pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
ādi parva
paulōma parva
adhyāya 5
sāra
bhr̥guvaṁśada mūlavannu varṇisalu śaunakanu ugraśravanannu kēḷuvudu mattu saṁkṣipta bhr̥guvaṁśāvaḷi (1-9). rākṣasa pulōmanu bhr̥gupatni pulōmaḷannu kāṇuvudu, agniyalli avana praśne, agniya uttara (10-25).
01005001 śaunaka uvāca।
01005001a purāṇamakhilaṁ tāta pitā tē'dhītavānpurā।
01005001c kaccittvamapi tatsarvamadhīṣē lōmaharṣaṇē।।
śaunakanu hēḷidanu: “hiṁde ninna taṁdeyu akhila purāṇagaḷannū vaśapaḍisikoṁḍiddanu. lōmaharṣaṇa! nīnū kūḍa avellavugaḷa pāṁḍityavannu paḍediddīyā?
01005002a purāṇē hi kathā divyā ādivaṁśāśca dhīmatāṁ।
01005002c kathyaṁtē tāḥ purāsmābhiḥ śrutāḥ pūrvaṁ pitustava।।
purāṇadalli dhīmaṁtara mūla vaṁśāvaḷigaḷa varṇanegaḷive. ī hiṁdeyū kūḍa ninna taṁdeyiṁda ivannella kēḷiddēve.
01005003a tatra vaṁśamahaṁ pūrvaṁ śrōtumicchāmi bhārgavaṁ।
01005003c kathayasva kathāmētāṁ kalyāḥ sma śravaṇē tava।।
purātana bhārgava vaṁśāvaḷiyannu kēḷalu icchisuttēne. ā katheyannu hēḷu. ā katheyannu kēḷalu nāvellarū utsukarāgiddēve.”
01005004 sūta uvāca।
01005004a yadadhītaṁ purā saṁyagdvijaśrēṣṭha mahātmabhiḥ1।
01005004c vaiśaṁpāyanaviprādyaistaiścāpi kathitaṁ purā2।।
01005005a yadadhītaṁ ca pitrā mē samyakcaiva tatō mayā।
01005005c tattāvaśr̥ṇu3 yō dēvaiḥ sēṁdraiḥ sāgnimarudgaṇaiḥ।
01005005e pūjitaḥ pravarō vaṁśō bhr̥gūṇāṁ4 bhr̥gunaṁdana।।
sūtanu hēḷidanu: “bhr̥gunaṁdana! dvijaśrēṣṭha! vaiśaṁpāyana modalāda mahātmā vipraru hiṁde cennāgi adhyayanamāḍidda, nanna taṁdeyiṁda nānu kalitukoṁḍa, iṁdranoṁdige dēvategaḷu, agni, mattu marudgaṇagaḷiṁda pūjitavāda bhr̥guvaṁśapravaravannu kēḷu.
01005006a imaṁ vaṁśamahaṁ brahmanbhārgavaṁ tē mahāmunē।
01005006c nigadāmi kathāyuktaṁ purāṇāśrayasaṁyutaṁ।।
brahman! mahāmunē! nānu ī vaṁśāvaḷiyannu purāṇagaḷalliruvaṁte kathārūpadalli hēḷuttēne.
01005007a 5bhr̥gōḥ sudayitaḥ putraścyavanō nāma bhārgavaḥ।
01005007c cyavanasyāpi dāyādaḥ pramatirnāma dhārmikaḥ।
bhr̥gu6vina priya putranu cyavana eṁba hesarina bhārgavanu. cyavanana maganu pramati eṁba hesarina dhārmikanu.
01005007e pramatērapyabhūtputrō ghr̥tācyāṁ rururityuta।।
01005008a rurōrapi sutō jajñē śunakō vēdapāragaḥ।
01005008c pramadvarāyāṁ dharmātmā tava pūrvapitāmahāt7।।
pramatige ghr̥tāci8yalli ruru eṁba maganu ādanu. ninna pūrvapitāmaha ruruvige pamadvareyalli dharmātmā vēdapāraga śunakanu sutanāgi huṭṭidanu.
01005009a tapasvī ca yaśasvī ca śrutavānbrahmavittamaḥ।
01005009c dharmiṣṭhaḥ satyavādī ca niyatō niyatēṁdriyaḥ9।।
avanu tapasvi, yaśasvi, śāstragaḷa jñāni, brahmavittama, dharmiṣṭha, satyavādi, mattu niyata niyatēṁdriyanāgiddanu.”
01005010 śaunaka uvāca।
01005010a sūtaputra yathā tasya bhārgavasya mahātmanaḥ।।
01005010c cyavanatvaṁ parikhyātaṁ tanmamācakṣva pr̥cchataḥ।।
śaunakanu hēḷidanu: “sūtaputra! ā mahātma bhārgavanu cyavananeṁdu hēge kareyalpaṭṭanu ennuvudannu kēḷuttiruva nanage hēḷu.”
01005011 sūta uvāca।
01005011a bhr̥gōḥ sudayitā bhāryā pulōmētyabhiviśrutā।
01005011c tasyāṁ garbhaḥ samabhavadbhr̥gōrvīryasamudbhavaḥ।।
sūtanu hēḷidanu: “bhr̥guvina priya bhārye pulōma eṁdu viśrutaḷāgiddaḷu. avaḷalli bhr̥guvina vīryasamudbhava garbhavu beḷeyitu.
01005012a tasmingarbhē saṁbhr̥tē'tha10 pulōmāyāṁ bhr̥gūdvaha।
01005012c samayē samaśīlinyāṁ dharmapatnyāṁ yaśasvinaḥ।।
01005013a abhiṣēkāya niṣkrāṁtē bhr̥gau dharmabhr̥tāṁ varē।
01005013c āśramaṁ tasya rakṣō'tha pulōmābhyājagāma ha।।
bhr̥gūdvaha! dharmapatni, yaśasvini, samaśīle, pulōmeyu garbhiṇiyāgiddāga omme dharmabhr̥taralli śrēṣṭha bhr̥guvu snānakkeṁdu hōdāga avana āśramakke rākṣasa pulōmanu āgamisidanu.
01005014a taṁ praviśyāśramaṁ dr̥ṣṭvā bhr̥gōrbhāryāmaniṁditāṁ।
01005014c hr̥cchayēna samāviṣṭō vicētāḥ samapadyata।।
āśramavannu pravēśisi, alli bhr̥guvina aniṁdite bhāryeyannu nōḍi pulōmanu iccheyiṁda samāviṣṭanāgi vivēkavellavannū kaḷedukoṁḍanu.
01005015a abhyāgataṁ tu tadrakṣaḥ pulōmā cārudarśanā।
01005015c nyamaṁtrayata vanyēna phalamūlādinā tadā।।
cārudarśiṇi pulōmaḷu atithiyāda ā rākṣasanige vanadiṁda taṁda phalamūlādigaḷannittu svāgatisidaḷu.
01005016a tāṁ tu rakṣastatō brahman hr̥cchayēnābhipīḍitaṁ।
01005016c dr̥ṣṭvā hr̥ṣṭamabhūttatra jihīrṣustāmaniṁditāṁ।।
brahman! ā aniṁditeyannu apaharisalu bayasidda ā kāmapīḍita rākṣasanu avaḷannu nōḍi harṣitanādanu.
01005017a 11athāgniśaraṇē'paśyajjvalitaṁ jātavēdasaṁ।
01005017c tamapr̥cchattatō rakṣaḥ pāvakaṁ jvalitaṁ tadā।।
rākṣasanu agnihōtraśāleyalli prajvalisuttidda jātavēdasa12nannu nōḍi, agniyannu namaskarisi, uriyuttiruva pāvakanannu kēḷidanu:
01005018a śaṁsa mē kasya bhāryēyamagnē pr̥ṣṭa r̥tēna vai।
01005018c satyastvamasi satyaṁ mē13 vada pāvaka pr̥cchatē।।
“agni! satyada śapathavannu hāki kēḷuttiddēne, hēḷu, ivaḷu yāra bhārye? pāvaka! nīnu satyanu. kēḷuttiruva nanage satyavannē hēḷu.
01005019a mayā hīyaṁ pūrvavr̥tā bhāryārthē varavarṇinī।
01005019c paścāttvimāṁ pitā prādādbhr̥gavē'nr̥takāriṇē।।
hiṁde ī varavarṇiniyannu bhāryeyannāgi nānē varisidde. ādare naṁtara ivaḷa taṁdeyu adannu asatyavannāgisi ivaḷannu bhr̥guvige koṭṭanu.
01005020a sēyaṁ yadi varārōhā bhr̥gōrbhāryā rahōgatā।
01005020c tathā satyaṁ samākhyāhi jihīrṣāmyāśramādimāṁ।।
ēkāṁtadalliruva ī varārōheyu bhr̥guvina bhārye eṁdādare satyavāgi hēḷu. ēkeṁdare nānu ivaḷannu āśramadiṁda apaharisalu bayasuttēne.
01005021a manyurhi hr̥dayaṁ mē'dya pradahanniva tiṣṭhati।
01005021c matpūrvabhāryāṁ yadimāṁ bhr̥guḥ prāpa sumadhyamāṁ।।
modalu nanna bhāryeyāgidda ī sumadhyameyannu bhr̥guvu paḍedukoṁḍaneṁdu nanna hr̥dayavu siṭṭiniṁda uriyuttide.”
01005022a tadrakṣa ēvamāmaṁtrya jvalitaṁ jātavēdasaṁ।
01005022c śaṁkamānō bhr̥gōrbhāryāṁ punaḥ punarapr̥cchata।।
avaḷu bhr̥guvina bhāryeyē eṁdu śaṁkitanāda rākṣasanu ī rīti jvalisuttiruva jātavēdasanannu punaḥ punaḥ kēḷidanu.
01005023a tvamagnē sarvabhūtānāmaṁtaścarasi nityadā।
01005023c sākṣivatpuṇyapāpēṣu satyaṁ brūhi kavē vacaḥ।।
“agni! nīnu sarvabhūtagaḷalli nityavū pāpa puṇyagaḷa sākṣiyāgi saṁcarisuttīye. kavē! satyavannu hēḷu!
01005024a matpūrvabhāryāpahr̥tā bhr̥guṇānr̥takāriṇā।
01005024c sēyaṁ yadi tathā mē tvaṁ satyamākhyātumarhasi।।
modalu nanna bhāryeyāgiddavaḷannu suḷḷāgi naḍedukoḷḷuva bhr̥guvu apaharisiddāne. idu hāgeyē āgiddare nīnu nanage satyavannu hēḷu!
01005025a śrutvā tvattō bhr̥gōrbhāryāṁ hariṣyāmyahamāśramāt।
01005025c jātavēdaḥ paśyatastē vada satyāṁ giraṁ mama।।
ninnannu kēḷīda naṁtaravē bhr̥guvina ī bhāryeyannu nīnu nōḍuttidda hāge ī āśramadiṁda ettikoṁḍu hōguttēne. āddariṁda nanage satyamātannē hēḷu.”
01005026a tasya tadvacanaṁ śrutvā saptārcirduḥkhitō bhr̥śaṁ।
01005026c bhītō'nr̥tācca śāpācca bhr̥gōrityabravīt śanaiḥ।
avana ī mātugaḷannu kēḷida saptārciyu duḥkhitanādanu. suḷḷuhēḷuva bhayadaṣṭē bhr̥guvina śāpakkū bhayapaṭṭu mellagē idannu hēḷidanu14.”
samāpti
iti śrī mahābhāratē ādiparvaṇi paulōmaparvaṇi pulōmāgnisaṁvādō nāma paṁcamō'dhyāyaḥ।।
idu śrī mahābhāratadalli ādiparvadalli paulōmaparvadalli pulōmāgnisaṁvādaveṁba aidaneya adhyāyavu.
-
dvijaśrēṣṭhairmahātmabhiḥ । ↩︎
-
yathā । ↩︎
-
tāvacchr̥ṇuṣva । ↩︎
-
bhārgavō । ↩︎
-
nīlakaṁṭhīyadalli idara modalu ī ślōkavide: bhr̥gurmaharṣirbhagavānbrahmaṇā vai svayaṁbhuvā। varuṇasya kratau jātaḥ pāvakāditi naḥ śr̥tam।। arthāt: bhr̥gumaharṣigaḷu sākṣāt brahmanu māḍida vāruṇayajñada agnikuṁḍadiṁda utpannarādareṁdu nāvu kēḷiddēve. ↩︎
-
maharṣi bhr̥guvu saptamahār̥ṣigaḷalli obbanu. brahmana mānasaputra. jyōtiḥśāstra bhr̥gusaṁhitavannu racisidavanu. bhr̥guvina vaṁśajarige bhārgavareṁba upanāmavide. dr̥śadvatī nadiya upanadi vadhūsara eṁba nadiya tīradalli, īgina hariyāṇa mattu rājastānagaḷa naḍuve iruva dōśī eṁba parvatada baḷi bhr̥guvina āśramavittu. skaṁdapurāṇada prakāra bhr̥guvu pulōmaḷalli huṭṭida tanna maga cyavananannu dōśī parvatadalli biṭṭu tānu īgina gujarātina narmadā nadī tīrada barūcinalliruva bhr̥gukūṭakke valasehōdanu. avanu dakṣana magaḷu khyātiyannu maduveyāgi avaḷiṁda dhātā mattu vidhātareṁba eraḍu putrarannu paḍedanu. avana magaḷu bhārgaviyu nārāyaṇa viṣṇuvannu vivāhavādaḷu. kāvya (uśāna) ḷalli avanige innobba maga – asurara guru śukra athavā uśasana – ennuva, maganū iddanu. viṣṇuvina avatāravāda paraśurāmana taṁde jamadagniyū bhr̥guvina vaṁśajanē. omme bhr̥guvu trimūrtigaḷalli yāru ati śrēṣṭharu ennuvudannu parīkṣisalu prayatnisidanu. padmapurāṇada bhūmikhaṁḍada 121nē adhyāyada prakāra omme viṣṇuvu bhr̥guvina yajñavannu rakṣisuttēne eṁdu mātukoṭṭu, iṁdrana prārthaneyaṁte daityaroḍane yuddhamāḍalu hōdanu. āga koṭṭa mātannu pālisada viṣṇuvige bhr̥guvu – hattu janmagaḷannu anubhavisu – eṁba śāpavannittaneṁdide. ↩︎
-
tava pūrvapitāmahaḥ । ↩︎
-
ghr̥tāciyu ōrva apsare. r̥ṣibhāradvājanu ghr̥tāciyalli anuraktanādāga kaurava-pāṁḍavara guru mattu aśvatthāmana taṁde drōṇanu huṭṭidanu. ↩︎
-
niyatāśanaḥ । ↩︎
-
tasmin garbhē'tha saṁbhūtē ↩︎
-
jātamityabravītkāryaṁ jihīṣurmuditaḥ śubhāṁ। sā hi pūrvaṁ vr̥tā tēna pulōmnā tu śucismitā।। tāṁ tu prādātpitā paścādbhr̥gavē śāstravattadā। tasya tatkilbiṣaṁ nityaṁ hr̥di vartati bhārgava।। idamaṁtaramityēvaṁ hartuṁ cakrē manastadā।। arthāt: ā śubheyannu kaṁḍu ānaṁdatuṁdilanāgi avaḷannu apaharisalu niścayisidanu. ēkeṁdare hiṁde śucismite pulōmeyannu avanē varisiddanu. adara naṁtara avaḷa taṁdeyu avaḷannu bhr̥guvige śāstrōktavāgi maduve māḍisiddanu. bhārgava! adu avana hr̥dayadalli yāvāgalū neṭṭittu. avaḷannu apaharisalu idē avakāśaveṁdu avanu manassu māḍidanu. ↩︎
-
agnige eraḍu svarūpagaḷive: jātavēda mattu kravyāda. jātavēda arthāt ella jīvigaḷannu aritavanu ennuva śabdhavannu r̥gvēdadalli agniya innoṁdu hesarāgi baḷasiddāre. āyāyā dēvategaḷige nīḍida āhutigaḷannu (māṁsavannu biṭṭu) dēvategaḷige talupisabēkeṁdu prārthisi, āvāhisida agnige jātavēdasa ennuttāre. r̥gvēdada prakāra jātavēda rūpadalli agniyu yāgada purōhitanāgiddu, prārthanegaḷoṁdige āhutigaḷannu dēvategaḷige talupisuva mattu dēvategaḷannu yajñakke āhvānisuva kāryavannu māḍi mānava mattu dēvategaḷa naḍuvina madhyasthanāgi kāryanirvahisuttāne. satta śarīragaḷa heṇagaḷannu tinnuva agniya rūpa kravyādavenisuttade. śavasaṁskārada samayadalli śarīravannu suḍuva agniyē kravyāda. heṇagaḷannu tinnuva agniyu ellavannū tinnaballadu. agnige pāvaka, saptārci, vahni, hutabhuk, dēvamukha ennuva itara nāmagaḷū ive. vēdagaḷalli iṁdranannu biṭṭare agnigē eraḍaneya prāśastyavannu nīḍalāgide. r̥gvēdada modalaneya ślōkada modalaneya śabdavē agni. ↩︎
-
mukhaṁ tvamasi dēvānāṁ ↩︎
-
agniyu rākṣasa pulōmanige ēnu hēḷidanennuvudu gōrakhapura saṁpuṭada ī ślōkagaḷallide: agniruvāca। tvayā vr̥tā pulōmēyaṁ pūrvaṁ dānavanaṁdana। kiṁtviyaṁ vidhinā pūrvaṁ maṁtravanna vr̥tā tvayā।। pitrā tu bhr̥gavē dattā pulōmēyaṁ yaśasvinī। dadāti na pitā tubhyaṁ varalōbhānmahāyaśāḥ।। athēmāṁ vēdadr̥ṣṭēna karmaṇā vidhipūrvakaṁ। bhāryāmr̥ṣirbhr̥guḥ prāpa māṁ puraskr̥tya dānava।। sēyamityavagacchāmi nānr̥taṁ vaktumutsahē। nānr̥taṁ hi sadā lōkē pūjyatē dānavōttama।। arthāt: agniyu hēḷidanu – “dānavanaṁdana! hiṁde pulōmeyannu nīnē varisidde. ādare nīnu avaḷannu maṁtrapūrvakavāgi varisiralilla. ivaḷa taṁdeyu varalōbhadiṁda ī yaśasvinī mahāyaśasvi pulōmeyannu ninage koḍadē bhr̥guvige koṭṭanu. dānava! āga bhr̥gu maharṣiyu vēdadalli tōrisikoṭṭa karmagaḷa mūlaka vidhipūrvakavāgi nanna samakṣamadalli ivaḷannu paḍedanu. iṣṭoṁdu viṣayagaḷu nanage tiḷidive. suḷḷannu hēḷalu bayasuvudilla. dānavōttama! lōkadalli suḷḷige eṁdū gauravavilla!” ↩︎