ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆరణ్యక పర్వ
కైరాత పర్వ
అధ్యాయ 30
సార
క్రోధవు హేగె మనుష్యనన్ను కొల్లుత్తదె మత్తు తనగె ఏకె సిట్టు బరుత్తిల్లవెందు యుధిష్ఠిరను ద్రౌపదిగె ఉత్తరిసిదుదు; “క్షమె మత్తు మృదుత్వ ఇవే ఆత్మవంతరు నడెదుకొళ్ళువ సనాతన ధర్మ. అదరంతెయే నానూ కూడ నడెదుకొళ్ళుత్తేనె” ఎన్నువుదు (1-50).
03030001 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
03030001a క్రోధో హంతా మనుష్యాణాం క్రోధో భావయితా పునః।
03030001c ఇతి విద్ధి మహాప్రాజ్ఞే క్రోధమూలౌ భవాభవౌ।।
03030002a యో హి సంహరతే క్రోధం భావస్తస్య సుశోభనే।
03030002c యః పునః పురుషః క్రోధం నిత్యం న సహతే శుభే।
03030002e తస్యాభావాయ భవతి క్రోధః పరమదారుణః।।
యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “మహాప్రాజ్ఞె! క్రోధవు మనుష్యనన్ను కొల్లుత్తదె మత్తె క్రోధవే అవనన్ను ఉచ్ఛస్థానక్కె కరెదొయ్యబహుదు. ఒళ్ళెయదు కెట్టద్దు ఎరడక్కూ క్రోధవే మూల ఎందు తిళి. సుశోభనె! క్రోధవన్ను యారు సంహరిసుత్తానో అవనిగె ఒళ్ళెయదాగుత్తదె. శుభే! అదరంతెయే పునః యారు క్రోధవన్ను నిత్యవూ నియంత్రణదల్లిట్టుకొండిరువుదిల్లవో అంథహ పురుషనిగె కెట్టదాగుత్తదె. క్రోధవు పరమ దారుణవాదుద్దు.
03030003a క్రోధమూలో వినాశో హి ప్రజానామిహ దృశ్యతే।
03030003c తత్కథం మాదృశః క్రోధముత్సృజేల్లోకనాశనం।।
ప్రజెగళ వినాశక్కె క్రోధవే మూలవెందు కాణుత్తేవె. హీగిరువాగ నన్నంథవను హేగె ఆ లోకనాశక క్రోధవన్ను తాళబేకు?
03030004a క్రుద్ధః పాపం నరః కుర్యాత్క్రుద్ధో హన్యాద్గురూనపి।
03030004c క్రుద్ధః పరుషయా వాచా శ్రేయసోఽప్యవమన్యతే।।
కోపగొండ నరను పాపకృత్యగళన్ను మాడుత్తానె. క్రుద్ధనాదవను గురువన్నూ కొల్లబహుదు. క్రుద్ధ పురుషను తనగింత శ్రేయస్సినల్లిద్దవరన్ను మాతుగళింద అపమానిసుత్తానె.
03030005a వాచ్యావాచ్యే హి కుపితో న ప్రజానాతి కర్హి చిత్।
03030005c నాకార్యమస్తి క్రుద్ధస్య నావాచ్యం విద్యతే తథా।।
యాకెందరె, కుపితనాదాగ ఏనన్ను మాతనాడబేకు ఏనన్ను మాతనాడబారదు ఎన్నువుదే తిళియువుదిల్ల. ఆదుదరింద క్రుద్ధనాదవను ఏను మాడుత్తానె ఏను హేళుత్తానె ఎన్నువుదు అవనిగే గొత్తిరువుదిల్ల.
03030006a హింస్యాత్క్రోధాదవధ్యాంశ్చ వధ్యాన్సంపూజయేదపి।
03030006c ఆత్మానమపి చ క్రుద్ధః ప్రేషయేద్యమసాదనం।।
క్రోధదల్లి అవధ్యరన్ను కొందాను అథవా వధ్యరన్ను సత్కరిసియాను. క్రుద్ధను స్వతః తన్నన్నూ కూడ యమసాదనక్కె కళుహిసికొళ్ళబహుదు.
03030007a ఏతాన్దోషాన్ప్రపశ్యద్భిర్జితః క్రోధో మనీషిభిః।
03030007c ఇచ్చద్భిః పరమం శ్రేయ ఇహ చాముత్ర చోత్తమం।।
ఈ దోషగళన్ను పరిగణిసియే ఇల్లి పరమ శ్రేయస్సు మత్తు అల్లి ఉత్తమగతియన్ను హొందలు బయసువ బుద్ధివంతరు క్రోధవన్ను తొరెయుత్తారె.
03030008a తం క్రోధం వర్జితం ధీరైః కథమస్మద్విధశ్చరేత్।
03030008c ఏతద్ద్రౌపది సంధాయ న మే మన్యుః ప్రవర్ధతే।।
బుద్ధివంతరు వర్జిసువ క్రోధవన్ను నాను ఏకె నన్నదాగిసికొళ్ళబేకు? ద్రౌపది! ఇదర కురితు యోచిసియే నన్న సిట్టు ఏరువుదిల్ల.
03030009a ఆత్మానం చ పరం చైవ త్రాయతే మహతో భయాత్।
03030009c క్రుధ్యంతమప్రతిక్రుధ్యన్ద్వయోరేష చికిత్సకః।।
తన్న మేలె సిట్టాదవన మేలె యారు సిట్టాగువుదిల్లవో అవను స్వతః తన్నన్ను మత్తు అన్యనన్ను ఒందు మహా భయదింద రక్షిసుత్తానె. ఇబ్బరిగూ చికిత్సకనాగుత్తానె.
03030010a మూఢో యది క్లిశ్యమానః క్రుధ్యతేఽశక్తిమాన్నరః।
03030010c బలీయసాం మనుష్యాణాం త్యజత్యాత్మానమంతతః।।
03030011a తస్యాత్మానం సంత్యజతో లోకా నశ్యంత్యనాత్మనః।
శక్తియుళ్ళ మనుష్యను తిరస్కరిసిదనెందు అవన మేలె అష్టొందు శక్తియిల్లదిరువ మనుష్యను సిట్టు మాడిదరె, ఆ మూఢను తన్న జీవనవన్నే కళెదుకొళ్ళుత్తానె. తన్న మేలె ప్రభుత్వవన్ను హొందిరద, కష్టగళన్ను హుడుకికొండు హోగువ అంథవనిగె పరలోకవు సుఖకరవాగిరువుదిల్ల.
03030011c తస్మాద్ద్రౌపద్యశక్తస్య మన్యోర్నియమనం స్మృతం।।
03030012a విద్వాంస్తథైవ యః శక్తః క్లిశ్యమానో న కుప్యతి।
03030012c స నాశయిత్వా క్లేష్టారం పరలోకే చ నందతి।।
ద్రౌపది! ఆదుదరిందలే అశక్తరు తమ్మ సిట్టన్ను నియంత్రణదల్లిట్టుకొళ్ళబేకు ఎందు హేళుత్తారె. హాగెయే సిట్టు మాడద బలశాలియు, బుద్ధివంతనాగిద్దరె, తనగె తొందరెకొడుత్తిద్దవర కష్టగళన్నూ నాశపడిసి, పరలోకదల్లి ఆనందిసుత్తానె.
03030013a తస్మాద్బలవతా చైవ దుర్బలేన చ నిత్యదా।
03030013c క్షంతవ్యం పురుషేణాహురాపత్స్వపి విజానతా।।
ఆదుదరిందలే ఇదన్ను తిళిద బలవంతరు మత్తు దుర్బలరు ఇబ్బరూ నిత్యవూ, కష్టద సమయదల్లియూ కూడ, క్షమావంతరాగిరబేకు.
03030014a మన్యోర్హి విజయం కృష్ణే ప్రశంసంతీహ సాధవః।
03030014c క్షమావతో జయో నిత్యం సాధోరిహ సతాం మతం।।
కృష్ణే! సిట్టన్ను గెల్లువుదన్ను సాధుగళు ప్రశంసిసుత్తారె. నిత్యవూ క్షమావంతనే ఉత్తమ జయవన్ను హొందుత్తానె ఎన్నువుదే సాధుగళ అభిప్రాయ.
03030015a సత్యం చానృతతః శ్రేయో నృశంసాచ్చానృశంసతా।
03030015c తమేవం బహుదోషం తు క్రోధం సాధువివర్జితం।
03030015e మాదృశః ప్రసృజేత్కస్మాత్సుయోధనవధాదపి।।
సుళ్ళిగింత సత్యవే ఒళ్ళెయదు, క్రూరత్వక్కింత మృదుత్వవే ఒళ్ళెయదు. సాధుగళింద వివర్జితవాద బహుదోషగళన్ను హొందిద, సుయోధననన్ను కొల్లబహుదాద క్రోధవన్ను నన్నంథవను హేగె తానే నన్నదన్నాగి మాడికొళ్ళలి?
03030016a తేజస్వీతి యమాహుర్వై పండితా దీర్ఘదర్శినః।
03030016c న క్రోధోఽభ్యంతరస్తస్య భవతీతి వినిశ్చితం।।
దీర్ఘదర్శి పండితరు యావుదన్ను తేజస్సు ఎందు కరెయుత్తారో అదరల్లి క్రోధవే ఇల్ల ఎన్నువుదు నిశ్చిత.
03030017a యస్తు క్రోధం సముత్పన్నం ప్రజ్ఞయా ప్రతిబాధతే।
03030017c తేజస్వినం తం విద్వాంసో మన్యంతే తత్త్వదర్శినః।।
యారు హుట్టిద క్రోధవన్ను ప్రజ్ఞెయింద తడెహిడియుత్తానో అంథవనన్ను తత్వదర్శి విద్వాంసరు తేజస్వియెందు గౌరవిసుత్తారె.
03030018a క్రుద్ధో హి కార్యం సుశ్రోణి న యథావత్ప్రపశ్యతి।
03030018c న కార్యం న చ మర్యాదాం నరః క్రుద్ధోఽనుపశ్యతి।।
సుశ్రోణి! సిట్టిగెద్దవను మాడబేకాదుదన్ను యథావత్తాగి (సరియాగి) తిళిదుకొళ్ళువుదిల్ల. సిట్టిగెద్ద మనుష్యను ఏను మాడబేకు ఎన్నువుదన్ను మత్తు ఎష్టు మాడబేకు (అదర పరిమితి) ఎన్నువుదర కురితు నోడువుదే ఇల్ల.
03030019a హంత్యవధ్యానపి క్రుద్ధో గురూన్రూక్షైస్తుదత్యపి।
03030019c తస్మాత్తేజసి కర్తవ్యే క్రోధో దూరాత్ప్రతిష్ఠితః।।
కృద్ధనాదవను దండనెగె అర్హరల్లదవరిగూ దండనెయన్ను నీడుత్తానె మత్తు హిరియరన్ను అవహేళన మాడుత్తానె. ఆదుదరింద క్రోధవన్ను దూరమాడి కెలసమాడువవనే తేజస్వి ఎందెనిసికొళ్ళుత్తానె.
03030020a దాక్ష్యం హ్యమర్షః శౌర్యం చ శీఘ్రత్వమితి తేజసః।
03030020c గుణాః క్రోధాభిభూతేన న శక్యాః ప్రాప్తుమంజసా।।
క్రోధక్కొళగాదవనిగె తేజస్వియ గుణగళాద దక్షతె, అసూయెపడెయదే ఇరువ, శౌర్య, మత్తు శీఘ్నత్వవన్ను హొందలు సాధ్యవిల్ల.
03030021a క్రోధం త్యక్త్వా తు పురుషః సమ్యక్తేజోఽభిపద్యతే।
03030021c కాలయుక్తం మహాప్రాజ్ఞే క్రుద్ధైస్తేజః సుదుఃస్సహం।।
క్రోధవన్ను బిట్ట పురుషను తన్న తేజస్సన్ను సరియాగి పడెయబహుదు. మహాప్రాజ్ఞె! యావాగలూ సిట్టు మాడువవనిగె కాలబందాగ తేజస్సినింద నడెదుకొళ్ళలు కష్టవాగుత్తదె.
03030022a క్రోధస్త్వపండితైః శశ్వత్తేజ ఇత్యభిధీయతే।
03030022c రజస్తల్లోకనాశాయ విహితం మానుషాన్ప్రతి।।
తిళియదే ఇరువవరు క్రోధవన్నే తేజస్సెందు తప్పు తిళియుత్తారె. లోకగళ నాశక్కాగియే మనుష్యనిగె కోపవు విహితవాగిదె.
03030023a తస్మాచ్ఛశ్వత్త్యజేత్క్రోధం పురుషః సమ్యగాచరన్।
03030023c శ్రేయాన్స్వధర్మానపగో న క్రుద్ధ ఇతి నిశ్చితం।।
ఆదుదరింద సరియాగి నడెదుకొళ్ళువ పురుషను క్రోధవన్ను త్యజిసబేకు. స్వధర్మవన్ను అల్లగళెదరూ పరవాగిల్ల సిట్టాగబారదే ఇరువుదే శ్రేయస్సు ఎన్నువుదంతూ నిశ్చయవే సరి.
03030024a యది సర్వమబుద్ధీనామతిక్రాంతమమేధసాం।
03030024c అతిక్రమో మద్విధస్య కథం స్విత్స్యాదనిందితే।।
అనిందితే! బుద్ధియిల్లదిరువవరు తిళువళికెయిల్లదిరువవరు ఎల్లవన్నూ మీరి నడెయుత్తారెందాదరె నన్నంథవను హేగె తానే అదన్ను మీరి నడెయలి?
03030025a యది న స్యుర్మనుష్యేషు క్షమిణః పృథివీసమాః।
03030025c న స్యాత్సంధిర్మనుష్యాణాం క్రోధమూలో హి విగ్రహః।।
పృథ్విగె సమాన క్షమావంతరు జనరల్లి ఇల్లదే ఇద్దిద్దరె జనరల్లి శాంతియే ఇరుత్తిరలిల్ల. యాకెందరె క్రోధవే యుద్దద మూల.
03030026a అభిషక్తో హ్యభిషజేదాహన్యాద్గురుణా హతః।
03030026c ఏవం వినాశో భూతానామధర్మః ప్రథితో భవేత్।।
దబ్బాళికెగొళగాదవరు దబ్బాళికె మాడలు ప్రారంభిసిదరె, గురువినింద పెట్టుతిందవను గురువన్నే హొడెయలు హోదరె ఇరువవెల్లవుగళ వినాశ మత్తు అధర్మవు నిశ్చితవాగుత్తదె.
03030027a ఆక్రుష్టః పురుషః సర్వః ప్రత్యాక్రోశేదనంతరం।
03030027c ప్రతిహన్యాద్ధతశ్చైవ తథా హింస్యాచ్చ హింసితః।।
03030028a హన్యుర్హి పితరః పుత్రాన్పుత్రాశ్చాపి తథా పితౄన్।
03030028c హన్యుశ్చ పతయో భార్యాః పతీన్భార్యాస్తథైవ చ।।
03030029a ఏవం సంకుపితే లోకే జన్మ కృష్ణే న విద్యతే।
03030029c ప్రజానాం సంధిమూలం హి జన్మ విద్ధి శుభాననే।।
బైయల్పట్ట ఎల్ల జనరూ పునః బైయలు ఆగుత్తిద్దరె అథవా హొడెత తిందవను పునః హొడెయలిక్కె హోదరె, హింసెగొళగాదవను హింసాచారక్కె ఇళిదరె, తందెయరు మక్కళన్నూ, మక్కళు తందెయందిరన్నూ హొడెయువంతాదరె, గండందిరు హెండందిరన్ను మత్తు హెండిరు గండందిరన్ను హొడెయువంతాదరె, హీగె లోకదల్లి జనరు కోపదింద ఇద్దిద్దరె జనరే హుట్టుత్తిరలిల్ల ఎందు తిళి కృష్ణే! ఏకెందరె, శుభాననే! శాంతియే ప్రజెగళ హుట్టిగె కారణ ఎందు తిళి.
03030030a తాః క్షీయేరన్ప్రజాః సర్వాః క్షిప్రం ద్రౌపది తాదృశే।
03030030c తస్మాన్మన్యుర్వినాశాయ ప్రజానామభవాయ చ।।
ద్రౌపది! అంథహ లోకదల్లి ప్రజెగళెల్లరూ బేగనె సాయుత్తారె. సిట్టే ప్రజెగళ వినాశక్కూ, అవరు ఇల్లదంతె మాడువుదక్కూ కారణ.
03030031a యస్మాత్తు లోకే దృశ్యంతే క్షమిణః పృథివీసమాః।
03030031c తస్మాజ్జన్మ చ భూతానాం భవశ్చ ప్రతిపద్యతే।।
ఈ లోకదల్లి భూమిగె సమనాద క్షమావంతరు కాణిసికొళ్ళువుదరిందలే జనరు హుట్టుత్తారె మత్తు ఇరువికె ముందువరెయుత్తిదె.
03030032a క్షంతవ్యం పురుషేణేహ సర్వాస్వాపత్సు శోభనే।
03030032c క్షమా భవో హి భూతానాం జన్మ చైవ ప్రకీర్తితం।।
శోభనే! ఎల్ల ఆపత్తుగళల్లియూ పురుషను క్షమావంతనాగిరబేకు. యాకెందరె క్షమె ఎందరె భూతగళ ఇరువికె మత్తు జన్మ ఎందూ కరెయల్పట్టిదె.
03030033a ఆక్రుష్టస్తాడితః క్రుద్ధః క్షమతే యో బలీయసా।
03030033c యశ్చ నిత్యం జితక్రోధో విద్వానుత్తమపూరుషః।।
03030034a ప్రభావవానపి నరస్తస్య లోకాః సనాతనాః।
03030034c క్రోధనస్త్వల్పవిజ్ఞానః ప్రేత్య చేహ చ నశ్యతి।।
బలవంతర హీయాళికెగొళల్పట్టు, హొడెతతిందు సిట్టిగొళగాగిద్దరూ నిత్యవూ క్రోధవన్ను గెద్దవను విద్వాంస మత్తు ఉత్తమ పురుష. తన్న ప్రభావదింద సనాతన లోకగళూ ఆ మనుష్యనదాగుత్తవె. స్వల్వవన్నే తిళిదుకొండిరువవన కోపవు ఇదన్నూ మత్తు ఇతర లోకగళన్నూ నాశపడిసుత్తదె.
03030035a అత్రాప్యుదాహరంతీమా గాథా నిత్యం క్షమావతాం।
03030035c గీతాః క్షమావతా కృష్ణే కాశ్యపేన మహాత్మనా।।
03030036a క్షమా ధర్మః క్షమా యజ్ఞః క్షమా వేదాః క్షమా శ్రుతం।
03030036c యస్తామేవం విజానాతి స సర్వం క్షంతుమర్హతి।।
03030037a క్షమా బ్రహ్మ క్షమా సత్యం క్షమా భూతం చ భావి చ।
03030037c క్షమా తపః క్షమా శౌచం క్షమయా చోద్ధృతం జగత్।।
కృష్ణే! ఆదుదరిందలే నిత్యవూ క్షమావంతరన్ను హొగళి హాడుహేళి క్షమావత మహాత్మ కాశ్యపను ఉదాహరిసుత్తానె: “క్షమెయే ధర్మ. క్షమెయే యజ్ఞ. క్షమెయే వేద. క్షమెయే శ్రుతి. ఇదన్ను తిళిదవను ఎల్లవనూ క్షమిసబల్లను. క్షమెయే బ్రహ్మ. క్షమెయే సత్య. క్షమెయే ఇరువంథహుదు మత్తు ముందె ఇరబహుదాదంథుహుదు. క్షమెయే తపస్సు. క్షమెయే శౌచ. క్షమెయే జగత్తన్ను ఎత్తి హిడిదిరువుదు.
03030038a అతి బ్రహ్మవిదాం లోకానతి చాపి తపస్వినాం।
03030038c అతి యజ్ఞవిదాం చైవ క్షమిణః ప్రాప్నువంతి తాన్।।
బ్రహ్మవిదర, తపస్విగళ మత్తు యజ్ఞవిదర లోకగళు క్షమావంతనిగె సేరుత్తవె.
03030039a క్షమా తేజస్వినాం తేజః క్షమా బ్రహ్మ తపస్వినాం।
03030039c క్షమా సత్యం సత్యవతాం క్షమా దానం క్షమా యశః।।
తేజస్విగళ తేజస్సే క్షమె, క్షమెయే తపస్విగళ బ్రహ్మ. సత్యవంతర సత్యవే క్షమె మత్తు క్షమెయే దాన మత్తు క్షమెయే యశస్సు.
03030040a తాం క్షమామీదృశీం కృష్ణే కథమస్మద్విధస్త్యజేత్।
03030040c యస్యాం బ్రహ్మ చ సత్యం చ యజ్ఞా లోకాశ్చ విష్ఠితాః।
కృష్ణే! బ్రహ్మ, సత్య, యజ్ఞ మత్తు లోకగళు నెలెమాడిరువ క్షమెయన్ను నన్నంథవను హేగె తానే బిట్టుబిడలి?
03030040e భుజ్యంతే యజ్వనాం లోకాః క్షమిణామపరే తథా।।
03030041a క్షంతవ్యమేవ సతతం పురుషేణ విజానతా।
03030041c యదా హి క్షమతే సర్వం బ్రహ్మ సంపద్యతే తదా।।
యాజిసువవరు లోకగళన్ను అనుభోగిసుత్తారె మత్తు హాగెయే క్షమావంతరు నంతరద లోకగళన్ను అనుభోగిసుత్తారె. తిళిదిరువ పురుషను యావాగలూ క్షమిసుత్తానె. ఎల్లవన్నూ క్షమిసువవనే బ్రహ్మనాగుత్తానె.
03030042a క్షమావతామయం లోకః పరశ్చైవ క్షమావతాం।
03030042c ఇహ సమ్మానమృచ్చంతి పరత్ర చ శుభాం గతిం।।
ఈ లోకవు క్షమావంతనద్దు, పరలోకవూ ఆ క్షమావంతనద్దే! క్షమావంతరు ఇల్లి సమ్మానవన్ను పడెయుత్తారె మత్తు పరలోకదల్లి శుభగతియన్ను హొందుత్తారె.
03030043a యేషాం మన్యుర్మనుష్యాణాం క్షమయా నిహతః సదా।
03030043c తేషాం పరతరే లోకాస్తస్మాత్ క్షాంతిః పరా మతా।।
కోపవన్ను క్షమెయింద సదా నియంత్రణదల్లిట్టుకొండిరువ మనుష్యనిగె ఉత్తమ లోకగళు దొరెయుత్తవె. ఆదుదరింద క్షమెయే శ్రేష్ఠవెందు అభిప్రాయ.”
03030044a ఇతి గీతాః కాశ్యపేన గాథా నిత్యం క్షమావతాం।
03030044c శ్రుత్వా గాథాః క్షమాయాస్త్వం తుష్య ద్రౌపది మా క్రుధః।।
ఇదే నిత్యవూ క్షమావంతరాగిరువవర కురితు కాశ్యపను హాడిద గీతె. ద్రౌపది! ఈ గీతెయన్ను కేళిద నీను ఈగలాదరూ క్షమావంతళాగిరు. సిట్టుమాడబేడ!
03030045a పితామహః శాంతనవః శమం సంపూజయిష్యతి।
03030045c ఆచార్యో విదురః క్షత్తా శమమేవ వదిష్యతః।
03030045e కృపశ్చ సంజయశ్చైవ శమమేవ వదిష్యతః।।
03030046a సోమదత్తో యుయుత్సుశ్చ ద్రోణపుత్రస్తథైవ చ।
03030046c పితామహశ్చ నో వ్యాసః శమం వదతి నిత్యశః।।
శాంతనవ పితామహను శమెయన్ను పూజిసుత్తానె. ఆచార్య మత్తు విదుర క్షత్తరూ శమెయన్నే బెంబలిసుత్తారె. కృప, సంజయరూ కూడ శమెయన్నే హొగళుత్తారె. సోమదత్త, యుయుత్సు, ద్రోణపుత్ర, పితామహ వ్యాసనూ కూడ నిత్యవూ శమెయన్నే ప్రోత్సాహిసుత్తారె.
03030047a ఏతైర్హి రాజా నియతం చోద్యమానః శమం ప్రతి।
03030047c రాజ్యం దాతేతి మే బుద్ధిర్న చేల్లోభాన్నశిష్యతి।।
అవరు శమెయ కురితాగి నిత్యవూ అవనన్ను ప్రచోదిసుత్తారిరువుదరింద రాజనూ కూడ ననగె రాజ్యవన్ను కొడుత్తానె. హాగె బుద్ధి మాడదిద్దరె లోభదింద వినాశవన్ను హొందుత్తానె.
03030048a కాలోఽయం దారుణః ప్రాప్తో భరతానామభూతయే।
03030048c నిశ్చితం మే సదైవైతత్పురస్తాదపి భామిని।।
భరతరు నాశహొందువ దారుణ కాలవు బందిదె. భామిని! ఇదే ననగె ఇదూవరెగె ఇరువ మత్తు సదా ఇరువ నిశ్చయ.
03030049a సుయోధనో నార్హతీతి క్షమామేవం న విందతి।
03030049c అర్హస్తస్యాహమిత్యేవ తస్మాన్మాం విందతే క్షమా।।
సుయోధననిగె క్షమెయెందరేనే తిళిదిల్ల మత్తు అవనల్లి క్షమెయన్ను కాణువుదక్కాగువుదిల్ల. నానాదరో క్షమెయేనెందు తిళిదిద్దేనె మత్తు క్షమిసలు సమర్థనిద్దేనె.
03030050a ఏతదాత్మవతాం వృత్తమేష ధర్మః సనాతనః।
03030050c క్షమా చైవానృశంస్యం చ తత్కర్తాస్మ్యహమంజసా।।
క్షమె మత్తు మృదుత్వ ఇవే ఆత్మవంతరు నడెదుకొళ్ళువ సనాతన ధర్మ. అదరంతెయే నానూ కూడ నడెదుకొళ్ళుత్తేనె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆరణ్యకపర్వణి కైరాతపర్వణి ద్రౌపదీపరితాపవాక్యే త్రింశోఽధ్యాయః।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ఆరణ్యకపర్వదల్లి కైరాతపర్వదల్లి ద్రౌపదీపరితాపవాక్యదల్లి మూవత్తనెయ అధ్యాయవు.