ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆరణ్యక పర్వ
ఇంద్రలోకాభిగమన పర్వ
అధ్యాయ 59
సార
ఆయాసగొండు దమయంతియు నిద్రిసుత్తిరువాగ నలను చింతిసి అవళన్ను బిట్టుహోగలు నిర్ధరిసిదుదు (1-13). అవళ వస్త్రవన్ను అర్ధ తుండుమాడి, సుత్తికొండు, పత్నియన్ను బిట్టు దుఃఖితనాగి హొరటుహోదుదు (14-25).
03059001 నల ఉవాచ।
03059001a యథా రాజ్యం పితుస్తే తత్తథా మమ న సంశయః।
03059001c న తు తత్ర గమిష్యామి విషమస్థః కథం చన।।
నలను హేళిదను: “ఆ రాజ్యవు హేగె నిన్న తందెయదో హాగెయే అదు నన్నదూ హౌదు. సంశయవే ఇల్ల. ఆదరె నాను ఈ విషమ పరిస్థితియల్లి హోగువుదిల్ల.
03059002a కథం సమృద్ధో గత్వాహం తవ హర్షవివర్ధనః।
03059002c పరిద్యూనో గమిష్యామి తవ శోకవివర్ధనః।।
హిందె సమృద్ధనాద నాను నిన్న సంతసవన్ను హెచ్చిసలు హోగిద్దె. ఈగ హేగె ఎల్లవన్నూ కళెదుకొండు, నిన్న దుఃఖవన్ను హెచ్చిసుత్తా అల్లిగె హోగలి?””
03059003 బృహదశ్వ ఉవాచ।
03059003a ఇతి బ్రువన్నలో రాజా దమయంతీం పునః పునః।
03059003c సాంత్వయామాస కల్యాణీం వాససోఽర్ధేన సంవృతాం।।
బృహదశ్వను హేళిదను: “అవళ అర్ధ వస్త్రవన్ను సుత్తికొండ రాజ నలను ఈ రీతి కల్యాణి దమయంతిగె పునః పునః సంతవిసిదను.
03059004a తావేకవస్త్రసంవీతావటమానావితస్తతః।
03059004c క్షుత్పిపాసాపరిశ్రాంతౌ సభాం కాం చిదుపేయతుః।।
ఇబ్బరూ ఒందేవస్త్రవన్ను సుత్తికొండు, అల్లిల్లి సుత్తాడుత్తా, హసివు-బాయారికెగళింద బళలి, యావుదో ఒందు భవనవన్ను సేరిదరు.
03059005a తాం సభాముపసంప్రాప్య తదా స నిషధాధిపః।
03059005c వైదర్భ్యా సహితో రాజా నిషసాద మహీతలే।।
రాజ! ఆ భవనవన్ను తలుపిదొడనెయే నిషధాధిపను వైదర్భియ సహిత నెలద మేలెయే మలగికొండను.
03059006a స వై వివస్త్రో మలినో వికచః పాంసుగుంఠితః।
03059006c దమయంత్యా సహ శ్రాంతః సుష్వాప ధరణీతలే।।
మలిననాద, తలెకూదలు కళెదుకొండ, సుస్తాద అవను వివస్త్రనాగి దమయంతియ సహిత ఆ ధరణితలదల్లియే మలగిదను.
03059007a దమయంత్యపి కల్యాణీ నిద్రయాపహృతా తతః।
03059007c సహసా దుఃఖమాసాద్య సుకుమారీ తపస్వినీ।।
సుకుమారి, తపస్విని, ఒమ్మెలే అసాద్య దుఃఖవన్ను కండ ఆ కల్యాణి దమయంతియూ నిద్రెయ వశళాగిబిట్టళు.
03059008a సుప్తాయాం దమయంత్యాం తు నలో రాజా విశాం పతే।
03059008c శోకోన్మథితచిత్తాత్మా న స్మ శేతే యథా పురా।।
విశాంపతే! దమయంతియు నిద్రెమాడిదరూ చిత్త మత్తు ఆత్మగళు శోకదింద మథనవాగుత్తిద్ద నలను మొదలిన హాగె నిద్దె మాడలిల్ల.
03059009a స తద్రాజ్యాపహరణం సుహృత్త్యాగం చ సర్వశః।
03059009c వనే చ తం పరిధ్వంసం ప్రేక్ష్య చింతాముపేయివాన్।।
అవను తన్న రాజ్యాపహరణ, స్నేహితరు తన్నన్ను త్యజిసిదుదు మత్తు వనదల్లి తాను కాలకళెయుత్తిరువుదు ఈ ఎల్లదర కురితు చింతిసతొడగిదను.
03059010a కిం ను మే స్యాదిదం కృత్వా కిం ను మే స్యాదకుర్వతః।
03059010c కిం ను మే మరణం శ్రేయః పరిత్యాగో జనస్య వా।।
“నాను ఇదన్ను మాడిదరె హేగె? ఇదన్ను మాడదిద్దరె హేగె? నాను సాయువుదు ఒళ్ళెయదో అథవా ఈ స్త్రీయన్ను పరిత్యజిసువుదు ఒళ్ళెయదో?
03059011a మామియం హ్యనురక్తేదం దుఃఖమాప్నోతి మత్కృతే।
03059011c మద్విహీనా త్వియం గచ్చేత్కదా చిత్స్వజనం ప్రతి।।
నన్నల్లే అనురక్తళాద ఇవళు నన్నిందాగి దుఃఖవన్ను హొందిద్దాళె. ఆదరె నాను ఇల్లదిద్దరె ఇవళు ముందె యావాగలాదరూ తన్న జనర కడె హోగియాళు.
03059012a మయా నిఃసంశయం దుఃఖమియం ప్రాప్స్యత్యనుత్తమా।
03059012c ఉత్సర్గే సంశయః స్యాత్తు విందేతాపి సుఖం క్వ చిత్।।
నాను జొతెయల్లిద్దరె ఇవళు నిరంతరవాగి దుఃఖవన్ను అనుభవిసువుదు నిఃసంశయ. బిట్టుహోదరె ఆపత్తు బరబహుదు. ఆదరూ ముందె యావాగలాదరూ సుఖవన్ను హొందబహుదు.”
03059013a స వినిశ్చిత్య బహుధా విచార్య చ పునః పునః।
03059013c ఉత్సర్గేఽమన్యత శ్రేయో దమయంత్యా నరాధిపః।।
హీగె పునః పునః ఇదే విషయవన్ను మనస్సినల్లి తిరువి హాకి బహళష్టు సారి నిశ్చయ మాడి, నంతర ఆ నరాధిపను దమయంతియన్ను బిడువుదే సరియెందు నిర్ధరిసిదను.
03059014a సోఽవస్త్రతామాత్మనశ్చ తస్యాశ్చాప్యేకవస్త్రతాం।
03059014c చింతయిత్వాధ్యగాద్రాజా వస్త్రార్ధస్యావకర్తనం।।
తాను వివస్త్రనాగిద్దుదన్ను మత్తు అవళు ఏకవస్త్రళాగిద్దుదన్ను చింతిసి, అవళ వస్త్రవన్ను అర్ధ తుండుమాడువుదాగి నిర్ధరిసిదను.
03059015a కథం వాసో వికర్తేయం న చ బుధ్యేత మే ప్రియా।
03059015c చింత్యైవం నైషధో రాజా సభాం పర్యచరత్తదా।।
ఆదరె “నన్న ప్రియెయన్ను ఎచ్చరిసద హాగె హేగె వస్త్రవన్ను కత్తరిసువుదు?” ఎందు చింతిసుత్తా రాజా నైషధను ఆ భవనదల్లియే ఒందెడెయింద ఇన్నొందెడె ఓడాడుత్తిద్దను.
03059016a పరిధావన్నథ నల ఇతశ్చేతశ్చ భారత।
03059016c ఆససాద సభోద్దేశే వికోశం ఖడ్గముత్తమం।।
భారత! హీగె అల్లింద ఇల్లిగె, ఇల్లింద అల్లిగె ఓడాడుత్తిద్ద నలను భవనద మూలెయల్లిద్ద, తెరెదిట్ట ఉత్తమవాద ఖడ్గవొందన్ను కండను.
03059017a తేనార్ధం వాససశ్చిత్త్వా నివస్య చ పరంతపః।
03059017c సుప్తాముత్సృజ్య వైదర్భీం ప్రాద్రవద్గతచేతనః।।
అదరింద పరంతపను అవళ వస్త్రవన్ను అర్ధ కత్తరిసి సుత్తికొండను. నంతర నిద్రిసుత్తిద్ద వైదర్భియన్ను బిట్టు, బుద్ధి కళెదుకొండవనంతె ఓడిహోదను.
03059018a తతో నిబద్ధహృదయః పునరాగమ్య తాం సభాం।
03059018c దమయంతీం తథా దృష్ట్వా రురోద నిషధాధిపః।।
ఆదరె నిబద్ధహృదయ నిషధాధిపను పునః ఆ భవనక్కె బందు దమయంతియన్ను నోడి కణ్ణీరిట్టను.
03059019a యాం న వాయుర్న చాదిత్యః పురా పశ్యతి మే ప్రియాం।
03059019c సేయమద్య సభామధ్యే శేతే భూమావనాథవత్।।
“ఈ మొదలు వాయువాగలీ ఆదిత్యనాగలీ నన్న ప్రియెయన్ను కండిరలిల్ల. ఆదరె ఈగ అవళు ఈ భవనమధ్యదల్లి బరీ నెలద మేలె, అనాథళాగి మలగిద్దాళె.
03059020a ఇయం వస్త్రావకర్తేన సంవీతా చారుహాసినీ।
03059020c ఉన్మత్తేవ వరారోహా కథం బుద్ధ్వా భవిష్యతి।।
తుండు వస్త్రవన్ను సుత్తికొండు ఈ చారుహాసిని వరారోహెయు ఉన్మత్తళాదంతె మలగిద్దాళె. ఎచ్చరవాద నంతర ఇవళు హేగిరువళు?
03059021a కథమేకా సతీ భైమీ మయా విరహితా శుభా।
03059021c చరిష్యతి వనే ఘోరే మృగవ్యాలనిషేవితే।।
నన్నింద విరహితళాద ఈ శుభె సతి భైమియు మృగవ్యాలగళింద తుంబిద ఈ ఘోర వనదల్లి హేగె సంచరిసువళు?”
03059022a గత్వా గత్వా నలో రాజా పునరేతి సభాం ముహుః।
03059022c ఆకృష్యమాణః కలినా సౌహృదేనాపకృష్యతే।।
కలియింద ఆకర్షితనాగి మత్తు సౌహృదయళింద అపకృష్యనాగి నలను హోగువుదు, పునః భవనక్కె బరువుదు, మత్తె హోగువుదు ఈ రీతి మాడుత్తిద్దను.
03059023a ద్విధేవ హృదయం తస్య దుఃఖితస్యాభవత్తదా।
03059023c దోలేవ ముహురాయాతి యాతి చైవ సభాం ముహుః।।
దుఃఖితనాద అవన హృదయవు ఎరడాగి హరిదిత్తు; ఉయ్యాలెయంతె అదు ఒమ్మె భవనదింద దూర మత్తు ఇన్నొమ్మె అదర హత్తిర డోలాడుత్తిత్తు.
03059024a సోఽపకృష్టస్తు కలినా మోహితః ప్రాద్రవన్నలః।
03059024c సుప్తాముత్సృజ్య తాం భార్యాం విలప్య కరుణం బహు।।
కొనెయల్లి కలియింద అపకృష్టనాగి మోహితనాద నలను బహళ కరుణదాయకవాగి విలపిసుత్తా నిద్రిసుత్తిరువ భార్యెయన్ను బిట్టు ఓడి హోదను.
03059025a నష్టాత్మా కలినా స్పృష్టస్తత్తద్విగణయన్నృపః।
03059025c జగామైవ వనే శూన్యే భార్యాముత్సృజ్య దుఃఖితః।।
కలియింద అత్మవన్నే కళెదుకొండు, అదు ఇదు ఎందు ఏనన్నూ యొచిసదే, నిర్జన వనదల్లి భార్యెయన్ను బిట్టు దుఃఖితనాగి హొరటుహోదను.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యకపర్వణి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వణి నలోపాఖ్యానే దమయంతీపరిత్యాగే ఏకోనషష్టితమోఽధ్యాయః।
ఇదు మహాభారతద ఆరణ్యకపర్వదల్లి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వదల్లి నలోపాఖ్యానదల్లి దమయంతీపరిత్యాగ ఎన్నువ ఐవత్తొంభత్తనెయ అధ్యాయవు.