్లోకవన్ను హేళుత్తిద్దను:
03064010a క్వ ను సా క్షుత్పిపాసార్తా శ్రాంతా శేతే తపస్వినీ।
03064010c స్మరంతీ తస్య మందస్య కం వా సాద్యోపతిష్ఠతి।।
“హసివె బాయారికెగళింద బళలిరువ తపస్వినీ! నీను ఎల్లి మలగిరబహుదు? ఆ మందబుద్ధియన్ను స్మరిసుత్తా నీను యార సేవెయన్ను మాడుత్తిరువె?”
03064011a ఏవం బ్రువంతం రాజానం నిశాయాం జీవలోఽబ్రవీత్।
03064011c కామేనాం శోచసే నిత్యం శ్రోతుమిచ్చామి బాహుక।।
రాత్రివేళెయల్లి హీగె హేళుత్తిద్ద రాజనల్లి జీవలను కేళిదను: “బాహుక! నిత్యవూ యార కురితు శోకిసుత్తిద్దీయె ఎందు తిళియలు బయసుత్తేనె.”
03064012a తమువాచ నలో రాజా మందప్రజ్ఞస్య కస్య చిత్।
03064012c ఆసీద్బహుమతా నారీ తస్యా దృఢతరం చ సః।।
రాజ నలను అవనిగె హేళిదను: “ఓర్వ నారియ మందప్రజ్ఞ పతియారో ఒబ్బను అవళ కురితు బహళష్టు చింతిసుత్తిద్ద.
03064013a స వై కేన చిదర్థేన తయా మందో వ్యయుజ్యత।
03064013c విప్రయుక్తశ్చ మందాత్మా భ్రమత్యసుఖపీడితః।।
యావుదో కారణదింద ఆ మందబుద్ధియు అవళింద బేరెయాదను మత్తు అగలిద ఆ మందాత్మను దుఃఖపీడితనాగి హీగె భ్రమిసుత్తిరువను.
03064014a దహ్యమానః స శోకేన దివారాత్రమతంద్రితః।
03064014c నిశాకాలే స్మరంస్తస్యాః శ్లోకమేకం స్మ గాయతి।।
అవళిల్లదే దిన రాత్రి శోకదింద దహిసుత్తిద్ద అవను సాయంకాలదల్లి అవళన్ను స్మరిసుత్తా ఒందు శ్లోకవన్ను హాడువను.
03064015a స వై భ్రమన్మహీం సర్వాం క్వ చిదాసాద్య కిం చన।
03064015c వసత్యనర్హస్తద్దుఃఖం భూయ ఏవానుసంస్మరన్।।
03064016a సా తు తం పురుషం నారీ కృచ్చ్రేఽప్యనుగతా వనే।
భూమియన్నెల్లా తిరుగి అవనిగె ఎల్లియో ఏనో దొరకితు. అల్లి అనర్హనాద అవను దుఃఖిసుత్తా అవళన్ను యావాగలూ స్మరిసుత్తిరువను. ఆ నారియాదరూ అపాయకారియాద వనక్కూ ఆ పురుషనన్ను హింబాలిసిదళు.
03064016c త్యక్తా తేనాల్పపుణ్యేన దుష్కరం యది జీవతి।।
03064017a ఏకా బాలానభిజ్ఞా చ మార్గాణామతథోచితా।
03064017c క్షుత్పిపాసాపరీతా చ దుష్కరం యది జీవతి।।
ఆ అల్పపుణ్యదవనింద త్యజిసల్పట్ట అవళు జీవంతవిరువుదే దుష్కర. అవళు ఒంటి బాలకి. మార్గగళన్ను తిళియదవళు. విషయగళల్లి అనుభవవిల్లదవళు. హసిదవళు. బాయారిదవళు. అంథవళు ఇన్నూ జీవంతవిరువుదు దుష్కర.
03064018a శ్వాపదాచరితే నిత్యం వనే మహతి దారుణే।
03064018c త్యక్తా తేనాల్పపుణ్యేన మందప్రజ్ఞేన మారిష।।
నిత్యవూ ప్రాణిగళు ఓడాడుత్తిరువ అతి దారుణ వనదల్లి అవళ అల్పపుణ్య, మందప్రజ్ఞ పతియింద త్యక్తళాదళు.”
03064019a ఇత్యేవం నైషధో రాజా దమయంతీమనుస్మరన్।
03064019c అజ్ఞాతవాసమవసద్రాజ్ఞస్తస్య నివేశనే।।
ఈ రీతి రాజ నైషధను దమయంతియన్ను అనుస్మరిసుత్తా రాజన నివేశనదల్లి అజ్ఞాతవాసవన్ను వాసిసిదను.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యకపర్వణి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వణి నలోపాఖ్యానే నలవిలాపే చతుఃషష్టితమోఽధ్యాయః।
ఇదు మహాభారతద ఆరణ్యకపర్వదల్లి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వదల్లి నలోపాఖ్యానదల్లి నలవిలాప ఎన్నువ అరవత్త్నాల్కనెయ అధ్యాయవు.