પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આદિ પર્વ
આસ્તીક પર્વ
અધ્યાય 16
સાર
અનંતનુ મંદરવન્નુ કિત્તુ સમુદ્રમથનક્કॆ કડॆગોલન્નાગિસલુ કॊટ્ટિદ્દુદુ (1-10). કૂર્મવુ મંદરવન્નુ હॊત્તિકॊંડિદુદુ, દેવાસુરરિંદ સમુદ્ર મથન (11-15). સમુદ્રમથનદિંદુંટાદ અલ્લોલ કલ્લોલગળુ (15-25). બળલિદ દેવતॆગળિગॆ નારાયણનુ શક્તિયન્નુ નીડુવુદુ (26-30). સમુદ્રદિંદ નાના જીવ-વસ્તુગળ ઉત્પત્તિ (31-37). અમૃતદ ઉત્પત્તિ, નારાયણન મોહિની રૂપ (38-40).
01016001 સૂત ઉવાચ।
01016001a તતોઽભ્રશિખરાકારૈર્ગિરિશૃંગૈરલંકૃતં।
01016001c મંદરં પર્વતવરં લતાજાલસમાવૃતં।।
સૂતનુ હેળિદનુ: “મોડગળે શિખરાકારવાગિરુવ, ગિરિશૃંગગળિંદ અલંકૃત, લતાજાલ સમાવૃત, પર્વતશ્રેષ્ઠવે મંદર1.
01016002a નાનાવિહગસંઘુષ્ટં નાનાદંષ્ટ્રિસમાકુલં।
01016002c કિન્નરૈરપ્સરોભિશ્ચ દેવૈરપિ ચ સેવિતં।।
અલ્લિ નાનાપક્ષિગળ સંકુલગળુ નિનાદગૈયુત્તવॆ મત્તુ નાના ક્રૂર મૃગસંકુલગળિવॆ. અલ્લિ કિન્નર, અપ્સર મત્તુ દેવતॆગળુ વિહરિસુત્તિરુત્તારॆ.
01016003a એકાદશ સહસ્રાણિ યોજનાનાં સમુચ્છ્રિતં।
01016003c અધો ભૂમેઃ સહસ્રેષુ તાવત્સ્વેવ પ્રતિષ્ઠિતં।।
અદુ ભૂમિયિંદ મેલॆ હન્નॊંદુ સાવિર યોજન2 મત્તુ કॆળગॆ હન્નॊંદુ સાવિર યોજન આળદલ્લિ ઇદॆ.
01016004a તમુદ્ધર્તું ન શક્તા વૈ સર્વે દેવગણાસ્તદા।
01016004c વિષ્ણુમાસીનમભ્યેત્ય બ્રહ્માણં ચેદમબ્રુવન્।।
અદન્નુ કીળલુ અશક્તરાદ સર્વ દેવગણગળૂ બ્રહ્મનॊંદિગॆ આસીનનાગિદ્દ વિષ્ણુવિન બળિ બંદુ હેળિદરુ:
01016005a ભવંતાવત્ર કુરુતાં બુદ્ધિં નૈઃશ્રેયસીં પરાં।
01016005c મંદરોદ્ધરણે યત્નઃ ક્રિયતાં ચ હિતાય નઃ।।
01016006a તથેતિ ચાબ્રવીદ્વિષ્ણુર્બ્રહ્મણા સહ ભાર્ગવ।
“મંદરવન્નુ ऎત્તુવ કુરિતુ એનાદરૂ ઉપાયવન્નુ યોચિસિરિ.” ભાર્ગવ! “હાગॆયે આગલિ” ऎંદુ વિષ્ણુ-બ્રહ્મરુ હેળિદરુ.
01016006c તતોઽનંતઃ સમુત્થાય બ્રહ્મણા પરિચોદિતઃ।
01016006e નારાયણેન ચાપ્યુક્તસ્તસ્મિન્કર્મણિ વીર્યવાન્।।
બ્રહ્મ મત્તુ નારાયણરિંદ પરિચોદિત કર્મવીર્યવાન્ અનંત3નુ અદન્નુ ऎત્તિ હિડિદનુ.
01016007a અથ પર્વતરાજાનં તમનંતો મહાબલઃ।
01016007c ઉજ્જહાર બલાદ્બ્રહ્મન્સવનં સવનૌકસં।।
બ્રાહ્મણ! આ મહાબલ અનંતનુ બલવન્નુ ઉપયોગિસિ વન મત્તુ વૃક્ષગળ સહિત આ પર્વતરાજનન્નુ ऎળॆદુ કિત્તનુ.
01016008a તતસ્તેન સુરાઃ સાર્ધં સમુદ્રમુપતસ્થિરે।
01016008c તમૂચુરમૃતાર્થાય નિર્મથિષ્યામહે જલં।।
નંતર સુરરॆલ્લરૂ સમુદ્રતટદલ્લિ સેરિ હેળિદરુ: “સમુદ્ર! અમૃતક્કાગિ નિન્નન્નુ મથિસલુ નાવॆલ્લ ઇલ્લિ સેરિદ્દેવॆ.”
01016009a અપાંપતિરથોવાચ મમાપ્યંશો ભવેત્તતઃ।
01016009c સોડાસ્મિ વિપુલં મર્દં મંદરભ્રમણાદિતિ।।
આગ અપાંપતિ4યુ ઉત્તરિસિદનુ: “અદરલ્લિ ऒંદુ ભાગવન્નુ નનગૂ કॊડિ. મંદરવુ કડॆયુવુદરિંદ ઉંટાગુવ વિપુલ અલ્લોલ કલ્લોલવન્નુ નાનુ તડॆયબલ્લॆ.”
01016010a ઊચુશ્ચ કૂર્મરાજાનમકૂપારં સુરાસુરાઃ।
01016010c ગિરેરદિષ્ટાનમસ્ય ભવાન્ભવિતુમર્હતિ।।
સુરાસુરરॆલ્લરૂ કૂર્મરાજ અકૂપાર5નલ્લિગॆ હોગિ “નિન્ન બॆન્ન મેલॆ ઈ પર્વતવન્નુ ऎત્તિ હિડિદુકॊળ્ળબેકુ” ऎંદુ કેળિકॊંડરુ.
01016011a કૂર્મેણ તુ તથેત્યુક્ત્વા પૃષ્ટમસ્ય સમર્પિતં।
01016011c તસ્ય શૈલસ્ય ચાગ્રં વૈ યંત્રેણેંદ્રોઽભ્યપીડયત્।।
“હાગॆયે આગલિ” ऎંદુ આ આમॆયુ હેળલુ અદર બॆન્ન મેલॆ ઇંદ્રનુ ऒંદુ યંત્રદ સહાયદિંદ આ પર્વતવન્નુ ऎત્તિ નિલ્લિસિદનુ.
01016012a મંથાનં મંદરં કૃત્વા તથા નેત્રં ચ વાસુકિં।
01016012c દેવા મથિતુમારબ્ધાઃ સમુદ્રં નિધિમંભસાં।
01016012e અમૃતાર્થિનસ્તતો બ્રહ્મન્સહિતા દૈત્યદાનવાઃ।।
બ્રાહ્મણ! મંદરવન્નુ કડગોલન્નાગિ મત્તુ વાસુકિયન્નુ હગ્ગવન્નાગિ માડિકॊંડુ દેવતॆગળુ દૈત્ય દાનવરॊડગૂડિ નીરે નિધિયાગિદ્દ સમુદ્રવન્નુ અમૃતક્કોસ્કર કડॆયતॊડગિદરુ.
01016013a એકમંતમુપાશ્લિષ્ટા નાગરાજ્ઞો મહાસુરાઃ।
01016013c વિબુધાઃ સહિતાઃ સર્વે યતઃ પુચ્છં તતઃ સ્થિતાઃ।।
ऒંદુકડॆ નાગરાજન હॆડॆયન્નુ મહા અસુરરુ હિડિદુ ઇન્નॊંદॆડॆ અદર બાલવન્નુ સર્વ દેવતॆગળુ હિડિદુ નિંતિદ્દરુ.
01016014a અનંતો ભગવાન્દેવો યતો નારાયણસ્તતઃ।
01016014c શિર ઉદ્યમ્ય નાગસ્ય પુનઃ પુનરવાક્ષિપત્।।
ભગવાન્ અનંતનુ નારાયણ દેવનિદ્દલ્લિયે નિંતુ ઇબ્બરૂ નાગ વાસુકિય શિરવન્નુ પુનઃ પુનઃ મેલॆત્તિ કॆળગિળિસુત્તિદ્દરુ.
01016015a વાસુકેરથ નાગસ્ય સહસાક્ષિપ્યતઃ સુરૈઃ।
01016015c સધૂમાઃ સાર્ચિષો વાતા નિષ્પેતુરસકૃન્મુખાત્।।
સુરરિંદ જોરાગિ ऎળॆદાડલ્પટ્ટ નાગ વાસુકિય બાયિયિંદ ધૂમ મત્તુ જ્વાલॆયિંદॊડગૂડિદ હવॆયુ હॊરહॊમ્મિતુ.
01016016a તે ધૂમસંઘાઃ સંભૂતા મેઘસંઘાઃ સવિદ્યુતઃ।
01016016c અભ્યવર્ષન્સુરગણાન્ શ્રમસંતાપકર્શિતાન્।।
આ હવॆયુ વિંચિનિંદॊડગૂડિદ મેઘગળાગિ, શ્રમસંતાપદિંદ બળલિદ સુરગણગળ મેલॆ મળॆયન્નુ સુરિસિતુ.
01016017a તસ્માચ્ચ ગિરિકૂટાગ્રાત્પ્રચ્યુતાઃ પુષ્પવૃષ્ટયઃ।
01016017c સુરાસુરગણાન્માલ્યૈઃ સર્વતઃ સમવાકિરન્।।
આ ગિરિકૂટદ કણિવॆગળલ્લિરુવ મરગળિંદ ઉદુરુત્તિદ્દ પુષ્પ માલॆગળુ સરાસુરગણગળॆલ્લર આયાસવન્નુ પરિહરિસિદવુ.
01016018a બભૂવાત્ર મહાઘોષો મહામેઘરવોપમઃ।
01016018c ઉદધેર્મથ્યમાનસ્ય મંદરેણ સુરાસુરૈઃ।।
સુરાસુરરિંદ કડॆયલ્પડુત્તિદ્દ મંદરદિંદ મહામેઘઘર્જનॆયંથહ મહા ઘોષવુ કેળિબરુત્તિત્તુ.
01016019a તત્ર નાનાજલચરા વિનિષ્પિષ્ટા મહાદ્રિણા।
01016019c વિલયં સમુપાજગ્મુઃ શતશો લવણાંભસિ।।
અલ્લિદ્દ નાના જલચરગળુ મહાદ્રિયિંદ પુડિયાગિ નૂરારુ સંખ્યॆયલ્લિ આ લવણાંભસિ6યલ્લિ લયવાદવુ.
01016020a વારુણાનિ ચ ભૂતાનિ વિવિધાનિ મહીધરઃ।
01016020c પાતાલતલવાસીનિ વિલયં સમુપાનયત્।।
વરુણ લોકદ વિવિધ જીવિગળુ મત્તુ પાતાલતલવાસિગળુ ઈ ઘર્ષણॆયલ્લિ લયવન્નુ હॊંદિદવુ.
01016021a તસ્મિંશ્ચ ભ્રામ્યમાણેઽદ્રૌ સંઘૃષ્યંતઃ પરસ્પરં।
01016021c ન્યપતન્પતગોપેતાઃ પર્વતાગ્રાન્મહાદ્રુમાઃ।।
તિરુગુત્તિરુવ પર્વતદ મેલિરુવ મહાદ્રુમગળુ7 પરસ્પર સંઘર્ષિસિ ગૂડુકટ્ટિદ પક્ષિગળॊંદિગॆ સાગરક્કॆ ઉરુળિદવુ.
01016022a તેષાં સંઘર્ષજશ્ચાગ્નિરર્ચિર્ભિઃ પ્રજ્વલન્મુહુઃ।
01016022c વિદ્યુદ્ભિરિવ નીલાભ્રમાવૃણોન્મંદરં ગિરિં।।
અવુગળ સંઘર્ષદિંદાગિ અનેક બॆંકિગળ ભુગિલॆદ્દુ આ મંદર ગિરિયુ મિંચિનિંદॊડગૂડિદ કપ્પુ મોડદંતॆ કાણુત્તિત્તુ.
01016023a દદાહ કુંજરાંશ્ચૈવ સિંહાંશ્ચૈવ વિનિઃસૃતાન્।
01016023c વિગતાસૂનિ સર્વાણિ સત્ત્વાનિ વિવિધાનિ ચ।।
અલ્લિ વાસિસુત્તિરુવ વિવિધ પક્ષિ-પ્રાણિગળુ, આનॆગળુ મત્તુ સિંહગળુ ऎલ્લવૂ અદરલ્લિ સુટ્ટુ હોદવુ.
01016024a તમગ્નિમમરશ્રેષ્ઠઃ પ્રદહંતં તતસ્તતઃ।
01016024c વારિણા મેઘજેનેંદ્રઃ શમયામાસ સર્વતઃ।।
આગ અમરશ્રેષ્ઠ ઇંદ્રનુ ભારી મળॆયન્નુ સુરિસિ ઉરિયુત્તિરુવ અગ્નિયન્નુ શાંતગॊળિસિદનુ.
01016025a તતો નાનાવિધાસ્તત્ર સુસ્રુવુઃ સાગરાંભસિ।
01016025c મહાદ્રુમાણાં નિર્યાસા બહવશ્ચૌષધીરસાઃ।।
આ મહાદ્રુમગળલ્લિરુવ અંટુ, સ્રાવ મત્તુ ઔષધિ રસગળુ સાગરદ નીરિનॊંદિગॆ કલસિ કરગિદવુ.
01016026a તેષામમૃતવીર્યાણાં રસાનાં પયસૈવ ચ।
01016026c અમરત્વં સુરા જગ્મુઃ કાંચનસ્ય ચ નિઃસ્રવાત્।।
અમૃતત્વવન્નુ પડॆદ આ મરગળ અંટુ મત્તુ કાંચનદ રસવન્નુ કુડિદુ સુરરુ અમરત્વવન્નુ પડॆદરુ.
01016027a અથ તસ્ય સમુદ્રસ્ય તજ્જાતમુદકં પયઃ।
01016027c રસોત્તમૈર્વિમિશ્રં ચ તતઃ ક્ષીરાદભૂદ્ ઘૃતં।।
હાલે નીરાગિદ્દ આ સમુદ્રદિંદ ઉત્તમ રસમિશ્રિત તુપ્પવુ ઉત્વન્નવાયિતુ.
01016028a તતો બ્રહ્માણમાસીનં દેવા વરદમબ્રુવન્।
01016028c શ્રાંતાઃ સ્મ સુભૃશં બ્રહ્મન્નોદ્ભવત્યમૃતં ચ તત્।।
આગ દેવતॆગળॆલ્લરૂ વરવન્નીયુવ બ્રહ્મનુ ઉપસ્થિતનિદ્દલ્લિગॆ બંદુ હેળિદરુ: “બ્રહ્મ! નાવુ અયાસદિંદ બળલિદ્દેવॆ. ઇન્નૂ અમૃતવુ દॊરॆયલિલ્લ.
01016029a ઋતે નારાયણં દેવં દૈત્યા નાગોત્તમાસ્તથા।
01016029c ચિરારબ્ધમિદં ચાપિ સાગરસ્યાપિ મંથનં।।
નારાયણ દેવનન્નુ બિટ્ટુ બેરॆ યાવ દૈત્ય-નાગોત્તમરિંદલૂ ઈ સાગર મંથનવન્નુ મુંદુવરॆસલુ સાધ્યવાગુત્તિલ્લ.”
01016030a તતો નારાયણં દેવં બ્રહ્મા વચનમબ્રવીત્।
01016030c વિધત્સ્વૈષાં બલં વિષ્ણો ભવાનત્ર પરાયણં।।
આગ બ્રહ્મનુ નારાયણ દેવનલ્લિ કેળિકॊંડનુ: “વિષ્ણુ! નિન્ન પરાયણરાદ ઇવરિગॆ બલવન્નુ કરુણિસુ.”
01016031 વિષ્ણુરુવાચ।
01016031a બલં દદામિ સર્વેષાં કર્મૈતદ્યે સમાસ્થિતાઃ।
01016031c ક્ષોભ્યતાં કલશઃ સર્વૈર્મંદરઃ પરિવર્ત્યતાં।।
વિષ્ણુવુ હેળિદનુ: “ઈ કર્મદલ્લિ તॊડગિરુવ સર્વરિગૂ બલવન્નુ કॊડુત્તિદ્દેનॆ. મંદરવન્નુ મુળુગિસિ સર્વરૂ કડॆયલુ પ્રારંભિસિ.””
01016032 સૂત ઉવાચ।
01016032a નારાયણવચઃ શ્રુત્વા બલિનસ્તે મહોદધેઃ।
01016032c તત્પયઃ સહિતા ભૂયશ્ચક્રિરે ભૃશમાકુલં।।
સૂતનુ હેળિદનુ: “નારાયણન માતુગળન્નુ કેળિ હॊસ શક્તિયન્નુ પડॆદ અવરુ પર્વતવન્નુ બળસિ પુનઃ કડॆયલુ પ્રારંભિસિદરુ.
01016033a તતઃ શતસહસ્રાંશુઃ સમાન ઇવ સાગરાત્।
01016033c પ્રસન્નભાઃ સમુત્પન્નઃ સોમઃ શીતાંશુરુજ્જ્વલઃ।।
નંતર, શતસહસ્રાંશુ સમાન, પ્રસન્ન પ્રખરવન્નુ હॊંદિદ, બॆળગુત્તિદ્દ શીતાંશુ સોમ8નુ સાગરદિંદ ઉત્પન્નનાદનુ.
01016034a શ્રીરનંતરમુત્પન્ના ઘૃતાત્ પાંડુરવાસિની।
01016034c સુરા દેવી સમુત્પન્ના તુરગઃ પાંડુરસ્તથા।।
નંતર ઘૃતદિંદ પાંડુરવાસિની શ્રી9યુ ઉત્પન્નળાદળુ. નંતર સુરાદેવિ મત્તુ શ્વેતતુરગ10ગળુ ઉત્પન્નરાદરુ.
01016035a કૌસ્તુભશ્ચ મણિર્દિવ્ય ઉત્પન્નોઽમૃતસંભવઃ।
01016035c મરીચિવિકચઃ શ્રીમાન્નારાયણરોગતઃ।।
શ્રીમન્નારાયણન ऎદॆયમેલॆ વિરાજિસુવ દિવ્ય કૌસ્તુભ મણિયૂ કૂડ અમૃતદॊંદિગॆ ઉત્પન્નવાયિતુ.
01016036a 11શ્રીઃ સુરા ચૈવ સોમશ્ચ તુરગશ્ચ મનોજવઃ। 01016036c યતો દેવાસ્તતો જગ્મુરાદિત્યપથમાશ્રિતાઃ।।
આદિત્યન નિર્દેશનદંતॆ શ્રી, સુરા, સોમ મત્તુ તુરગગળુ મનોવેગદલ્લિ દેવતॆગળ બળિ સેરિદરુ.
01016037a ધન્વંતરિસ્તતો દેવો વપુષ્માનુદતિષ્ઠત।
01016037c શ્વેતં કમંડલું બિભ્રદમૃતં યત્ર તિષ્ઠતિ।।
અનંતર, દેવ ધન્વંતરિયુ અમૃતદિંદ તુંબિદ શ્વેત કમંડલુવન્નુ હિડિદુ ऎદ્દુ નિંતનુ.
01016038a એતદત્યદ્ભુતં દૃષ્ટ્વા દાનવાનાં સમુત્થિતઃ।
01016038c અમૃતાર્થે મહાન્નાદો મમેદમિતિ જલ્પતાં।।
ઈ અત્યદ્ભુતવન્નુ નોડિ દાનવરુ અમૃતક્કાગિ “ઇદુ નમ્મદુ” ऎંદુ મહા નાદગૈદરુ.
01016039a 12તતો નારાયણો માયામાસ્થિતો મોહિનીં પ્રભુઃ।
01016039c સ્ત્રીરૂપમદ્ભુતં કૃત્વા દાનવાનભિસંશ્રિતઃ।।
આગ પ્રભુ નારાયણનુ માયॆયિંદ અદ્ભુત મોહિની સ્ત્રીરૂપવન્નુ ધરિસિ દાનવરન્નુ મરુળુમાડિદનુ.
01016040a તતસ્તદમૃતં તસ્યૈ દદુસ્તે મૂઢચેતસઃ।
01016040c સ્ત્રિયૈ દાનવદૈતેયાઃ સર્વે તદ્ગતમાનસાઃ।।
મૂઢચેતસ દાનવ દॆત્યરॆલ્લરૂ અવળલ્લિયે મનસ્સન્નિટ્ટુકॊંડુ, અમૃતવન્નુ આ સ્ત્રીય કૈગળલ્લિટ્ટરુ.”13
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે આદિપર્વણિ આસ્તીકપર્વણિ અમૃતમંથને ષોડષોઽધ્યાયઃ।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ આદિપર્વદલ્લિ આસ્તીકપર્વદલ્લિ અમૃતમંથનદલ્લિ હદિનારનॆય અધ્યાયવુ.
-
મેરુ પર્વતદ ઐદુ શિખરગળલ્લિ મંદરપર્વતવુ પૂર્વદિક્કિન શિખર. ↩︎
-
યોજનॆયુ વેદકાલદલ્લિ બળસુત્તિદ્દ દૂરદ અળતॆ. ऒંદુ યોજનॆયુ 12-15 કિલોમીટરુગળુ ऎન્નબહુદુ (4 કોશગળુ=1 યોજનॆ; 1 કોશ=2-3.5 કિલો મીટર્ ગળુ). ↩︎
-
અનંતનિગॆ શેષ, શેષનાગ મત્તુ આદિશેષ ऎન્નુવ હॆસરુગળૂ ઇવॆ. ઇવનુ કદ્રુ મત્તુ કશ્યપર મગ, નાગ. અવનિગॆ સહસ્ર હॆડॆગળિદ્દુ, અવન પ્રતિ બાયિયિંદલૂ વિષ્ણુવિન નામસ્મરણॆ માડુત્તા તન્ન તલॆય મેલॆ સૂર્ય-ગ્રહ-નક્ષત્રગળિંદ કૂડિદ ભૂમંડલવન્નુ હॊત્તિરુવનુ ऎંદુ પુરાણગળુ હેળુત્તવॆ. આદિશેષનુ તન્ન સુરળિયન્નુ બિચ્ચિદાગ કાલવુ મુંદુવરॆદુ સૃષ્ટિયાગુત્તદॆયॆંદૂ પુનઃ સુરળિકॊંડાગ કાલ મત્તુ સૃષ્ટિગળુ ઇલ્લવાગુત્તદॆયॆંદૂ હેળુત્તારॆ. વિષ્ણુવુ તન્ન યોગનિદ્રॆયલ્લિ શેષન મેલॆ મલગિરુત્તાનॆ. શેષ અનંતન ऎરડુ અવતારગળુ પ્રસિદ્ધવાગિવॆ – રામન તમ્મ લક્ષ્મણનાગિ મત્તુ કૃષ્ણન અણ્ણ બલરામનાગિ. ↩︎
-
સમુદ્રરાજ . ↩︎
-
પુરાણગળ પ્રકાર અકૂપારનુ વિષ્ણુવિન અવતાર. ઈ આમॆય મેલॆ ઇડી વિશ્વવન્ને હॊત્તિરુવ દિગ્ગજગળુ ઇવॆ. ↩︎
-
સમુદ્ર . ↩︎
-
દॊડ્દ દॊડ્ડ મરગળુ ↩︎
-
ચંદ્ર. સમુદ્રમથન કાલદલ્લિ હુટ્ટિદ ચંદ્રનન્નુ શિવનુ તન્ન શિરદલ્લિ ધરિસિદનુ (વિષ્ણુપુરાણ, અંશ 1, અધ્યાય 9). ↩︎
-
શ્રી અથવા લક્ષ્મિયુ હુટ્ટિદાગ ઋષિગળુ “હિરણ્યવર્ણાં હરિણીં” ऎન્નુવ હદિનૈદુ મંત્રગળિંદ કૂડિદ શ્રી સૂક્તદિંદ અવળન્નુ સ્તુતિસિદરુ (વિષ્ણુપુરાણ, અંશ 1, અધ્યાય 9). ↩︎
-
ઉચ્છૈશ્રવ . ↩︎
-
પારિજાતશ્ચ તત્રૈવ સુરભિશ્ચ મહામુને। જજ્ઞાતે તૌ તદા બ્રહ્મન્સર્વકામફલપ્રદૌ।। અર્થાત્: મહામુને! બ્રહ્મન્! અલ્લિયે સર્વકામફલગળન્નૂ નીડુવ પારિજાત મત્તુ સુરભિગળુ હુટ્ટિદવુ ऎંદુ દક્ષિણાત્ય પાઠ કુંભકોણપ્રતિયલ્લિદॆ. ↩︎
-
ઇદક્કॆ મॊદલુ નીલકંઠીયદલ્લિ ઈ શ્લોકગળિવॆ: શ્વેતૈર્દંતૈશ્ચતુર્ભિસ્તુ મહાકાયસ્તતઃ પરં। ઐરાવતો મહાનાગોઽભવદ્વજ્રભૃતા ધૃતઃ।। અતિનિર્મથનાદેવ કાલકૂટસ્તતઃ પરઃ। જગદાવૃત્ય સહસા સધૂમેઽગ્નિરિવ જ્વલન્।। ત્રૈલોક્યં મોહિતં યસ્ય ગંધમાઘ્રાય તદ્વિષં। પ્રાગ્રસલ્લોકરક્ષાર્થં બ્રહ્મણો વચનાશ્ચિવઃ।। દધાર ભગવાન્કંઠે મંત્રમૂર્તિર્મહેશ્વરઃ। તદાબ્રભૃતિ તેવંતુ નીલકંઠ ઇતિ શૃતઃ।। એતત્તદદ્ભુતં દૃષ્ટ્વા નિરાશા દાનવાઃ સ્થિતાઃ। અમૃતાર્થે ચ લક્ષ્મ્યર્થે મહાંતં વૈરમાશ્રિતાઃ।। અર્થાત્: અનંતર નાલ્કુ બિળિય દંતગળિદ્દ, મહાકાય શ્રેષ્ઠ ઐરાવતવॆંબ આનॆયુ સમુદ્રદિંદ હુટ્ટિતુ. અદન્નુ વજ્રપાણિ ઇંદ્રનુ પડॆદુકॊંડનુ. દેવ-દાનવરુ પુનઃ પુનઃ અતિવેગદિંદ કડॆયુત્તલે ઇદ્દુદરિંદ કાલકૂટવॆંબ વિષવુ હુટ્ટિતુ. હુટ્ટિદॊડનॆયે અદુ હॊગॆયિંદ કૂડિદ અગ્નિયંતॆ પ્રજ્વલિસુત્તા સર્વજગત્તન્નૂ ક્ષણમાત્રદલ્લિ આવરિસિબિટ્ટિતુ. અદર વાસનॆયન્નુ આઘ્રાણિસિદુદરિંદલે પ્રપંચદ ऎલ્લ પ્રાણિગળૂ મૂર્છॆગॊંડવુ. ऒડનॆયે બ્રહ્મનુ લોકકલ્યાણાર્થવાગિ કાલકૂટ વિષવન્નુ પ્રાશનમાડુવંતॆ પરશિવનન્નુ પ્રાર્થિસિદનુ. અદરંતॆ શિવનુ વિષવન્નુ નુંગિબિટ્ટનુ. મંત્રમૂર્તિ ભગવાન્ મહેશ્વરનુ કાલકૂટવિષવન્નુ તન્ન કંઠદલ્લિ ધરિસિકॊંડનુ. અદરિંદલે અવનિગॆ નીલકંઠનॆંબ હॆસરાયિતુ. શિવનુ કુડિયુવાગ ચॆલ્લિદ વિષવન્નુ નાગગળુ નॆક્કિદુદરિંદ અવુ વિષમયવાદવુ (વિષ્ણુપુરાણ, અંશ 1, અધ્યાય 9). આ પરમાદ્ભુતવન્નુ નોડિ દાનવરુ નિરાશॆહॊંદિદરુ. અમૃતવન્નૂ લક્ષ્મિયન્નૂ પડॆદુકॊળ્ળબેકॆંદુ અવરુ તુંબા આશિસિદ્દરુ. ↩︎
-
ઇદર નંતર દાક્ષિણાત્ય કુંભકોણદ પ્રતિયલ્લિ ઈ શ્લોકવિદॆ: સા તુ નારાયણી માયાધારયંતી કમંડલું। આસ્યમાનેષુ દૈત્યેષુ પંક્ત્યા ચ પ્રતિ દાનવૈઃ। દેવાનપાયયદ્દેવી ન દૈત્યાંસ્તે ચ ચુક્રુષુઃ।। અર્થાત્: માયॆય આ નારાયણિયુ કમંડલુવન્નુ હિડિદુ પંક્તિગળલ્લિ કુળિતિદ્દ દૈત્ય-દાનવ-દેવતॆગળિગॆ અમૃતવન્નુ બડિસલુ તॊડગિદળુ. આદરॆ દૈત્યરિગॆ વંચિસિ અવળુ દેવતॆગળિગॆ માત્ર અમૃતવન્નુ નીડિદળુ. આગ દૈત્યરુ કોલાહલવન્નુંટુમાડિદરુ. ↩︎