praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
ādi parva
khāṃḍavadāha parva
adhyāya 220
sāra
khāṃḍavadahanadalli sāraṃgagal̤u ekè sāyalilla ènnuva janamejayana praśnègè vaiśaṃpāyananu uttarisiddudu (1-5). saṃtānavillade iruvudariṃda tanagè lokagal̤u dòrèyuttillavènnuvudannu ṛṣi maṃdapālanu devatègal̤iṃda til̤iyuvudu (6-14). avanu śāṃgṛkè jaritèyalli nālvaru makkal̤annu paḍèdu, khāṃḍavadahanada samayadalli agniyannu stutisidudu; agniyu avana makkal̤annu suḍuvudillavèṃdu bharavasèyannittududu (15-32).
01220001 janamejaya uvāca|
01220001a kimarthaṃ śāṃṅṛkānagnirna dadāha tathāgate|
01220001c tasminvane dahyamāne brahmannetadvadāśu me||
janamejayanu hel̤idanu: “brahman! ā vanavu uriyuttiruvāga agniyu sāraṃgagal̤annu ekè suḍalilla ènnuvudannu naḍèdahāgè hel̤abeku.
01220002a adāhe hyaśvasenasya dānavasya mayasya ca|
01220002c kāraṇaṃ kīrtitaṃ brahmaṃśāṃṅṛkānāṃ na kīrtitaṃ||
brahman! aśvasena mattu dānava mayaru ekè suṭṭuhogalilla ènnuvudakkè kāraṇavannu hel̤iddīyè. ādarè sāraṃgagal̤a kuritu hel̤alilla.
01220003a tadetadadbhutaṃ brahmaṃśāṃṅṛrnāmavināśanaṃ|
01220003c kīrtayasvāgnisammarde kathaṃ te na vināśitāḥ||
brahman! sāraṃgagal̤u nāśahòṃdade iddudu òṃdu adbhutave sari. ā agnisammardadalli avugal̤u hegè vināśavāgalilla ènnuvudannu hel̤u.”
01220004 vaiśaṃpāyana uvāca|
01220004a yadarthaṃ śāṃṅṛkānagnirna dadāha tathāgate|
01220004c tatte sarvaṃ yathāvṛttaṃ kathayiṣyāmi bhārata||
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “bhārata! āga agniyu sāraṃgagal̤annu ekè suḍalilla ènnuvudannu sarvavāgi yathāvattāgi hel̤uttenè.
01220005a dharmajñānāṃ mukhyatamastapasvī saṃśitavrataḥ|
01220005c āsīnmaharṣiḥ śrutavānmaṃdapāla iti śrutaḥ||
maṃdapālanèṃdu prasiddha dharmajñaralli mukhyatama saṃśitavrata tapasvi maharṣiyu iddanu.
01220006a sa mārgamāsthito rājannṛṣīṇāmūrdhvaretasāṃ|
01220006c svādhyāyavāndharmaratastapasvī vijiteṃdriyaḥ||
rājan! ūrdhvaretasa ṛṣigal̤a mārgavannu hiḍididda ā vijiteṃdriya tapasviyu dharmaratanāgi svādhyāyadalli niratanāgiddanu.
01220007a sa gatvā tapasaḥ pāraṃ dehamutsṛjya bhārata|
01220007c jagāma pitṛlokāya na lebhe tatra tatphalaṃ|
bhārata! tapassina parākāṣṭèyannu talupida avanu dehavannu tòrèdu pitṛlokavannu seridanu. ādarè alli avanigè phalavu dòrèyalilla.
01220008a sa lokānaphalāndṛṣṭvā tapasā nirjitānapi|
01220008c papraccha dharmarājasya samīpasthāndivaukasaḥ||
gal̤isiddarū tanna tapassiniṃda phalavu dòrèyade idda lokagal̤annu kaṃḍa avanu dharmarājana samīpadalli kul̤itidda divaukasarigè kel̤idanu:
01220009a kimarthamāvṛtā lokā mamaite tapasārjitāḥ|
01220009c kiṃ mayā na kṛtaṃ tatra yasyedaṃ karmaṇaḥ phalaṃ||
“nānu tapassiniṃda gal̤isida ī lokagal̤u nanagè ekè muccihogivè? nānu enannu māḍillavèṃdu idu nanna karma phalavāgidè?
01220010a tatrāhaṃ tatkariṣyāmi yadarthamidamāvṛtaṃ|
01220010c phalametasya tapasaḥ kathayadhvaṃ divaukasaḥ||
yāvudariṃdāgi nanna tapassina phalavu dòrèyade idèyo adannu māḍuttenè. divaukasare! hel̤iri.”
01220011 devā ūcuḥ|
01220011a ṛṇino mānavā brahmaṃjāyaṃte yena tacśṛṇu|
01220011c kriyābhirbrahmacaryeṇa prajayā ca na saṃśayaḥ||
devatègal̤u hel̤idaru: “brahman! mānavaru yāvudakkè ṛṇigal̤āgi huṭṭuttārè ènnuvudannu kel̤u: kriyè, brahmacarya mattu saṃtāna. idaralli saṃśayavilla.
01220012a tadapākriyate sarvaṃ yajñena tapasā sutaiḥ|
01220012c tapasvī yajñakṛccāsi na tu te vidyate prajā||
01220013a ta ime prasavasyārthe tava lokāḥ samāvṛtāḥ|
01220013c prajāyasva tato lokānupabhoktāsi śāśvatān||
ivèllavugal̤annū yajña, tapassu mattu sutariṃda tīrisabahudu. nīnu tapasvi mattu yajñakartṛvāgiddīyè. ādarè ninagè makkal̤illa.
01220014a punnāmno narakātputrastrātīti pitaraṃ mune|
01220014c tasmādapatyasaṃtāne yatasva dvijasattama||
muni! pu èṃba hèsarina narakadiṃda pitṛgal̤annu pārumāḍuvanannu putra èṃdu karèyuttārè. dvijasattama! ādudariṃda kulavannu muṃduvarèsikòṃḍu hoguva saṃtānakkè prayatnisu.””
01220015 vaiśaṃpāyana uvāca|
01220015a tacchṛtvā maṃdapālastu teṣāṃ vākyaṃ divaukasāṃ|
01220015c kva nu śīghramapatyaṃ syādbahulaṃ cetyaciṃtayat||
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “divaukasara ā mātugal̤annu kel̤ida maṃdapālanu nānu èlli śīghravāgi bahal̤a makkal̤annu paḍèyabahudu èṃdu yocisidanu.
01220016a sa ciṃtayannabhyagacchadbahulaprasavānkhagān|
01220016c śārṅgikāṃ śārṅgako bhūtvā jaritāṃ samupeyivān||
hīgè yocisuttiruvāga pakṣigal̤igè bahal̤a makkal̤u āguttavè èṃba yocanèyu avanigè baṃditu. avanu sāraṃganāgi jaritā ènnuva sāraṃgiyòḍanè seridanu.
01220017a tasyāṃ putrānajanayaccaturo brahmavādinaḥ|
01220017c tānapāsya sa tatraiva jagāma lapitāṃ prati|
01220017e bālānsutānaṃḍagatānmātrā saha munirvane||
aval̤alli avanu brahmavādigal̤āda nālku putrarannu paḍèdanu. innū aṃḍadalliye idda tanna bāla sutarannu tāyiyòḍanè vanadalliye biṭṭu ā muniyu lapital̤a kaḍè hòraṭuhodanu.
01220018a tasmingate mahābhāge lapitāṃ prati bhārata|
01220018c apatyasnehasaṃvignā jaritā bahvaciṃtayat||
bhārata! ā mahābhāganu lapitèya kaḍè hòraṭuhoda naṃtara jaritèyu makkal̤a melina prītiyiṃdāgi bahal̤a ciṃtisidal̤u.
01220019a tena tyaktānasaṃtyājyānṛṣīnaṃḍagatānvane|
01220019c nājahatputrakānārtā jaritā khāṃḍave nṛpa|
01220019e babhāra caitānsaṃjātānsvavṛttyā snehaviklavā||
nṛpa! innū huṭṭade aṃḍadalliye idda ā putra ṛṣigal̤annu khāṃḍavavanadalli ārta jaritèyu biṭṭu hogalārade snehaviklaval̤āgi huṭṭida avarannu pālisidal̤u.
01220020a tato'gniṃ khāṃḍavaṃ dagdhumāyāṃtaṃ dṛṣṭavānṛṣiḥ|
01220020c maṃdapālaścaraṃstasminvane lapitayā saha||
naṃtara agniyu khāṃḍavavannu suḍalu baruttiruvudannu noḍida ṛṣi maṃdapālanu lapital̤òḍanè ā vanakkè dhāvisidanu.
01220021a taṃ saṃkalpaṃ viditvāsya jñātvā putrāṃśca bālakān|
01220021c so'bhituṣṭāva viprarṣirbrāhmaṇo jātavedasaṃ|
01220021e putrānparidadadbhīto lokapālaṃ mahaujasaṃ||
avana saṃkalpavannu til̤idu mattu putraru bālakarèṃdu til̤idu ā viprarṣi brāhmaṇanu tanna putrara rakṣaṇègè bhītanāgi mahaujasa lokapāla jātavedasanannu stutisa tòḍagidanu.
01220022 maṃdapāla uvāca|
01220022a tvamagne sarvadevānāṃ mukhaṃ tvamasi havyavāṭ|
01220022c tvamaṃtaḥ sarvabhūtānāṃ gūḍhaścarasi pāvaka||
maṃdapālanu hel̤idanu: “agni! nīnu sarvadevatègal̤a bāyi! nīnu havyavannu sāgisuvavanu! nīnu sarvabhūtagal̤a aṃtarāl̤adalli gūḍhavāgiddīyè!
01220023a tvāmekamāhuḥ kavayastvāmāhustrividhaṃ punaḥ|
01220023c tvāmaṣṭadhā kalpayitvā yajñavāhamakalpayan||
kavyaru ninnannu òṃde èṃdu karèyuttārè ādarè punaḥ trividhavèṃdū karèyuttārè. ninnannu aṣṭadhā èṃdu kalpisi yajñavāhananèṃdū kalpisuttārè.
01220024a tvayā sṛṣṭamidaṃ viśvaṃ vadaṃti paramarṣayaḥ|
01220024c tvadṛte hi jagat kṛtsnaṃ sadyo na syādhutāśana||
nīnu ī viśvavannu sṛṣṭisidavanu èṃdu paramaṛṣigal̤u hel̤uttārè. hutāśana! nīnillade ī jagattu kṣaṇamātradalli adṛśyavāgibiḍuttadè!
01220025a tubhyaṃ kṛtvā namo viprāḥ svakarmavijitāṃ gatiṃ|
01220025c gacchaṃti saha patnībhiḥ sutairapi ca śāśvatīṃ||
vipraru patni mattu sutara sahita ninnannu namaskarisiye svakarmagal̤annu māḍalu śāśvata jayada dāriyalli naḍèyuttārè.
01220026a tvāmagne jaladānāhuḥ khe viṣaktānsavidyutaḥ|
01220026c dahaṃti sarvabhūtāni tvatto niṣkramya hāyanāḥ||
nīnu tamma miṃcugal̤iṃda pūrvadikkina ākāśavannu muṭṭuva moḍagal̤èṃdu hel̤uttārè. ninna mukhadiṃda hòrabaruva jvālèyu sarvabhūtagal̤annu suḍuttadè.
01220027a jātavedastavaiveyaṃ viśvasṛṣṭirmahādyute|
01220027c tavaiva karma vihitaṃ bhūtaṃ sarvaṃ carācaraṃ||
mahādyute! jātaveda! ī viśvavu ninnade sṛṣṭi! sarva karmagal̤ū carācara bhūtagal̤ū ninniṃdale vihitavāgivè.
01220028a tvayāpo vihitāḥ pūrvaṃ tvayi sarvamidaṃ jagat|
01220028c tvayi havyaṃ ca kavyaṃ ca yathāvatsaṃpratiṣṭhitaṃ|
hiṃdè nīru ninniṃdale vihitavāgittu. ī sarva jagattū ninniṃdale vihitavāgidè. havya kavyagal̤èllavū yathāvattāgi ninnanne ādharisivè.
01220029a agne tvameva jvalanastvaṃ dhātā tvaṃ bṛhaspatiḥ|
01220029c tvamaśvinau yamau mitraḥ somastvamasi cānilaḥ||
agni! nīne jvalana! nīne dhātā mattu bṛhaspati! nīnè aśvinī devatègal̤u! yama, mitra, soma mattu anilanū nīne!””
01220030 vaiśaṃpāyana uvāca|
01220030a evaṃ stutastatastena maṃdapālena pāvakaḥ|
01220030c tutoṣa tasya nṛpate muneramitatejasaḥ|
01220030e uvāca cainaṃ prītātmā kimiṣṭaṃ karavāṇi te||
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “nṛpa! maṃdapālana ī stutiyiṃda pāvakanu ā amitatejasa muniyalli saṃtuṣṭanādanu. prītātmanāgi avanalli “ninagiṣṭavāda enannu māḍali?” èṃdu kel̤idanu.
01220031a tamabravīnmaṃdapālaḥ prāṃjalirhavyavāhanaṃ|
01220031c pradahankhāṃḍavaṃ dāvaṃ mama putrānvisarjaya||
maṃdapālanu aṃjalībaddhanāgi havyavāhananigè hel̤idanu: “khāṃḍavavanavannu dahisuvāga nanna putrarannu biṭṭubiḍu!”
01220032a tatheti tatpratiśrutya bhagavān havyavāhanaḥ|
01220032c khāṃḍave tena kālena prajajvāla didhakṣayā||
bhagavān havyavāhananu hāgèye āgalèṃdu uttarisi, ade samayadalli khāṃḍavavanavannu suḍuva icchèyiṃda tanna jvālègal̤annu pasarisidanu.”
samāpti
iti śrī mahābhārate ādiparvaṇi khāṃḍavadāhaparvaṇi śāṃṅṛkopākhyāne viṃśatyādhikadviśatatamo'dhyāyaḥ||
idu śrī mahābhāratadalli ādiparvadalli khāṃḍavadāhaparvadalli śāṃṅṛkopākhyāna ènnuva innūrā ippattanèya adhyāyavu.