પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
ઇંદ્રલોકાભિગમન પર્વ
અધ્યાય 52
સાર
ઇંદ્રાદિગળુ તમ્મ પરિચયવન્નૂ ઉદ્દેશવન્નૂ હેળિકॊંડુ તમ્મ સંદેશવॊંદન્નુ દમયંતિગॆ તલુપિસબેકॆંદુ નલનન્નુ દમયંતિયલ્લિગॆ કળુહિસુવુદુ (1-10). નલનુ દમયંતિગॆ દેવતॆગળ સંદેશવન્નુ નીડુવુદુ (11-24).
03052001 બૃહદશ્વ ઉવાચ।
03052001a તેભ્યઃ પ્રતિજ્ઞાય નલઃ કરિષ્ય ઇતિ ભારત।
03052001c અથૈનાન્પરિપપ્રચ્ચ કૃતાંજલિરવસ્થિતઃ।।
બૃહદશ્વનુ હેળિદનુ: “ભારત! “માડુત્તેનॆ!” ऎંદુ અવરિગॆ પ્રતિજ્ઞॆયન્નિત્ત નલનુ અંજલીબદ્ધનાગિ નિંતુ અવરન્નુ પ્રશ્નિસિદનુ:
03052002a કે વૈ ભવંતઃ કશ્ચાસૌ યસ્યાહં દૂત ઈપ્સિતઃ।
03052002c કિં ચ તત્ર મયા કાર્યં કથયધ્વં યથાતથં।।
“નીવુ યારુ? નન્નન્નુ દૂતનન્નાગિ બળસલુ ઇચ્છિસુવ ઇવનુ યારુ? ઇદરલ્લિ નન્ન કાર્યવેનુ? યથાવત્તાગિ તિળિસિરિ.”
03052003a એવમુક્તે નૈષધેન મઘવાન્પ્રત્યભાષત।
03052003c અમરાન્વૈ નિબોધાસ્માન્દમયંત્યર્થમાગતાન્।।
નૈષધન ઈ માતુગળિગॆ મઘવાનનુ ઉત્તરિસિદનુ: “દમયંતિયન્નુ બયસિ બંદ અમરરુ નાવુ ऎંદુ તિળિ.
03052004a અહમિંદ્રોઽયમગ્નિશ્ચ તથૈવાયમપાંપતિઃ।
03052004c શરીરાંતકરો નૄણાં યમોઽયમપિ પાર્થિવ।।
નાનુ ઇંદ્ર. ઇવનુ અગ્નિ. મત્તુ ઈતનુ અપાંપતિ. મત્તુ પાર્થિવ! ઇવનુ નૃણર શરીરાંતકર યમ.
03052005a સ વૈ ત્વમાગતાનસ્માન્દમયંત્યૈ નિવેદય।
03052005c લોકપાલાઃ સહેંદ્રાસ્ત્વાં સમાયાંતિ દિદૃક્ષવઃ।।
નીનુ “નાવુ બંદિદ્દેવॆ!” ऎંદુ દમયંતિગॆ હેળુ: “ઇંદ્રનૂ સેરિ લોકપાલકરુ નિન્નન્નુ નોડુવ ઇચ્છॆયિંદ બરુત્તિદ્દારॆ.
03052006a પ્રાપ્તુમિચ્ચંતિ દેવાસ્ત્વાં શક્રોઽગ્નિર્વરુણો યમઃ।
03052006c તેષામન્યતમં દેવં પતિત્વે વરયસ્વ હ।।
દેવતॆગળાદ શક્ર, અગ્નિ, વરુણ મત્તુ યમ નિન્નન્નુ હॊંદલુ ઇચ્છિસુત્તારॆ. ઈ દેવતॆગળલ્લિ ऒબ્બરન્નુ નિન્ન પતિયન્નાગિ વરિસુ!”
03052007a એવમુક્તઃ સ શક્રેણ નલઃ પ્રાંજલિરબ્રવીત્।
03052007c એકાર્થસમવેતં માં ન પ્રેષયિતુમર્હથ।।
શક્રન ઈ માતુગળન્નુ કેળિદ નલનુ અંજલીબદ્ધનાગિ હેળિદનુ: “અદે ઉદ્દેશવન્નિટ્ટુકॊંડુ હॊરટ નન્નન્નુ કળુહિસુવુદુ સરિયॆનિસુવુદિલ્લ!”
03052008 દેવા ઊચુઃ।
03052008a કરિષ્ય ઇતિ સંશ્રુત્ય પૂર્વમસ્માસુ નૈષધ।
03052008c ન કરિષ્યસિ કસ્માત્ત્વં વ્રજ નૈષધ માચિરં।।
દેવતॆગળુ હેળિદરુ: “નૈષધ! માડુત્તેનॆ ऎંદુ મॊદલે નમગॆ માતુ કॊટ્ટિદ્દીયॆ. ઈગ એકॆ નીનુ હાગॆ માડુવુદિલ્લ? નૈષધ! હોગુ, તડમાડબેડ.””
03052009 બૃહદશ્વ ઉવાચ।
03052009a એવમુક્તઃ સ દેવૈસ્તૈર્નૈષધઃ પુનરબ્રવીત્।
03052009c સુરક્ષિતાનિ વેશ્માનિ પ્રવેષ્ટું કથમુત્સહે।।
બૃહદશ્વનુ હેળિદનુ: “હીગॆ હેળિદ દેવતॆગળિગॆ નૈષધનુ ઉત્તરિસિદનુ: “સુરક્ષિત અરમનॆયન્નુ હેગॆ પ્રવેશિસલુ સાદ્ય?”
03052010a પ્રવેક્ષ્યસીતિ તં શક્રઃ પુનરેવાભ્યભાષત।
03052010c જગામ સ તથેત્યુક્ત્વા દમયંત્યા નિવેશનં।।
03052011a દદર્શ તત્ર વૈદર્ભીં સખીગણસમાવૃતાં।
03052011c દેદીપ્યમાનાં વપુષા શ્રિયા ચ વરવર્ણિનીં।।
“નીનુ પ્રવેશિસુત્તીયॆ!” ऎંદુ શક્રનુ ઉત્તરિસિદનુ. “હાગॆયે આગલિ” ऎંદુ અવનુ દમયંતિય નિવેશનક્કॆ હોદનુ. અલ્લિ સખીગણદિંદ સમાવૃતગॊંડ, રૂપદિંદ દેદીપ્યમાનળાદ, વરવર્ણિની વૈદર્ભિયન્નુ કંડનુ.
03052012a અતીવ સુકુમારાંગીં તનુમધ્યાં સુલોચનાં।
03052012c આક્ષિપંતીમિવ ચ ભાઃ શશિનઃ સ્વેન તેજસા।।
અતીવ સુકુમારાંગિ તનુમધ્યॆ સુલોચનॆયુ તન્ન તેજસ્સિનિંદ શશિય કિરણગળન્નુ હિડિદિટ્ટહાગિદ્દળુ.
03052013a તસ્ય દૃષ્ટ્વૈવ વવૃધે કામસ્તાં ચારુહાસિનીં।
03052013c સત્યં ચિકીર્ષમાણસ્તુ ધારયામાસ હૃચ્ચયં।।
આ ચારુહાસિનિયન્નુ નોડિદॊડનॆયે અવનલ્લિ કામવુ વૃદ્દિસિતુ; આદરॆ કॊટ્ટ માતન્નુ સત્યમાડલોસુગ આકર્ષણॆયન્નુ હૃદયદલ્લિયે હિડિદિટ્ટુકॊંડનુ.
03052014a તતસ્તા નૈષધં દૃષ્ટ્વા સંભ્રાંતાઃ પરમાંગનાઃ।
03052014c આસનેભ્યઃ સમુત્પેતુસ્તેજસા તસ્ય ધર્ષિતાઃ।।
નૈષધનન્નુ નોડિદ આ પરમાંગનॆયરુ સંભ્રાંતરાગિ, અવન તેજસ્સિનિંદ ઘર્શિતરાગિ તમ્મ તમ્મ આસનગળિંદ ऎદ્દુ નિંતરુ.
03052015a પ્રશશંસુશ્ચ સુપ્રીતા નલં તા વિસ્મયાન્વિતાઃ।
03052015c ન ચૈનમભ્યભાષંત મનોભિસ્ત્વભ્યચિંતયન્।।
સુપ્રીતરૂ વિસ્મયરૂ આદ અવરુ અવનॊડનॆ માતનાડદે, તમ્મ મનસ્સિનॊળગॆ અવનન્નુ બહળષ્ટુ પ્રશંસિસિદરુ.
03052016a અહો રૂપમહો કાંતિરહો ધૈર્યં મહાત્મનઃ।
03052016c કોઽયં દેવો નુ યક્ષો નુ ગંધર્વો નુ ભવિષ્યતિ।।
“આહા રૂપવે! આહા કાંતિયે! આહા ઈ મહાત્મન ધૈર્યવે! ઇવન્ન્યારુ? દેવનિરબહુદે? યક્ષનિરબહુદે? અથવા ગંધર્વનિરબહુદે?”
03052017a ન ત્વેનં શક્નુવંતિ સ્મ વ્યાહર્તુમપિ કિં ચન।
03052017c તેજસા ધર્ષિતાઃ સર્વા લજ્જાવત્યો વરાંગનાઃ।।
અવરલ્લિ યારૂ ऒંદુ શબ્ધવન્નૂ માતનાડલુ શક્યરિરલિલ્લ. ऎલ્લ વરાંગનॆયરૂ અવન તેજસ્સિનિંદ ઘર્શિતરાગિ નાચિકॊંડિદ્દરુ.
03052018a અથૈનં સ્મયમાનેવ સ્મિતપૂર્વાભિભાષિણી।
03052018c દમયંતી નલં વીરમભ્યભાષત વિસ્મિતા।।
આદરॆ વિસ્મિત દમયંતિયુ વીર નલનન્નુદ્દેશિસિ માતનાડિદળુ:
03052019a કસ્ત્વં સર્વાનવદ્યાંગ મમ હૃચ્ચયવર્ધન।
03052019c પ્રાપ્તોઽસ્યમરવદ્વીર જ્ઞાતુમિચ્ચામિ તેઽનઘ।।
03052020a કથમાગમનં ચેહ કથં ચાસિ ન લક્ષિતઃ।
03052020c સુરક્ષિતં હિ મે વેશ્મ રાજા ચૈવોગ્રશાસનઃ।।
“નન્ન હૃદયદ આસॆયન્નુ વૃદ્ધિસુવ, સર્વાનવદ્યાંગ નીનુ યારુ? વીર! ऒબ્બ અમરનંતॆ નીનુ ઇલ્લિગॆ બંદિદ્દીયॆ. અનઘ! નીનુ યારિગૂ કાણદંતॆ ઇલ્લિગॆ હેગॆ આગમિસિદॆ ऎંદુ તિળિયલુ બયસુત્તેનॆ. યાકॆંદરॆ નન્ન ઈ અરમનॆયુ સુરક્ષિતવાગિદॆ મત્તુ રાજન ઉગ્રશાસનવિદॆ.”
03052021a એવમુક્તસ્તુ વૈદર્ભ્યા નલસ્તાં પ્રત્યુવાચ હ।
03052021c નલં માં વિદ્ધિ કલ્યાણિ દેવદૂતમિહાગતં।।
વૈદર્ભિય ઈ માતુગળિગॆ નલનુ ઉત્તરિસિદનુ: “કલ્યાણિ! નન્નન્નુ નલનॆંદુ તિળિ. દેવદૂતનાગિ ઇલ્લિગॆ આગમિસિદ્દેનॆ.
03052022a દેવાસ્ત્વાં પ્રાપ્તુમિચ્ચંતિ શક્રોઽગ્નિર્વરુણો યમઃ।
03052022c તેષામન્યતમં દેવં પતિં વરય શોભને।।
03052023a તેષામેવ પ્રભાવેન પ્રવિષ્ટોઽહમલક્ષિતઃ।
03052023c પ્રવિશંતં હિ માં કશ્ચિન્નાપશ્યન્નાપ્યવારયત્।।
દેવતॆગળુ નિન્નન્નુ હॊંદલુ ઇચ્છિસુવરુ - શક્ર, અગ્નિ, વરુણ મત્તુ યમ. શોભનॆ! ઈ દેવરુગળલ્લિ યારાદરૂ ऒબ્બનન્નુ પતિયાગિ વરિસુ. અવર પ્રભાવદિંદલે નાનુ ઇલ્લિગॆ યારિગૂ કાણિસિકॊળ્ળદે પ્રવેશિસિદ્દેનॆ. નાનુ પ્રવેશિસુવાગ યારૂ નન્નન્નુ નોડલિલ્લ મત્તુ તડॆયલિલ્લ.
03052024a એતદર્થમહં ભદ્રે પ્રેષિતઃ સુરસત્તમૈઃ।
03052024c એતચ્છૃત્વા શુભે બુદ્ધિં પ્રકુરુષ્વ યથેચ્ચસિ।।
ભદ્રે! ઈ ઉદ્દેશક્કોસ્કરવે સુરસત્તમરિંદ નાનુ કળુહિસલ્પટ્ટિદ્દેનॆ. શુભે! ઇદન્નુ કેળિદનંતર નિનગॆ ઇષ્ટબંદહાગॆ માડુ.””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યકપર્વણિ ઇંદ્રલોકાભિગમનપર્વણિ નલોપાખ્યાને નલસ્ય દેવદૌત્યે દ્વિપંચાશત્તમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ મહાભારતદ આરણ્યકપર્વદલ્લિ ઇંદ્રલોકાભિગમનપર્વદલ્લિ નલોપાખ્યાનદલ્લિ નલન દેવદૌત્ય ऎન્નુવ ઐવત્તॆરડનॆય અધ્યાયવુ.