ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆది పర్వ
స్వయంవర పర్వ
అధ్యాయ 176
సార
పాంచాలనగరియల్లి కుంబారనోర్వన మనెయల్లి వాసిసి, యారిగూ గురుతు సిగదంతె బ్రాహ్మణ వృత్తిగె సమాన భిక్షెబేడలు ప్రారంభిసిదుదు (1-7). కృష్ణెయన్ను పాండవ కిరీటిగే కొడబేకెందు సదా బయసిద్ద ద్రుపదను అదన్ను యారిగూ బహిరంగపడిసదే, పాండవరన్ను అన్వేషిసువ ఉద్దేశదింద అసాధ్య బిల్లన్ను మాడిసి, అసాధ్య స్పర్ధెయన్నిరిసిదుదు (8-12). స్వయంవరదల్లి భాగవహిసలు మత్తు అదన్ను వీక్షిసలు ఎల్లర ఆగమన, సిద్ధతె (13-28). ధృష్టద్యుమ్నను స్వయంవరద నియమద కురితు వివరిసిదుదు (29-36).
01176001 వైశంపాయన ఉవాచ।
01176001a ఏవముక్తాః ప్రయాతాస్తే పాండవా జనమేజయ।
01176001c రాజ్ఞా దక్షిణపాంచాలాన్ద్రుపదేనాభిరక్షితాన్।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “జనమేజయ! బ్రాహ్మణర ఈ మాతినంతె పాండవరు రాజ ద్రుపదనింద ఆళల్పట్ట దక్షిణ పాంచాలక్కె ప్రయాణ మాడిదరు.
01176002a తతస్తే తం మహాత్మానం శుద్ధాత్మానమకల్మషం।
01176002c దదృశుః పాండవా రాజన్పథి ద్వైపాయనం తదా।।
01176003a తస్మై యథావత్సత్కారం కృత్వా తేన చ సాంత్వితాః।
01176003c కథాంతే చాభ్యనుజ్ఞాతాః ప్రయయుర్ద్రుపదక్షయం।।
రాజ! అనంతర పాండవరు దారియల్లి మహాత్మ, శుద్ధాత్మ, అకల్మశ ద్వైపాయననన్ను కండరు. అవనన్ను యథావత్ సత్కరిసి, అవనింద సాంత్వన మత్తు తదనంతర అప్పణెయన్ను పడెదు అవరు ద్రుపద నగరిగె ముందువరెదరు.
01176004a పశ్యంతో రమణీయాని వనాని చ సరాంసి చ।
01176004c తత్ర తత్ర వసంతశ్చ శనైర్జగ్ముర్మహారథాః।।
ఆ మహారథిగళు అల్లల్లి రమణీయ వన-సరోవరగళ బళి తంగుత్తా, నిధానవాగి తమ్మ ప్రయాణవన్ను ముందువరెసిదరు.
01176005a స్వాధ్యాయవంతః శుచయో మధురాః ప్రియవాదినః।
01176005c ఆనుపూర్వ్యేణ సంప్రాప్తాః పాంచాలాన్కురునందనాః।।
నంతర ప్రయాణద అంత్యదల్లి స్వాధ్యాయవంత, శుచిర్భూత, మధుర ప్రియవాది కురునందనరు పాంచాలనగరియన్ను తలుపిదరు.
01176006a తే తు దృష్ట్వా పురం తచ్చ స్కంధావారం చ పాండవాః।
01176006c కుంభకారస్య శాలాయాం నివేశం చక్రిరే తదా।।
పురవన్ను మత్తు అదర కోటెగళన్ను నోడిద నంతర పాండవరు ఒబ్బ కుంబారన మనెయల్లి వసతి మాడిదరు.
01176007a తత్ర భైక్షం సమాజహ్రుర్బ్రాహ్మీం వృత్తిం సమాశ్రితాః।
01176007c తాంశ్చ ప్రాప్తాంస్తదా వీరాంజజ్ఞిరే న నరాః క్వ చిత్।।
బ్రాహ్మణవృత్తిగె సమాన భిక్షెబేడలు ప్రారంభిసిదరు; మత్తు ఈ వీరర ఆగమనవన్ను యారిగూ ఎల్లియూ గురుతిసలు ఆగలిల్ల.
01176008a యజ్ఞసేనస్య కామస్తు పాండవాయ కిరీటినే।
01176008c కృష్ణాం దద్యామితి సదా న చైతద్వివృణోతి సః।।
కృష్ణెయన్ను పాండవ కిరీటిగే కొడబేకెందు యజ్ఞసేనను సదా బయసిద్దరూ, అదన్ను యారిగూ బహిరంగపడిసిరలిల్ల.
01176009a సోఽన్వేషమాణః కౌంతేయాన్పాంచాల్యో జనమేజయ।
01176009c దృఢం ధనురనాయమ్యం కారయామాస భారత।।
భారత జనమేజయ! కౌంతేయర అన్వేషణెయ సలువాగి పాంచాల్యను బగ్గిసలు అసాధ్యవాద ఒందు దృఢ బిల్లన్ను మాడిసిద్దను.
01176010a యంత్రం వైహాయసం చాపి కారయామాస కృత్రిమం।
01176010c తేన యంత్రేణ సహితం రాజా లక్ష్యం చ కాంచనం।।
రాజ! అంతరిక్షదల్లి ఒందు కృత్రిమ యంత్రవన్ను రచిసి, ఆ యంత్రక్కె చిన్నద ఒందు లక్ష్యవన్ను ఇరిసిద్దను.
01176011 ద్రుపద ఉవాచ।
01176011a ఇదం సజ్యం ధనుః కృత్వా సజ్యేనానేన సాయకైః।
01176011c అతీత్య లక్ష్యం యో వేద్ధా స లబ్ధా మత్సుతామితి।।
ద్రుపదను హేళిదను: “ఈ ధనుస్సన్ను కట్టి, కట్టియాద నంతర ఈ యంత్రద మూలక ఆ లక్ష్యక్కె యారు బాణవన్ను హొడెయువవనో అవనిగే నన్న మగళు దొరెయువళు!””
01176012 వైశంపాయన ఉవాచ।
01176012a ఇతి స ద్రుపదో రాజా సర్వతః సమఘోషయత్।
01176012c తచ్ఛృత్వా పార్థివాః సర్వే సమీయుస్తత్ర భారత।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “ఈ రీతి రాజ ద్రుపదను ఎల్ల కడెయల్లి ఘోషణె మాడిసిదను. భారత! అదన్ను కేళి ఎల్లా రాజరు అల్లి ఒందుగూడిదరు.
01176013a ఋషయశ్చ మహాత్మానః స్వయంవరదిదృక్షయా।
01176013c దుర్యోధనపురోగాశ్చ సకర్ణాః కురవో నృప।।
నృపనే! స్వయంవరవన్ను వీక్షిసలు మహాత్మ ఋషిగళు హాగూ కర్ణనన్నొడగూడి దుర్యోధనన ముందాళత్వదల్లి కౌరవరూ ఆగమిసిదరు.
01176014a బ్రాహ్మణాశ్చ మహాభాగా దేశేభ్యః సముపాగమన్।
01176014c తేఽభ్యర్చితా రాజగణా ద్రుపదేన మహాత్మనా।।
సుత్తల దేశగళింద మహాభాగ బ్రాహ్మణరు ఆగమిసిదరు మత్తు రాజగణగళెల్లవూ మహాత్మ ద్రుపదనింద స్వాగతిసల్పట్టవు.
01176015a తతః పౌరజనాః సర్వే సాగరోద్ధూతనిఃస్వనాః।
01176015c శిశుమారపురం ప్రాప్య న్యవిశంస్తే చ పార్థివాః।।
భిరుగాళిగె సిలుకిద సముద్రదంతె భోర్గరెయుత్తిరువ పురజన సమూహవు ఆ శిశుమారపురదల్లి ఒందుగూడితు, పార్థివరెల్లరూ అల్లి తంగిదరు.
01176016a ప్రాగుత్తరేణ నగరాద్భూమిభాగే సమే శుభే।
01176016c సమాజవాటః శుశుభే భవనైః సర్వతో వృతః।
నగరద పూర్వోత్తర దిశెయల్లి సమ భూమిప్రదేశదల్లి సుత్తలూ సుందర భవనగళింద ఆవృత శోభాయమాన సమాజవాటికెయన్ను నిర్మిసలాగిత్తు.
01176017a ప్రాకారపరిఖోపేతో ద్వారతోరణమండితః।
01176017c వితానేన విచిత్రేణ సర్వతః సమవస్తృతః।।
అదు సుత్తలూ ప్రాకార, తోరణగళింద అలంకృత ద్వారగళు మత్తు బణ్ణ బణ్ణద బావుటగళింద ఆవృతవాగిత్తు.
01176018a తూర్యౌఘశతసంకీర్ణః పరార్ధ్యాగురుధూపితః।
01176018c చందనోదకసిక్తశ్చ మాల్యదామైశ్చ శోభితః।।
నూరారు వాద్యగళ ధ్వనియింద అదు తుంబికొండిత్తు. అత్త్యుత్తమ ధూపదింద సుగంధితగొండు, చందనోదకదింద సించితగొండు, హూమాలెగళింద అలంకృతగొండిత్తు.
01176019a కైలాసశిఖరప్రఖ్యైర్నభస్తలవిలేఖిభిః।
01176019c సర్వతః సంవృతైర్నద్ధః ప్రాసాదైః సుకృతోచ్ఛ్రితైః।।
01176020a సువర్ణజాలసంవీతైర్మణికుట్టిమభూషితైః।
01176020c సుఖారోహణసోపానైర్మహాసనపరిచ్ఛదైః।।
అదు ఆకాశవన్నే సీళిబిడువంతిరువ కైలాసశిఖరదష్టు ఎత్తరవాగి, బహళ నైపుణ్యతెయింద కట్టల్పట్ట, బంగారద జాలిగళు మత్తు మణి కుట్ఠిమగళింద భూషిత, సుఖారోహణక్కె అనుకూలకర మెట్టిలుగళు మత్తు నెరళిగాగి కొడెగళన్ను హొత్త మహాసనగళన్నొళగొండ, ప్రాకారదింద సుత్తలూ ఆవృతగొండిత్తు.
01176021a అగ్రామ్యసమవచ్ఛన్నైరగురూత్తమవాసితైః।
01176021c హంసాచ్ఛవర్ణైర్బహుభిరాయోజనసుగంధిభిః।।
ఆ ప్రాకారదల్లి అసామాన్య అతి శ్రేష్ఠ రత్నగంబళియన్ను హాసలాగిత్తు, మత్తు అల్లియ ధూపద సుగంధవు శ్వేతహంసదంతె ఒందు యోజన దూరదవరెగూ పసరిసిత్తు.
01176022a అసంబాధశతద్వారైః శయనాసనశోభితైః।
01176022c బహుధాతుపినద్ధాంగైర్హిమవచ్ఛిఖరైరివ।।
హిమవాచ్ఛాదిత శిఖరదంతె వివిధ లోహగళింద తయారిసిద శయనాసనగళింద శోభాయమానవాగిద్ద ఆ స్థళక్కె ఒందు నూరు ద్వారగళిద్దవు.
01176023a తత్ర నానాప్రకారేషు విమానేషు స్వలంకృతాః।
01176023c స్పర్ధమానాస్తదాన్యోన్యం నిషేదుః సర్వపార్థివాః।।
ఒబ్బరిగొబ్బరు స్పర్ధిసుత్తిరువంతె నానా రీతియల్లి అలంకృతరాద ఎల్ల పార్థివరూ అల్లి వివిధ అంతస్తుగళల్లి ఆసీనరాగిద్దరు.
01176024a తత్రోపవిష్టాన్దదృశుర్మహాసత్త్వపరాక్రమాన్।
01176024c రాజసింహాన్మహాభాగాన్కృష్ణాగురువిభూషితాన్।।
01176025a మహాప్రసాదాన్బ్రహ్మణ్యాన్స్వరాష్ట్రపరిరక్షిణః।
01176025c ప్రియాన్సర్వస్య లోకస్య సుకృతైః కర్మభిః శుభైః।।
01176026a మంచేషు చ పరార్ధ్యేషు పౌరజానపదా జనాః।
01176026c కృష్ణాదర్శనతుష్ట్యర్థం సర్వతః సముపావిశన్।।
కృష్ణెయ సౌందర్యవన్ను మాత్ర నోడి సంతుష్టగొళ్ళలు నెరెదిద్ద పురజన మత్తు గ్రామప్రదేశదవరు అవరిగష్టే సీమిత మంచగళల్లి కుళితు అల్లి కుళితిరువ మహాసత్వపరాక్రమిగళూ, మహాభాగరూ, కప్పు కస్తూరిగళింద విభూషితరూ, మహాప్రసాదరూ, బ్రాహ్మణరూపిగళూ, స్వరాష్ట్రపరిరక్షకరూ, సుకృతకర్మగళిగాగి సర్వలోకప్రియరూ, శోభాయమానరూ ఆద సింహగళంతిరువ రాజరుగళన్ను నోడుత్తిద్దరు.
01176027a బ్రాహ్మణైస్తే చ సహితాః పాండవాః సముపావిశన్।
01176027c ఋద్ధిం పాంచాలరాజస్య పశ్యంతస్తామనుత్తమాం।।
బ్రాహ్మణర మధ్యదల్లి కుళితిద్ద పాండవరు, పాంచాల రాజన సరిసాటియిల్లదంథ సంపత్తన్నే నోడుత్తిద్దరు.
01176028a తతః సమాజో వవృధే స రాజన్దివసాన్బహూన్।
01176028c రత్నప్రదానబహులః శోభితో నటనర్తకైః।।
బహుదినగళవరెగె నెరెదిద్ద గుంపు హెచ్చాగుత్తలే ఇత్తు. రత్నగళ రాశిగళింద తుంబికొండిత్తు మత్తు నటనర్తకరింద శోభాయమానవాగిత్తు.
01176029a వర్తమానే సమాజే తు రమణీయేఽహ్ని షోడశే।
01176029c ఆప్లుతాంగీ సువసనా సర్వాభరణభూషితా।।
రమణీయ హదినారనెయ దిన, వర్తమాన సమాజద మధ్యె, మిందు, హొసవస్త్ర మత్తు సర్వాభరణభూషితళాగి ద్రౌపదియు కాణిసికొండళు.
01176030a వీరకాంస్యముపాదాయ కాంచనం సమలంకృతం।
01176030c అవతీర్ణా తతో రంగం ద్రౌపదీ భరతర్షభ।।
భరతర్షభ! కాంచనదింద అలంకృతగొండ వీరమాలెయన్ను హిడిదు, ద్రౌపదియు రంగద మధ్యె ఇళిదళు.
01176031a పురోహితః సోమకానాం మంత్రవిద్బ్రాహ్మణః శుచిః।
01176031c పరిస్తీర్య జుహావాగ్నిమాజ్యేన విధినా తదా।।
మంత్రవిద్వాన, శుచిర్భూత సోమకర పురోహిత బ్రాహ్మణను సుత్తలూ దర్భెయన్ను హరడి, అగ్నియల్లి విధివత్తాగి ఆజ్యద ఆహుతియన్ను నీడిదను.
01176032a స తర్పయిత్వా జ్వలనం బ్రాహ్మణాన్స్వస్తి వాచ్య చ।
01176032c వారయామాస సర్వాణి వాదిత్రాణి సమంతతః।।
అగ్నియన్నూ మత్తు బ్రాహ్మణరన్నూ తృప్తిపడిసిద నంతర, స్వస్తి వాచన మాడి, ఎల్లా కడెయల్లియూ వాద్యసంగీతగళన్ను నిల్లిసలు సూచిసిదను.
01176033a నిఃశబ్ధే తు కృతే తస్మిన్ధృష్టద్యుమ్నో విశాం పతే।
01176033c రంగమధ్యగతస్తత్ర మేఘగంభీరయా గిరా।
01176033e వాక్యముచ్చైర్జగాదేదం శ్లక్ష్ణమర్థవదుత్తమం।।
మహారాజ! నిఃశబ్ధవాద కూడలే ధృష్టద్యుమ్నను రంగమధ్యక్కె హోగి, మేఘగంభీర ధ్వనియల్లి ఈ సులక్షణ అర్థగర్భిత మాతుగళన్ను ఆడిదను:
01176034a ఇదం ధనుర్లక్ష్యమిమే చ బాణాః శృణ్వంతు మే పార్థివాః సర్వ ఏవ।
01176034c యంత్రచ్ఛిద్రేణాభ్యతిక్రమ్య లక్ష్యం సమర్పయధ్వం ఖగమైర్దశార్ధైః।।
“ఇల్లి నెరెదిరువ రాజరుగళెల్ల కేళిరి! ఈ బిల్లు, లక్ష్య మత్తు బాణగళన్ను సరియాగి నోడికొళ్ళి. నీవు చక్రదల్లిరువ ఛిద్రద మూలక ఈ ఐదు బాణగళన్ను బిట్టు ఆ లక్ష్యవన్ను హొడెయబేకు.
01176035a ఏతత్కర్తా కర్మ సుదుష్కరం యః కులేన రూపేణ బలేన యుక్తః।
01176035c తస్యాద్య భార్యా భగినీ మమేయం కృష్ణా భవిత్రీ న మృషా బ్రవీమి।।
కుల, రూప మత్తు బలవంత యారు ఈ దుష్కర కార్యవన్ను మాడుత్తానెయో అవనిగే నన్న తంగి కృష్ణెయు పత్నియాగి హోగుత్తాళె ఎంబ భవిష్యవాణియన్ను నుడియుత్తేనె.”
01176036a తానేవముక్త్వా ద్రుపదస్య పుత్రః పశ్చాదిదం ద్రౌపదీమభ్యువాచ।
01176036c నామ్నా చ గోత్రేణ చ కర్మణా చ సంకీర్తయంస్తాన్నృపపతీన్సమేతాన్।।
ఈ రీతి హేళిద నంతర ద్రుపద పుత్రను, ద్రౌపదిగె అల్లి నెరెదిరువ ఎల్లా నృపతిగళ హెసరు, గోత్ర, మత్తు కార్యగళన్ను హొగళ తొడగిదను.
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఆదిపర్వణి స్వయంవరపర్వణి ధృష్టధ్యుమ్నవాక్యే షట్‌సప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయ:।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ఆదిపర్వదల్లి స్వయంవరపర్వదల్లి ధృష్టధ్యుమ్నవాక్యదల్లి నూరాఎప్పత్తారనెయ అధ్యాయవు.