પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
ઇંદ્રલોકાભિગમન પર્વ
અધ્યાય 53
સાર
દેવતॆગળ સન્નિધિયલ્લિયે નિન્નન્નુ વરિસુત્તેનॆંદુ દમયંતિયુ હેળલુ (1-12) નલનુ દેવતॆગળલ્લિદ્દલ્લિગॆ બંદુ તિળિસિદુદુ (13-21).
03053001 બૃહદશ્વ ઉવાચ।
03053001a સા નમસ્કૃત્ય દેવેભ્યઃ પ્રહસ્ય નલમબ્રવીત્।
03053001c પ્રણયસ્વ યથાશ્રદ્ધં રાજન્કિં કરવાણિ તે।।
બૃહદશ્વનુ હેળિદનુ:“આ દેવતॆગળિગॆ નમસ્કરિસિ, અવળુ મુગુળ્નગુત્તા નલનિગॆ હેળિદળુ: “રાજ! નિન્ન ઉદ્દેશગળન્નુ યથાવત્તાગિ હેળુ. નિનગॆ નન્નિંદ એનાગબેકુ?
03053002a અહં ચૈવ હિ યચ્ચાન્યન્મમાસ્તિ વસુ કિં ચન।
03053002c સર્વં તત્તવ વિશ્રબ્ધં કુરુ પ્રણયમીશ્વર।।
નાનુ મત્તુ નન્નલ્લિરુવ ऎલ્લવૂ નિન્નદે અલ્લવે? ઈશ્વર! નિન્ન ઇચ્છॆયન્નુ વિશ્વાસદિંદ બહિરંગપડિસુ.
03053003a હંસાનાં વચનં યત્તત્તન્માં દહતિ પાર્થિવ।
03053003c ત્વત્કૃતે હિ મયા વીર રાજાનઃ સંનિપાતિતાઃ।।
હંસગળ વચનગળુ નન્ન દેહવન્નુ દહિસુત્તિવॆ પાર્થિવ! વીર! નિનગોસ્કરવે નાનુ ઈ રાજરુગળન્નॆલ્લા ऒટ્ટુ સેરિસિદ્દેનॆ.
03053004a યદિ ચેદ્ભજમાનાં માં પ્રત્યાખ્યાસ્યસિ માનદ।
03053004c વિષમગ્નિં જલં રજ્જુમાસ્થાસ્યે તવ કારણાત્।।
માનદ! નિન્નન્નુ પ્રીતિસુત્તિદ્દ નન્નન્નુ નીનુ તિરસ્કરિસિદરॆ નાનુ નિન્ન કારણદિંદાગિ વિષવન્નો, અગ્નિયનો, જલવન્નો અથવા નેણન્નો મॊરॆહॊગુત્તેનॆ1.”
03053005a એવમુક્તસ્તુ વૈદર્ભ્યા નલસ્તાં પ્રત્યુવાચ હ।
03053005c તિષ્ઠત્સુ લોકપાલેષુ કથં માનુષમિચ્ચસિ।।
વૈદર્ભિય ઈ માતુગળિગॆ નલનુ ઉત્તરિસિદનુ: “લોકપાલકરે ઇરુવાગ નીનુ મનુષ્યનન્નુ હેગॆ ઇચ્છિસુત્તીયॆ?
03053006a યેષામહં લોકકૃતામીશ્વરાણાં મહાત્મનાં।
03053006c ન પાદરજસા તુલ્યો મનસ્તે તેષુ વર્તતાં।।
નાનુ આ મહાત્મ લોકકૃત ઈશ્વરર પાદધૂળિગૂ સમનલ્લ. નિન્ન મનસ્સન્નુ અવરॆડॆગે ऒલિયિસુ.
03053007a વિપ્રિયં હ્યાચરન્મર્ત્યો દેવાનાં મૃત્યુમૃચ્ચતિ।
03053007c ત્રાહિ મામનવદ્યાંગિ વરયસ્વ સુરોત્તમાન્।।
દેવતॆગળિગॆ અપ્રિયવાગિ નડॆદુકॊંડ મર્ત્યનિગॆ મૃત્યુવે ગતિ. અનવદ્યાંગી! સુરોત્તમરન્નુ વરિસિ નન્નન્નુ રક્ષિસુ.”
03053008a તતો બાષ્પકલાં વાચં દમયંતી શુચિસ્મિતા।
03053008c પ્રવ્યાહરંતી શનકૈર્નલં રાજાનમબ્રવીત્।।
આગ શુચિસ્મિતॆ દમયંતિયુ બાષ્પગળિંદॊડગૂડિદ માતિનિંદ નિધાનવાગિ રાજનિગॆ ઉત્તરિસિદળુ.
03053009a અસ્ત્યુપાયો મયા દૃષ્ટો નિરપાયો નરેશ્વર।
03053009c યેન દોષો ન ભવિતા તવ રાજન્કથં ચન।।
“નરેશ્વર! નન્ન દૃષ્ટિયલ્લિ અપાયવિલ્લદંતહ ऒંદુ ઉપાયવિદॆ. રાજ! ઇદરિંદ નિનગॆ યાવુદેરીતિય દોષવૂ બરુવુદિલ્લ.
03053010a ત્વં ચૈવ હિ નરશ્રેષ્ઠ દેવાશ્ચાગ્નિપુરોગમાઃ।
03053010c આયાંતુ સહિતાઃ સર્વે મમ યત્ર સ્વયંવરઃ।।
નરેશ્વર! અગ્નિપુરોગમ દેવતॆગળન્નૂ સેરિકॊંડુ નીવॆલ્લરૂ નન્ન સ્વયંવરક્કॆ બરબેકુ.
03053011a તતોઽહં લોકપાલાનાં સન્નિધૌ ત્વાં નરેશ્વર।
03053011c વરયિષ્યે નરવ્યાઘ્ર નૈવં દોષો ભવિષ્યતિ।।
નરેશ્વર! આગ નાનુ લોકપાલકર સન્નિધિયલ્લિયે નિન્નન્નુ વરિસુત્તેનॆ. નરવ્યાઘ્ર! ઈ રીતિ નિનગॆ યાવ દોષવૂ બરુવુદિલ્લ.”
03053012a એવમુક્તસ્તુ વૈદર્ભ્યા નલો રાજા વિશાં પતે।
03053012c આજગામ પુનસ્તત્ર યત્ર દેવાઃ સમાગતાઃ।।
વિશાંપતે! વૈદર્ભિયુ ઈ રીતિ હેળલુ, રાજ નલનુ પુનઃ દેવતॆગળુ ऎલ્લિ સમાગતરાગિદ્દરો અલ્લિગॆ મરળિદનુ.
03053013a તમપશ્યંસ્તથાયાંતં લોકપાલાઃ સહેશ્વરાઃ।
03053013c દૃષ્ટ્વા ચૈનં તતોઽપૃચ્ચન્વૃત્તાંતં સર્વમેવ તત્।।
અલ્લિગॆ અવનુ બરુત્તિરુવુદન્નુ ઈશ્વરનૂ સહિત લોકપાલકરુ નોડિ સર્વ વૃત્તાંતવન્નૂ કેળિદરુ.
03053014 દેવા ઊચુઃ।
03053014a કચ્ચિદ્દૃષ્ટા ત્વયા રાજન્દમયંતી શુચિસ્મિતા।
03053014c કિમબ્રવીચ્ચ નઃ સર્વાન્વદ ભૂમિપતેઽનઘ।।
દેવતॆગળુ હેળિદરુ: “રાજ! નીનુ શુચિસ્મિતॆ દમયંતિયન્નુ નોડિદॆયા? અનઘ! ભૂમિપતે! નમગॆલ્લરિગॆ અવળુ એનુ હેળિદળુ હેળુ.”
03053015 નલ ઉવાચ।
03053015a ભવદ્ભિરહમાદિષ્ટો દમયંત્યા નિવેશનં।
03053015c પ્રવિષ્ટઃ સુમહાકક્ષ્યં દંડિભિઃ સ્થવિરૈર્વૃતં।।
નલનુ હેળિદનુ: “નિમ્મॆલ્લર આદેશદંતॆ ऎત્તર ગોડॆગળિંદ મત્તુ દંડપાણિ કાવલુગારરિંદ આવૃત દમયંતિય નિવેશનવન્નુ પ્રવેશિસિદॆનુ.
03053016a પ્રવિશંતં ચ માં તત્ર ન કશ્ચિદ્દૃષ્ટવાન્નરઃ।
03053016c ઋતે તાં પાર્થિવસુતાં ભવતામેવ તેજસા।।
આદરॆ નિમ્મ તેજસ્સિન પ્રભાવદિંદ આ પાર્થિવસુતॆયન્નુ બિટ્ટુ બેરॆ યારૂ નાનુ પ્રવેશિસુવુદન્નુ નોડલિલ્લ.
03053017a સખ્યશ્ચાસ્યા મયા દૃષ્ટાસ્તાભિશ્ચાપ્યુપલક્ષિતઃ।
03053017c વિસ્મિતાશ્ચાભવન્દૃષ્ટ્વા સર્વા માં વિબુધેશ્વરાઃ।।
નાનુ અવળ સખિયરન્નુ નોડિદॆ, અવરૂ નન્નન્નુ નોડિદરુ. વિબુધેશ્વરરે! નન્નન્નુ નોડિ અવરॆલ્લરૂ વિસ્મિતરાદરુ.
03053018a વર્ણ્યમાનેષુ ચ મયા ભવત્સુ રુચિરાનના।
03053018c મામેવ ગતસંકલ્પા વૃણીતે સુરસત્તમાઃ।।
નિમ્મ કુરિતુ નાનુ આ રુચિરાનનॆગॆ હેળિદॆ. આદરॆ, સુરસત્તમરે! અવળિગॆ નન્ન મેલॆયે સંકલ્પવિદॆ ऎંદુ હેળિદળુ.
03053019a અબ્રવીચ્ચૈવ માં બાલા આયાંતુ સહિતાઃ સુરાઃ।
03053019c ત્વયા સહ નરશ્રેષ્ઠ મમ યત્ર સ્વયંવરઃ।।
“નરશ્રેષ્ઠ! નિન્ન જॊતॆગॆ સુરરૂ કૂડ નન્ન સ્વયંવરક્કॆ બરલિ!” ऎંદુ આ બાલॆયુ નનગॆ હેળિદળુ.
03053020a તેષામહં સન્નિધૌ ત્વાં વરયિષ્યે નરોત્તમ।
03053020c એવં તવ મહાબાહો દોષો ન ભવિતેતિ હ।।
“નરોત્તમ! અવર સન્નિધિયલ્લિયે નિન્નન્નુ વરિસુત્તેનॆ. મહાબાહુ! ઈ રીતિ નિનગॆ યાવુદે દોષવૂ બરુવુદિલ્લ.”
03053021a એતાવદેવ વિબુધા યથાવૃત્તમુદાહૃતં।
03053021c મયાશેષં પ્રમાણં તુ ભવંતસ્ત્રિદશેશ્વરાઃ।।
ત્રિદશેશ્વરરે! અલ્લિ નડॆદિદ્દન્નુ યથાવત્તાગિ નાનુ નિમગॆ તિળિસિદ્દેનॆ. ઇન્નુ નિમગॆ તિળિદહાગॆ માડિ.””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યકપર્વણિ ઇંદ્રલોકાભિગમનપર્વણિ નલોપાખ્યાને નલકર્તુકદેવદૌત્યે ત્રિપંચાશત્તમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યકપર્વદલ્લિ ઇંદ્રલોકાભિગમનપર્વદલ્લિ નલોપાખ્યાનદલ્લિ નલકર્તુકદેવદૌત્ય ऎન્નુવ ઐવત્ત્મૂરનॆય અધ્યાયવુ.
-
ઇલ્લિ વિષ, અગ્નિ, જલ મત્તુ નેણુ ઇવુ આત્મહત્યॆય નાલ્કુ વિધગળાદરૂ, નાલ્વરુ લોકપાલકરન્નુ, ક્રમવાગિ, શક્ર, અગ્નિ, વરુણ મત્તુ યમરન્નુ સાંકીતિસુત્તવॆ. ↩︎