pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
āraṇyaka parva
iṁdralōkābhigamana parva
adhyāya 50
sāra
nala mattu damayaṁtiyara naḍuve, paraspararannu nōḍiradē iddarū, itarariṁda parasparara guṇagaḷannu kēḷi kāmavu beḷediddudu (1-16). haṁsavoṁdu nalana saṁdēśavannu damayaṁtige talupisi, prītiyannu vr̥ddhisidudu (17-31).
03050001 br̥hadaśva uvāca।
03050001a āsīdrājā nalō nāma vīrasēnasutō balī।
03050001c upapannō guṇairiṣṭai rūpavānaśvakōvidaḥ।।
03050002a atiṣṭhanmanujēṁdrāṇāṁ mūrdhni dēvapatiryathā।
03050002c uparyupari sarvēṣāmāditya iva tējasā।।
br̥hadaśvanu hēḷidanu: “vīrasēnana balaśāli maga, ellā sadguṇa saṁpanna, rūpavaṁta, aśvakōvida, dēvapatiyaṁte manujēṁdrarellara mēlpaṭṭa, avarellarigiṁta tējassinalli sūryanaṁte śōbhisuttidda nala eṁba hesarina obba rājaniddanu.
03050003a brahmaṇyō vēdavicchūrō niṣadhēṣu mahīpatiḥ।
03050003c akṣapriyaḥ satyavādī mahānakṣauhiṇīpatiḥ।।
śūranū, brahmajñanū, vēdapāraṁgatanū, satyavādiyū, mahā akṣauhiṇipatiyū āda ī niṣadha mahīpatiyu jūjinalli prīti hoṁdiddanu.
03050004a īpsitō varanārīṇāmudāraḥ samyatēṁdriyaḥ।
03050004c rakṣitā dhanvināṁ śrēṣṭhaḥ sākṣādiva manuḥ svayaṁ।।
suṁdara nāriyarellarū āse paḍuvaṁtidda avanu udāranū, iṁdriyasaṁyamanū āgiddu, dhanurdhārigaḷalli śrēṣṭhanū, ellara rakṣakanū āgi svataḥ sākṣāt manuvinaṁtiddanu.
03050005a tathaivāsīdvidarbhēṣu bhīmō bhīmaparākramaḥ।
03050005c śūraḥ sarvaguṇairyuktaḥ prajākāmaḥ sa cāprajaḥ।।
hāgeyē vidarbhadalli śūranū, sarvaguṇayuktanū, bhīmaparākramiyū, saṁtānavillade, saṁtānavannu bayasuttidda bhīma ennuva rājaniddanu.
03050006a sa prajārthē paraṁ yatnamakarōtsusamāhitaḥ।
03050006c tamabhyagaccadbrahmarṣirdamanō nāma bhārata।।
03050007a taṁ sa bhīmaḥ prajākāmastōṣayāmāsa dharmavit।
03050007c mahiṣyā saha rājēṁdra satkārēṇa suvarcasaṁ।।
avanu saṁtānakkōskara niraṁtara parama yatnavannu māḍidanu. bhārata! āga damana eṁba hesarina brahmarṣiyobbanu avanallige āgamisidanu. ā darmavitta, prajākāmi rājēṁdra bhīmanu tanna mahiṣiyoḍagoṁḍu ā suvarcasanannu satkarisidanu.
03050008a tasmai prasannō damanaḥ sabhāryāya varaṁ dadau।
03050008c kanyāratnaṁ kumārāṁśca trīnudārānmahāyaśāḥ।।
03050009a damayaṁtīṁ damaṁ dāṁtaṁ damanaṁ ca suvarcasaṁ।
03050009c upapannānguṇaiḥ sarvairbhīmānbhīmaparākramān।।
adariṁda prasannanāda damananu rāja-rāṇiyarige varavannittanu: oṁdu kanyāratna - damayaṁti, mattu mahāyaśarū, udārarū āda mūvaru kumāraru - dama, dāṁta, mattu suvarcasiyāda damana. ivarellarū guṇasaṁpannarū, ghōrarū, ghōraparākramigaḷū āgiddaru.
03050010a damayaṁtī tu rūpēṇa tējasā yaśasā śriyā।
03050010c saubhāgyēna ca lōkēṣu yaśaḥ prāpa sumadhyamā।।
sumadhyame damayaṁtiyu rūpa, tējassu, yaśassu, sauṁdarya mattu saubhāgyagaḷalli lōkagaḷallellā prasiddhaḷāgiddaḷu.
03050011a atha tāṁ vayasi prāptē dāsīnāṁ samalaṁkr̥taṁ।
03050011c śataṁ sakhīnāṁ ca tathā paryupāstē śacīmiva।।
vayassige baṁda avaḷannu oṁdu nūru samalaṁkr̥ta sakhiyaru, śaciyaṁte suttuvareyuttiddaru.
03050012a tatra sma bhrājatē bhaimī sarvābharaṇabhūṣitā।
03050012c sakhīmadhyē'navadyāṁgī vidyutsaudāminī yathā।।
03050012e atīva rūpasaṁpannā śrīrivāyatalōcanā।
03050013a na dēvēṣu na yakṣēṣu tādr̥grūpavatī kva cit।।
03050013c mānuṣēṣvapi cānyēṣu dr̥ṣṭapūrvā na ca śrutā।
03050013e cittapramāthinī bālā dēvānāmapi suṁdarī।।
tanna sakhiyara madhyadalli, anavadyāṁgi, sarvābharaṇabhūṣite puṣpagaḷiṁdalaṁkr̥ta bhaimiyu miṁcinaṁte śōbhisuttiddaḷu. ā āyata lōcaneyu lakṣmiyaṁte atīva rūpasaṁpannaḷāgiddaḷu. idakkū pūrvadalli dēva, yakṣa athavā manuṣyaralli iṣṭoṁdu rūpavatiyannu kaṁḍiralilla mattu kēḷiralilla. ā suṁdara bālakiyu dēvategaḷa cittavannū kaḍeyuttiddaḷu.
03050014a nalaśca naraśārdūlō rūpēṇāpratimō bhuvi।
03050014c kaṁdarpa iva rūpēṇa mūrtimānabhavatsvayaṁ।।
naraśārdūla nalanu rūpadalli bhuviyallē apratimanāgiddanu, mattu rūpadalli kaṁdarpanē svayaṁ avatarisidaṁtiddanu.
03050015a tasyāḥ samīpē tu nalaṁ praśaśaṁsuḥ kutūhalāt।
03050015c naiṣadhasya samīpē tu damayaṁtīṁ punaḥ punaḥ।।
janaru kutūhaladiṁda damayaṁtiya samīpadalli nalanannu praśaṁsisuttiddaru; mattu naiṣadhana samīpadalli punaḥ punaḥ avaḷannu praśaṁsisuttiddaru.
03050016a tayōradr̥ṣṭakāmō'bhūcchr̥ṇvatōḥ satataṁ guṇān।
03050016c anyōnyaṁ prati kauṁtēya sa vyavardhata hr̥ccayaḥ।।
kauṁtēya! hīge satatavāgi parasparara guṇagaḷannu kēḷuttiddaṁte, innū nōḍadirada ā vyaktiya kuritu kāma beḷeyitu mattu avara hr̥dayagaḷalli paraspararige prīti vardhisitu.
03050017a aśaknuvannalaḥ kāmaṁ tadā dhārayituṁ hr̥dā।
03050017c aṁtaḥpurasamīpasthē vana āstē rahōgataḥ।।
omme ī kāmavannu hr̥dayadallē sahisiṭṭukoḷḷalu asamarthanāda nalanu yārigū tiḷiyadaṁte aṁtaḥpurada samīpada vanadalli hōgi kuḷitukoṁḍiddanu.
03050018a sa dadarśa tadā haṁsāṁ jātarūpapariccadān।
03050018c vanē vicaratāṁ tēṣāmēkaṁ jagrāha pakṣiṇaṁ।।
alli avanu baṁgārada hodikehoṁdidda haṁsagaḷannu nōḍidanu mattu vanadalli ōḍāḍuttidda ā pakṣigaḷalli oṁdannu hiḍidanu.
03050019a tatō'ṁtarikṣagō vācaṁ vyājahāra tadā nalaṁ।
03050019c na haṁtavyō'smi tē rājankariṣyāmi hi tē priyaṁ।।
āga ā aṁtarikṣaganu nalanige kūgi hēḷidanu: “rāja! nannannu kollabēḍa. ninage priyavādaddannu nānu māḍikoḍuttēne.
03050020a damayaṁtīsakāśē tvāṁ kathayiṣyāmi naiṣadha।
03050020c yathā tvadanyaṁ puruṣaṁ na sā maṁsyati karhi cit।।
naiṣadha! damayaṁtiya samakṣamadalli, avaḷu ninna horatāgi bēre yāva puruṣana kuritū yōcisada hāge, ninna kuritu avaḷige hēḷuttēne.”
03050021a ēvamuktastatō haṁsamutsasarja mahīpatiḥ।
03050021c tē tu haṁsāḥ samutpatya vidarbhānagamaṁstataḥ।।
ī mātugaḷannu kēḷi mahīpatiyu ā haṁsavannu biḍugaḍemāḍidanu mattu haṁsagaḷellavū mēle hāri vidarbhada kaḍe hōdavu.
03050022a vidarbhanagarīṁ gatvā damayaṁtyāstadāṁtikē।
03050022c nipētustē garutmaṁtaḥ sā dadarśātha tānkhagān।।
ā gurutmaṁtagaḷu vidarbhanagarakke hōgi alli damayaṁtiya baḷige baṁdiḷidavu mattu avaḷu ā pakṣigaḷannu nōḍidaḷu.
03050023a sā tānadbhutarūpānvai dr̥ṣṭvā sakhigaṇāvr̥tā।
03050023c hr̥ṣṭā grahītuṁ khagamāṁstvaramāṇōpacakramē।।
03050024a atha haṁsā visasr̥puḥ sarvataḥ pramadāvanē।
03050024c ēkaikaśastataḥ kanyāstān haṁsānsamupādravan।।
ā adbhuta rūpigaḷannu nōḍi sakhīgaṇagaḷiṁda suttuvareyalpaṭṭidda avaḷu harṣadiṁda pakṣigaḷannu hiḍiyalōsuga avugaḷannu bennaṭṭidaḷu. ella sakhiyarū obbobbaru avaravara haṁsagaḷannu hiḍiyalu bennaṭṭidaru.
03050025a damayaṁtī tu yaṁ haṁsaṁ samupādhāvadaṁtikē।
03050025c sa mānuṣīṁ giraṁ kr̥tvā damayaṁtīmathābravīt।।
ādare damayaṁtiyu anusarisuttidda haṁsavu avaḷu samīpa baruttiddaṁtayē manuṣyadhvaniyannu dharisi damayaṁtiyannuddēśisi mātanāḍitu:
03050026a damayaṁti nalō nāma niṣadhēṣu mahīpatiḥ।
03050026c aśvinōḥ sadr̥śō rūpē na samāstasya mānuṣāḥ।।
“damayaṁti! niṣadhadalli nala eṁba hesarina rājaniddāne. avanu aśviniyara sadr̥śanāgiddāne mattu manuṣyarallē rūpadalli avana sarisāṭiyādavaru yārū illa.
03050027a tasya vai yadi bhāryā tvaṁ bhavēthā varavarṇini।
03050027c saphalaṁ tē bhavējjanma rūpaṁ cēdaṁ sumadhyamē।।
varavarṇinī! oṁduvēḷe nīnu avana bhāryeyāde eṁdare ninna ī rūpa mattu janma sārthakavādaṁtāguttade.
03050028a vayaṁ hi dēvagaṁdharvamanuṣyōragarākṣasān।
03050028c dr̥ṣṭavaṁtō na cāsmābhirdr̥ṣṭapūrvastathāvidhaḥ।।
nāvu dēvate, gaṁdharva, manuṣya, uraga mattu rākṣasarannu nōḍiddēve. ādare ivanaṁtavanannu idūvaregū yāralliyū kaṁḍilla.
03050029a tvaṁ cāpi ratnaṁ nārīṇāṁ narēṣu ca nalō varaḥ।
03050029c viśiṣṭāyā viśiṣṭēna saṁgamō guṇavānbhavēt।।
nīnū kūḍa nāriyaralli ratnadaṁtiddīye. mattu nalanu nararaliyē śrēṣṭanāgiddāne. viśiṣṭavāda vyaktiya saṁgamavu viśiṣṭavāda vyaktiyoḍane āyiteṁdare oḷḷeyadē āguttade.”
03050030a ēvamuktā tu haṁsēna damayaṁtī viśāṁ patē।
03050030c abravīttatra taṁ haṁsaṁ tamapyēvaṁ nalaṁ vada।।
viśāṁpatē! haṁsada ī mātugaḷannu kēḷi damayaṁtiyu ā haṁsakke “nalanigū idē rīti hēḷu” eṁdaḷu.
03050031a tathētyuktvāṁḍajaḥ kanyāṁ vaidarbhasya viśāṁ patē।
03050031c punarāgamya niṣadhānnalē sarvaṁ nyavēdayat।।
viśāṁpatē! ā pakṣiyu vaidarbhige “hāgeyē māḍuttēne!” eṁdu vacanavannittu, niṣadhakke maraḷi, nalanige sarvavannū varadimāḍitu.”
samāpti
iti śrī mahābhāratē āraṇyakaparvaṇi iṁdralōkābhigamanaparvaṇi nalōpākhyānē haṁsadamayaṁtīsaṁvādē paṁcāśattamō'dhyāyaḥ।
idu mahābhāratada āraṇyakaparvadalli iṁdralōkābhigamanaparvadalli nalōpākhyānadalli haṁsadamayaṁtīsaṁvāda ennuva aivattaneya adhyāyavu.