પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આરણ્યક પર્વ
અરણ્યક પર્વ
અધ્યાય 10
સાર
તાનુ દુર્યોધનનન્નુ પરિત્યજિસલુ શક્તનિલ્લવॆંદુ હેળિદ ધૃતરાષ્ટ્રનિગॆ વ્યાસનુ પુત્રવાત્સલ્યદ કુરિતુ ઇંદ્ર મત્તુ સુરભિયર નડુવॆ નડॆદ સંવાદવન્નુ ઉદાહરિસુવુદુ (1-18). “નિન્ન મક્કળલ્લિ ऎલ્લરૂ સમનાગિદ્દરૂ દીનર મેલॆ અધિક કૃપॆયિરલિ” ऎંદૂ, દુર્યોધનનુ પાંડવરॊંદિગॆ સંધિમાડિકॊળ્ળલॆંદૂ વ્યાસનુ ધૃતરાષ્ટ્રનિગॆ સલહॆ નીડુવુદુ (19-23).
03010001 ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ।
03010001a ભગવન્નાહમપ્યેતદ્રોચયે દ્યૂતસંસ્તવં।
03010001c મન્યે તદ્વિધિનાક્રમ્ય કારિતોઽસ્મીતિ વૈ મુને।।
ધૃતરાષ્ટ્રનુ હેળિદનુ: “ભગવન્! ઈ દ્યૂતદ માતુ નનગૂ ઇષ્ટવાગલિલ્લ. મુને! આદરॆ વિધિયુ નન્નન્નૂ મીરિ નન્નિંદ ઇદુ નડॆયુવ હાગॆ માડિતુ ऎંદુ નનગન્નિસુત્તદॆ.
03010002a નૈતદ્રોચયતે ભીષ્મો ન દ્રોણો વિદુરો ન ચ।
03010002c ગાંધારી નેચ્ચતિ દ્યૂતં તચ્ચ મોહાત્પ્રવર્તિતં।।
ઇદુ ભીષ્મનિગૂ, દ્રોણ મત્તુ વિદુરરિગૂ ઇષ્ટવાગિરલિલ્લ. ગાંધારિયૂ ઇદન્નુ બયસિરલિલ્લ. આદરૂ મોહદિંદ દ્યૂતવુ નડॆદુહોયિતુ!
03010003a પરિત્યક્તું ન શક્નોમિ દુર્યોધનમચેતનં।
03010003c પુત્રસ્નેહેન ભગવન્જાનન્નપિ યતવ્રત।।
ભગવન્! યતવ્રત! તિળિદિદ્દરૂ કૂડ પુત્રસ્નેહદિંદાગિ નાનુ આ અચેતન દુર્યોધનનન્નુ પરિત્યજિસલુ શક્તનાગિલ્લ!”
03010004 વ્યાસ ઉવાચ।
03010004a વૈચિત્રવીર્ય નૃપતે સત્યમાહ યથા ભવાન્।
03010004c દૃઢં વેદ્મિ પરં પુત્રં પરં પુત્રાન્ન વિદ્યતે।।
વ્યાસનુ હેળિદનુ: “નૃપતે વૈચિત્રવીર્ય! નીનુ હેળુત્તિરુવુદુ સત્ય. મગને શ્રેષ્ઠ. મગનન્નુ મીરિ ઇન્નॊંદિલ્લ ऎન્નુવુદન્નુ નાનૂ કૂડ ધૃઢવાગિ તિળિદુકॊંડિદ્દેનॆ.
03010005a ઇંદ્રોઽપ્યશ્રુનિપાતેન સુરભ્યા પ્રતિબોધિતઃ।
03010005c અન્યૈઃ સમૃદ્ધૈરપ્યર્થૈર્ન સુતાદ્વિદ્યતે પરં।।
ઇંદ્રનૂ કૂડ, ऎષ્ટે બॆલॆબાળુવંથહદાગિદ્દરૂ મગનિંત શ્રેષ્ઠવાદ સંપત્તુ બેરॊંદિલ્લ ऎન્નુવ સત્યવન્નુ સુરભિય કણ્ણીરિનિંદ કંડુકॊંડિદ્દનુ.
03010006a અત્ર તે વર્તયિષ્યામિ મહદાખ્યાનમુત્તમં।
03010006c સુરભ્યાશ્ચૈવ સંવાદમિંદ્રસ્ય ચ વિશાં પતે।।
વિશાંપતે! ઇદક્કॆ સંબંધિસિદ સુરભિ મત્તુ ઇંદ્રર નડુવॆ નડॆદ સંવાદદ ऒંદુ ઉત્તમ મહદાખ્યાનવન્નુ હેળુત્તેનॆ.
03010007a ત્રિવિષ્ટપગતા રાજન્સુરભિઃ પ્રારુદત્કિલ।
03010007c ગવાં માત પુરા તાત તામિંદ્રોઽન્વકૃપાયત।।
રાજન્! મગૂ! હિંદॆ ગોવુગળ માતॆ સુરભિયુ સ્વર્ગક્કॆ હોગિ તુંબા રોદિસિદળુ. અદન્નુ નોડિદ ઇંદ્રનિગॆ અનુકંપવુંટાયિતુ.
03010008 ઇંદ્ર ઉવાચ।
03010008a કિમિદં રોદિષિ શુભે કચ્ચિત્ ક્ષેમં દિવૌકસાં।
03010008c માનુષેષ્વથ વા ગોષુ નૈતદલ્પં ભવિષ્યતિ।।
ઇંદ્રનુ હેળિદનુ: “શુભે! યાવ કારણક્કાગિ નીનુ ઈ રીતિ રોદિસુત્તિરુવॆ? દિવૌકસરુ, મનુષ્યરુ મત્તુ ગોવુગળુ ક્ષેમદિંદિદ્દારॆ તાનॆ? ઇદુ સણ્ણ વિષયવાગિરલિક્કિલ્લ!”
03010009 સુરભિરુવાચ।
03010009a વિનિપાતો ન વઃ કશ્ચિદ્દૃશ્યતે ત્રિદશાધિપ।
03010009c અહં તુ પુત્રં શોચામિ તેન રોદિમિ કૌશિક।।
સુરભિયુ હેળિદળુ: “ત્રિદશાધિપ! નિમગॆલ્લરિગૂ યાવુદે રીતિય આપત્તૂ બંદॊદગિલ્લ! કૌશિક! નાનુ નન્ન પુત્રનિગોસ્કર શોકિસિ અળુત્તિદ્દેનॆ.
03010010a પશ્યૈનં કર્ષકં રૌદ્રં દુર્બલં મમ પુત્રકં।
03010010c પ્રતોદેનાભિનિઘ્નંતં લાંગલેન નિપીડિતં।।
નેગિલ ભારદડિયલ્લિ નન્ન દુર્બલ પુત્રનન્નુ ભયંકર બારિકોલિનિંદ આ રૈતનુ હॊડॆયુત્તિરુવુદન્નુ નોડુ!
03010011a એતં દૃષ્ટ્વા ભૃશં શ્રંતં વધ્યમાનં સુરાધિપ।
03010011c કૃપાવિષ્ટાસ્મિ દેવેંદ્ર મનશ્ચોદ્વિજતે મમ।।
સુરાધિપ! બહળષ્ટુ આયાસગॊંડિરુવવનન્નુ ચॆન્નાગિ હॊડॆયુત્તિરુવુદન્નુ નોડિ કૃપાવિષ્ટળાગિદ્દેનॆ. દેવેંદ્ર! નન્ન મનસ્સિનલ્લિ શોકવુ હુટ્ટિદॆ.
03010012a એકસ્તત્ર બલોપેતો ધુરમુદ્વહતેઽધિકાં।
03010012c અપરોઽલ્પબલપ્રાણઃ કૃશો ધમનિસંતતઃ।
03010012e કૃચ્ચ્રાદુદ્વહતે ભારં તં વૈ શોચામિ વાસવ।।
અલ્લિ ऒબ્બ બલવંતનુ અધિક ભારવન્નુ હॊત્તિદ્દાનॆ. ઇન્નॊબ્બનુ કડિમॆ બલવુળ્ળવનુ કૃશનાદવનુ કડિવાણદ નિયંત્રણદલ્લિદ્દાનॆ. વાસવ! અવનુ હેગॆ ભારવન્નુ હॊરબલ્લ ऎન્નુવુદર કુરિતે ચિંતિસુત્તિદ્દેનॆ.
03010013a વધ્યમાનઃ પ્રતોદેન તુદ્યમાનઃ પુનઃ પુનઃ।
03010013c નૈવ શક્નોતિ તં ભારમુદ્વોઢું પશ્ય વાસવ।।
વાસવ! ऒંદે સમનॆ અવનન્નુ હॊડॆયુત્તિદ્દરૂ, તિવિયુત્તિદ્દરૂ અવનુ આ ભારવન્નુ ऎળॆયલુ શક્યનિલ્લ. નોડુ!
03010014a તતોઽહં તસ્ય દુઃખાર્તા વિરૌમિ ભૃશદુઃખિતા।
03010014c અશ્રૂણ્યાવર્તયંતી ચ નેત્રાભ્યાં કરુણાયતી।।
આદુદરિંદલે અવનિગાગિ દુઃખાર્તળાગિ દુઃખદિંદ તુંબા રોદિસુત્તિદ્દેનॆ. કરુણॆયિંદ કણ્ણુગળિંદ કણ્ણીરુ હરિયુત્તિદॆ.”
03010015 ઇંદ્ર ઉવાચ।
03010015a તવ પુત્રસહસ્રેષુ પીડ્યમાનેષુ શોભને।
03010015c કિં કૃપાયિતમસ્ત્યત્ર પુત્ર એકોઽત્ર પીડ્યતે।।
ઇંદ્રનુ હેળિદનુ: “શોભને! નિન્ન સહસ્રારુ પુત્રરુ પીડનॆગॊળગાગુત્તિદ્દારॆ. ઈ ऒબ્બને પુત્રન પીડનॆયિંદ નીનુ એકॆ કૃપાવિષ્ટળાગિદ્દીયॆ?”
03010016 સુરભિરુવાચ।
03010016a યદિ પુત્રસહસ્રં મે સર્વત્ર સમમેવ મે।
03010016c દીનસ્ય તુ સતઃ શક્ર પુત્રસ્યાભ્યધિકા કૃપા।।
સુરભિયુ હેળિદળુ: “શક્ર! નનગॆ સહસ્રારુ પુત્રરિદ્દરૂ સર્વરૂ નનગॆ સમનાગિદ્દારॆ. આદરॆ દીનનાદ સુતન મેલॆ કૃપॆયુ અધિક!””
03010017 વ્યાસ ઉવાચ।
03010017a તદિંદ્રઃ સુરભીવાક્યં નિશમ્ય ભૃશવિસ્મિતઃ।
03010017c જીવિતેનાપિ કૌરવ્ય મેનેઽભ્યધિકમાત્મજં।।
વ્યાસનુ હેળિદનુ: “કૌરવ્ય! સુરભિય માતુગળન્નુ કેળિદ ઇંદ્રનુ અત્યંત વિસ્મિતનાદનુ મત્તુ આત્મજનુ જીવક્કિંતલૂ અધિકવॆંદુ તન્નલ્લિયે યોચિસિદનુ.
03010018a પ્રવવર્ષ ચ તત્રૈવ સહસા તોયમુલ્બણં।
03010018c કર્ષકસ્યાચરન્વિઘ્નં ભગવાન્પાકશાસનઃ।।
આગ ભગવાન્ પાકશાસનનુ અલ્લિ તક્ષણવે અતિ મળॆયન્નુ સુરિસિ કૃષિકન હૂળુવિકॆગॆ વિઘ્નવન્નુંટુમાડિદનુ.
03010019a તદ્યથા સુરભિઃ પ્રાહ સમમેવાસ્તુ તે તથા।
03010019c સુતેષુ રાજન્સર્વેષુ દીનેષ્વભ્યધિકા કૃપા।।
રાજન્! સુરભિયુ હેળિદંતॆ નિન્ન મક્કળલ્લિ ऎલ્લરૂ સમનાગિદ્દરૂ દીનર મેલॆ અધિક કૃપॆયિરલિ.
03010020a યાદૃશો મે સુતઃ પંડુસ્તાદૃશો મેઽસિ પુત્રક।
03010020c વિદુરશ્ચ મહાપ્રાજ્ઞઃ સ્નેહાદેતદ્બ્રવીમ્યહં।।
નીનુ હેગॆ નન્ન મગનો હાગॆયે પાંડુવૂ નન્નદે મગ. મહાપ્રાજ્ઞ વિદુરનૂ કૂડ. સ્નેહદિંદ નિનગॆ ઇદન્નુ હેળુત્તિદ્દેનॆ.
03010021a ચિરાય તવ પુત્રાણાં શતમેકશ્ચ પાર્થિવ।
03010021c પાંડોઃ પંચૈવ લક્ષ્યંતે તેઽપિ મંદાઃ સુદુઃખિતાઃ।।
પાર્થિવ! નિનગॆ નૂરાऒંદુ મક્કળિદ્દારॆ. આદરॆ પાંડુવિગॆ ઐવરે ઇદ્દરૂ અવરુ સરળરાગિદ્દુ તુંબા દુઃખિતરાગિરુવંતॆ કાણુત્તિદ્દારॆ.
03010022a કથં જીવેયુરત્યંતં કથં વર્ધેયુરિત્યપિ।
03010022c ઇતિ દીનેષુ પાર્થેષુ મનો મે પરિતપ્યતે।।
અવરુ હેગॆ કॊનॆયવરॆગॆ ઉળિયુત્તારॆ મત્તુ હેગॆ વૃદ્ધિસુત્તારॆ ऎંદુ આ દીન પાર્થર કુરિતુ નન્ન મનસ્સુ પરિતપિસુત્તિદॆ.
03010023a યદિ પાર્થિવ કૌરવ્યાં જીવમાનાનિહેચ્ચસિ।
03010023c દુર્યોધનસ્તવ સુતઃ શમં ગચ્ચતુ પાંડવૈઃ।।
પાર્થિવ! કૌરવ્યરુ જીવંતરાગિરબેકॆંદુ બયસુવॆયાદરॆ નિન્ન સુત દુર્યોધનનુ પાંડવરલ્લિ હોગિ સંધિમાડિકॊળ્ળલિ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આરણ્યકપર્વણિ અરણ્યકપર્વણિ સુરભ્યુપાખ્યાને દશમોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ આરણ્યકપર્વદલ્લિ અરણ્યકપર્વદલ્લિ સુરભિય કથॆ ऎન્નુવ હત્તનॆયુ અધ્યાયવુ.