પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આદિ પર્વ
હિડિંબવધ પર્વ
અધ્યાય 139
સાર
પાંડવર સુળિવન્નુ તિળિદ રાક્ષસ હિડિંબનુ આ મનુષ્યરન્નુ કॊંદુ તરલુ તંગિ હિડિંબॆગॆ હેળુવુદુ (1-11). અલ્લિ અવનન્નુ નોડિ કામવશળાદ હિડિંબॆયુ તન્ન પતિયાગॆંદુ ભીમસેનનિગॆ કેળુવુદુ (12-26). ભીમનુ નિરાકરિસલુ, હિડિંબॆયુ તન્ન અણ્ણન કુરિતુ હેળુવુદુ (27-32).
01139001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
01139001a તત્ર તેષુ શયાનેષુ હિડિંબો નામ રાક્ષસઃ।
01139001c અવિદૂરે વનાત્તસ્માત્ શાલવૃક્ષમુપાશ્રિતઃ।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “અલ્લિ અવરુ મલગિરુવાગ, આ વનદિંદ સ્વલ્પ દૂરદલ્લિયે ऒંદુ શાલવૃક્ષદલ્લિ હિડિંબ ऎંબ હॆસરિન રાક્ષસનુ મલગિદ્દનુ.
01139002a ક્રૂરો માનુષમાંસાદો મહાવીર્યો મહાબલઃ।
01139002c વિરૂપરૂપઃ પિંગાક્ષઃ કરાલો ઘોરદર્શનઃ।
01139002e પિશિતેપ્સુઃ ક્ષુધાર્તસ્તાનપશ્યત યદૃચ્છયા।।
મહાવીર, મહાબલિ, વિરૂપરૂપિ, પિંગાક્ષ, કરાલ, ઘોરદર્શન ક્રૂરનુ મનુષ્યર માંસવન્નુ ભક્ષિસુવવનાગિદ્દનુ. હસિદ અવનુ માંસવન્નુ બયસુત્તિદ્દાગ અલ્લિરુવ અવરન્નુ નોડિદનુ.
01139003a ઊર્ધ્વાંગુલિઃ સ કંડૂયન્ધુન્વન્રૂક્ષાં શિરોરુહાન્।
01139003c જૃંભમાણો મહાવક્ત્રઃ પુનઃ પુનરવેક્ષ્ય ચ।।
પુનઃ પુનઃ અવન કણ્ણુગળુ અવરॆડॆગે તિરુગુત્તિરલુ અવનુ તન્ન બॆરળુગળન્નુ મેલક્કॆ માડિ હॊલસાદ તન્ન કૂદલુગળન્નુ કॆરॆદુ કॆદરિ તન્ન અગલ બાયિયિંદ આકળિસિદનુ.
01139004a દુષ્ટો માનુષમાંસાદો મહાકાયો મહાબલઃ।
01139004c આઘ્રાય માનુષં ગંધં ભગિનીમિદમબ્રવીત્।।
આગ આ દુષ્ટ માનુષમાંસ ભક્ષક, મહાકાય મહાબલિયુ મનુષ્યર વાસનॆયન્નુ આઘ્રાણિસિ તન્ન તંગિગॆ હેળિદનુ:
01139005a ઉપપન્નશ્ચિરસ્યાદ્ય ભક્ષો મમ મનઃપ્રિયઃ।
01139005c સ્નેહસ્રવાન્પ્રસ્રવતિ જિહ્વા પર્યેતિ મે મુખં।।
“દીર્ઘ કાલદ નંતર ઇંદુ નન્ન મનઃપ્રિય ભક્ષવુ દॊરકિદॆ. નન્ન નાલિગॆયુ હસિવॆયિંદ જॊલ્લુ સુરિસુત્તિદॆ મત્તુ બાયિય સુત્તન્નॆલ્લા નॆક્કુત્તિદॆ.
01139006a અષ્ટૌ દંષ્ટ્રાઃ સુતીક્ષ્ણાગ્રાશ્ચિરસ્યાપાતદુઃસહાઃ।
01139006c દેહેષુ મજ્જયિષ્યામિ સ્નિગ્ધેષુ પિશિતેષુ ચ।।
ऎષ્ટો સમયદિંદ એનન્નૂ કચ્ચલુ દॊરॆયદિદ્દ નન્ન ઈ ऎંટુ તીક્ષ્ણ દંષ્ટ્રગળન્નુ આ દેહગળલ્લિરુવ રુચિ માંસગળલ્લિ હુગિદુકॊળ્ળલુ કાતરગॊંડિવॆ.
01139007a આક્રમ્ય માનુષં કંઠમાચ્છિદ્ય ધમનીમપિ।
01139007c ઉષ્ણં નવં પ્રપાસ્યામિ ફેનિલં રુધિરં બહુ।।
આ મનુષ્યરન્નુ આક્રમિસિ અવર કંઠગળ ધમનિયલ્લિ હરિયુવ નॊરॆયુક્ત બિસિબિસિ હॊસરક્તવન્નુ કુડિયુત્તેનॆ.
01139008a ગચ્છ જાનીહિ કે ત્વેતે શેરતે વનમાશ્રિતાઃ।
01139008c માનુષો બલવાન્ગંધો ઘ્રાણં તર્પયતીવ મે।।
હોગુ! ઈ વનદલ્લિ મલગિરુવ અવરુ યારુ ऎંદુ તિળિદુકॊંડુ બા. આ મનુષ્યર ગાઢ વાસનॆયિંદલે નાનુ તૃપ્તનાગુત્તિદ્દેનॆંદુ અન્નિસુત્તદॆ.
01139009a હત્વૈતાન્માનુષાન્સર્વાનાનયસ્વ મમાંતિકં।
01139009c અસ્મદ્વિષયસુપ્તેભ્યો નૈતેભ્યો ભયમસ્તિ તે।।
આ મનુષ્યરॆલ્લરન્નૂ કॊંદુ નન્ન હત્તિર તॆગॆદુકॊંડુ બા. નમ્મદાદ ઈ પ્રદેશદલ્લિ મલગિરુવ અવરિંદ નિનગॆ યાવુદે રીતિય ભયવૂ ઇલ્લ.
01139010a એષાં માંસાનિ સંસ્કૃત્ય માનુષાણાં યથેષ્ટતઃ।
01139010c ભક્ષયિષ્યાવ સહિતૌ કુરુ તૂર્ણં વચો મમ।।
મનુષ્યર ઈ માંસગળિંદ નમગિષ્ટવાદ હાગॆ અડુગॆ માડિ ભક્ષિસોણ. બેગનॆ હોગુ મત્તુ નાનુ હેળિદ હાગॆયે માડુ.”
01139011a ભ્રાતુર્વચનમાજ્ઞાય ત્વરમાણેવ રાક્ષસી।
01139011c જગામ તત્ર યત્ર સ્મ પાંડવા ભરતર્ષભ।।
ભરતર્ષભ! અણ્ણન ઈ આજ્ઞॆયન્નુ કેળિદ રાક્ષસિયુ તક્ષણવે પાંડવરિદ્દલ્લિગॆ હોદળુ.
01139012a દદર્શ તત્ર ગત્વા સા પાંડવાન્પૃથયા સહ।
01139012c શયાનાન્ભીમસેનં ચ જાગ્રતં ત્વપરાજિતં।।
અલ્લિ બંદ અવળુ પૃથળ જॊતॆ મલગિદ્દ પાંડવરન્નુ મત્તુ ऎચ્ચॆત્તિદ્દ અપરાજિત ભીમસેનનન્નુ નોડિદળુ.
01139013a દૃષ્ટ્વૈવ ભીમસેનં સા શાલસ્કંધમિવોદ્ગતં।
01139013c રાક્ષસી કામયામાસ રૂપેણાપ્રતિમં ભુવિ।।
શાલ વૃક્ષદ રॆંબॆયંતॆ ऎત્તરવાગિદ્દ આ ભીમસેનનન્નુ નોડિદાક્ષણવે આ રાક્ષસિયુ ભૂવિયલ્લિયે અપ્રતિમ રૂપવંતનાદ અવનન્નુ બયસિદળુ.
01139014a અયં શ્યામો મહાબાહુઃ સિંહસ્કંધો મહાદ્યુતિઃ।
01139014c કંબુગ્રીવઃ પુષ્કરાક્ષો ભર્તા યુક્તો ભવેન્મમ।।
“ઈ શ્યામવર્ણદ મહાબાહુ, સિંહસ્કંધ, માહાકાંતિયુક્ત, કંબુગ્રીવ, પુષ્કરાક્ષનુ નનગॆ યોગ્ય ગંડનાગુત્તાનॆ.
01139015a નાહં ભ્રાતૃવચો જાતુ કુર્યાં ક્રૂરોપસંહિતં।
01139015c પતિસ્નેહોઽતિબલવાન્ન તથા ભ્રાતૃસૌહૃદં।।
નાનુ નન્ન અણ્ણન આ ક્રૂર આજ્ઞॆયન્નુ નડॆસુવુદિલ્લ. પતિય મેલિન પ્રીતિયુ અણ્ણન મેલિન પ્રીતિગિંત હॆચ્ચે અલ્લવે?
01139016a મુહૂર્તમિવ તૃપ્તિશ્ચ ભવેદ્ભ્રાતુર્મમૈવ ચ।
01139016c હતૈરેતૈરહત્વા તુ મોદિષ્યે શાશ્વતિઃ સમાઃ।।
ઇવરન્નુ કॊંદરॆ નનગॆ મત્તુ અણ્ણનિગॆ ક્ષણમાત્રદ તૃપ્તિ દॊરॆયબહુદુ. આદરॆ ઇવરન્નુ કॊલ્લદિદ્દરॆ વર્ષાનુગટ્ટલॆ નાનુ તૃપ્તિ હॊંદબલ્લॆ.”
01139017a સા કામરૂપિણી રૂપં કૃત્વા માનુષમુત્તમં।
01139017c ઉપતસ્થે મહાબાહું ભીમસેનં શનૈઃ શનૈઃ।।
01139018a વિલજ્જમાનેવ લતા દિવ્યાભરણભૂષિતા।
01139018c સ્મિતપૂર્વમિદં વાક્યં ભીમસેનમથાબ્રવીત્।।
આ કામરૂપિણિયુ ઉત્તમ માનુષિય રૂપવન્નુ ધરિસિ નાચિકॊંડ લતॆયંતॆ મહાબાહુ ભીમસેનન બળિ મॆલ્લ મॆલ્લગॆ બંદળુ. આ દિવ્યાભરણભૂષિતॆયુ મુગુળ્નગુત્તા ભીમસેનનિગॆ હેળિદળુ:
01139019a કુતસ્ત્વમસિ સંપ્રાપ્તઃ કશ્ચાસિ પુરુષર્ષભ।
01139019c ક ઇમે શેરતે ચેહ પુરુષા દેવરૂપિણઃ।।
“પુરુષર્ષભ! નીનુ ऎલ્લિંદ બંદિદ્દીયॆ મત્તુ નીનુ યારુ? ઇલ્લિ મલગિરુવ દેવરૂપિ ઈ પુરુષરુ યારુ?
01139020a કેયં ચ બૃહતી શ્યામા સુકુમારી તવાનઘ।
01139020c શેતે વનમિદં પ્રાપ્ય વિશ્વસ્તા સ્વગૃહે યથા।।
અનઘ! ઈ શ્યામવર્ણિ, તન્ન મનॆયંતॆ વિશ્વાસદિંદ ઈ વનદલ્લિ મલગિરુવ ઈ હિરિય સુકુમારિયુ નિનગॆ એનાગબેકુ?
01139021a નેદં જાનાતિ ગહનં વનં રાક્ષસસેવિતં।
01139021c વસતિ હ્યત્ર પાપાત્મા હિડિંબો નામ રાક્ષસઃ।।
ઈ ગહન વનવુ રાક્ષસરિંદ સેરિદॆ મત્તુ ઇલ્લિયે હત્તિરદલ્લિ હિંડિંબ ऎંબ હॆસરિન પાપાત્મ રાક્ષસનુ વાસિસુત્તિદ્દાનॆ ऎન્નુવુદુ અવળિગॆ તિળિદિલ્લવે?
01139022a તેનાહં પ્રેષિતા ભ્રાત્રા દુષ્ટભાવેન રક્ષસા।
01139022c બિભક્ષયિષતા માંસં યુષ્માકમમરોપમ।।
નન્ન અણ્ણ આ રાક્ષસનુ દુષ્ટભાવદિંદ નન્નન્નુ ઇલ્લિગॆ કળુહિસિદ્દાનॆ. અવનુ અમરોપમ નિમ્મ માંસવન્નુ ભક્ષિસલુ બયસુત્તાનॆ.
01139023a સાહં ત્વામભિસંપ્રેક્ષ્ય દેવગર્ભસમપ્રભં।
01139023c નાન્યં ભર્તારમિચ્છામિ સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે।।
દેવગર્ભસમપ્રભનાદ નિન્નન્નુ નોડિદાક્ષણવે નન્ન ઓર્વને પતિયન્નાગિ હॊંદલુ બયસુત્તેનॆ. નિનગॆ નાનુ સત્યવન્ને હેળુત્તિદ્દેનॆ.
01139024a એતદ્વિજ્ઞાય ધર્મજ્ઞ યુક્તં મયિ સમાચર।
01139024c કામોપહતચિત્તાંગીં ભજમાનાં ભજસ્વ માં।।
ધર્મજ્ઞ! ઇદન્નુ તિળિદ નીનુ નનગॆ યુક્તવાદહાગॆ નડॆદુકો. નન્ન અંગગળુ મત્તુ મનસ્સન્નુ કામવુ આવરિસિદॆ. નિન્નન્નુ પ્રીતિસુત્તેનॆ. નન્નન્નુ પ્રીતિસુ.
01139025a ત્રાસ્યેઽહં ત્વાં મહાબાહો રાક્ષસાત્પુરુષાદકાત્।
01139025c વત્સ્યાવો ગિરિદુર્ગેષુ ભર્તા ભવ મમાનઘ।।
મહાબાહુ! નિન્નન્નુ નાનુ આ નરભક્ષક રાક્ષસનિંદ ઉળિસબલ્લॆ. નાવિબ્બરૂ ગિરિદુર્ગગળલ્લિ વાસિસોણ. અનઘ! નન્ન પતિયાગુ.
01139026a અંતરિક્ષચરા હ્યસ્મિ કામતો વિચરામિ ચ।
01139026c અતુલામાપ્નુહિ પ્રીતિં તત્ર તત્ર મયા સહ।।
અંતરિક્ષદલ્લિ સંચરિસબલ્લॆ, બેકાદલ્લિ હોગબલ્લॆ. ऎલ્લિ બેકાદરલ્લિ નન્નॊંદિગॆ અતુલ પ્રીતિયન્નુ હॊંદુ.”
01139027 ભીમ ઉવાચ।
01139027a માતરં ભ્રાતરં જ્યેષ્ઠં કનિષ્ઠાનપરાનિમાન્।
01139027c પરિત્યજેત કોઽન્વદ્ય પ્રભવન્નિવ રાક્ષસિ।।
ભીમનુ હેળિદનુ: “રાક્ષસિ! તાયિયન્નુ, હિરિયણ્ણનન્નુ, મત્તુ કિરિયવરન્નુ પરિત્યજિસુવનુ હેગॆ તાનॆ પ્રભુ ऎન્નિસિકॊળ્ળુવનુ?
01139028a કો હિ સુપ્તાનિમાન્ભ્રાતૄન્દત્ત્વા રાક્ષસભોજનં।
01139028c માતરં ચ નરો ગચ્છેત્કામાર્ત ઇવ મદ્વિધઃ।।
નન્નંથહ યાવ મનુષ્યનુ મલગિરુવ ઈ ભ્રાતૃગળન્નુ મત્તુ તાયિયન્નુ રાક્ષસભોજનવન્નાગિ કॊટ્ટુ કામાર્તનાગિ હોગુત્તાનॆ?”
01139029 રાક્ષસ્યુવાચ।
01139029a યત્તે પ્રિયં તત્કરિષ્યે સર્વાનેતાન્પ્રબોધય।
01139029c મોક્ષયિષ્યામિ વઃ કામં રાક્ષસાત્પુરુષાદકાત્।।
રાક્ષસિયુ હેળિદળુ: “નિનગॆ બેકાદુદન્નુ નાનુ માડુત્તેનॆ. ઇવરॆલ્લરન્નૂ ऎબ્બિસુ. આ નરભક્ષક રાક્ષસનિંદ નિમ્મન્નુ ઉળિસલુ બયસુત્તેનॆ.”
01139030 ભીમ ઉવાચ।
01139030a સુખસુપ્તાન્વને ભ્રાતૄન્માતરં ચૈવ રાક્ષસિ।
01139030c ન ભયાદ્બોધયિષ્યામિ ભ્રાતુસ્તવ દુરાત્મનઃ।।
ભીમનુ હેળિદનુ: “રાક્ષસિ! નન્ન તાયિ મત્તુ સહોદરરુ વનદલ્લિ સુખવાગિ નિદ્રિસુત્તિદ્દારॆ. નિન્ન આ દુરાત્મ અણ્ણન ભયદિંદ નાનુ અવરન્નુ ऎબ્બિસલારॆ.
01139031a ન હિ મે રાક્ષસા ભીરુ સોઢું શક્તાઃ પરાક્રમં।
01139031c ન મનુષ્યા ન ગંધર્વા ન યક્ષાશ્ચારુલોચને।।
ભીરુ! ચારુલોચને! નન્ન પરાક્રમવન્નુ ऎદુરિસુવ યાવ રાક્ષસનૂ ઇલ્લ, મનુષ્યનૂ ઇલ્લ, ગંધર્વનૂ ઇલ્લ અથવા યક્ષનૂ ઇલ્લ.
01139032a ગચ્છ વા તિષ્ઠ વા ભદ્રે યદ્વાપીચ્છસિ તત્કુરુ।
01139032c તં વા પ્રેષય તન્વંગિ ભ્રાતરં પુરુષાદકં।।
ભદ્રે! ઇલ્લિયે નિલ્લુ અથવા હॊરટુ હોગુ. તન્વાંગિ! નિનગિષ્ટ બંદ હાગॆ માડુ. અથવા નિન્ન આ નરભક્ષક અણ્ણનન્નુ કળુહિસિકॊડુ.””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આદિ પર્વણિ હિડિંબવધ પર્વણિ ભીમહિડિંબસંવાદે એકોનચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાય:।।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ આદિ પર્વદલ્લિ હિડિંબવધ પર્વદલ્લિ ભીમહિડિંબસંવાદ ऎન્નુવ નૂરામૂવત્તॊંભત્તનॆય અધ્યાયવુ.